შანკარადევა

გაიხარე. სრულიად გეთანხმები. მართალი ხარ. ეგრე გააგრძელე. ჭკვიანი ადამიანი ხარ.

თანამედროვე ეპოქაში პოლიგამია (პოლიგამიური ქორწინება) იმგვარ ტაბუდადებულ თემად იქცა, რომლის ხსენებაზეც კი ბევრს სიძულვილი და აღშფოთება იპყრობს. საუკუნეების მანძილზე პოლიგამია, ისევე როგორც პოლითეიზმი (მრავალღმერთიანობა) მთელი მსოფლიოს ადამიანთათვის ლეგალური და აბსოლუტურად მისაღები ოფიციალური ტრადიცია გახლდათ. მთელს მსოფლიოში უკლებლივ ყველა ქვეყანა მისდევდა პოლიგამიურ ტრადიციას. გარკვეული ხნის შემდეგ (ძირითადად მონოთეიზმის ზეგავლენით) პოლიგამიის ტრადიციამ და კონცეფციამ პროფანაცია განიცადა და მრავალი ადამიანისთვის ამორალურობის საძულველ მაგალითად იქცა, რამაც გამოიწვია პოლიგამიის მომხრეთა დევნა ახალი მონოგამიური ტრადიციის მიმდევართა მიერ. პოლიგამიას აქვს 2 ფორმა, ესენია: 1) პოლიგინია ე.ი. მრავალცოლიანობა და 2) პოლიანდრია ე.ი. მრავალქმრიანობა. დღეისათვის მხოლოდ რამოდენიმე რელიგიაში და მსოფლიოს ზოგიერთ ქვეყანაში შემორჩა პოლიგამია როგორც დასაშვები ტრადიცია და პრაქტიკა. აფრიკის ზოგიერთი ხალხზები ქრისტიანობის მიღების შემდეგაც არ განუდგნენ პოლიგამიას. პოლიგამიის მაგალითებს წარმოადგენენ: სამხ. აფრიკის რესპუბლიკის პრეზიდენტი ჯეიკობ ზუმა, რომელსაც 5 ცოლი ჰყავს, აგრეთვე არაბულ სახელმწიფოთა მონარქები (მაგ. ბრუნეის, ლესოტოს და სვაზილენდის). სვაზილენდის ამჟამინდელ მეფეს – მსვატი მესამეს ჰყავს 13 ცოლი, ხოლო მის წინამორბედ სობჰუზა მეორეს ჰყავდა 70 ცოლი და საგრძნობლად გადაუჯოკრა ცენტრალური აფრიკის იმპერატორ ბოკასას. ბუტანის მეოთხე მეფეს (რომელიც მეფობდა 1972-2006 წლებში) ჰყავდა 4 ცოლი, რომლებიც მისი სისხლისმიერი დები იყვნენ. მეოცე საუკუნეში აშშ-ში არაერთხელ ატეხილა სკანდალი პოლიგამიის გარშემო. მაგალითად ერთ-ერთი სასამართლო პროცესისას კერძოდ – „კლივლენდი შეერთებული შტატების წინააღმდეგ“, რომელიც გაიმართა მორმონებთან დაკავშირებით, მოსამართლე მერფიმ გამოთქვა მოსაზრება პოლიგამიის სასარგებლოდ. მოსამართლე მერფის თანახმად, არსებობს ქორწინების ოთხი ფუნდამენტური ფორმა: 1) მონოგამია; 2) პოლიგინია, ანუ ერთი მამაკაცი რამდენიმე ცოლით; 3) პოლიანდრია, ანუ ერთი ქალი რამდენიმე ქმრით; 4) ჯგუფური ქორწინება. ტერმინი „პოლიგამია'' მოიცავს როგორც პოლიგინიას, ისე პოლიანდრიას. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოს საქმე აქვს პოლიგინიასთან. ისტორიულად მისი სიხშირე ბევრად უფრო მაღალი იყო, ვიდრე ქორწინების სხვა ნებისმიერი ფორმისა. იგი კარგად ნაცნობი იყო უძველესი ცივილიზაციებისათვის და თვით ძველი აღთქმის ავტორებიც მრავალჯერ მიუთითებენ მასზე; დღესაც კი პოლიგინია ხშირად გვხვდება ათეისტებსა და არაქრისტიანული სარწმუნოების ხალხებში. მერფის მოსაზრებით, აუცილებელია იმის აღიარება, რომ პოლიგინია, ქორწინების სხვა ფორმების მსგავსად, იმ საზოგადოებების რელიგიურ რწმენებსა და სოციალურ ნორმებში ღრმად გამჯდარი კულტურული წარმონაქმნია, სადაც იგი თავს იჩენს. სიმართლეა ისიც, რომ თანამედროვე მსოფლიოს დომინანტური კულტურის რწმენები და ნორმები კიცხავენ პოლიგინიის პრაქტიკას, რადგან მას ამორალურად მიიჩნევენ. თუმცა, მერფის განცხადებით, ეს სულაც არ ეწინააღმდეგება იმას, რომ პოლიგინია სოციალური და მორალური პრინციპების ერთობლიობაზე აგებული ქორწინების ფორმაა. მერფის შეხედულებით, ის განსხვავებები, რომლებიც მონოგამიასა და პოლიგამიას შორის შეიძლება არსებობდეს, არ მიაკუთვნებს ამ უკანასკნელს პროსტიტუციის ან გარყვნილობის კატეგორიას. ამ ტერმინებს არაფერი აქვს საერთო ქორწინების ფორმებთან. მოსამართლის განცხადებით, იმ შემთხვევაშიც, როცა ქორწინება საზოგადოების უმრავლესობისათვის მიუღებელ ფორმით აღმოცენდება, დაუშვებელია მისი შედარება პროსტიტუციასთან, გარყვნილობასა და სხვა ამორალობასთან. შესაბამისად, არ არსებობს საფუძველი კანონში გამოყენებულ ფრაზასთან, „ნებისმიერი სხვა ამორალური მიზნისათვის'', პოლიგინიის მისადაგებისა. თანამედროვე ხანაში როგორც წესი, ქალები მამაკაცის მიერ პოლიგამიის განხორციელების მცდელობასაც კი განიხილავენ როგორც ღალატს და ცხოველური აღვირახსნილობის გამოვლინებას, რაც ძირშივე მცდარი მარაზმული ახირებაა და სხვა არაფერი. მიუხედავად ყველაფრისა, თვით ისეთ ქვეყნებშიც კი სადაც პოლიგამია აკრძალულია, არის მრავალი ქალი და კაცი, რომლებიც ემხრობიან პოლიგამიის იდეას. ბევრს უბრალოდ ავიწყდება ის ფაქტი, რომ პოლიგამია, სინამდვილეში სხვა არაფერია თუ არა სიყვარულისა და ვნების ერთ-ერთი გამოვლინება, სავსებით დასაშვები და ნორმალური ბევრისთვის. რატომ არ შეიძლება, რომ სიყვარული და ვნება რამოდენიმე ქალსა და ერთ კაცს ან რამოდენიმე კაცსა და ერთ ქალს აერთიანებდეს და ამას ეწოდოს ოჯახი ისევე როგორც ერთი ქალისა და ერთი კაცისაგან შემდგარ წყვილს?! ის, რომ ზოგს ეს ამორალურად მიაჩნია არ ნიშნავს იმას, რომ მათ აქვთ უფლება თავიანთი „მორალი“ თავზე მოახვიონ იმ ადამიანებს რომლებსაც უყვართ პოლიგამია და დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში იძალადონ კიდეც მათზე, წინააღმდეგ შემთხვევაში ეს იქნება გლობალური სამოქალაქო ომი სოციუმში, რაც კაცობრიობას ქაოსამდე და თვითგანადგურებამდე მიიყვანს. პოლიგამიის პრობლემა არის ელემენტალური სოციალური ადამიანური ურთიერთპატივისცემისა და ურთიერთშეწყნარების ამბავი და სხვა არაფერი. ზოგიერთებს ავიწყდებათ დემოკრატია, ჰუმანიზმი, ლიბერალიზმი და ის, რომ სხვადასხვა ადამიანებს მეტ-ნაკლებად განსხვავებული წარმოდგენები აქვთ სოციალურ მორალზე, რაღა თქმა უნდა ძალადობას და სხეულით ვაჭრობას არავინ ამართლებს, მაგრამ სისულელეა პოლიგამიის ამ ორთან გაიგივება. ადამიანთა ერთი ჯგუფის მიერ დანარჩენებისთვის საკუთარი „მორალის“ თავს მოხვევა არის ფაშისტური ტირანია და სხვა არაფერი. ბევრ ქვეყანაში პოლიგამია უსამართლოდ იკრძალება და ადამიანთა დიდ ნაწილს ეს ნორმად მიაჩნია, არადა პირველყოფილ თემურ საზოგადოებაში მონოგამია საერთოდ არ არსებობდა და შემდეგაც კარგა ხნის მანძილზე. მოვიყვან მაგალითს: ვთქვათ შემიყვარდა სამი გოგონა და სამივეს ვუყვარვარ მე და რაღაც სასწაულით მივაღწიეთ შეთანხმებას და მოვისურვეთ პოლიგინიური ქორწინების აღსრულება, რატომ უნდა აღმიდგეს წინ „სახელმწიფო“ თავისი „კანონებით“ და დამიწყოს დევნა?! რატომ უნდა დამიწყონ ჩემზე არანაკლებ „ამორალურმა“ „პიროვნებებმა“ თითის ტაკება და ჩემი გულისმიერი სიყვარულისა და ვნების ამორალურ დაუშვებელ ბოროტებად გამოცხადება?! თუ მე ავირჩევ ამ სამი გოგოდან ერთ-ერთს, დანარჩენებს გამოდის რომ გული უნდა ვატკინო, ისმის კითხვა: რატომ? მე მაინტერესებს რატომ არ შეიძლება მიყვარდეს რამოდენიმე ადამიანი! ეგ იგივეა დედას რომ უთხრა: აირჩიე, შენი სამი შვილიდან რომელი გეყვარებაო! დაახლოებით იგივე პრობლემაა ჰომოსექსუალური და ინცესტური კავშირები, რომლებშიც ასევე არაფერია ცუდი და დასაძრახი.

ბიბლიაში არის ინვალიდების ანუ შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ადამიანები ამაზრზენი და სასტიკი დისკრიმინაცია. ბიბლიაში ინვალიდებს არ გააჩნიათ ღვთისმსახურების, უფლისათვის მსხვერპლის შეწირვის და ტაძარში შესვლის უფლება. ბიბლიის თანახმად ფსიქიკური და ფიზიკური ნაკლის მქონე ადამიანებს არ გააჩნიათ მთელი რიგი უფლებები, რომლებიც გააჩნიათ ე.წ. „ჯანმრთელ“ ადამიანებს, აი სწორედ აქედან იწყება სოციალური უთანასწორობა და ანტიჰუმანიზმი. ბიბლიაში წერია: ლევიანნი თავი ოცდამეერთე „ასე უთხრა უფალმა მოსეს:“ (ლევიანნი 21-16) „ასე უთხარი აარონს: ნაკლის მქონე კაცმა შენს შთამომავალთაგან არ შესწიროს თავისი ღვთის პური.“ (ლევიანნი 21-17) „რადგან არავის, ვისაც რამე ნაკლი აქვს, არა აქვს შეწირვის უფლება - არც ბრმას, არც კოჭლს, არც ცხვირჩაჭ####ტილს, არც ცხვირწაშვერილს,“ (ლევიანნი 21-18) „არც ფეხმოტეხილს, არც ხელმოტეხილს,“ (ლევიანნი 21-19) „არც კუზიანს, არც დამჭლევებულს. არც თვალლიბრიანს, არც მუნიანს, არც ქეციანს, არც კვერცხებჩაჭ####ტილს,“ (ლევიანნი 21-20) „არავის, ვისაც რამე ნაკლი აქვს აარონ მღვდლის შთამომავლობაში, არა აქვს უფლება უფლის საცეცხლო მსხვერპლის შეწირვისა; ნაკლია მასში. არა აქვს უფლება თავისი ღვთის პურის შეწირვისა.“ (ლევიანნი 21-21) „თავისი ღვთის პური წმიდათა წმიდიდან და წმიდიდან შეუძლია ჭამოს.“ (ლევიანნი 21-22) „ოღონდ კრეტსაბმელთან ვერ მივა და სამსხვერპლოს ვერ მიეკარება, რადგან ნაკლი აქვს. არ უნდა წაბილწოს ჩემი საწმიდარი, რადგან მე ვარ უფალი, მათი წმიდამყოფელი.“ (ლევიანნი 21-23) „ელაპარაკა მოსე აარონს, მის შვილებს და მთელს ისრაელობას.“ (ლევიანნი 21-24) თავი ოცდამეორე „ასე უთხრა უფალმა მოსეს:“ (ლევიანნი 22-1) „უთხარი აარონს და მის შვილებს, ეკრძალონ ისრაელიანთა საწმიდარებს და არ შეურაცხყონ ჩემი წმიდა სახელი. ისინი არიან ჩემი შემომწირველნი. მე ვარ უფალი.“ (ლევიანნი 21-2) „უთხარი მათ: ყველა, ვინც კი თქვენი თესლთაგანი თქვენს მოდგმაში გაუწმიდურებული მიუახლოვდება საწმიდარებს, რომლებსაც ისრაელიანები სწირავენ უფალს, უნდა მოიკვეთოს ჩემი პირიდან. მე ვარ უფალი.“ (ლევიანნი 21-3) „კეთროვანი ან გამონადენიანი აარონის შთამომავალთაგან ვერ შეჭამს საწმიდარებს, ვიდრე არ გაწმიდავდება. ის, ვინც მიეკარება რაიმეს, მკვდრისგან გაუწმიდურებულს, ან ვისაც თესლის დენა აქვს,“ (ლევიანნი 21-4) მეორე მეფეთა თავი მეხუთე „გაილაშქრეს დავითმა და მისმა კაცებმა იერუსალიმისკენ იებუსეველთა, ქვეყნის მკვიდრთა წინააღმდეგ. ხოლო მათ ასე უთხრეს დავითს: ვერ შემოხვალ, რადგან ბრმები და კოჭლები გაგაქცევენ უკან. ამბობდნენ: ვერ შემოვაო დავითი.“ (მეორე მეფეთა 5-6) „მაგრამ აიღო დავითმა სიონის ციხე-სიმაგრე. ეს არის დავითის ქალაქი.“ (მეორე მეფეთა 5-7) „თქვა იმ დღეს დავითმა: იებუსეველებთან შებრძოლებულმა მახვილით მოსრას კოჭლი და ბრმა, დავითის მოძულე. ამიტომაც ამბობენ, კოჭლი და ბრმა არ შევიდესო ტაძარში.“ (მეორე მეფეთა 5-8) ბიბლია გვეუბნება, რომ ინვალიდები და არაინვალიდები თანასწორები არ არიან. განსხვავებით ქრისტიანული და იუდაისტური რელიგიებისგან, განსხვავებით ბიბლიური აბრაამული რჯულისგან, ბუდისტურ მოძღვრებაში უკლებლივ ყველა ცოცხალი არსება, ჯანმრთელიცა და სნეულიც, უკლებლივ ყველა, აბსოლუტურად თანასწორია და თანაბარ უფლებებს ფლობს. ბუდას მოძღვრებით უკლებლივ ყველა ცოცხალი არსება თანაბრად და ერთნაირად იმყოფება კარმული ძალის ზეგავლენის ქვეშ. ბუდას სწავლებით ბუდად გადაქცევა და ნირვანაში გადასვლა ყველა ცოცხალ არსებას შეუძლია. ბუდას სწავლების თანახმად ხსნა ყველას შეუძლია.

ლილიტი (ებრ. לילית) — ებრაულ მითოლოგიაში ადამის პირველი ცოლი. ნახსენებია მკვდარი ზღვის ხელნაწერებში, ბენ-სირას ანბანში, ზოჰარში. ლეგენდის თანახმად როდესაც ლილიტი დაშორდა ადამს, ის ეშმაკი გახდა, ახლადდაბადებულებს კლავდა (მსგავსი პერსონაჟი არსებობს არაბულ მითებშიც). მესოპოტამიურ მითოლოგიაში მოხსენებულია ასევე ღამის ეშმაკი, რომელიც ახლადდაბადებულებს კლავს, მას ლილუ ჰქვია. ვიკიპედია უძველეს ასტროლოგიაში “ლილიტს” უწოდებდნენ “ასტრალურ პლანეტას”, რომლის დედამიწის გარშემო ბრუნვის პერიოდი 126 წელიწადს მოიცავდა. სწორედ ამ პლანეტას მიაწერდნენ ტყუილს, ცდუნებას და სხვა ბოროტ გავლენას. ახლა ასტროლოგიაში ცნება “შავი მთვარე” აღნიშნავს მთვარის ორბიტის აპოგეას, რომლის ბრუნვის სრული ციკლი (მთვარის ორბიტის გარშემო) დაახლოებით 9 წელს შეადგენს. თუმცა, შავ მთვარეს აქვს სხვა სახელიც – ლილიტი. ლილიტი ბიბლიური ადამის პირველი, უცნაურად გაუჩინარებული ცოლის სახელი იყო. უძველესი ბიბლიური პირველწყაროების მიხედვით, ღმერთმა ქალი და მამაკაცი ერთდროულად, სამყაროს შექმნის მეექვსე დღეს შექმნა. ამ პირველ ადამიანებს ადამი და ლილიტი ერქვათ. ენოქის პირველ წიგნში, რომელიც ჩვ წ.-აღ-ის პირველ საუკუნეს ეკუთვნის, არსებობს ლილიტის დაწვრილებითი აღწერა, ხოლო ენოქის წიგნიდან გადაწერილ კაბალაში (6-7 საუკუნეები) ლილიტი რატომღაც აღარ არის მოხსენიებული. შეგახსენებთ, რომ ძველი აღთქმისეული ადამისგან განსხვავებით, ლილიტმა შეინარჩუნა თავისი ღვთაებრივი საწყისი, მას შეუძლია იცვალოს იერი, თავისუფალი, ძალიან ჭკვიანი, ერთობ ნაყოფიერია და რაც მთავარია: მოკვდავად არ იქცა. ღმერთმა ლილიტი დასაჯა თვითნებობისთვის, მაგრამ არა – ისე, როგორც ადამი და ევა. ჯერ ერთი, ლილიტს აეკრძალა ადამიანებს შორის ცხოვრება. მისი სახლი შორეულ და პარტახ ადგილებში უნდა მდებარეობდეს. გარდა ამისა, ყოველდღიურად უნდა დაიღუპოს მისი ასი შვილი. თავისუფლებისმოყვარე ლილიტის შთამომავლობა ძალიან ნიჭიერია, მაგრამ – დღემოკლე. ლილიტის შესახებ ცნობები მოიპოვება კაბალაში, ზეპირ თორაში, ოკულტიზმსა და ბიბლიაშიც კი. კაბალას (პაპიუსის)მიხედვით, ლილიტი მართლა იყო ადამის პირველი ცოლი. თუმცა, შემდეგ უღალატა, რის გამოც ჯოჯოხეთში დაინთქა, სადაც სამოელს (სატანას) გაჰყვა ცოლად. ლილიტი ასახიერებს პროსტიტუციას, შიმშილს და შავ ჭირს. ერთ-ერთ მაგიურ პენტაგრამაზე (პენტაგრამა გადმოტრიალებული პენტაკლი – წრეში ჩახატული ხუთქიმიანი ვარსკვლავია) გამოსახულნი არიან ლილიტი და სამოელი. იუდეურ დემონოლოგიაში ლილიტი მდედრობითი სქესის ავი სულია. მისი სახელი წარმოდგება შუმერული დემონების – ლილუს, ლილიტუსა და არდატ ლილის სახელებისგან. ტრადიციით, ლილიტი ძალადობს მამაკაცებზე იმ მიზნით, რომ რაც შეიძლება, მეტი შვილი გააჩინოს. ამიტომ თალმუდი აფრთხილებს მამაკაცებს, სახლში ღამე მარტომყოფებმა არ გაათიონ. ევროპული რენესანსის ხანაში, თქმულება ლილიტზე, როგორც ადამის პირველ ცოლზე, ევროპულ ლიტერატურაში შევიდა. ებრაულ გადმოცემებში უამრავი დემონი, ანუ შედიმია და ლილიტი ერთ-ერთი მათგანია. ესაა ღამის ქალი-დემონი (ივრითულ ენაზე ”ლაილა” დემონს ნიშნავს), რომელიც ღმერთმა ადამთან ერთად მის თანასწორად შექმნა და ლილიტმაც არ მოისურვა ადამის მორჩილი ყოფილიყო. მან წარმოთქვა ღვთის სახელი, რომლის წარმოთქმაც აკრძალული გახლდათ და იქცა ბოროტ დემონად. ღმერთმა დაინახა, რომ ადამი იტანჯებოდა და მის სანუგეშოდ შექმნა ევა. ლილიტი პირველად იხსენიება ბაბილონურ ეპოპეაში – “გილგამეში”, რომლის პროლოგშიც ვკითხულობთ, რომ ქალღმერთმა ინანამ, რომელიც 10 წლის განმავლობაში ახარებდა ხე ჰულუპუს, რათა მისგან თავისთვის ტახტი და საწოლი დაემზადებინა, ერთ დღესაც აღმოაჩინა, რომ ხეზე “უცხოები” დასახლდნენ. დაუპატიჟებელ სტუმართა შორის იყო ლილიტიც – ძალიან ლამაზი ქალი ბუს ფეხებით… ლილიტი მსოფლიოს თითქმის ყველა ხალხის ლეგენდებსა და თქმულებებში მოიხსენიება. სხვათა შორის, ლილიტი ედემში მუდამ ცნობიერების ხის ნაყოფს მიირთმევდა, რამაც მას ადამიანებისთვის უცნობი სიბრძნე შესძინა. ერთადერთი ადგილი ბიბლიაში, სადაც შემორჩენილია ლილიტის სახელი, ესაიას წიგნია. მოკლედ, შექმნა ღმერთმა დედამიწა და დაიწყო მისი დასახლება. შექმნა თანაბარუფლებიანი ქალი და კაცი – ადამი და ლილიტი. ლილიტის ღვთაებრივი საწყისი თავგზას უბნევდა ადამს, მისი სურნელი აგიჟებდა, მისი ხმა ჭკუიდან შლიდა, მისი სხეულის სიახლოვე ყველაფერს ავიწყებდა და არ დარჩა მის სულში ადგილი ღმერთისთვის. მხოლოდ ლილიტს ეთაყვანებოდა. ”არ შეიქმნა თავისა შენისა კერპი!” – შეეცადა ადამის გონზე მოყვანას ღმერთი. “მერე რა მეშველება?” – არ თმობდა ადამი. მაშინ ღმერთმა უთხრა, რომ ცოლი ქმარს უნდა ემორჩილებოდეს. გადასცა ღმერთის სიტყვები ადამმა ლილიტს. ლილიტი არ დაეთანხმა. დაიწყო გაუთავებელი დავა-კამათი. ერთ-ერთი ასეთი ჩხუბი აღწერილია “ბენ-სირის ანბანში”: “- მე არ დავწვები შენს ქვემოთ, – თქვა ლილიტმა. - არც მე, – მიუგო ადამმა, – მხოლოდ ზემოდან დავწვები. იმიტომ, რომ შენზე აღმატებული ვარ. - ჩვენ თანასწორი ვართ, – შეედავა ლილიტი, – არ დაგემორჩილები! - შენ არავინ არა ხარ! – გაბრაზდა ადამი, – ჩემს დამხმარედ ხარ შექმნილი და ასეც იქნება.” ასე არ მოხდა. განრისხებულმა ლილიტმა წარმოთქვა ღმერთის სახელი, რომლის წარმოთქმაც იკრძალებოდა, დასწყევლა ადამი და გაფრინდა წითელი ზღვისკენ. ღმერთმა ანგელოზები დაადევნა, უკან დაბრუნდიო, შეუთვალა, თორემ ყოველდღიურად შენი 100 შვილი მოკვდებაო. ლილიტმა დაბრუნება არ ისურვა. მას აღარ უყვარდა ადამი. უფრო მეტიც, ეზიზღებოდა მისი სისუსტის, ყოყოჩობისა და ღალატისთვის (იგულისხმება ღმერთის გამო). იმდენად სძულდა, რომ შურისძიება დაიწყო: ბავშვებს და მშობიარეებს კლავდა და მათ სისხლს წოვდა. რაც გასაკვირი არაა, თუ გავიხსენებთ, რომ ყოველდღე მისი 100 შვილი იღუპება იმის გამო, რომ ლილიტმა თავისუფლება არჩია საძულველ გარემოში ცხოვრებას…

სექსის შესახებ დავით ცაგარეიშვილი 1. მე ვფიქრობ რომ ამის მიზეზი არის ადამიანების გაწვრთნის და საკუთარ ჭკუაზე ტრიალის სურვილი. რა არის მარხვა? გემრიელი საჭმელის აკრძალვა. როგორ წვრთნიან ცხოველებს ცირკში და ადრე მწყემსები? ნუგბარ საჭმელს ართმევენ და მხოლოდ მაშინ აჭმევენ როცა ცხოველები მწვრთნელების მოთხოვნის მიხედვით მოიქცევიან. როდესაც საყვარელი საჭმელი გენატრება თვეები, ადამიანის ფსიქიკაში გროვდება მაინსპირებელი შეგრძნება და როდესაც გაიხსნილებ ტვინი იწყებს კოლოსალური რაოდენობის ენდორფინების გამოტყორცნას. სიამოვნების ჰორმონების რაოდენობა ზოგჯერ ნარკოტიკის ზემოქმედებას უტოლდება. რაც უფრო დიდია შეზღუდვა მით მეტი ეფექტი. დავით ცაგარეიშვილი 2.შესაბამისად როდესაც კრძალავენ სექსს წარმოიქმნება ძალიან დიდი სურვილი და ამ სექსის მიღწევის დროს ადამიანი ნეტარებს. დაუკვირდი ყველა დიდი საეკლესიო დღესასწაულის წინ არის მარხვა და სექსის ნაწილობრივი ან სრული შეზღუდვა. ეს თმენა და შემდეგ ერთბაშად გახსნილება ადამიანში იწვევს ძალიან დიდ პირობით რეფლექსურ ბმას ამ საეკლესიო დღესასწაულებზე. აღდგომა, შობა ასოცირდება დიდ სიამოვნებასთან. ადამიანს გონია რომ ეს არის არა ფიზიკური, არამედ სულიერი სიამოვნება, აღტყინება, რწმენა. სინამდვილეში ყველაფერი ქიმიაა. უბრალოდ ჭკვიანმა განდონებმა კარგად იციან როგორ გაწვრთნან ცხოველები. რადგან ებრაელები იყვნენ მესაქონლე ხალხი. ყველა სხვა ერებისგან განსხვავებით განსაკუთრებით კარგად იცოდნენ როგორ იმართებოდნენ ცხოველები. დააკვირდი ყველა აბრაამულ რელიგიას. ესაა ცირკის ცხოველების მომთვინიერებლების სახელმძღვანელო. მათრახი, მოფერება. შიმშილობა გემრიელობების ჭმევა. ასე ხდება ფსიქიკა დამყოლი, ლაბილური, ინდიფერენტული, მართვადი. მართლის მადიდებელი 2016 წ. 26 მარტი, 22:14-ზე. ფეისბუქი 3. თუ დააკვირდით როგორი საშინელი კამპანიაა გაჩაღებული სექსის საწინააღმდეგოდ? გამძაფრებულები ცდილობენ ხალხს სიტყვა სექსიც კი შეაძულონ, სექსის ხსენაბაზე ქილიკი და დაცივნა იწყება, ვინც სექსს ახსენებს გარყვნილი, მანიაკი და ამაზრზენი პირუტყვი ჰგონიათ, ხოლო ვისაც სექსი აქვს იმას გათახსირებულს უწოდებენ! ტელევიზიებში სექსის დაკნინება, რაღაც ბინძურ, მიუღებელ კონტექსტში განსახილველ ქმედებათ თვლიან, ისეთ საშინელ ფორმებში და ტონებში განიხილავენ სექსს, რომ ახალგაზრდებს საშინელი კომპლექსები უჩნდებათ, სექსზე ვერ საუბრობენ, გოგოები ნამდვილ მონსტრებად იქცნენ, ბიჭებს როგორ ლანძძღავენ, ასეთი რამე კომუნისტების დროსაც კი არ ყოფილა სექსის მიმართ! გათხოვილი “მორალისტი“ ქალები კი ფანჩარს იგლეჯავენ და თავის „პატიოსან“ მუტელს ჟანა დარკის დროშასავით აფრიალებენ, ნახეთ როგორი უმწიკვლო მორალურად წმინდა მუტლები გვაქვსო! ოეეეეეეეეე სირებოოოოოოო,იცით რა მოსდევს სექსის დაკნინებას და დისკრიმინაციას? არ იცით არა? მაშინ ახლა იცოდეთ,რომ სექსის ასე დაჩმორებას და დამცირებას საშინელი ჰომოსექსუალიზმი, პედოფილია, ინცესტი და ,,ნარკომანია" მოაქვს! + ყველას, ვისაც სექსზე საუბარიც კი გეჯავრებათ - აი ამ პათოლოგიებს გისურვებთ ოჯახებში და ნათესავებში თქვე ფსიქიურო ინვალიდებო თქვენ დედებს ##################! მართლის მადიდებელი 20 მარტი, 20:16-ზე · 4. სამყაროს ადამიანები აღიქვევან ,,ორმაგი"სტანდარტით და ამიტომაც ვერ ვითარდება კაცობრიობა! ბავშვობიდან ადამიანებს ,,შთააგონებენ"რომ ადამიანი შექმნა ,,უხილავმა ღმერთმა"! გახდება ბავშვი 10-წლის და იგებს,რომ ის გაჩნდა მეტად უცნაური მეთობით! ეს იწვევს ბავშვის ფსიქიკის ,,გაორებას"!ბავშვს შთააგონებენ,რომ სექსი არის სიბინძურე და გარყვნილება, გადის დრო, მას მოყავს ცოლი (თხოვდება) და დგება „სექსის“ მომენტი. მის ცნობიერებაში ისევ „გაორებაა“ კი მაგრამ სექსი თუ საზიზღრობა და გარყვნილებაა, მაშ „ცოლ-ქმრული სექსი“ რატომ არის ,,კანონიერი" და წმინდა???? ბავშვს ბიბლია ასწავლის,რომ ადამ და ევამ გააჩინა ორი ბიჭი,მერე ერთმა მოკლა მეორე და იმ მეორემ მოიყვანა ცოლი.როგორც „წმინდა“ ეკლესია გვასწავლის ,,კაენმა"ცოლად მოიყვანა თავისი დაო????!!! ანუ მოხდა ინცესტი! ანუ ინცესტით გამრავლდა კაცობრიობა და დღეს ინცესტი არის ყველაზე საშინელი მოვლენა რაცკი შეიძლება „ქნას“ ადამიანმა! ანუ ისევ გაორებული მდგომარეობა – თუ „ადრე“ იყო დაშვებული „ინცესტი“ ახლა რატომ არის „ამაზრზენი“ და დაუშვებელი? ისევ ორმაგი სტანდარტი! გამოდის ,,წმინდანი"ტელევიზიით და ქადაგებს მორალურ სიწმინდეს, უმწიკვლობას, პატიოსნებას და მერე „სასტუმროში“ ყირაზე გადადის საყვარელთან! ისევ ორმაგი სტანდარტი! როდემდე უნდა იცხოვროთ ხალხო „შიზოიდურ“ – გაორებულ გარემოში? 5. ალბათ ყველას გსმენიათ ქეიფის დროს ქალები, რომ უცნაურ სადღეგრძელოს ამბობენ:გისურვებ „ქალურ ბედნიერებასო“! დარწმუნებულივარ 99,999999% არ იცის საიდან გაჩნდა ეს უცნაური „გამოთქმა“, რადგან ბედნიერება ზოგადად არის ქალისთვისაც და კაცისთვისაც, რა შუაშია „ქალური ბედნიერება“? მაგრამ თურმე ამ „სურვილს“ თავისი საიდუმლო ისტორია აქვს, რომელიც საუკუნეებშია ჩაკარგული! საქმე იმაშია, რომ ახ. წ. 451 წელს ქალკედონის კრებამ „ორგაზმი“ მომაკვდინებელ ცოდვად გამოაცხადა და ქალი, რომელიც შემჩნეული იქნებოდა ,,ორგაზმის"განცდის დროს, მას სჯიდნენ „გაძუყვნით“ – ანუ სახალხოდ წამოხდიდნენ კაბას და ტრაკზე დასცხებდნენ ,,როზგს'! იმდენად შესძულდათ ქალებს ორგაზმი, რომ შვილებსაც კი ფსიქიურად ინვალიდებად ზრდიდნენ ანუ ქმართან არ გაბედო და არასოდეს არ გამოამჟღავნო სექსის დროს სიამოვნებაო! ასე იზრდებოდნენ ინვალიდი თაობები და დღემდე ასე გრძელდება! ქართველი ქალების 90-% სექსი შინაგანად სძულს და მხოლოდ იმიტომ „აძლევს“ კაცს,რომ ის კაცი მას „უყვარს“! (ეს არის დაკანონებული პროსტიტუცია, როცა რაღაცის გამო ჟიმაობ)! და თქვენ გგონიათ ყველა ქართველი ქალი ასეთი „ფსიტიანი მშიშარა“ იყო?ნურას უკაცრავად! იყვნენ უშიშარი, ნამდვილი ვნებიანი ქალები, რომლებიც ჩუმად მასტურბირებდნენ და ორგაზმს აღწევდნენ! და როცა უნდოდადთ ქალისთვის ყველაზე დიდი ბედნიერება ესურვათ-მას მიმართავდნენ ასე: გისურვებ,,ქალურ ბედნიერებასო'! აი აქედან გაჩნდა ეს უნიკალური სურვილი,რომელსაც სუფრაზე ეუბნებოდნენ ქალებს „ვნებიანი“ ქალები და ზუსტადაც, რომ ორგაზმს უწოდეს „ქალური ბედნიერება“ და არა ქმარ-შვილის ყოლას, როგორც ეკლესია უჩიჩინებს დღემდე ქალებს! მაშ ასე ვნებიანო და ნამდვილო ქალებო, გისურვებთ,,ქალურ ბედნიერებას" დღეში სამჯერ, ჭამის წინ და ჭამის შემდეგ! 6. მაინტერესებს, როცა გველმა ევა აცდუნა, აკრძალული ხის ნაყოფი ,,აგემა" და ევამ ადამს ,,დედიმისის აჭამა" შემდეგ, თვალები აეხილათ და მიხვდნენ შიშვლები, რომ იყვნენო, კი მაგრამ რა ჩემი ფეხები შეიცნეს მერე ეგ რატომ არსად არ წერია?ანუ რა საიდუმლო გაიგეს ისეთი,რისი გულისვისაც ასე სასტიკად დაისაჯნენ? 7. რა არის სინამდვილეში ლოცვა?! ამ სიტყვის ხსენებაზე მორწმუნე ადამიანებს „ღვთაებრივი“ სათნოება გამოეხატებათ სახეზე და „პლუტოსავით“ დორბლმორეულები ,,რელიგიურ“ ექსტაზში ვარდებიან! როგორც ლამაზი ქალის მოსატყნავად გამზადებული 18 წლის ბიჭი,ისე,,გულანთებულები"ემზადებიან ,,ლოცვის“ აღსავლენად, რომ „უხილავ“ ღმერთს დაუკავშირდნენ! მაშ ასე, მოდით განვიხილოთ რა ფენომენთან გვაქვს საქმე! როგორც მოგეხსენებათ ,ადამიანს ააქვს ,,ფსიქიკა" ანუ ბერძნულ ენაზე “ფსიხო" - ქართულად ,,სული"! ყველამ კარგად იცით,რომ ადამიანის ტვინი მუდამ ,,სიამოვნებას"ითხოვს, ეს არის ტვინის ძირითადი ,,წიკი"! მას უნდა სულ სიამოვნება მიიღოს ყველაფრისგან! ამიტომაც ,,გვიყვარს" სექსი, ჭამა, დალევა, ნარკოტიკი და „შემწვარი“ კარტოფილი! მაგრამ საქმე სულ სხვაგვარად დგას ,,რელიგიური „რწმენით“ გონება დაბნელებულ ადამიანებში! როგორც ვიცით „რელიგია“ მომაკვდინებელ ცოდვად თვლის,,მასტრუბაციას"(დანძრევას)! ანუ ფიზიკური მეთოდით „ორგაზმის“ მიღება რელიგიურად იკრძალება,! რა არის ,,მასტრუბაცია"??? მასტრუბაცია ეს არის ,,წარმოსახვით" პარტნიორთან სექსუალური აქტის განხორციელება ,,ფანტაზიაში"-ანუ არარეალურ სამყაროში! მოდით ვნახოთ რა ხდება ,,მორწმუნე" ადამიანის ცნობიერებაში! მორწმუნე ადამიანი „წარმოსახვით“ სამყაროში ეკონტაქტება „წარმოსახვით" ღმერთს (რომელიც თვალით არავის უნახავს არასოდეს) და მასთან შედის „ვირტუალურ“ კონტაქტში ანუ მას ელაპარაკება, რაღაცას სთხოვს, ემუდარება და რაც ყველაზე მთავარია „ლოცულობს“! ანუ მორწმუნე ადამიანი ლოცვის დროს ატარებს „სულიერ მასტრუბაციას“ და ასე განიცდის „სულიერ ორგაზმს"! ამ მდგომარეობას ჰქვია,,ნირვანა"რომელიც იმდენად ძიერია,რომ ცოცხალი თავით ვერ გადააჩვევ მორწმუნე ადამიანს,,სულიერ მასტრუბაციას"ანუ-ლოცვით „რელიგიური ორგაზმის“ განცდის ჩვევას! როგორც 15-წლის ბიჭს და 16 წლის გოგოს ვერ აუკრძალავ „ნძრევით ორგაზმის“ მიღებას (ის მაინც დაანძრევს - უხელოდაც კი) ისე ,,მორწმუნე ადამიანს ვერ გადააჩვევ ,,სულიერ მასტრუბაციას"! ანუ ,,ლოცვა" სინამდვილეში არის ,,სულიერი მასტრუბაცია" რომელიც იწვევს ,,რელიგიურ ორგაზმს"! 8. ცხოვრების ,,აზრი"??????!!!!! დაიბადა გოგო! გავიდა 7-წელი და შევიდა სკოლაში! 12-წელი სრულ უაზრობაში გაატარებს სკოლის კედლებში! დაამთავრებს სკოლას და ხდება სტუდენტი! ამ პერიოში შეიძლება გათხოვდეს! მალევე დაორსულდება და გააჩენს შვილს! რომელიც ძალიან ძნელი გასაზრდელია! გაზრდის ამ შვილს და გზაზე დააყანებს, თავად კი უკვე ენერგიისგან დაცილი, მობერებული, დანაოჭებული სახით, დაჭმუჭნული დუნდულებით ტავარნი “ვიდს“ კარგავს და ხდება დეპრესიის მსხვერპლი! მას ისევ ოჯახი და შვილი ყავს მისახედი! ისევ შრომა, წვალება, შვილის მოვლა და გავიდა ახლაგაზრდობა! შვილმა შვილიშვილი გაუჩინა და ახლა შვილიშვილს უნდა მიხედოს! და მოვიდა სიბერე, უმწეო, ავადმყოფური სიბერე, რომელიც არ ინდოებს ერთდროს ,,სიცოცხლით" სავსე ქალს და მოვიდა სიკვდილი! დაიცაააააააააათ! სულ ეს იყო ქალის ცხოვრება? არა, არა და არა! ამისთვის ვუხდით მადლობას იმ უმაღლეს ,,მმართველს", რომელმაც ადამიანი თავის ხატად გააჩინა? სულ ესაა ცხოვრება? ძვირფასო „ქართველებო"!!! გილოცავთ! წინ-,,შუასაუკუნეებისკენ"! 9. თუკი რიგით ქართველ ბიჭს დაუსვამთ შეკითხვას: თავისუფალი სექსით რატომ უნდა ისარგებლოს მხოლოდ მამაკაცმა და არავითარ შემთხვევაში ქალმა, რელიგიაზე, ტრადიციებზე, მანდილზე და ა.შ ბევრი ბჟუტურის მერე გაღიზიანებული, ალალად გიპასუხებთ: ,,იმიტომ, რომ კაცი უშვრება და ქალს უშვრებიან“ (ზუსტი ციტირება). გამოდის, რომ ქართველი კაცი ქალს მხოლოდ მოხმარების ობიექტად მიიჩნევს. ქალი არის ნივთი, რომელიც უნდა გამოიყენო და ამაში ქალებიც ეთანხმებიან. ასე რომ არ იყოს, ტერმინები ,,შემაცდინა“, ,,მიხმარა და მიმაგდო“, ,,გამომიყენა“ და ა.შ. არ იარსებებდა განაწყენებული ქართველი ქალის ლექსიკონში. დაშორების შემდეგ ბევრი ქართველი ქალი იმასაც კი განიცდის, რომ საყვარელი მამაკაცი ოდესღაც ეფერებოდა. ერთი ანეგდოტი მახსენდება: პირველ პაემანზე წასვლის წინ დედა აფრთხილებს ქალიშვილს: ფრთხილად იყავი, დედი, მაგათ ეგრე იციან, ჯერ კაფეში დაგპატიჟებენ, მერე სასტუმროში აგიტყუებენ, მერე საწოლშიც შეგიტყუებენ და შენც მოგეჭრება თავი, მეც და მამაშენსაცო. შუაღამეზე ბრუნდება გოგო და ანერვიულებულ დედას ამშვიდებს: ნუ გეშინია დედა, კაფეშიც მე დავპატიჟე, სასტუმროშიც მე ავიტყუე, საწოლშიც მე შევიტყუე და ახლა მასაც მოეჭრება თავი, დედამისსაც და მამამისსაცო. მართლაც, რატომ არის ამ შემთხვევაში მამაკაცი მომგებიან, ქალი კი წამგებიან მდგომარეობაში? რატომ მიიჩნევა ერთისთვის საამაყოდ, მეორესთვის კი სასირცხვოდ, განა ორივეს არ სიამოვნებს სექსი? ლოგიკურად თუ ვიმსჯელებთ, საქართველოში – არა. ქართული გაგებით სექსი მხოლოდ კაცებს უყვართ, ქალებს კი ერთი ქართული გამონათქვამის არ იყოს, უბრალოდ „ვერ ასცდებათ პირველი ღამე“. ჩვენ არ გვაქვს სექსი მართალი იყო ის ქალი, საბჭოთა კავშირში სექსი არ არისო, რომ ამბობდა. არც პოსტსაბჭოთა საქართველოშია სექსი, რადგან როდესაც ვიღაცას რაღაცას უშვრები, ეს სექსი არ არის. ხმარობენ ნივთს და შეუძლებელია ნივთი რამეს გრძნობდეს. სექსში ორივე მხარე თანასწორია და ორივე მხარე სიამოვნებას იღებს. „ხმარება“ გაუპატიურებას უფრო ჰგავს. ერთადერთი განსხვავება ის არის, რომ ,,სახმარი“ ნივთი უბრალოდ წინააღმდეგობას არ უწევს, რადგან საერთოდ არ გააჩნია ნება, ან სხვა არჩევანი… მოკლედ, ქართული სექსის ლოგიკის სიღრმეებს თუ ჩავყვებით, მართლაც არ გვაქვს სექსი – გვაქვს მხოლოდ სექსუალური ძალადობა. არსებობს უამრავი ხერხი, როგორ დავიცვათ თავი სექსუალური ძალადობისგან. ბოლო პუნქტი ასე ჟღერს: თუკი ყველაფერი სცადეთ და არაფერი გამოგივიდათ, მოდუნდით და ეცადეთ სიამოვნება მიიღოთ… ჰოდა, ასე – რიგითი ქართველი ბეჩავი ევა, ძალიან გაკვირვებული და აღშფოთებულია, რატომ აუპატიურებენ მოხუც ქალს მაშინ, როცა ამდენი ახალგაზრდა ქალი დაიარება გასაუპატიურებელი. 10. ევაზე გამახსენდა, არსებობს ასეთი ლეგენდა: თავდაპირველად ღმერთმა ქალიც და კაციც მიწისგან გამოძერწა, თანასწორად შექმნა ორივე. ადამი თაყვანს სცემდა თავის პირველი ცოლს – წითელთმიან და ვნებიან ლილიტს. უყვარდა თავდავიწყებით. იმდენად იყო მისით მოცული, შემოქმედი დაფრთხა, კაცის სულში ჩემი ადგილი აღარ დარჩებაო და დაიბარა ადამი, არა შეიქმნა თავისა შენისაგან კერპი, ცოლი ქმრის შემწე და მორჩილი უნდა იყოს მხოლოდო, დაარიგა. სახლში დაბრუნებულმა ადამმა ცოლქმრული მოვალეობები შეახსენა ქალს და თანაც მხოლოდ საკუთარი კაცური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების ობიექტად ქცევა მოუნდომა. ასე დაიწყო პირველი კონფლიქტი. თავისუფლების მოყვარე და ჭკვიანი ლილიტი პოზიციების დათმობას არ აპირებდა: მე არ დავწვები შენს ქვემოთ, შენ არაფრით ხარ ჩემზე აღმატებული, ჩვენ თანასწორნი ვართო, შეახსენა ქმარს. შენ არაფერს წარმოადგენ, მხოლოდ ჩემს დამხმარედ შეგქმნესო, არ შეეპუა ადამიც. ლილიტი აჯანყდა და მისთვის უკვე ჯოჯოხეთად ქცეული სამოთხიდან გაიქცა. ამბობენ, რომ ლილიტს არ ჰქონდა ღვთიური საწყისი დაკარგული და მუდამ ცნობიერების ხიდან მიირთმევდა ნაყოფს, რამაც ძალიან ბრძენი გაჰხადა. იმასაც ამბობენ, სამოთხიდან წასული მერე სატანას გაჰყვაო ცოლად. ღმერთმა კი სასოწარკვეთილი ადამი მიაძინა, ნეკნი გამოუღო და შექმნა ისეთი ქალი, როგორადაც ვერაფრით აქცია ლილიტი, ქალი, რომელიც ვერაფრით მოახერხებდა ღმერთი შეეცვალა კაცისთვის. ეს ქალი ევა იყო, სწორედ ის ევა, რომელსაც გველმა, ან ეგებ გველის სახით მოვლენილმა მისი წინამორბედის აჩრდილმა შთააგონა, ცნობიერების ხიდან მიერთვა ნაყოფი და ქმრისთვისაც შეეთავაზებინა. ენოქის პირველ წიგნში ეს ამბები დაწვრილებით ყოფილა აღწერილი, აქედან გადაწერილ კაბალაში კი საერთოდ გაუქრიათ. ბიბლიაში ლილიტი მხოლოდ ავ სულად არის მოხსენიებული. ასე იქცა ჭეშმარიტი ქალის სიმბოლოდ მორჩილი და სხვის ჭკუაზე მოსიარულე, ჩერჩეტი ევა, მხოლოდ შემწედ და დამხმარედ შექმნილი, რომლის სისულელემაც სამოთხე დააკარგვინა კაცს და არა ლილიტი – კაცის თანასწორი, ჭკვიანი, თავისუფალი და მეამბოხე ქალი, რომელმაც სამოთხეც კი დასთმო თანასწორობის იდეისთვის. ,,ღმერთის რჩეულ სქესს“ ურჩევნია ნამდვილი ქალის მაგალითად ევა ჰყავდეთ მის შთამომავლებს და არა რევოლუციონერი ლილიტი, ევა – რომელსაც ,,დაბადებიდან აქვს მათი ვალი, რადგან მის გამო ნეკნი აკლიათ“… ასე კაცებისგან დავალებულად ყოფნით იწყება ქალის ისტორია, ნეკნი ერთადერთი უტვინო ძვალია. საუკუნეების განმავლობაში ჩასჩიჩინებდნენ მას, რომ მონად დაიბადა, რომ აზროვნება მისი საქმე არ არის და რომ ახლა თავის ჭეშმარიტ ბუნებას ღალატობს, არადა პირიქით, პირვანდელ მოდელს უბრუნდება. თანამედროვე ევა ნელ-ნელა ემსგავსება თავის წინამორბედს. იწყებს სარგებლობას იმ პრივილეგიებით, რომლებიც მხოლოდ მამაკაცის პრივილეგიებად მიიჩნეოდა დღემდე: იღებს განათლებას, გამოხატავს საკუთარ აზრს და აქვს საკუთარი შემოსავალი. გამარჯვებამდე მხოლოდ ერთი ნაბიჯი რჩება – არ დათმოს პოზიცია სექსში. არ ჩათვალოს თავი მართლაც ,,გამოსაყენებელ ხორცად“ და მხოლოდ იმიტომ არ შეფუთოს ეს ხორცი ლამაზად, მერე უფრო სარფიანად რომ გაყიდოს. გამოსაყენებელი ხორცი, მუდამ გამოსაყენებელ ხორცად დარჩება, რაზეც არ უნდა გაიყიდოს – ფულზე თუ ქორწინების სტატუსზე. სანამ ქართველი ქალი არ გაიაზრებს იმას, რომ სექსის დროს ვინმეს კი არ ,,აძლევს”, საკუთარ მოთხოვნილებებსაც იკმაყოფილებს, იქამდე სულ ერთჯერადი გამოყენების საგნად დარჩება. ადამი ახლა პანიკაშია. ეშინია ევამაც არ გაუგოს გემო სექსს და თავისუფლებას და არ გაექცეს. ამიტომ ჩვილობაშივე აჭრის კლიტორს, ართმევს ბუნებით მინიჭებულ უფლებას – მიიღოს კუთვნილი სიამოვნება სექსუალური აქტიდან და მის მიერ ოფლით მოპოვებული პურის ნატეხების სანაცვლოდ, უბრალოდ ,,ხმარობს“. თუმცა სხვამ თუ არავინ, მან ხომ მაინც იცის გულის სიღრმეში, რომ შეუძლებელია, ღმერთს ვინმეს ჩაგვრა დაევალებინა მისთვის, რომ შეუძლებელია ღმერთს ჰყავდეს რჩეული სქესი, რომ მხოლოდ საკუთარი მჩაგვრელი ბუნების გამო დაკარგა მაშინ თავისი ერთადერთი სიყვარული და რომ ქალების ჭეშმარიტი ბუნება მორჩილება კი არა ამბოხია. ადამი პანიკაშია. მალე აღარ ,,აქნევინებენ”! 11. რა გეშველებათ უბედურებოოოოო! ჯერ იყო და ქრისტიანობამ იმდენად შეგაძულათ „სექსი“ გამრავლებაც კი შეწყვიტეთ და 12 მილიონიდან კინკილა 3 მილიონიღა დარჩით ქართველებო! ხალხს ჰგონია,რომ თამარ ბაგრატიონის დროს გაიზარდა მოსახლეობა, ვაი თქვენს პატრონს! თამარას დროს დაიწყო ზუსტად მოსახლეობის ამოხოცვა, საქმე იმაშია,რომ ქრისტიანობა მხოლოდ თავად-აზნაურობაში იყო გავრცელებული და უბრალო ხალხი ისევ ძველ რჯულს-,,მართლმადიდებლობას" მისდევდა, რომელიც არანაირი კერპთაყვანისმცემლობა არ იყო და არც რაიმე რელგიური რიტუალების ,,ჩატარება"ჭირდებოდათ! ეს ძალიან არ აწყობდა ებრაულ სამეფო კარს (ბაგრატუნებს) რომლებიც აფერისტულად ვითომ ხალხისთვის იკლავდნენ თავებს ,,ლოცვებში"და რელიგიურ რიტუალებში, როგორმე, რომ მოსახლეობა დამონებული ყოლოდათ ,,რელიგიურ-პოლიტიკური" იდეოლოგიით! მაგრამ გლეხობას სულ სირზე ეკიდა ქრისტიანობაც და სამეფო კარიც,!აი ამიტომაც სამეფო კარის მაფია ,,ცეცხლით და მახვილი" ავრცელებდა ქრისტიანობას, ბარშიც და მთაშიც,! ვინც ახალ რელგიაზე არ გადადიოდა, მას გამდნარ ტყვიას ასხავდნენ პირში და ისე ანადგურებდნენ!ამ პერიოდის მემატიანეების ნაშრომები დღემდე არ ქვეყნდება „რატომღაც“ და სრულიად სიყალბე ისწავლება ,,თამარ მეფის"დროინდელ აყვავებულ საქართველოზე! ჰოდა ახლა ახალი რელიგიური ,,ნამცხვარი"გამოგიცხვეს ებრაელებმა და ბერძნებმა! ახალი იდეოლოგიური დოქტრინა იქნა შემუშავებული ,,ჩვენთვის" რომელიც სამუდამოდ გააქრობს ჩვენს ერს ამ პლანეტიდან! 12. ხალხო, იცით რატომ არის „მიუღებელი" სექსზე, ეროტიკაზე, სიამოვნებაზე და ზოგადად „ინტიმზე“ საუბარი? იმიტომ, რომ როცა ადამიანი ასეთ „თემებზე" საუბრობს, მის ტვინში გამოიყოფა „ენდორფინები“ ანუ უნიკალური „იმუნური“ დამცავი საშუალება, რომელიც იმდენად ძლიერია, რომ კიბოს უჯრედებსაც კი ანადგურებს! და ადამიანი ჯანმრთელი ხდება, სიცოცხლე უხარია, მაგრამ ესეთი ჯანმრთელი ადამიანი უკვე საშიშია „სისტემისთვის" ანუ მსოფლიო „მთავრობებისთვის“ რომლებსაც არ სჭირდებათ ლაღი, სიცოცხლით სავსე, ბედნიერი, გახარებული და ჯანმრთელი ადამიანები, ასეთ ადამიანს ხომ ვერც წამალს მიჰყიდი და ვერც მართავ როგორც გინდა! ამიტომაც ,,პარაზიტებმა" მოიფიქრეს უნიკალური მეთოდი, აკრძალეს „სიამოვნება“ და გამოაცხადეს საშინელ „ცოდვად“ ხოლო სექსზე საუბარიც კი გამოცხადებულია ,,გარყვნილებად", დაბალ დონედ, პრიმიტიულად, პირუტყვულად ამორალურ ქმედებად და ადამიანები დაიყვანეს ცხოველის დონეზე – ანუ სექსზე ლაპარაკი არ გინდათ, პირდაპირ “ცხოველურად” იტყნაურეთ, ყოველგვარი ,,ეროტიზმის" გარეშეო! ამიტომ კარგად დაიმახსოვრეთ, ვისაც სექსზე საუბარი “გულს” გირევთ და გეზიზღებათ,თქვენ ხართ პრიმიტიული ცხოველები,რომელიც როგორც საქონელი ისე ტყნაურობთ მხოლოდ და თქვენში არაფერი ,,ეროტიული" ანუ, ადამიანური აღარ დევს! (ძალიან ბევრს მოეწვება ახლა ტრაკი და ნახეთ რა კომენტარებს დადებენ ,,პირუტყვები")

მონეტარული სისტემა და მოდიფიკაციები January 18, 2016 vepkhvia სილვიო გეზელი იყო ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვანი ანარქისტი თეორიტიკოსებიდან ვინც განიხილა ეკონომიკური საკითხები. დღეს, ფინანსური კრიზისის ფონზე, ბევრი ადამიანი ეთანხმება და აღიარებს მისი იდეების სისწორეს, ეს საკმაო მიზეზია იმისათვის რომ შემოგთავაზოთ ეკონომიკის სილვიო გეზელისეული კრიტიკული განხილვა. უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ რას წარმოადგენს მონეტარული სისტემა. Amelie Lanier 1. გაცვლის თეორია „ბაზარი“ არის ის ადგილი სადაც იცვლება „საქონელი“, თუ გინდათ რომ იყიდოთ რაღაც ბაზარზე – იქნება ეს მცირე, ადგილობრივი, დიდი მსოფლიო ბაზარი თუ e-bay – შეძენის პროცესში მყისიერად უნდა გასცეთ სანაცვლოდ რაიმე. თუ თქვენ არაფერი არ გაქვთ, არც შეგიძლიათ რაიმე მიიღოთ, არ შეგიძლიათ დაიკმაყოფილოთ ის მოთხოვნილებები, რაც გაქვთ. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს კერძო საკუთრების სისტემა რომელიც ადამიანების უმეტესობას უსპობს შესაძლებლობას რომ აწარმოონ რაიმე. ადამიანების უმეტესობას არ აქვს მიწა რომელიც შეუძლიათ გამოიყენონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით. მათ არ აქვთ სახელოსნოები, სადაც შეუძლიათ შექმნან რაიმე. მათ არ აქვთ სამუშაო იარაღები და ინსტრუმენტები, არ აქვთ ტექნიკა. მათ არ აქვთ სახლი, მათ ქოხის აშემებოს იფლებაც კი არ აქვთ ტყეში რომ იცხოვრონ. იმისათვის რომ მიიღონ საკვები, თავშესაფარი თუ სამომხმარებლო პროდუქტი, მათ უნდა გასცენ სანაცვლოდ რაღაც – ამ სისტემაში ეს არის ფული. თუმცა, არაფრით იქნება უკეთესი რომ ყველა სახის გასაცვლელი ობიექტები იქნეს ნებადართული ან მოთხოვნილი ბაზრისთვის, იმიტომ რომ ისინი ასევე არ აქვთ ადამიანების უმეტესობას. ადამიანების უმეტესობას უბრალოდ წართმეული აქვს შესაძლებლობა შექმნას რაიმე ღირებული. არსებობს მრავალი თეორია მსოფლიოს მოსახლეობის შიმშილის გასამართლებლად, ისინი განმარტავენ თუ რატომ არის რომ, მსოფლიოს მოსახლეობის 12.5%(დაახლოებით 842 მილიონი ადამიანი) იმყოფება შიმშილის ქვედა ზღვარზე, ან რატომ კვდება ყოველწლიურად დაახლოებით 3.1 მილიონი ბავშვი შიმშილის გამო. ყველა ეს თეორია თუ ახსნა არის სიცრუე. ადამიანები იმიტომ შიმშილობენ ან იხოცებიან შიმშილის გამო რომ სხვა მოთხოვნებთან ერთად, ისინი ვერ აკმაყოფილებენ კაპიტალიზმის მთავარ მოთხოვნას: „იმისათვის რომ მიიღო რაღაც, შენ უნდა გქონდეს რაღაც რომ გასცე სანაცვლოდ.“ ამ თეორიებში აქცენტს აკეთბენ ლოჯისტიკურ და დისტრიბუციულ პრობლემებზე, ბუნებაზე და მის თავისებურებებზე, ადამიანის ბუნებაზე, მის სიხარბეზე და ა.შ. რეალურად კი ესაა სახელმწიფოს ბრალი, რომელსაც ყოველთვის ახასიათებს კორუფცია და მიდრეკილია მისკენ, ასევე კაპიტალიზმის, რომელიც თვის მხრივ დაცულია სახელმწიფოს მიერ, და მისი პირდაპირი დამსახურებაა(ასევე სახელმწიფოსი) რომ არსებული საზოგადოება არის კონტრასტულად დაყოფილი, 85 უმდიდრესი ადამიანი ფლობს იმდენივე სიმდიდრეს რამდენსაც მსოფლიო მოსახლეობის უღარიბესი ნახევარი ერთად აღებული(დაახლოებით 3.5 მილიარდი ადამიანი). ეს არის ახალი მსოფლიო წესრიგი, სადაც ერთი მხარე ფუფუნებაში ცხოვრობს და მეორე კი სიღატაკეში ღაფავს სულს. როგორც წესი კაპიტალიზმის განვითარებულობას და პროგრესულობას მიაწერენ ხოლმე ევროპული კულტურის განვითარების დონეს, სიმდიდრეს და ა.შ. უფრო კონკრეტულად კი მონეტარული სისტემის ევოლუციას და ღირებულების თეორიას, რეალურად კი ეს ევროპული კოლონიალიზმის და მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ბუნებრივი თუ ადამიანური რესურსების ექსპლუატაციის და მიტაცების შედეგია. მე_15 საუკუნიდან, როცა დაიწყო დიდი აღმოჩენების ეპოქა, ევროპულმა კოლონიალიზმმა უფრო ფართოდ გაიდგა ფესვები და დაიპყრო სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკა, თითქმის მთელი აფრიკა, ავსტრალია და ასევე აღმოსავლეთ აზია. ამ დროიდან იწყება მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ფართომასშტაბიანი ექსპლუატაცია, მათი ბუნებრივი რესურსების, წიაღისეულის თუ მოსახლეობის კატასტროფული და მტაცებლური განადგურება. ამის პარალელურად არ აძლევდა მათ განვითარების საშუალებას, ეს არის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი თუ რატომ არის უღატაკესი მაგალითდ აფრიკის მოსახლეობა, რატომ კვდება ყოველდღიურად 2 500 ბავშვი სხვადასხვა დაავადებებისგან რომელიც გამოწვეულია სუფთა სასმელი წყლის არარსებობის და შიმშილის გამო. ან რატომ შემცირდა კატასტროფულად ამერიკის მკვიდრი მოსახლეობა, რომელიც დაახლოებით 100 მილიონ ადამიანამდე იყო სანამ არ ეზიარა ევროპული ცივილიზაციის „სიკეთეებს“, მათი 90-95 % შეეწირა მასშტაბურ გენოციდებს, ასევე ხელოვნურად გავრცელებულ დაავადებებს და ეპიდემიებს, რაც გამიზნულად ხდებოდა დამპყრობლების მიერ(ასეთივე სტრატეგიას იყენებდნენ ევროპელი კოლონისტები აფრიკაში, ავსტრალიაში და ა.შ.) ასევე წაართვეს მათ კუთვნილი ტერიოტორიები, გადაასახლეს და დღემდე ცხოვრობენ რეზერვაციებში, რომლებიც უმეტესად ხრიოკ, უდაბურ ადგილებშია, ხოლო ბუნებრივი რესურსები, მიწა, მდინარეები თუ ტყეები, რაც ამ ხალხის საკუთრება იყო საუკუნეების მანძილზე ჩამოართვეს, ჩამოართვეს ყველაფერი რაც მათ წინაპრებისგან მემკვიდრეობით მიიღეს, დამპყრობლებმა, ევროპელმა კოლონიალისტებმა და ეს ყველაფერი ცივილიზაციის და ჰუმანიზმის სახელით ჩაიდინეს – დღეს ამერიკის შეერთებული შტატები თავისუფლების სიმბოლოა როცა რეალურად ის წარმოადგენს ბოროტების იმპერიას რომელიც აშენებულია აფრიკელი მონების სისხლზე და ჩაგვრაზე, მათ ექსპლუატაციაზე, მკვიდრი ამერიკელი ინდიელების გენოციდზე, გადასახლებაზე და მათი კუთვნილის მიტაცებაზე. თუ კაპიტალისტური სისტემის უარყოფითი მხარეები იქნება ყველასათვის ცნობილი და კარგად გააზრებული, გაცვლითი თეორიების, მონეტარული სისტემის და საკუთრების პრინციპის, ასევე კაპიტალიზმის და მისი დამცველი სახელმწიფოს არსებობა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადეგება, ეს კი ასე ბუნებრივად და თავისით არასოდეს არ მოხდება, გაბატონებული კლასი, მმართველი ელიტა თავისით არ იტყვის უარს იმ პრივილეგიებზე რაც აქვს, იმ უშრომელ სარგებელზე რასაც იღებს და ასე უბრალოდ არ დათმობს პოზიციებს. უფრო მეტიც – მმართველი კლასი აკეთებს ყველაფერს რომ ხელი შეუშალოს ამ პროცესს, ჩაახშოს ნებისმიერი კრიტიკა და ამბოხი ექსპლუატირებული კლასებისა, გათიშოს ისინი ერთმანეთსიგან, ბავშვობიდან ჩაუნერგოს იდეები და შეხედულებები რომლებიც ორიენტირებული იქნება კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს დაცვაზე, და ასევე გამორიცხავს ნებისმიერ ალტერნატივას. იმისათვის რომ დავინახოთ როგორ შიმშილობენ ადამიანები, აღარ არის აუცილებელი მოვინახულოთ მესამე მსოფლიოს ქვეყნები. „მსოფლიო ცივილიზაციის ცენტრში“, მაგალითად გერმანიაში, უამრავი ადამიანია რომელიც ძლივს ახერხებს თავის გამოკვებას და სათანადოდ, სრულფასოვად ვერ იკვებება. მაგალითად, ძალიან ბევრი სკოლის მოსწავლეა რომელსაც არ აქვს საჭმელი სახლში და იღებენ მას სკოლაში ან საქველმოქმედო ორგანიზაციებში. ეს სოციალური პირობები არ არის შეუმჩნეველი, ყველამ იცის ამის შესახებ. მაგრამ ეს მართლაც შეურაცხმყოფელი პირობები არ აშფოთებს არავის იმიტომ რომ ყველა ვინც კითხულობს ამის შესახებ ან იგებს ტელევიზიის საშუალებით, დარწმუნებულია რომ გაცვლითი სისტემის და კერძო საკუთრების არსებობა აუცილებელია, და სჯერათ რომ არავინ არ აწარმოებს პროდუქციას თუ სანაცვლოდ ისინი არ მიიღებენ ამის ეკვივალენტს. ის ვინც სარგებელს იღებს ამ მსგავსი უსამართლობის, ადამიანების ექსპლუატაციის და შიმშილის ხარჯზე (მმართველი კლასი), დარწმუნებული არიან რომ არავინ დაიწყებს არსებული ეკონომიკური და სოციალური სისტემის კრიტიკას – რაც შეარყევს მათ გაბატონებულ მდგომარეობას და საფრთხეს შეუქმნის მათ ინტერესებს, ამის საფუძველს მათ აძლევთ დახვეწილი და მმართველი კლასის ინტერესებზე მორგებული განათლების სისტემა, რომლის საშუალებით მრავალი წლის მანძილზე ბავშვობიდან აჩვევენ ადამიანებს უსიტყვო მორჩილებას, დიქტატურასთან, უსამართლობასთან და ტერორთან შეგუებას, ზრდიან მათ სოლიდარული უნარის არ მქონე, დაქსაქსულ, მიზანთროპ ინდივიდებად, სწორედ ამის გათვალისწინებთ, რომ საფრთხე არ ემუქრება მათ ინტერესებს, იშვიათ შემთხვევებში მედია აშუქებს და აჩვენებს იმას რაც რეალურად ხდება, ეს თავის მხრივ იძლევა გარანტიებს რომ მოვლენები გახადონ სტაბილური, ადვილად სამართავი და დაბალი სოციალური ფენიდან წამოსული აგრესია ჩაახშონ მოჩვენებითი მზრუნველობით, ინტერესის გამოჩენით, თითქოს აწუხებთ ან მართლა მოუგვარებენ მათ იმ პრობლემებს რომელიც თავად შეუქმნეს, ისინი კი რწმუნდებიან, ენდობიან ძალაუფლების მქონე მმართველ კლასს და იჯერებენ რომ მათი მდგომარეობა შეიცვლება უკეთესობისკენ. იმ ფაქტის გათვალისწინებით რომ მონეტარულ სისტემას გარკვეულწილად შეექმნა ცუდი რეპუტაცია, არსებული სოციალური სისტემის ბევრი კრიტიკა ხედავს გამოსავალს ამ ყველა პრობლემიდან ბარტერულ ეკონომიკაში(ეკონომიკის ფორმა რომლის დროსაც ხდება საქონლის ან მომსახურების პირდაპირი გაცვლა, მონეტარული სისტემის გამოყენების გარეშე) დაბრუნებით, ან ფულის, მონეტარული სისტემის ამოღებით და მისი რაიმე სხვა გაცვლითი საშუალების ჩანავლებით, რომელიც არის გამოყენებადი და გააჩნია რეალური ღირებულება ფულისგან განსხვავებით. კოლონიალიზმამდე არსებობდა ბევრი საზოგადოება და ეკონომიკური ფორმა, რომელმაც არ იცოდა არაფერი გაცვლით თეორიებზე, სადაც ადამიანები როგორღაც ახერხებდნენ შემოსილიყვნენ და გამოეკვებათ თავი, ასეთი საზოგადოები ახლაც გვხვდება სამხრეთ ამერიკაში და აფრიკაში. ლათინურ ამერიკაში მკვიდრი მცხოვრებებისგან შემდგარ ადგილობრივ მოძრაობებს დღეს აქვს დასახული მიზანი რომ დაიბრუნოს ის მიწა რომელიც წაართვეს მათ წინაპრებს საუკუნეების წინ კოლონიზატორებმა და უნდათ რომ მოაწყონ ის კომუნალურად. მათ კი ამის გამო მასიურად, უმოწყალოდ ხოცავენ საკუთარი მთავრობები – მაგალითად ვენესუალაში. მათი საფუძვლიანი კრიტიკა კაპიტალისტური სახელმწიფო სისტემის შესახებ, უქმნის რეალურ საფრთხეს არსებულ ეკონომიკურ წესრიგს და გაბატონებული კლასის ინტერესებს, ის კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სახელმწიფო აპარატის და კაპიტალიზმის არსებობას, რაც უდიდეს საფრთხეს წარმოადგენს სახელმწიფოს მმართველებისთვის, მმართველი კლასისთვის. თუმცა, არსებული სოციალური წესრიგის დამცველებს არასოდეს მობეზრდებათ იმის თქმა რომ გაცვლითი პრინციპი მონეტარულ სისტემასთან ერთად არის სასარგებლო და საუკეთესო საშუალება. ამ გზით ისინი ეწევიან მონეტარული სისტემის პროპაგანდას. ისინი სუბიექტურად და დამახინჯებულად აღწერენ მონეტარული სისტემის შესაძლო ალტერნატივებს, მოყავთ პრიმიტიული და სასაცილო არგუმენტები და მაგალითები, მაგალითად ასეთი: „საშილენებაა მაღაზიაში წახვიდე კარტოფილით და გინდოდეს გაცვალო ის ფეხსაცმელებში. ეს ხომ არაპრაქტიკულია, რატომ მოუნდება კარტოფილის გაცვლა ფეხსაცმელებში, ფეხსაცმელების პატრონს?“. ეს კი საოცრად ჰგავს კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს კლასიკურ გამართლებას, როცა არგუმენტებად მოყავთ მსგავსი პრიმიტიული, უადგილო და შეუსაბამო მაგალითები. 2. უნივერსალული ეკვივალენტი: ფული მონეტარული სისტემის ასე ვთქვათ „ფანატიკოსი დამცველები“ ამბობენ: ეს არის შესანიშნავი რაღაც რომ უნივერსალური გაცვლითი საშუალება არსებობს, ერთი, რომელიც ყველას უნდა რომ ჰქონდეს. უნივერსალური ეკვივალენტი რომლის არსებობის მიზანი არის მოსახერხებელი და მარტივი გახადოს გაცვლის პროცესი, უნივერსალური ღირებულება რომელსაც ყველა აღაირებს და ეთანხმება. რას ნიშნავს ეს გაცვლა ? ეს ნიშნავს რომ ყველას ვისაც უნდა რაიმეს გაცვლა უნდა ჰქონდეს გადახდის უნივერსალური საშუალება, ღირებულება, რომ გაყიდონ რაღაც ბაზარზე ის რაც უნდათ და სანაცვლოდ მიიღონ ეს უნივერსალური საშუალება,. ასე რომ შემდეგ ისინი შესთავაზებენ ამ უნივერსალურ საშუალებას იმაში რაც სურთ რომ ჰქონდეთ და დარწმუნებული იქნებიან რომ ეს უნივერსალური ღირებულება ყოველთვის და ყველასთვის სასურველი და მოთხოვნადი იქნება. ყველა ვინც სარგებლობს ბაზრით, თუ მათ უნდათ რომ გაცვალონ საკუთარი საქონელი ეკვივალენტურ ღირებულებაში, ისინი აღიარებენ და უნდათ ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იმიტომ რომ დარწმუნებული არიან გაცემული პროდუქტის სანაცვლოდ მიღებული უნივერსალური ეკვივალენტით იყიდიან შემდგომში იმას რაც უნდათ. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია: ბაზარში ყველა მიდის მხოლოდ თავისი საქონლით იმიტომ რომ მას უნდა მოიშოროს კუთვნილი პროდუქტი თავდაპირველად, და შემდეგ მიიღოს ის რაც მას არ აქვს და არ შეუძლია აწარმოოს თვითონ. არ აქვს მნიშვნელობა ეს საკვებია რომელიც საჭმელად სჭირდება, თუ ის ნედლეული რაც მას სჭირდება საკუთარი საქონლის შესაქმენლად, გაცემულის სანაცვლოდ კი ყველას უნდა ეს უნივერსალური, მიღებული გასაცვლელი მედიუმი. ადრეულ საზოგადოებებში სადაც იყენებდნენ უფრო მარტივ გაცვლით სისტემას, მაგალითად შუა საუკუნეების ევროპაში, ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იყო ძვირფასი მეტალი: ოქრო ან ვერცხლი, და სპილენძი როგორც მონეტა. ეს ყველაფერი, მონეტარული სისტემა, უნივერსალური ეკვივალენტი სრულყო და გააუმჯობესა სახელმწიფო ინსტიტუტმა. ოქროს და ვერცხლის მოპოვება, მაშინაც კი თუ ეს ხდებოდა ინდივიდუალურად, აიყვანა სახელმწიფო კონტროლზე და სახელმწიფო გახდა მონოპოლისტი, მხოლოდ მას ჰქონდა უფლება გამოეყენებინა ძვირფასი წიაღისეული ან მოეჭრა მონეტა. თუ ვინმეს აქვს კონტროლი ამ უნივერსალურ გაცვლით საშუალებაზე, მას აქვს ძალაუფლება აკონტროლოს საზოგადოება: ამ ძალაუფლების მქონეს შეუძლია განსაზღვროს როგორც გაცვლის პირობები ასევე ძალის საშუალებით გაავრცელოს და დაამკვიდროს ისინი. ძალაუფლების მქონეს აქვს შესაძლებლობა რომ განსაზღვროს რა არის ღირებული და რა არა. თუმცა ფეოდალური მმართველები – მეფეები, იმპერატორები – იცავდნენ მონოპოლიას ეწარმოებინათ ძვირფასი მეტალები და ჰქონოდათ უფლება მოეჭრათ მონეტა. ანალოგიურად ხდება თანამედროვე მსოფლიოში, თუმცა დღეს მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობა გადასულია დემოკრატიული მმართველობის ფორმაზე და ფეოდალური სტრუქტურები იშვიათი გამონაკლისის გარდა მხოლოდ ფორმალობას წარმოადგენს ან საერთოდ აღარ არსებობს, ფეოდალების, მეფის როლში გვევლინება თანამედროვე სახელმწიფო რომელიც მტაცებლურად ისაკუთრებს ძვირფას ლითონებს, საბადოებს ან გადასცემს მას კერძო საკუთრებაში კაპიტალის მფლობელს, ორივე მათგანი, სახელმწიფო თუ კაპიტალისტი საკუთარი სურვილის მიხედვით იყენებს ამ რესურსებს, რესურსებს რომელიც წესით უნდა იყოს საერთო და ყველას შეეძლოს მისი მოპოვება(ანალოგიურად ხდება სხვა ბუნებრივი რესურსების თუ წიაღისეულის მიტაცება) მონოპოლიზებული უფლების მქონე სახელმწიფო აპარატის ან კაპიტალისტის საკუთრებას წარმოადგენს და ის ნახულობს სარგებელს საერთო რესურსის მიტაცებით, სახელმწიფო კი იგივენაირად აკონტროლებს მონეტარული სისტემის საშუალებით ადამიანებს როგორც ფეოდალურ ეპოქაში, უბრალოდ მეთოდები და საშუალებები გახდა უფრო მოქნილი და დახვეწილი რაც ორიენტირებულია ექსპლუატირებული კლასის წინააღმდეგობის ჩანასახშივე ჩასაკლავად და გასანეიტრალებლად. ყველა ვინც მიდის ბაზარში რომ გასცეს რაღაც, რაც უნდა რომ გაცვალოს უნივერსალურ ღირებულებაში, ფულში. და ამგვარად ისინი ბუნებრივია ეთანხმებიან რომ მათი საქონელი შეფასდეს არსებული უნივერსალური ღირებულებით, მონეტარული სისტემით. ეს ნიშნავს რომ ისინი აცნობიერებენ უნივერსალურ ღირებულების საზომს, რომელსაც მათი პროდუქტი, საქონელი უნდა დაექვემდებაროს, იმიტომ რომ ეს არის ერთადერთი საშუალება მიიღონ უნივერსალური ეკვივალენტური ღირებულება. და მათი პროდუქტი, მათი საქონელი შესაძლოა კონვერტირდეს ნაღდ ფულში მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მას გააჩნია ღირებულება, ამ ღირებულებასაც არეგულირებს მონეტარული სისტემა რომელზეც მონოპოლისტური უფლება აქვს სახელმწიფო აპარატს. რამდენადაც ეს „ღირებულების საზომი“ არის დამკვიდრებული და ყველა მიისწრაფვის რომ მიიღოს ის, ძვირფასი მეტალის არსებობას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი აქვს თავისი ნაკლი: ის შეიძლება იყოს შეზღუდული, მისი წარმოება არის რთული, ძვირი და ის გამოყენების დროს განიცდის ცვეთას, ეროზიას. ამის გამო კი დადგა დრო რომ ის ჩანაცვლებულიყო სხვა უფრო მოსახერხებელი სუბსტანციით. 3. სახელმწიფო ქაღალდის ვალუტა სახელმწიფოებმა, ამ სუვერენულმა ორგანიზაციებმა, როგორც უნივერსალური ეკვივალენტის გარანტებმა, გადაწყვიტეს რომ მთლიანად საკუთარ თავზე მოერგოთ მთელი ეკონომიკა და შეექმნათ ახალი უნივერსალური ეკვივალენტი და ეწარმორბინათ იგი, ამისათვის კი გამოიყენეს საკუთარი „კანონიერი“ ძალაუფლება და უფლებები რომ განეხორციელებინათ ახალი იდეა, ეს საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იყო, რომლის შემდეგაც ქაღალდი გახდა მონეტარული სისტემის ევოლუციის ახალი საფეხური და მისი შემცვლელი. ვაჭრებმა გვერდით გადადეს თამასუქები და ბანკებმა დაიწყეს ბანკნოტების ბეჭდვა. ეს კერძო ღირებულების შემცვლელი ქაღალდები გახდა საქონლის ანდა მონეტის კანონიერი წარმომადგენელი. ისინი იყო საიმედო და პრაქტიკული ყიდვა/გაყიდვის დროს საქონელთან მიმართებაში. სახელმწიფომ გამონახა ახალი, მარტივი გზა, რომ შეექმნა არაფრისგან ღირებულება, და შეემცირებინა რეალური ღირებულების მოთხოვნა ბაზარზე გაცვლის პროცესის დროს. ამან მთლიანად შეცვალა მონეტარული სისტემა და თუ ადრე იგი წარმოადგენდა ძვირფას მეტალს რომელსაც ნამდვილად გააჩნდა ღირებულება, ახლა ის უკვე მხოლოდ ქაღალდს წარმოადგენდა რომელსაც ღირებულებას ანიჭებდა სახელმწიფო აპარატი საკუთარი სურვილის შესაბამისად. ყველა ვინც სარგებლობდა ახალი უნივერსალური ეკვივალენტით სახელმწიფოს უზრუნველყოფდა მას გარანტიით, საკუთარი ძალაუფლების საშუალებით. სახელმწიფო ქაღალდის ფული, რომელსაც თავისით, არ გააჩნია არანაირი ღირებულება – მას არ გააჩნია იმდენი ღირებულებაც კი რამდენიც სხვა ქაღალდის პროდუქტებს, მაგალითად ხელსახოცებს, ტუალეტის ქაღალდს – იღებს თავის სპეციალურ ღირებულებას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი, გამომდინარე იქიდან რომ სახელმწიფო ანიჭებს მას განსაზღვრულ ღირებულებას და ამბობს: ეს ქაღალდი არის 50, ეს 100 მარკა, ან დღეს უკვე – ევრო. ეს ორი ბანკნოტი არის რა თქმა უნდა ერთი და იგივე მათი სუბსტაციის გათვალისწინებით. განსხვავება მათ ღირებულებას შორის არის მხოლოდ გარედან დადგენილი, სახელმწიფოსგან, რომელიც ბეჭდავს სხვადასხვა ღირებულებებს მასზე. დღეს საქონლის, ნებისმიერი პროდუქტის თუ დოვლათის ღირებულება, არის გაზომილი და შეფასებული მხოლოდ სახელმწიფოს ქაღალდის ფულით, და ეს არ ხდება სხვანაირად. ფულის, როგორც ძვირფასი მეტალის ცირკულირება შეუძლებელია. გაცვლითი ეკონომიკა და თანამედროვე მონეტარული სისტემა უფრო ხშირად ხდება დაყენებული კითხვის ნიშნის ქვეშ, ეს უნდობლობა კი სრულიად სამართლიანი და მოსალოდნელია, როგორც ღირებულების თეორიის მონეტარული სისტემის მიმართ: თუ მე გამაქვს რაღაც პროდუქტი ბაზარზე და მივიღე უნივერსალური ღირებულება მის სანაცვლოდ – მაქვს მე ნამდვილად ჩემი საქონლის პროპორციული ღირებულება ? შემიძლია მე ვიყიდო რაღაც ჩემი საქონლის პროპოციული ღირებულების სანაცვლოდ ? ამგვარად გაცვლითი სისტემა ძირითადად კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, რადგანაც მას არ გააჩნია რეალური ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი და ის უბრალოდ წარმოადგენს არარსებულ, წარმოსახვით საშუალებას რომელსაც სახელმწიფოს მიერ აქვს მინიჭებული განსაზღვრული ნომინალური ღირებულება. 4. მონეტარული თეორიის გეზელისეული კრიტიკა, კერძო საკუთრება და ინტერესი 4.1. ვალუტის უზრუნველყოფა კრიტიკა ნათლად აჩვენებს რომ თანამედეროვე მონეტარული სისტემის გამოყენება დაუცველია, შესაძლოა დაკარგოთ ქაღალდის ბანკნოტები, მოგპარონ ან საერთოდაც დაეცეს მისი ღირებულება უეცრად. მონეტარული სისტემა და ღირებულების თეორია თავისთავად იწვევს უარყოფით დამოკიდებულებას, უნდობლობას რაც თავის მხრივ უკვე ნიშნავს მის ნაწილობრივ უგულვებელყოფას და მისი საჭიროების კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენებას. ა) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული საქონლით როგორ უნდა მოხდეს ეს? თუ ნომინალური ღირებულება არის დაბეჭდილი ბანკნოტზე და ქაღალდების დასტას გააჩნია იგივე ღირებულება რაც საქონელს, რანაირად იქნება გამყარებული საქონლის ღირებულება თუ მისი გაცემის სანაცვლოდ გამცემი მიიღების ქაღალდების დასტას, რომელსაც უბრალოდ სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული პირობითი ნომინალური ღირებულება გააჩნია და არ აქვს არანაირი რეალური ღირებულება. პროდუქტს ღირებულება ენიჭება სხვა პროდუქტების ღირებულების შესაბამისად, როცა რაღაც პროდუქტი პირველად ჩნდება ბაზარზე, როგორც წესი მას ენიჭება ღირებულება სხვა პროდუქტების ღირებულიების გათვალისწინების შედეგად, ანუ მარტივად რომ ვთვათ იმისათვის რომ განვსაზღვროთ პროდუქტის ღირებულება უნდა ვიცოდეთ სხვა პროდუქტების ღირებულება, ანუ ერთი პროდქტის ღირებულება განსაზღვრავს სხვა პროდუქტების ღირებულებებს. ასევე პროდუქტს ღირებულებას ანიჭებენ არა იმის მიხედვით თუ რა ჯდება მისი წარმოება, ტრანსპორტირება, ან რა არის მისი რეალური ღირებულება, არამედ იმის მიხედვით თუ რამდენად დეფიციტური ან მოთხოვნადია ეს პროდუქტი ბაზარზე. შესაბამისად ბაზარზე არსებული ნებისმიერი პროდუქტის ღირებულება უბრალოდ პირობითია. მაშინაც კი თუ არ არსებობს კაპიტალისტური ბაზარი და ჩვენ ვართ რეალურ სოციალიზმში, გაცვლითი სისტემის არსებობის შემთხვევაში ლოგიკურად გაჩნდება უნივერსალური ექვივალნტის არსებობის მოთხოვნილება და ეს ბოლოს მიგვიყვანს ისევ მონეტარულ სისტემამდე და კერძო საკუთრებამდე, იმ შემთხვევაში თუ არ შევქმნით ახალ, არსობრივად სხვა პრინციპებზე აგებულ საზოგადოებას რომელიც არ იქნება დაფუძნებული კაპიტალისტურ საბაზრო ეკონომიკაზე. ბ) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული ძვირფასი მეტალებით. ოქრო და ვერცხლი რომელიც ინახება ეროვნულ საცავებში, უზრუნველყოფს ქაღალდის ფულის ღირებულებას რომელიც ჩაშვებულია მიმოქცევაში. მაგრამ რეალურად კი თუ მოქალაქეებს უნდათ რომ ჩააბარონ და გადაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი მისივე ღირებულების ძვირფას მეტალში, ანუ სანაცვლოდ მიიღონ შესაბამისი ღირებულების ძვირფასი მეტალები რომლითაც ვითომ მათი ბანკნოტებია გამყარებული, ეს არ ხდება და არც მოხდება, იმიტომ რომ რეალურად ძალიან მცირე რაოდენობის ძვირფასი მეტალი არსებობს რომელიც ინახება საცავებში და სიცრუეა ის რომ იგი ამყარებს ვალუტას, ისინი არაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ადეკვატური და შესაბამისი, გამომდინარე აქედან, რომ გაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი ძვირფას მეტალში ის ვერ აანაზღაურებს მიმოქცევაში ჩაშვებულ ყველა ბანკნოტზე გამოსახულ ღირებულებას. მთელი რაოდენობა ძვირფასი მეტალებისა, რომელიც ინახება ბანკში, არის მკვდარი კაპიტალის გროვა, ის არის ყოველთვის მიტაცებული და მისაკუთრებული სახელმწიფოს თუ კაპიტალისტის მიერ კანონის ძალით და წარმოადგენს მხოლოდ ნაწილს მიმოქცევაში არსებული ფულისა. ამ ტიპის გამყარება მხოლოდ მანამდე მუშაობს სანამ სჯერათ მისი და მას აქვს ნდობა საზოგადოების მხრიდან. რეალურად სახელმწიფოს არ შეუძლია უზრუნველყოს ფულის ღირებულების გამყარება. როგორც სახელმწიფოს მმართველი კლასების წარმომადგენლები ამბობენ: ქაღალდების დასტას რომელსაც თვითონ მიანიჭებენ ნომინალურ ღირებულებას არის იმდენივე რამდენიც ერთი უნცია ოქრო – ვის სჯერა ეს ? მოთხოვნის არსებობის შემთხვევაში საცავებში არსებული ოქრო რომ გადაცვალონ ნებისმიერი რაოდენობის ქაღალდის ფულში, ამდენი ოქრო არ გააჩნია სახელმწიფოს, უფრო მეტიც, იმდენი ოქრო რამდენიცაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ჯამური ღირებულება, არა რომელიმე კონკრეტულ სახელმწიფოში, არამედ საერთოდ ერთად აღებულ მთელს მსოფლიოში არ არის. 4.2. მიწის იჯარის წინააღმდეგ, უშრომელი სარგებელი და შემოსავალი თანამედროვე კაპიტალისტური სახელმწიფოები აგებულია პრინციპზე – ვინც არ მუშაობს ის არ იღებს საჭმელს, ეს კი ძალიან ჰგავს XX საუკუნის პირველი ნახევრის ნაცისტურ გერმანიას, სადაც ევთანაზია ხორციელდებოდა მასობრივი მასშტაბით იმათ წინააღმდეგ, ვინც იმ დროისთვის “ეკონომიკურ ტვირთს” წარმოადგენდა, ფაშისტებმა გამოსცეს ბრძანება იმ ბავშვების რეგისტრაციის შესახებ, რომლებიც დაავადებულნი იყვნენ ჰიდროცეფალიით, ცერებრალური დამბლით და სხვა დაავადებებით. ამ კატეგორიას უკეთებდნენ ევთანაზიას ფენობარბიტალის ჭარბი დოზის შეყვანით. ევთანაზია იყო საშულება ”საზოგადოებისათვის ზედმეტი ტვირთის მოსაცილებლად”. შესაბამისად მსგავსი დამოკიდებულება, ლოგიკურად მიგვიყვანს ისეთ საზოგადეობამდე რომელშიც შრომის უნარის არ მქონე ადამიანები, კაპიტალიზმისთვის გამოუსადეგარი ადამიანები შიმშილით მოკვდებიან, კაპიტალიზმს სჭირდება მხოლოდ ისეთი საზოგადოება რომელშიც არსებობენ მარტო ისინი ვინც არიან ჯანრმთელები და შრომისუნაირიანები, და ყველა სხვა უბრალოდ „ზედმეტი ტვირთია“ კაპიტალისტური წესრიგისათვის. გეზელის თავისუფალი ეკონომიკა ეწინააღმდეგება განვითარებულ კაპიტალიზმს კაპიტალიზმამდელი იდეალით: მწარმოებლების საწარმოო საშუალებებისგან მოწყვეტის თავიდან ასაცილებად ის გვევლინება იდეის დამცველად რომელიც წარმოადგენს უკან დაბრუნებას ისეთ სახელმწიფო სისტემაში, სადაც მწარმოებლები არიან ფერმერები და ხელოსნები და ამავე დროს საკუთარ საქონელს თვითონვე ყიდიან ბაზარზე. ეს იდეა ასევე პოპულარულია მათ შორის ვინც მხარს უჭერს თანამედროვე კაპიტალისტური სისტემისგან დამოუკიდებლად, მის გარეთ არსებობას, გარკვეულწილად, რადგან სრული მოწყვეტა არსებული სისტემიდან შეუძლებელია, მასში არსებული სერვისების და პროდუქტების გამო რომლის მისაღებადაც ადამიანებს უწევთ ურთიერთობა არსებულ კაპიტალისტურ სისტემასთან, ისინი გამოსავალს ხედავენ სასოფლო სამეურნეო ტიპის კომუნების არსებობაში. რაც ყველაზე აშკარად და ადვილი შესამჩნევია, არის ის რომ თანამედროვე ეკონომიკის პირობებში გარემო, საზოგადოება მტრული და ძალადობრივია, ის მთლიანად მშრომელთა შორის კონკურენციაზეა აგებული და არა ურთიერთდახმარებაზე. ეს მოდელი, აგებულია იმ იდეაზე რომელიც მიიჩნევს რომ თითქოს ჩვენ, არ შეგვიძლია ამ ეკონომიკური სისტემის გარეშე არსებობა, და რომ კონკურენცია განაპირობებს პროგრესს, რეალურად კი ეს კონკურენცია წარმოადგენს კაპიტალის და გავლენებს შორის დაპირისპირებას, და არა ნიჭსა თუ გამომგონებლობის უნარს შორის, ისტორიიდან ნიკოლა ტესლას და თომას ედისონის „კონკურენციის“ მაგალითის მოტანაც საკმარისია რომ მივხვდეთ რას ნიშნავს რეალურად კაპიტალიზმის პირობებში კონკურენცია, თომას ედისონი, მდიდარი კაპიტალისტი საკუთარი ბიზნეს ინტერესებიდან გამომდინარე მუდმივად ხელს უშლიდა მეცნიერს საკუთრი იდეების გავრცელებაში და მანამდე კი მის ექსპლუატაციას ეწეოდა, როცა ამუშავებდა თავისთან, შესაბამისი ანაზღაურების გარეშე, თანამედროვე კაპიტალისტური ეკონომიკა ისევ ამ პრინციპებზე დგას. მაგალითისთვის, რომ ავიღოთ თუნდაც აშშს 2013 წლის სამხედრო ბიუჯეტი, მან შეადგინა 682 მილიარდი აშშ დოლარი, განათლების კუთხით კი ბიუჯეტი 71 მილიარდი აშშ დოლარი, ესენი მთელი ბიუჯეტის 2 და 18 პროცენტია, მეცნიერებისთვის კი გამოყოფილი იყო 7.5 მილიარდი, რაც მხოლოდ 0.2 პროცენტია, რაც ნიშნავს იმას რომ კაპიტალისტური სახელმწიფოები ორიენტირებულია კონფლიქტებზე, ომებზე, და შესაბამისია მათი ბიუჯეტიც. არსებული სიმდიდრის, დოვლათის უდიდესი ნაწილი უაზროდ და უმისამართოდ ნადგურდება, კონფლიქტებში, ომებში და მსოფლიოში გავლენის სფეროების გადანაწილებს პროცესში, მილიტარიზაცია სახელმწიფოს არსებობისთვის ბუნებრივი და დამახასიათებელი პროცესია, რადგანაც წინააღმდეგ შემთხვევაში სახელმწიფოს თუ არ შეეძლება კაპიტალიზმის და ბიუროკრატიის დაცვა, ან არ გადაიტანს მოსახლეობის ყურადღებას სოციალური პრობლემებიდან გარე კონფლიქტებსა თუ ხელოვნურად, თავისივე შექმნილ ძალადობაზე, მისი ლეგიტიმაცია და საჭიროება ეჭვის ქვეშ დადგება, რაც ასევე საფრთხის ქვეშ აყენებს კაპიტალიზმს რომელიც დღეს, სახელმწიფოს არსებობის პირობებში საუკეთესოდაა დაცული, შესაბამისად სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანაც ამ კუთხით მუშაობს. ამ ყველაფრის შესანიღნად და შესალამაზებლად კი განათლების სისტემა სკოლიდანვე მუშაობს, ასევე მედიაც აქტიურადაა ჩაბმული ამ პროცესში, და სახელმწიფო ამ პროპაგანდისტული მანქანის საშუალებით ქმნის შეფერადებულ რეალობას რომელიც ნიღბავს შიმშილს, ძალადობას, ექსპლუატაციას, და ჩაგვრას. თანამედროვე ეკონომიკაში შექმნილ, არსებულ მოდელებს და ამ მოდელებით აზროვნებას ახასიათებს შემდეგი: ისინი ყოველთვის მათთვისაა სასარგებლო და მათ ინტერესებზეა მორგებული ვინც შექმნა იგი. მას კი ყველა ჩვენგანი იყენებს, მიუხედავად იმისა რომ სარგებელს მხოლოდ მცირე ნაწილი – მმართველი კლასი ნახულობს, სწორედ ამიტომ მათთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა მსგავსი მოდელების არსებობა და თუ ვინმე ცდილობს შემოიტანოს ალტერნატივა, რომელიმე ინდივიდი ან ადამიანთა ჯგუფი, ცდილობს შექმნას უფრო მოქნილი, დახვეწილი მოდელი, თუ საერთოდ რევოლუციური, ახალი ტიპის სქემა, ეს ყველაფერი ან იგნორირებულია, ან იბლოკება ან სულაც ხდება თავდასხმის ობიექტი მმართველი კლასის მხრიდან. ის რაც არ არის სასარგებლო მმართველი კლასისთვის ავტომატურად იქცევა სამიზნედ, თავდასხმის ობიექტად და იწყებს მუშაობას პროპაგანდისტული მანქანა რომელიც არწმუნებს ყველას არსებული მოდელის უალტერნატივობაში და შეუცვლეობაში, ასევე ამახვილებს ყურადღებას მის დადებით მხარეებზე, რაც სრული სიცრუეა და ვერ უძლებს კრიტიკას. უკიდურეასდ გამოუვალი სიტუაციის დროს კი, როცა უკან დასახევი გზა აღარ რჩება მმართველ კლაას, ისინი მიდიან კომპრომისზე და ამით ანეიტრალებენ იმ მუხტს, იმ პროტესტს, რომელიც მოდის ჩაგრული, ექსპლუატირებული უმრავლესობისგან, აძლევენ მცირედს მათ – და ინარჩუნებენ მართვის სადავეებს, სიტუაცია არის იგივე, უბრალოდ შელამაზებული და დაფარული იმ კომპრომისით რაზეც მიდის მმართველი კლასი. მაგალითად პროგრესული საშემოსავლო გადასახადი, რაც გულისხმობს განსხვავებულ, შესაბამის საშემოსავლო ტარიფების დაწესებას მაღალი შემოსავლის მქონე მოქალაქეებისთვის. თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში კერძო საკუთრების იჯარა არის ძალიან ჭკვიანური გზა მისმა მფლობელმა მიიღოს უშრომელი შემოსავალი: მთავარი საკითხია ის თუ როგორ ჩნდება ეს კერძო საკუთრებები, თუ რატომ ხდება მისი მისაკუთრება და გამოყენება მათ მიერ ვინც მის სანაცვლოდ გასცა რეალური ღირებულების არ მქონე, პირობითად მინიჭებული ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი. ეს არის ერთ ერთი ფუნდამენტური ელემენტი კაპიტალისტური სისტემის კონსტრუქციის ერთობლიობაში რომელიც უბრალოდ მორგებულია – მმართველი კლასის ინტერესებზე და ჩაგრული ფენის ექსპლუატაციაზე. 4.3. წარმოება: ადამიანის ფუნდამენტური უფლება შრომა, იმ პირობით თუ ის არის პატიოსანი და მშრომელის საკუთრება, უნდა იყოს კარგად ანაზღაურებადი და დაფასებული. დღეს კი ვინც მუშაობს მხოლოდ იმდენი ანაზღაურება აქვს რომ შიმშილით არ მოკვდეს და საკვები მიიღოს, ამ მიზერულ ანაზღაურებასაც კი მხოლოდ იმის გამო იღებს მშრომელი რომ კაპიტალისტებმა მუშახელი არ დაკარგონ. თუ ვინმე აწარმოებს იმას რაც მას შეუძლია ან უნდა რომ აწარმოოს, მან უნდა იპოვოს მყიდველი მის მიერ შექმნილი პროდუქტისათვის, რომ შემდეგ იყიდოს ბაზარზე ის რაც სჭირდება არსებობისათვის, მაგრამ თუკი მან ვერ გაყიდა მის მიერ წარმოებული პროდუქტი, მას არ შეუძლია ყიდვის შემთხვევაში შესთავაზოს სანაცვლოდ რაიმე ეკვივალენტური, შესაბამისად მისი მოთხოვნილებები იქნება უარყოფილი და დაუკმაყოფილებელი. კაპიტალიზმის პირობებში ყველას მოთხოვნილება დაკმაყოფილებული არ არის, ბაზარზე შესაძლოა არსებობდეს ყველა სახის პროდუქტი, მაგრამ მისი მიღება შეუძლია მას ვინც ფლობს უნივერსალურ ეკვივალენტს, კაპიტალს, შეიძლება სულაც გადაყარონ პროდუქტი, ან გაანადგურონ, მაგრამ მას უფასოდ არ მოგცემენ, ეს ეწინააღმდეგება საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს, რომელზეც კაპიტალიზმია აგებული. თანამედროვე მსოფლიოში ჩვენს მიერ წარმოებული საკვები 12 მილიარდ ადამიანის გამოსაკვებადაა საკმარისი, მაგრამ ყოველ დღე 100 000 ადამიანი კვდება შიმშილისგან, იმ დროს როცა ტონობით საკვები იყრება ყოველდღიურად ნაგავსაყრელებზე, ტონობით პური რომელიც ორი დღის შემდეგ არ იყიდება, როცა ის ჩვეულებრივად ვარგისია საკვებად იყრება ნაგავში და ნადგურდება, იგივენაირად ხდება სხვა პროდუქტებთან დაკავშირებით იმ ფონზე როცა ჩვენს გარშემოც კი ამდენი ადამიანი შიმშილობ ან ვერ იკვებება სრულფასოვნად. დაგეგმილი ეკონომიკა უპირისპირებს თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკას: დაგეგმილი ეკონომიკა ნიშნავს უპირველესად მხოლოდ იმას რომ საჭირობა, მოთხოვნილების შესაბამისად უნდა მოხდეს პროდუქციის წარმოება, ჯერ უნდა განისაზღვროს მოთხოვნილებები და შემდეგ მოხდეს საჭირო რაოდენობის პროდუქტის წარმოება. გეგმა უზრუნველყოფს რომ რაც არის წარმოებული არის ზუსტად იმდენი, რამდენის მოთხოვნილებაც არსებობს. დღეს, ინტერნეტის და თანამედროვე ტექნოლოგიების პირობებში, ეს სულაც არ არის რთული წარმოსადგენი და არ იქნება პრობლემა რომ ყველამ, თვითონვე ჩამოაყალიბოს საკუთრი სურვილები და მოთხოვნილებები და ასევე განისაზღვროს წარმოების შესაძლებლობები და შეგროვებული ინფრომაციის გაანალიზების და დახარისხების შედეგად განისაზღვროს წარმოებისათვის საჭირო გეგმა. დაგეგმილი ეკონომიკის საწინააღმდეგოდ, ყოველთვის არის წამოყენებული მოსაზრება რომ მსგავსი ეკონომიკა აუცილებლად წარმოშობს კონკრეტული პროდუქტის დეფიციტებს, და არ იქნება მოთხოვნილების და საჭიროების შესაბამისი. ასევე ხშირად ჩნდება კითხვა თუ ვინ იქნება ის ვინც განსაზღვრავს საჭიროებებს, მოთხოვნილებებს, დააგეგმარებს მათ, გაუწევს კოორდინაციას და ა.შ. ამის საპასუხოდ კი დაგეგმილი ეკონომიკის მოდელი გვთავაზობს რომ ყველა ადამიანი თავად იყოს ჩართული მოთხოვნილების, საჭიროების განსაზღვრის თუ საწარმოო გეგმის შედგენის საკითხებში ჩართული, ის რომ ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილებები, როგორიცაა საკვები, წყალი, ტანსაცმელი და თავშესაფარი უპირობოდ უნდა იქნას დაკმაყოფილებული, ეს ბუნებრივია ასეც იქნება, სხვა დანარჩენი საწარმოო გეგმის განსაზღვრა თუ დადგენა იმისი რა პროდუქტი უნდა შეიქმნას ან რა რაოდენობით წარმოადგენს განხილვის და მსჯელობის საგანანს რომელიც ზემოთხსენებული პრინციპებით უნდა მოხდეს. კერძო ინიციატივას უნდა გამოიჩინოს ყველამ რათა განისაზღვროს თუ რა ან რამდენი უნდა იწარმოოს. და ამგვარად ის აბსურდები და ანომალიები რაც ახასიათებს კაპიტალისტურ ეკონომიკას ძალადობრივი და სულელურიც ჩანს ამ ფონზე: ვიღაცამ უნდა აწარმოოს პროდუქტი რომელიც არავინ იცის სჭირდება თუ არა საზოგადოებას, და შემდეგ იფიქროს მის გასაღებაზე, ისე რომ არ გაიგოს ყველას აზრი მოთხოვნილების თუ საჭიროების შესახებ, უბრალოდ მიაწოდოს მათ პროდუქტი და დააჯეროს ისინი რომ მათ სჭირდებათ ეს, რეკლამების თუ სხვა კონსუმერული ტვინის რეცხვის საშუალებებით. მას კი ვისაც არ შუძლია საკუთარი წარმოებული პროდუქტის რეკლამირებაში ფული ჩადოს ან უბრალოდ მის მიერ შექმნილი პროდუქტი არ არის მოთხოვნადი, ან ზედმეტად დაბალანაზღაურებადია კონსუმერულ კაპიტალისტურ საზოგადოებაში უწევს აწარმოოს სხვა პროდუქტი, შექმნას ის რაც არ უნდა, აკეთოს ის რაც არ სურს, რომ არ მოკვდეს შიმშილით და იარსებოს, ინდივიდუალური წარმოება კაპიტალისტურ ბაზარზე, დიდი კაპიტალის და გავლენიანი მფარველების გარეშე იმდენად რთული და უშედეგოა რომ მწარმოებელს მოგება თითქმის არ რჩება, მან ჯერ უნდა შექმნას პროდუქტი და შემდეგ მოძებნოს ვინმე მყიდველი, იპოვოს ვინმე ვინც გადაიხდის ფულს მისი პროდუქტისთვის, ან ელოდოს როდის გამოჩნდება შესაბამისი მყიდველი და მერე შექმნას პროდუქცია. აქედან გამომდინარე კაპიტალისტური ეკონომიკა კრახისთვისაა განწირული და ხშირად ეფლობა ეკონომიკურ კრიზისებში. მთელი ეს პროცესი ყველაზე მეტად საზიანო კაპიტალის არ მქონე, დაბალ სოციალურ საფეხურზე მყოფი ადამიანებისთვის არის და ხშირად ეს ზიანი არამარტო შიმშილს არ მატერიალური სიდუხჭირის, არამედ ზოგჯერ სიკვდილის მიზეზიც ხდება ხოლმე. ეს სოციალური უთანასწორობა ამ ყველაფერთან ერთად წარმოშობს კლასობრივ დაყოფას, და უფსკრულს კლასებს შორის, ერთ მხარეს დგანან ადამიანები რომლებსაც საკუთარი თავის გადარჩენისთვის, და საკვების მოპოვებისთვის ყოველდღიური მძიმე ბრძოლის გადატანა უწევთ, ხოლო მეორე მხარეს კი დგანან ადამიანები რომლებიც სწორედ სხვების შიმშილის და სიღარიბის ხარჯზე მდიდრდებიან და აგროვებენ კაპიტალს. ამ ყველაფერს კაპიტალისტური სისტემის დამცველები ბუნებრივი გარდაუვალობით ხსინიან და ასევე ამბობენ რომ ადამიანების ბუნება ასეთია. თვითონ ზემოდან ქმნიან პრობლემას ხელოვნურად და შემდეგ დამნაშავეებად გამოყავთ ისევ დაზარალებული, ექსპლუატირებული ადამიანები. 4.4. ნაღდი ფული, შუამავალი სასაქონლო ბირჟაზე ხშირად ამბობენ რომ სილვიო გეზელს სურდა მონეტარული სისტემის გაუქმება. მაგრამ მე რაც ვისწავლე და წავიკითხე მისი ნაშრომებიდან, აქიდან გამომდინარე შემიძლია განვაცხადო რომ გარკვეულწილად არ არის ასე. მას უნდოდა რომ ფული გამხდარიყო ფუნქციური სასაქონლო ბირჟაზე და არ იყო მონეტარული სისტემის სრული გაქრობის წინააღმდეგი. მას ჰქონდა თავისი თეორიები იმის შესახებ თუ ვინ მართავს და ვისი ინტერესები დგას მონეტარული სისტემის უკან. მას განსაკუთრებით უნდოდა რომ თავიდან აეცილებინა მონეტარული სისტემის გაქრობა მიმოქცევიდან. მას უნდოდა რომ ფული მოგროვებულიყო და გამხდარიყო ცალკეული საქონელი, რომელსაც შემდეგ ისევ გამოიყენებდნენ სპეკულაციისთვის. მას უნდოდა დაეტოვებინათ ის მიმოქცევაში, ამიტომ მისი ფულის შეზღუდვის თეორია: ფულის დაგროვება უსარგებლოა და საჭიროა მისი შემცირება. იმიტომ რომ მას უნდოდა უარი ეთქვა უნივერსალურ ეკვივალენტზე, ფული ყოველთვის უნდა დარჩენილიყო მიმოქცევაში და უნდა მომსახურებოდა საქონლის გაცვლას, შეესრულებინა შუამავლის როლი. მისი იდეა ფულის შემცირების შესახებ გვაძლევს საფუძველს ვთქვათ რომ ის იყო სასაქონლო ბირჟის უპირობო დამცველი. ხშირად ადგილობრივი ვალუტის შემოღება მიაჩნიათ არსებული ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის საშუალებად, გეზელის თეორია ეთანხმება ამ იდეას, მე მოვიყვან ორ მაგალითს რომ წარმოვაჩინო როგორი სარისკოა მონეტარული სისტემის არსებობა- იმიტომ რომ სხვადასხვა სავალუტო სისტემების შემოღების აუცილებლობა ბუნებრივად ხდება კრიტიკულ სიტუაციებში და ის გამოირჩევა არასტაბილურობით და დიდხანს ვერ ახერხებს არსებობას, მალევე ქრება ან გარე ჩარევის ანდაც ბუნებრივად, უსარგებლო ხდება. 5. სიმბოლური ფული – ადგილობრივი მონეტარული სისტემა როგორც „ალტერნატივა“ ა. ვერგელი 1930 წელს, ავსტრიული ქალაქი ვერგელი გაკოტრდა მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის გამო და ის ვეღარ უხდიდა ანაზღაურებას საკუთარ დასაქმებულ მოქალაქეებს. 1932 წელს ქალაქის მერმა გადაწყვიტა შემოეღო ადგილობრივი ვალუტა, რომელიც მიღებული უნდა ყოფილიყო არსებულის ნაცვლად, დასაქმებულებს ანაზღაურებას უხდიდნენ ადგილობრივი ვალუტით, ფაქტობრივად ამ გზით მოხერხდა რეგიონალური გადახდის უნარიანობის შექმნა და სასაქონლო ბრუნვის აღდგენა ვერგელში და მის შემოგარენში. მალე მასს სამ სხვა რეგიონშიც მიბაძეს, მათაც ასევე უნდოდათ რომ შემოეღოთ ადგილობრივი ვალუტა. ვერგელის რეგიონულმა ვალუტამ აღადგინა ეკონომიკა იმ დროს როცა კრიზისის შედეგად იგი სრულიად განადგურებული იყო. ავსტრიის ეროვნული ბანკი თავიდანვე ეწინააღმდეგებოდა ვერგელის რეგიონალურ ვალუტას – ეს იყო გამოწვევა სახელმწიფო მონოპოლიისთვის და მონეტარული სისტემისთვის – რაც ლოგიკურად დამთავრდა სახელმწიფო სისტემის სასარგებლოდ, 1933 წელს ეს ყველაფერი აღიკვეთა სახელმწიფოს უხეში ჩარევის შედეგად, რომელმაც გამოიყენა პირდაპირი ზეწოლა რეგიონზე და განახორციელა შეიარაღებული ქმედება, სამხედრო ინტერვენციის გზით. ამან არსებულ თვითთმართველობას მოუსპო ამ იდეების გავრცელების შანსი და სახელმწიფომ დაიბრუნა მონოპოლია. ბ. არგენტინა 1991 წელს, არგენტინამ უარყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ინიციატივა, რომლის თანახმად ადგილობრივი ვალუტა – პესო უნდა გათანაბრებოდა დოლარს რომ შეეჩერებინათ მიმდინარე ინფლაცია ქვეყანაში და დაესტაბილურებინათ ვალუტა. ერთ ერთი აუცილებელი პირობა იყო ის რომ არგენტინის სახელმწიფოს უნდა შეეწყვიტა ვალუტის გამოცემა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდს ეკონტროლებინა მონეტარულ პოლიტიკა არგენტინაში. იმის ერთ ერთი შედეგი რომ არგენტინამ არ შეასრულა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მოთხოვნები, იყო ის რომ პროდუქციის ექსპორტირება უჯდებოდა უფრო ძვირი და დაკარგა საექსპორტო ბაზრები. პარალელურად შიდა ბაზარზე არგენტინული პროდუქტი აღარ იყო კონკურენტული იაფასიან იმპორტირებულ პროდუქტთან შედარებით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა აიძულა არგენტინის მთავრობა რომ მოეხდინა წამგებიანი კომპანიების პრივატიზება. ამ პრივატიზაციის შემდეგ კი კომპანიებმა ვერ მიიღეს საჭირო სუბსიდიები, რომელსაც საჭიროებდნენ ისინი რომ არ განეცადათ სრული კრახი, რეალურად კი სახელმწიფოს, რომელიც იმ დროს ისედაც კრიზისში იმყოფებოდა არც შეეძლო ეს, პრივატიზაციას კი ხშირ შემთხვევაში აქვს იგივე ეფექტი რაც დახურვას. ამ გზით, 1991 წლიდან 2000 წლამდე არგენტინამ მოახდინა საკუთრი ინდუსტრიის წამყვანი ნაწილის ლიკვიდაცია, რომელიც სათავეს იღებდა ხუან დომინგო პერონის მთავრობის დროიდან. ამ კომპანიებს შორის იყო სარკინიგზო ქსელი, საავიაციო, საავტომობი და სამხედრო ინდუსტრია, ასევე ენერგეტიკის და სამომხმარებლო ინდუსტრიის სფეროები. არგენტინა მთლიანად გახდა დამოკიდებული იმპორტზე. მას უწევდა უფრო და უფრო მეტი რაოდენობის იმპორტირება პროდუქტისა, რომელიც უკვე აღარ იწარმოებოდა ადგილობრივად. ამრიგად მისი სავაჭრო დეფიციტი გაიზარდა. არგენტინას ჰქონდა ყველაზე დიდი პრობლემა საკუთარი ობლიგაციების მსოფლიო ბაზარზე გადაცვლისას, სახელმწიფოს დავალიანება კი იზრდებოდა ეკონომიკის ვარდნის პარალელურად. ამ ყველაფერმა გამოიწვია ეროვნული ეკონომიკის სრული კრახი და ჩამოშლა 2001-2002 წლებში. უკვე 90_იან წლებში, ღირებულება დაკარგულ ვალუტას ჰქონდა თავისი შედეგი. ჩრდილო პროვინციებში, არ იყო ფული, ყველა წარმოება რაც კი იყო განვითარებული მანამდე, აღარ არსებობდა. ერთადერთი იყო სახელმწიფო სამსახურები, რომლებიც ფუნქციონირებდა და ადამიანები იყვნენ დასაქმებულები: მასწავლებლები, მოსამსახურეები, ექიმები. თუმცა ისინიც ხშირად ვერ იღებდნენ ხელფასებს თვეების განმავლობაში, ასევე სასოფლო სამეურნეო წარმოება, როგორც დამხმარე საარსებო საშუალება. იმისათვის რომ შეენარჩუნებინათ მონეტარული სისტემა, პროვინციებმა დაიწყეს საკუთარი ფულის გამოცემა – რომელიც მხოლოდ ლეგიტიმური იყო ადგილობრივად, საკუთარ პროვინციაში. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა თვალი დახუჭა ამა ფაქტზე, რადგანაც ადგილობრივი ვალუტა მათთვის არ წარმოადგენდა პრობლემას, მათი მთავარი სამიზნე იყო ეროვნული ვალუტა. მსგავსი მოვლენების ფონზე 90_იანი წლებში შიმშილის გამო ხდებოდა აჯანყებები პროვინციებში, რომლებსაც არგენტინის მთავრობა ახშობდა პოლიციის და არმიის საშუალებით. რისთვის არის საჭირო მონეტარული სისტემა ? 1.ზოგადად რომ შენარჩუნდეს სახელმწიფოს ერთობლიობა. თუ ჩვენ ყველა არ მივიღებთ ხელფასებს, როგორც სახელმწიფო მოხელეები: მასწავლებლები, საჯარო მოხელეები, ექიმები, ან უბრალოდ ნებისმიერ სამსახურში დასაქმებული ადამიანები – რისთვის უნდა ვიმუშავოთ ჩვენ ? ეს საფრთხეს უქმნის არსებულ კაპიტალისტურ წესრიგს რომელიც სწორედ მონეტარულ სისტემაზეა აგებული და კაპიტალისტური ეკონომიკის მხარდამჭერები ყველა გზას იყენებენ რომ ადამიანები დაარწმუნონ ფულის არსებობის აუცილებლობაში, კაპიტალიზმი იყენებს სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანას და ყველა საშუალებას რომ ეკონომიკის კაპიტალისტური პრინციპები იქნას გამოყენებული. 2. რომ შეინარჩუნდეს ინფრასტრუქტურა, იფუნქციონიროს მუნიციპალურმა ტრანსპორტმა, იარსებოს სახელმწიფო სამსახურებმა, პოლიციამ, რაც თავის მხრივ სისტემის დაცვის და მასების გაკონტროლების, დაშინების და დასჯის საუკეთესო და საუკუნეების მანძილზე დახვეწილი მეთოდია, ასევე იმისათვის რომ პროვინციულ ქალაქებსა და დედაქალაქს შორის იყოს კავშირი და ა.შ. ახლა მე არ მინდა თავი შევაწყინო ვინმეს უფრო მეტი დეტალებით 30_იანი წლების ავსტრიის ან 90_იანი წლების არგენტინის შესახებ. მე მხოლოდ იმიტომ მოვიტანე ეს მაგალითები რომ ასეთი საშუალება ადგილობრივი ვალუტის შესახებ არის გეზელის თეორიაში მოყვანილი. ადგილობრივი ვალუტა იქმნება რეგიონში მაშინ როცა გლობალური ვალუტა განიცდის ინფლაციას და პროდუქციის ღირებულება ქრება, კაპიტალისტური ეკონომიკის კრახის, კრიზისის გამო, მაგრამ მიუხედავად ამისა წარმოებული პროდუქციის ღირებულების პრინციპი და სასაქონლო ბირჟა უნდა იყოს შენარჩუნებული. ისინი საჭიროა: რადგანაც მონეტარული სისტემა უბრალოდ არის უნივერსალური ეკვივალენტი რომელიც წარმაოდგენს ღირებულებას, და არსებული ეკონომიკის პრინციპები მოითხოვს ამ უნივერსალური ეკვივალენტის არსებობას. თუ ვინმეს მიაჩნია რომ ადგილობრივი ვალუტის გამოცემა არის კრიზისისგან თავის დაღწევის საშუალება, მას ბოლომდე არ ესმის რა არის ფული: უპირველესად, უნივერსალური ეკვივალენტი რომელსაც აღაირებს ყველა, და ეთანხმება რომ ის წარმაოდგენს ღირებულებას. მეორე, უბრალოდ ღირებულების გამოხატვა არის საშუალება ბიზნესითვის: მონეტარული სისტემის ადგილობრივი ვალუტის კონტექსტში განხილვის მცდელობა, და მისი შენარჩუნება როგორც მიმოქცევის საშუალება, არის მხოლოდ მცდელობისა რომ გადავარჩინოთ კაპიტალისტური ეკონომიკა, კაპიტალიზმის კრიზისის შედეგად გამოწვეული კრახისგან რომ მას შეეძლოს კვლავ აღდგმოა მოგვიანებით სრული ძალით კონტროლის აღება ხელში: რომ უზრუნველყოს მათი კეთილდღეობა და აღმატებული, გაბატონებული, პრივილეგირებული მდგომარეობა ვისაც აქვს კერძო საკუთრება და კაპიტალი ასევე მხარდაჭერა სახელმწიფოსგან, რომ კვლავ განაგრძოს ექსპლუატაცია მათი, ვისაც არ გააჩნია ეს ყოველივე და მიეკუთვნება მოსხლეობის ღარიბ, მშრომელ ნაწილს. რეგიონალური ვალუტის შექმნა, როგორც მონეტარული სისტემის ყველა სხვა მოდიფიკაცია, ლოგიკურად ისევ მიგვიყვანს ექსპლუატაციამდე, კლასობრივ დაყოფამდე, კაპიტალიზმამდე და სახელმწიფომდე, იმისათვის რომ თავიდან იქნას ეს ყველაფერი არიდებული უნდა რადიკალურად შევცვალოთ არსებული პრინციპები ანარქისტული პრინციპებით. - See more at: http://a-library.org/monetaruli-sistemebi/#more-1167 დევიდ გრებერი – ფული უბრალოდ ქაღალდია, რომელიც ბანკებს ამოძრავებს September 14, 2015 vepkhvia 1930-იან წლებამდე, ჰენრი ფორდი ამბობდა, რომ კარგია, როცა ამერიკელების უმრავლესობამ არ იცის თუ რეალურად როგორ მუშაობენ ბანკები. მათ რომ ეს ცოდნოდათ, „რევოლუცია მოხდებოდა ხვალ დილამდე“. გასულ კვირას აღსანიშნავი რამ მოხდა. ინგლისის ბანკმა „კატა ჩანთიდან გამოუშვა“. თეორიას, რომლის სახელწოდებაა „ფულის შექმნა თანამედროვე ეკონომიკაში“, სამი ეკონომისტი ავტორი ჰყავს ბანკის ფინანსური ანალიზის დირექტორატიდან. მათ ცალსახად განაცხადეს, რომ საერთო გავრცელებული მოსაზრება იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ბანკი – მცდარია. ამ სახის პოპულიზმით კი ერეტიკული პოზიციები უფრო მეტად უკავშირდება ისეთ ჯგუფებს, როგორიცაა მაგალითად – დაიკავე ვოლ სთრითი. რომ იგრძნოთ თუ რამდენად რადიკალურია ბანკის ახალი პოზიცია, განიხილეთ საყოველთაოდ მიღებული ხედვა, რომელიც ბაზისია საჯარო პოლიტიკაში ყოველგვარი დებატისა. ხალხს შეაქვს თავისი ფული ბანკში. შემდეგ ბანკი ამ ფულს გაასესხებს პროცენტით – ან ჩვეულებრივ მომხმარებლებზე, ან მეწარმეებზე, რომლებიც მის ინვესტირებას მოახდენენ რამე მომგებიან საწარმოში. სინამდვილეში, ნაწილობრივი სარეზერვო სისტემა ნებას რთავს ბანკს გაასესხოს იმაზე გაცილებით მეტი თანხა, ვიდრე ეს რეზერვშია, ხოლო თუ დანაზოგები არ კმარა, კერძო ბანკს შეუძლია ისესხოს მეტი ფული ცენტრალური ბანკიდან. ცენტრალურ ბანკს შეუძლია დაბეჭდოს იმდენი ფული, რამდენიც მოუნდება. მაგრამ მაინც საფრთხილოა, რომ არ დაბეჭდოს ძალიან ბევრი. მართლაც, ჩვენ ხშირად გვეუბნებიან რომ სწორედ ამის გამო არიან დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკები პირველ ადგილზე. მთავრობებს თავად რომ შეეძლოთ ფულის ბეჭდვა, რასაკვირველია ისინი ძალიან ბევრს გამოუშვებდნენ, და საბოლოო ჯამში ინფლაცია ეკონომიკას ქაოსში გადაიყვანდა. ისეთი დაწესებულებები, როგორებიცაა ინგლისის ბანკი ან შეერთებული შტატების ფედერალური რეზერვი, შეიქმნა იმისათვის, რომ ყურადღებით დაარეგულირონ ფულის მიწოდება, რათა თავიდან აიცილონ ინფლაცია. სწორედ ამიტომ, მათ ეკრძალებათ ხელისუფლების პირდაპირ დააფინანსება, ვთქვათ, სახაზინო ობლიგაციების ყიდვით, მაგრამ ამის ნაცვლად აფინანსებენ კერძო ეკონომიკურ საქმიანობას, რომელიც ხელისუფლებას უხდის. ეს არის მოცემულ საკითხზე ის წარმოდგენა, რაც საშუალებას გვაძლევს კვლავაც ვისაუბროთ ფულზე ისე, თითქოს ეს იყოს შეზღუდული რესურსი, ისევე როგორც მაგალითად ალუმინის მადანზე ან ნავთობზე, რომ ვთქვათ: „უბრალოდ არ არის საკმარისი თანხა“ იმისათვის, რომ დაფინანსდეს სოციალური პროგრამები, იმისათვის, რომ ისაუბრო სამთავრობო ვალის უზნეობაზე, ან სახელმწიფო ხარჯებზე, რომლებიც განდევნიან კერძო სექტორს. რაც ინგლისის ბანკმა აღიარა ამ კვირაში, ეს არის ის, რომ არცერთი ზემოთ ჩამოთვლილთაგანი არ შეესაბამება სინამდვილეს. თუ მოვიყვანთ ციტატას მათი პირველადი მიმოხილვიდან: „ოჯახების მიერ ბანკში ფულის შენახვასა და შემდეგ სესხებაზე მეტად, ბანკში დეპოზიტს – საბანკო სესხი ქმნის.“ … „ჩვეულებრივ დროებში, ცენტრალური ბანკი არ უშვებს ჯამურ თანხას მიმოქცევაში, არცერთი ცენტრალური ბანკის ფული არ „მრავლდება“ სესხებითა და დეპოზიტებით.“ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყველაფერი რაც ვიცით არაა მცდარი, არამედ ჩამორჩენილია. როდესაც ბანკები აკეთებენ სესხებს, ისინი ქმნიან ფულს. ფული სინამდვილეში არის უბრალოდ IOU (IOU – „მე მმართებს შენი“, აღიარებითი ვალის არაფორმალური დოკუმენტი). ცეტრალური ბანკის ფუნქციაა გაუძღვეს კანონიერ ბრძანებას, რომელიც ბანკებს მიანიჭებ ექსკლუზიურ უფლებას შექმნან რამდენიმე სახის IOU, მაგალითად ერთ-ერთი მათგანი ასეთია: მთავრობა ვაჭრობას აღიარებს კანონიერად, თუ ვაჭრობის მსურველები დათანხმდებიან მთავრობას გადასახადების გადახდაზე. მართლაც, უთვალავი ბანკი შეიძლება შეიქმნას იმ პირობით, თუ ისინი მოძებნიან სესხის აღების მსურველებს. ისინი არასოდეს დაკავდებიან მოკლე ვადით, მარტივი მიზეზის – მსესხებლების გამო, ზოგადად რომ ვთქვათ, იღებენ ნაღდ ფულს და დებენ საკუთარი ლეიბების ქვეშ; საბოლოო ჯამში, ბანკის ნებისმიერი ფულადი სესხი ბოლოს ისევ და ისევ რომელიმე ბანკში დაბრუნდება. ასე რომ, ბანკის სისტემა როგორც მთლიანი არის ის, რომ ყოველი სესხი უბრალოდ ხდება მორიგი ანაბარი. გარდა ამისა, იმდენად რამდენადაც ბანკებმა უნდა მიიღონ დაფინანსება ცენტრალური ბანკისგან, მათ შეუძლიათ ისესხონ იმდენი, რამდენიც მოუნდებათ; ყველაფერი ეს უკანასკნელი კი ცვლის საპროცენტო განაკვეთს, ფულის ღირებულებას, და არა მის რაოდენობას. კრიზისის დაწყებიდან მოყოლებული, შეერთებული შტატებისა და ბრიტანეთის ცენტრალურმა ბანკებმა შეამცირეს ეს ღირებულება თითქმის არაფრამდე. მართლაც, „რაოდენობრივი გაადვილებით“ ისინი ეფექტურად ტენიან ბანკებში იმდენ ფულს, რამდენიც შეუძლიათ, ყოველგვარი ინფლაციური ეფექტის გამოწვევის გარეშე. ეს ყველაფერი ნიშნავს იმას, რომ რეალური ზღვარი ფულის ოდენობისა არის არა ის, თუ რა რაოდენობის თანხის გასესხებას მოინდომებს ცენტრალური ბანკი, არამედ რამდენი ხელისუფლება, ფირმები და ჩვეულებრივი მოქალაქეები მოინდომებენ, რომ ისესხონ ფული. სახელისუფლებო დანახარჯი ამ ყველაფრის მთავარი მამოძრავებელია (და ქაღალდი აღიარებს, თუ თქვენ ყურადღებით წაიკითხავთ მას, რომ ცენტრალური ბანკი აფინანსებს მთავრობას ამ ყველაფრის შემდეგ). ასე რომ, აღარ არის შეკითხვები სახელმწიფო დანახარჯების მიერ კერძო ინვესტიციების გაძევების შესახებ. ეს კი სწორედ საწინააღმდეგო რამაა. რატომ აღიარა მოულოდნელად ეს ყველაფერი ინგლისის ბანკმა? ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ ეს აშკარა სიმართლეა. ბანკის საქმეა რეალურად აწარმოოს სისტემა, ხოლო ბოლო დროს სისტემა არცისე განსაკუთრებულად კარგად დარბის. შესაძლოა მათ გადაწყვიტეს რომ ეკონომიკის „წარმოსახვითი-მიწის“ ვარიანტის შენარჩუნება, რომელმაც დაამტკიცა რომ ძალიან ხელსაყრელია მდიდრებისათვის, იმდენად დიდი ფუფუნებაა, რომ უფრო მეტ ხანს ვეღარ მოახერხებდა არსებობას. მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით, ეს ხდება დიდი რისკის ფასად. უბრალოდ განსაჯეთ, რა შეიძლება მოხდეს, თუკი იპოთეკარები გააცნობიერებენ, რომ ფული რომელიც მათ ბანკმა ასესხა უბრალოდ არ არსებობს, მართლაც, ზოგიერთი ხელმომჭირნე პენსიონერის ცხოვრების დანაზოგი, მაგრამ როგორღაც ბანკმა მოახერხა და რეალობა შესძინა მას ჯადოსნური ჯოხის საშუალებით, რომელიც ჩვენ, საზოგადოებამ გადავეცით ხელში. ისტორიულად, ინგლისის ბანკს ყოველთვის ჰქონდა ტენდენცია ყოფილიყო ლიდერი, გარეგნული მოჩვენებითი პოზიციებით, რომლებიც საბოლოოდ ახალი აქსიომები გახდნენ. თუ ეს მართლაც ის არის, რაც აქ ხდება, მაშინ ჩვენ შესაძლოა მალე იმ პოზიციაზე დავდგეთ და გავიაზროთ, რომ ჰენრი ფორდი მართალი იყო. - See more at: http://a-library.org/devid-greberi-fuli-bankebi/#more-1111 კრისტოფერ ჰიტჩენსი – უფალი არ სუფევს. როგორ წამლავს რელიგია ყველაფერს September 18, 2015 vepkhvia თავი 1. მსუბუქად რომ ვთქვათ თუ ამ წიგნის რომელიმე მკითხველი, არ დაკმაყოფილდება უბრალო უთანხმოებით ავტორთან და გადაწყვეტს გამოიკვლიოს რა ცოდვებმა მაიძულა კალმის აღება (ჩემი გამოცდილება კი მიჩვენებს, რომ გულმოწყალების და მიმტევებლობის მქადაგებელნი, ხშირად, სწორედ ასე იქცევიან.), ის გამოიწვევს არა მარტო მიუწვდომელ და სრულყოფილ შემოქმედს, რომელმაც სავარაუდოდ, თავადვე შემქმნა ასეთად, არამედ შებღალავს კეთილი და უანგარო რწმენის მქონე ქალბატონის, ჯინ უოტსის ხსოვნას. 9 წლის ასაკში, როდესაც ინგლისის სამხრეთ-დასავლეთში მდებარე სკოლა “დარტმურში” დავდიოდი, ჯინ უოტსის მოვალეობა გახლდათ, ვეზიარებინე ბუნების საიდუმლოებებისა და წმინდა წერილისთვის. მას დავყავდით ექსკურსიებზე, ჩემი სამშობლოს განსაკუთრებულ მხარეებში და გვასწავლიდა ფრინველების, ცხოველების და მცენარეების სახელებს. სწორედ მაშინ აღმოვაჩინე საოცარი სილამაზე, რომელსაც ბუნება მალავდა: ბუდეში მჭიდროდ ჩაწყობილი ფრინველის კვერცხები; ხელის გაწვდენაზე ამოსული მხსნელი მრავალძარღვა, ფეხების დასუსხვის შემთხვევაში.- ეს ყველაფერი ისევე ჩარჩა ჩემს მეხსიერებაში, როგორც ის “მონადირეთა მუზეუმი”, სადაც ადგილობრივ გლეხებს გამოფენაზე გამოჰქონდათ ნანადირევ ცხოველთა ფიტულები. მარტივად მიხვდებით რის გადმოცემას ვცდილობ, თუ წაგიკითხავთ ჯონ კლერის უკვდავი პროვინციული ლირიკა. გაკვეთილებზე გვაძლევდნენ ფურცლებს, რელიგიის სწავლებაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს ოფიციალური ბეჭდით დამოწმებულს, რომელსაც ერქვა “გამოვიკვლიოთ წმინდა წერილი”. (ყოველდღიურ ლოცვებთან ერთად, ის სახელმწიფოს მიერ იყო მხარდაჭერილი.) ფურცელზე ეწერა ნაწყვეტი, ძველი ან ახალი აღთქმიდან. ჩვენ უნდა წაგვეკითხა ის და წერილობით ან ზეპირად გადმოგვეცა თუ რას მოგვითხრობდა ნაწყვეტი და რა იყო მისი მორალი. მე ძალიან მომწონდა ეს დავალება და ხშირად საუკეთესოდ ვასრულებდი. ჩემთვის, ეს აღმოჩნდა შესავალი კრიტიკულ აზროვნებაში. მე ვკითხულობდი ტექსტებს, რომლებიც წინ უძღოდა და მოსდევდა მოცემულ ნაწყვეტს, რათა სწორად გამეგო მისი “აზრი”. ჩემს მოწინააღმდეგეთა სამწუხაროდ, მე ახლაც შემიძლია ამის კეთება და ახლაც განვიცდი პატივისცემას მათ მიმართ, რომელთა სტილსაც ზოგჯერ “მხოლოდ და მხოლოდ” თალმუდისტურად და “ფუნდამენტალისტურად” მოიხსენიებენ. ასეთი სავარჯიშოები სასარგებლოა ინტელექტის და ლიტერატურული გამოცდილების დონის ასამაღლდებლად. თუმცა, ერთ მშვენიერ დღეს, საბრალო მისის უოტსმა გადააჭარბა. ბუნებისმეტყველებისა და წმინდა წერილის მასწავლებლის როლის შეთავსების მცდელობისას, მან თქვა: “შეხედეთ ბავშვებო, რამდენად დიადი და გულუხვია ღმერთი. მან ყველა ბალახი და ხე მწვანე ფერის შექმნა, რადგან სწორედ მწვანე ფერია ყველაზე სასიამოვნო ჩვენი თვალებისთვის. წარმოიდგინეთ, რა საშინელება იქნებოდა, მცენარეებს წითელი ფერი რომ ჰქონოდათ.” და აი, წარმოიდგინეთ რა ჩაიდინა ამ ღვთისმოშიშმა ქალმა. მე მომწონდა მისის უოტსი: ის იყო უშვილო, ბავშვების მოყვარული მოხუცი, ცხოვრობდა ბებერ, მოსიყვარულე ავჩარკასთან ერთად, რომელსაც როვერს ეძახდნენ, და გაკვეთილების შემდეგ ხშირად გვეპატიჟებოდა ტკბილეულზე, თავის რკინიგზასთან ახლოს მდგომ სახლში. სატანა-თუ მისის უოტსი მან შეარჩია ჩემი ჭეშმარიტი გზიდან გადასაცდენად- ამ შემთხვევაში ბევრად უფრო შემოქმედებითი იყო, ვიდრე გველი ედემის ბაღიდან. მისის უოტსი არასოდეს უწევდა ხმას და არასოდეს მიმართავდა ხელმძღვანელობას-ზოგიერთი სხვა მასწავლებლისგან განსხვავებით-და საერთოდ, ის ერთ-ერთი იყო იმ ადამიანთაგან, რომლებზეც ჯორჯ ელიოტი წერდა: “თუ თქვენი საქმეები არც ისე ცუდადაა, როგორც შეიძლებოდა ყოფილიყო, ეს ნაწილობრივ იმ ადამიანთა დამსახურებაა, რომლებმაც ღირსეულად განვლეს თავიანთი უმნიშვნელო ცხოვრება და ახლა მივიწყებულ საფლავებში განისვენებენ.” ამგვარად, მისის უოტსის სიტყვებმა შემძრა. თითქოს მის მაგივრად მრცხვენოდა. 9 წლის ასაკში, მე არ მქონდა არანაირი წარმოდგენა თეოლოგიურ თვალსაზრისზე ღმერთის შესახებ, დარვინის თეორიაზე ან ფოტოსინთეზსა და ქლოროფილს შორის კავშირზე. გენეტიკის საიდუმლოებანი, ჩემთვის ისევე უცნობი იყო, როგორც ყველასთვის იმ პერიოდში. მაშინ ჯერ კიდევ არ ვაკვირდებოდი ბუნებას, მის ჰარმონიულ ელემენტებს, არ ვფიქრობდი ადამიანის ან საერთოდ სიცოცხლის საწყისზე. მე უბრალოდ ვიცოდი-თითქოს უმაღლეს ავტორიტეტთან მქონოდა წვდომა,-რომ ჩემმა მასწავლებელმა მოახერხა ორი წინადადებით თავდაყირა დაეყენებინა ყველაფერი. მე ვიცოდი, რომ თვალები იყო მორგებული ბუნებას და არა პირიქით. თავს არ მოგაჩვენებთ, თითქოს ყველაფერი ზედმიწევნით მახსოვს, მაგრამ ამ სიტყვებიდან მალევე, დავიწყე სხვა წინააღმდეგობების შემჩნევა. თუ ღმერთი ყველაფრის შემოქმედია, რატომ ვართ ვალდებულნი გამუდმებით ვემადლიეროთ იმისათვის, რაც მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენადა? ეს ძალიან წააგავს მონურ “სიყვარულს”.თუ იესოს შეეძლო განეკურნა ნებისმიერი ბრმა, რომელსაც შეხვდებოდა, რატომ არ ჰკურნავდა ყველას ერთად? რით იყო ასეთი გასაოცარი მის მიერ დემონების განდევნა, თუ ისინი ღორებს ჩაუსახლდნენ? არის ამაში რაღაც ამაზრზენი, შავი მაგიის მსგავსი. რისთვისაა ეს მუდმივი, უშედეგო ლოცვები? რატომ ვარ ვალდებული, გაუთავებლად, საჯაროდ განვაცხადო, რომ უსუსური ცოდვილი ვარ?რატომ არის სექსის თემა ასეთი ტოქსიკური? ეს პირველი, ბავშვური ეჭვები, საკმაოდ გავრცელებულია, დიდწილად იმიტომ რომ არც-ერთი რელიგია არ გვაძლევს მათზე დამაკმაყოფილებელ პასუხებს. ამავე პერიოდში, სკოლის დირექტორმა-რომელიც ყოველდღიურ ლოცვებს და ღვთისმსახურებას ხელმძღვანელობდა და სადისტი და ფარული ჰომოსექსუალი იყო(თუმცა მას დიდი ხნის წინ ვაპატიე, რადგან სწორედ მან გააღვიძა ჩემში ისტორიისადმი ინტერესი)-დიდაქტიკური განცხადება გააკეთა:”შეიძლება ახლა თქვენთვის გაუგებარია, თუ რაში გვჭირდება მთელი ეს რელიგია,მაგრამ როდესაც თქვენი ახლობლები დაიღუპებიან,მიხვდებით.” აი აქ მე ისევ ვიგრძენი აღშფოთება ამ წარმოუდგენელი უაზრობის მიმართ. ასეთივე წარმატებით, დირექტორს შეეძლო ეთქვა, რომ რელიგიათა სწავლებები შეიძლება ტყუილია, თუმცა არავის ესაქმება, რადგან ის გვამშვიდებს. რა სიმდაბლეა. მაშინ, ცამეტი წლის ასაკში, ჯერ არაფერი ვიცოდი ფროიდზე(ეს კი დამეხმარებოდა დირექტორის ქმედების ახსნაში), მაგრამ იმ მომენტში, თითქოს ცხადად წარმომიდგა მისი ესე “ერთი ილუზიის მომავალი”. ამ გაწელილი შესავლით, მინდა დაგარწმუნოთ რომ მე არ ვარ მათი მსგავსი, ვინც “ჯანსაღი რელიგიური რწმენის” შანსი ფსიქოლოგიური ტრავმის ან ძალადობის გამო დაკარგა. მე ვიცი, რომ მილიონობით ადამიანს მოუხდა მსგავსის გადატანა და ვთვლი, რომ რელიგიას შეუძლია და ვალდებულია პასუხი აგოს მიყენებულ ტკივილზე. (სულ ცოტა ხნის წინ, ჩვენთვის ცნობილი გახდა თუ როგორ ძალადობდა კათოლიკური ეკლესია ბავშვებზე.) არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ვფიქრობ, ქედმაღლურად არ გამომივა, თუ ვიტყვი რომ ეს ოთხივე ფაქტი ჯერ კიდევ ხმის დაბოხებამდე გავაანალიზე (ასევე შევამჩნიე ერთი უფრო ვულგარული და ნათელი მდგომარეობა:ხელისუფლებაში მოხვედრილი ადამიანები, ყოველთვის ცდილობენ ძალაუფლების გაძლიერებას რელიგიის საშუალებით). დარწმუნებული ვარ, რომ სხვა მილიონობით ადამიანი, ამავე გზით, ამავე დასკვნებამდე მივიდა. მე შევხვედრივარ ამ ადამიანებს, ასობით ქალაქში, ათობით ქვეყანაში. ბევრ მათგანს თავიდანვე არ სწამდა ღმერთის, ბევრმა კი ეს მხოლოდ რთული შინაგანი ბრძოლის შემდეგ შეძლო. ბევრ მათგანს ეს ეჭვები ისევე უეცრად დაატყდა თავს, როგორც მოციქული პავლე მოექცა დამასკოში, თუმცა ეს ნაკლებად ჰგავდა ეპილეფსიას და არ შეიცავდა აპოკალიპტურ აზრებს(საბოლოოდ კი ბევრად უფრო საფუძვლიანი და რაციონალურიც აღმოჩნდა). მთავარა განმასხვავებელი ჩემი და ჩემი თანამოაზრეებისა, არის ის, რომ ჩვენი რწმენა- არ არის რწმენა. ჩვენი პრინციპები- არ არის რელიგია. ჩვენ არ ვეყრდნობით მხოლოდ მეცნიერებასა და გონებას,ეს შეუცვლელი მაგრამ არა საკმარისი პირობებია, თუმცა ეჭვით ვუყურებთ ყველაფერს რაც ეწინააღმდეგება მეცნიერებას ან შეურაცხყოფს გონებას. შესაძლოა ჩვენ ბევრ რამეში არ ვეთანხმებოდეთ ერთმანეთს, თუმცა, გვაერთიანებს პატივისცემა თავისუფალი და მიუკერძოებელი აზროვნების მიმართ. ჩვენ არ ვართ დოგმატურები: აზრთასხვადასხვაობა პროსფესორ სტივენ გოლდსა და პროფესორ რიჩარდ დოკინსს შორის და პოსტ-დარვინისტული თეორიის ხარვეზები შეიძლება საკმაოდ რთული და ღრმაა, მაგრამ ჩვენ მათ ფაქტებითა და ლოგიკით გადავჭრით და არა ფანატიკური დაპირისპირებით. ( ჩემი პირადი პრეტენზიები რიჩარდ დოკინსისა და დენიელ დენეტის მიმართ გამოწვეული მათი გულისამრევი იდეით, რომ ათეისტმა თვითნებურად უნდა მიიკეროს სახელწოდება “ნათელი გონება”.-ასევე ზემოთხსენებული კამათის ნაწილია.) ჩვენთვისაც ნაცნობია “სასწაულების აღქმა”, საიდუმლოებები და “თაყვანისცემა”:ჩვენ გვაქვს მუსიკა, ფერწერა და ლიტერატურა და ვთვლით, რომ შექსპირი, ტოლსტოი, შილერი, დოსტოევსკი, ჯორჯ ელიოტი და სხვანი, ბევრად უფრო კარგად ართმევენ თავს მნიშვნელოვანი მორალური საკითხების გადაწყვეტას, ვიდრე მქადაგებლური მითები წმინდა წიგნებიდან. გონებასა და “სულს” კვებავს ლიტერატურა და არა წმინდა წერილები. ჩვენ არ გვწამს ჯოჯოხეთის ან სამოთხის, თუმცა არცერთი სტატისტიკა არ აჩვენებს, რომ ამ მუქარებისა და დაპირებების გარეშე, ჩავდივართ უფრო მეტ დანაშაულს სიხარბის გამო ან ვახორციელებთ ძალადობის უფრო მეტ აქტს ვიდრე მორწმუნეები. (მეტიც, დარწმუნებული ვარ, ამ საკითხზე ზუსტი სტატისტიკის შედგენის შემთხვევაში, ფაქტები საპირისპიროზე მიუთითებენ.) ჩვენ გვესმის, რომ ჩვენი სიცოცხლე სასრულია, უკვდავების ერთადერთი გამოვლინება კი ჩვენი შვილებია. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ადამიანები სიცოცხლის სასრულობის გაანალიზების შემდეგ, შესაძლოა უფრო კეთილები გახდნენ ერთმანეთის მიმართ. ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ თანასწორი და ღირსეული ცხოვრება შესაძლებელია რელიგიის გარეშე. ჩვენ რელიგიის გარეშე ვიცით რა არის კარგი და ვაცნობიერებთ იმასაც, რომ ძალიან ხშირად, რელიგიის გავლენის ქვეშ მყოფი ადამიანები, არამარტო იქცეოდნენ სხვებზე უარესად, არამედ ჩადიოდნენ ისეთ ქმედებებს, რომლებიც ბორდელის მეპატრონეშიც კი უარყოფით ემოციებს გამოიწვევს. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენ, ურწმუნოებს არ გვჭირდება ჩვენი ურწმუნოების მუდმივი ხაზგასმა. სწორედ ჩვენ გვგულისხმობდა ბლეზ პასკალი, როდესაც მიმართავდა მათ, ვინც აცხადებდა: “მე ისე ვარ მოწყობილი, რომ არ შემიძლია ღმერთის მწამდეს”. სოფელ მონტელში, ინკვიზიციის თარეშის პერიოდში, ერთ-ერთ ბრალდებულს ჰკითხეს თუ ვინ შთააგონა ერეტიკული აზრები ჯოჯოხეთისა და აღდგომის შესახებ. ქალმა სავარაუდოდ იცოდა, რომ ხანგრძლივი და მტანჯველი სიკვდილი ელოდა, თუმცა უპასუხა რომ ეჭვები თავისით გაუჩნდა. (ხშირად გვესმის როგორ ადიდებენ მორწმუნენი თავიანთ თანამოძმეებს სრულიად უბრალო და უაზრო მიზეზებით, თუმცა ამ ქალის მსგავს ნამდვილ მოაზროვნეებზე არასოდეს საუბრობენ. ასეთივე მიზეზებით ჩაქოლილ და ცოცხლად დამწვარ ადამიანთა სახელების ჩამოსათვლელადაც კი, მთელი სიცოცხლე არ კმარა.) ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა. მომლოცველთა ჯიუტ პატივმოყვარეობასა და რომელიმე წმინდა კედლის, გამოქვაბულისა თუ ქვის გამო სისხლისღვრას ჩვენ ვუპირისპირებთ აუჩქარებელ, მოუთმენელ ნაბიჯებს ბიბლიოთეკის დარბაზებსა თუ გალერეებში, ან სადილს კარგ მეგობართან- ყოველთვის სილამაზისა და ჭეშმარიტების ძიებაში. რომელიმე გასეირნება წიგნების თაროებსა და ნახატებს შორის თუ, რომელიმე საუბარი სადილისას, აუცილებლად მიგვიყვანს რწმენასა და მორწმუნეებამდე: დაწყებული დიდი კომპოზიტორებით და მხატვრებით, რომელთაც შთაგონება რელიგიურ თემატიკაში იპოვეს, დამთავრებული წმინდა ავგუსტინეთი, თომა აკვინელით, მაიმონდითა და ჯონ ნიუმანით. ამ ძლიერი გონების მქონე ადამიანებს, შეეძლოთ ეწერათ ამაზრზენი და აფსურდული ტექსტები და ყოფილიყვნენ წარმოუდგენლად უმეცარნი, დაავადებების წარმოშობის მიზეზებსა თუ მზის სისტემაში დედამიწის ადგილზე საუბრისას (რომ აღარაფერი ვთქვათ, საერთოდ სამყაროს მოწყობაზე), მაგრამ სწორედ ამ მიზეზით, მათნაირი ხალხი ახლა აღარ არის და არც არასოდეს იქნება. ბოლო სიტყვა, რომელშიც ჯერ კიდევ იყო აზრი, კეთილშობილება და შთაგონება, რელიგიამ დიდი ხნის წინათ წარმოთქვა. უკეთეს შემთხვევაში, მისი ბოლო გამონათება ჩვენ შეგვიძლია შევნიშნოთ, პატივსაცემ, მაგრამ ბუნდოვან ჰუმანიზმში, ისეთი ადამიანებისა, როგორიც იყო მამაცი ლუთერანი მღვდელი, დიტრიხ ბონჰეფერი, რომელიც ნაცისტებმა მათთან თანამშრომლობაზე უარის თქმის გამო მოკლეს. ჩვენ აღარასოდეს ვნახავთ არავის, ძველ წინასწარმეტყველთა და “ბრძენთა” მსგავსს. ჩვენი დღევანდელი კერპები, მხოლოდ ჩავლილი დღეების გამოძახილია, რომელიც ზოგჯერ ყვირილად იქცევა, რწმენის საშინელი სიცარიელის ჩახშობის მცდელობისას. რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური. ევოლუციამ ჩვენი შუბლისწინა ნაწილი ზედმეტად პატარა, ხოლო თირკმელზედა ჯირკვლები ზედმეტად დიდი დატოვა; ჩვენი რეპროდუქტიული ორგანოები, როგორც ჩანს, სპეციალურმა კომისიამ შექმნა. ასეთმა “ფეთქებადმა ნივთიერებამ”, ცალკე აღებულმა, ან სხვა ინგრედიენტებთან ერთად, არ შეიძლება არ გამოიწვიოს უბედურება და დარღვევები. და მაინც, განსხვავება მორწმუნეთა გულმოდგინებასა და ისეთი ადამიანების დაუღალავ შრომაში, როგორებიც არიან დარვინი, ჰოკინგი და კრიკი, უზარმაზარია. ამ ადამიანების ცრურწმენები ან ვარაუდებიც კი, უფრო ბევრ რამეს ჰფენენ ნათელს, ვიდრე ნებისმიერი მორწმუნე, რომელიც თავისი ცრუ მოკრძალებულობით ცდილობს დაამტკიცოს წრეწირის კვადრატულობა და ამ გზით, შემოქმედის უბრალო ქმნილებებს, ამავე შემოქმედის მიზნები თუ ჩანაფიქრები აუხსნას. ჩვენ- ჰუმანისტებს, ათეისტებს, აგნოსტიკებს- შეიძლება გვაქვს ესთეტიური წინააღმდეგობის გრძნობა,მაგრამ სულაც არ გვსურს რომ ადამიანებს წავართვათ “ჯადოქრობით”, “სასწაულებით” მინიჭებული სიმშვიდე. არავითარ შემთხვევაში. გამონახეთ რამოდენიმე წუთი, ტელესკოპ “ჰაბლის” მიერ გადაღებული ფოტოებისათვის და თქვენ იხილავთ ბევრად უფრო გრანდიოზულ, იდუმალ და მშვენიერ–ასევე უფრო ქაოტურ და საშიშ–მოვლენებს, ვიდრე შეუძლია მოგითხროთ ნებისმიერ მითს სამყაროს შექმნასა თუ აღსასრულზე. წაიკითხეთ, რას წერს ჰოკინგი “მოვლენათა ჰორიზონტზე” ან “შავ ხვრელებზე”- რომელშიც, თეორიულად შეიძლება “ჩაყვინთო” და თვალწინ დაგიდგეს წარსული და მომავალი, და ამის შემდეგ ნაკლებად შეძლებს თქვენს გაოცებას მოსე, თავისი “ცეცხლმოდებული ბუჩქით”. დატკბით დეენემის მოლეკულის ორმაგი სპირალის სილამაზითა და სიმეტრიულობით, შეუკვეთეთ თქვენი გენეტიკური კოდის სრული გამოკვლევა, და თქვენ დაგამუნჯებთ თქვენი შემადგენელი ნაწილების თითქმის უკამათო სრულყოფილება. ამავე დროს, თქვენ გაიგებთ (და იმედია გესიამოვნებათ) თუ რამდენი საერთო გაქვთ ადამიანთა სხვა ტომებთან(“რასის” ადგილი იმავე ნაგვის ყუთშია, რომელშიც მითისა “შემოქმედზე”). ალბათ დაგაინტერესებთ იმის გაგებაც, თუ რამდენი საერთო გაქვთ სხვა ცხოველებთან. ბოლოს და ბოლოს, თქვენ შეძლებთ, მშვიდად ჩახედოთ თვალებში თქვენს “შემოქმედს”, რომელიც, როგორც ჩანს, არა პიროვნება, არამედ მუტაციის პროცესია, რომლის დროსაც ბევრად უფრო მეტი რამეა დამოკიდებული შემთხვევითობაზე, ვიდრე ეს ჩვენს თავმოყვარეობას უნდა. ყველა ეს საიდუმლო და “სასწაული”, ნებისმიერ ძუძუმწოვარს ეყოფა მისტიურობის განცდის სურვილის დასაკმაყოფილებლად. განათლებული ადამიანი თანამედროვე სამყაროში, უნდა მიხვდეს, რომ რაც უფრო მეტი იცის, მით უფრო მეტი აქვს გასაგები. რელიგიის მიერ მოტანილ სიმშვიდესა და იმედზე (რადგან რელიგიის მიმდევრები ასე თავგამოდებით ამტკიცებენ, რომ რწმენას ამ თითქოსდა ამ აუცილებელი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეუძლია), ვიტყვი მხოლოდ იმას, რომ მოჩვენებითი იმედით მოვაჭრენი- მოჩვენებითი მეგობრები არიან. რელიგიის კრიტიკოსები არა მხოლოდ უარყოფენ რწმენის მიერ ტკივილის გაყუჩების ფაქტს, არამედ გამოდიან პლაცებოს ეფექტისა და “შეფერილი წყლის” წინააღმდეგ. ალბათ ჩვენს დროში, ყველაზე ცნობილი და ნათელი შემთხვევა, ციტატის ბოროტად გამოყენებისა – არის მტკიცება, რომ მარქსი რელიგიას მსუბუქად, მხოლოდ “ხალხის ოპიუმად მოიხსენიებდა. რეალურად, რაბინების ხაზის გამგრძელებელს მშვენივრად ესმოდა რელიგიური რწმენის ძალა და “ჰეგელის სამართლის ფილოსოფიის კრიტიკაში” შემდეგს წერდა: “რელიგიური სიღატაკე ერთსა და იმავე დროს არის გამოხატულება ნამდვილი სიღატაკისა და პროტესტი ნამდვილი სიღატაკის წინააღმდეგ. რელიგია არის ჩაგრულ ქმნილებათა ამოოხვრა, უგულო ქვეყნის სული და გულია, ისე როგორც იგი არის სული უსულო მდგომარეობათა. იგი ოპიუმია ხალხისა. გაუქმება რელიგიისა, როგორც ილუზორული ბედნიერებისა, ამ ხალხის ნამდვილი ბედნიერების მოთხოვნაა, მოთხოვნა თავის მდგომარეობის შესახებ არესბულ ილუზიებზე ხელის აღებისა, რომელიც ილუზიებს საჭიროებს. რელიგიის კრიტიკა, მაშასადამე, ჩანასახში კრიტიკაა გლოვის ველისა, რომლის წმინდა შარავანდედი რელიგიაა. კრიტიკამ ბორკილებს წარმოსახვითი ყვავილების იმისთვის კი არ ჩამოაგლიჯა, რომ ადამიანმა უფანტაზიო, უნუგეშო ბორკილები ატაროს, არამედ იმისთვის, რომ მან ბორკილები მოიხსნას და ცოცხალი ყვავილი მოსწყვიტოს. “ როგორც ხედავთ, აქ საქმე გვაქვს რელიგიის წინააღმდეგ ფილოსოფიური არგუმენტის დამახინჯების საკმაოდ უხეშ მცდელობასთან. მათ, ვინც დღემდე სჯეროდა მღვდლების, იმამებისა თუ რაბინების მონათხრობისა, იმაზე თუ რას ფიქრობენ ურწმუნოები, ჩემს წიგნში კიდევ ბევრი სიურპრიზი ელოდებათ. შეიძლება მათ ისწავლონ ეჭვის შეტანა იმაში, რასაც ეუბნებიან- ისწავლონ, რომ ყველაფერი რასაც მოისმენენ, არ უნდა “ირწმუნონ”. რეალურად, სწორედ ეს არის პრობლემის გადაწყვეტის გზა. უნდა ვაღიაროთ, რომ მარქსი და ფროიდი, არ იყვნენ არც ექიმები, არც ზუსტი მეცნიერებების წარმომადგენლები. უკეთესია ისინი მივიღოთ როგორც დიდი, მდიდარი წარმოსახვის მქონე, თუმცა ხშირად მაინც გზააბნეული ესეისტები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როცა სამყაროს ზოგადი სურათი იცვლება, მე არ მრცხვენია ჩემი ადრინდელი მცდარი პოზიციების კრიტიკის. მე ვიაზრებ იმას, რომ ზოგიერთი წინააღმდეგობა, დარჩება წინააღმდეგობად, ზოგიერთი პრობლემის გადაჭრა შეუძლებელი იქნება იმ ძუძუმწოვრის ტვინისათვის, რომელსაც ადამიანს ვეძახით, ხოლო ზოგიერთი რამ, უბრალოდ შეუცნობელი და გაუგებარია. მაგალითად, სამყაროს სასრულობაც და უსასრულობაც(თუ ოდესმე რომელიმე მათგანს დაამტკიცებენ), ჩემთვის ერთნაირად წარმოუდგენელია. მე შევხვედრივარ ბევრ ადამიანს, ჩემზე ჭკვიანსა და ბრძენს, თუმცა არცერთი მათგანის სიბრძნე და ჭკუა არ აღმოჩნდა საკმარისი ამ საკითხთან დაკავშირებით. ამგვარად, ყველაზე ზომიერი და ამავდროულად, ყველაზე რადიკალური არგუმენტი რელიგიის წინააღმდეგ: რელიგია- ადამიანის ქმნილებაა. მისმა შემოქმედებმა ვერ შეძლეს შეთანხმებულიყვნენ იმაზეც კი, თუ რა თქვეს რეალურად მათმა მხსნელებმა, წინასწარმეტყველებმა და გურუებმა. ნაკლებად უნდა გვქონდეს იმედი რომ ისინი აგვიხსნიან, ბოლო დროის აღმოჩენების რეალურ “მნიშვნელობას”, რომელთაც დასაწყისში, თავად ამუხრუჭებდნენ, ან წყევლიდნენ. თუმცა, მოუსმინეთ თანამედროვე მორწმუნეებს: მათ ძველებურად იციან! თანაც, იციან ყველაფერი. არა მხოლოდ იციან, რომ ღმერთი არსებობს, მან შექმნა და აკონტროლებს სამყაროს, არამედ აქვთ ზუსტი ინფორმაცია იმაზე, თუ რა უნდა “მას” ჩვენგან, ჩვენი რაციონის, რიტუალებისა და სექსზე შეხედულებების ჩათვლით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ამ უსაზღვრო და გაუგებარ დისკუსიაში, რომლის წყალობითაც, ჩვენ ვიგებთ უფრო და უფრო მეტს და თან ვხვდებით, თუ რა ცოტა ვიცით, არსებობს მხარე, რომელიც თავად შედგება დაპირისპირებული ჯგუფებისგან, მაგრამ ყოფნის თავხედობა იმის სათქმელად, რომ ყველა აუცილებელი ინფორმაცია ჩვენ უკვე გვაქვს. კლინიკური სიბრიყვის ერთი ასეთი კომბინაციაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ “რწმენაზე” საერთოდ აღარ ვისაუბროთ. ის ადამიანი, ვინც აცხადებს რომ უდავო ჭეშმარიტებას ფლობს, და ამ ჭეშმარიტებას ღვთიური საფუძვლით ამაგრებს, ჰომო საპიენსის ბავშვური დაავადებითაა შეპყრობილი. ბავშვობასთან გამოთხოვების პროცესი შეიძლება ხანგრძლივი აღმოჩნდეს, თუმცა ის უკვე დაიწყო, და მისი გაჭიანურება ისევე არ ღირს, როგორც საერთოდ, გამომშვიდობების პროცესისა. ერთი შეხედვით, რთულია მიხვდეთ რომ ჩემი შეხედულებები რელიგიის მიმართ ასეთია. ჩემს მორწმუნე მეგობრებთან ერთად მებევრად უფრო ხშირად ვმჯდარვარ გვიანობამდე, ვიდრე ნებისმიერ სხვასთან. (ეს მეგობრები ხშირად “მაძიებელ ადამიანს” მეძახიან, რაც, რა თქმა უნდა, გამაღიზიანებელია. თუ მე რაიმეს “ვეძებ”, იმას ნამდვილად არა, რასაც ისინი ფიქრობენ.) დევონში რომ დავბრუნდე, სადაც მისის უოტსი მივიწყებულ საფლავში განისვენებს, ალბათ აუცილებლად ჩამოვჯდებოდი რომელიმე კელტური ან საქსონური ეკლესიის კუთხეში და ფიქრებს მივეცემოდი.( ფილიპ ლარკინის ლექსი “ეკლესიაში” მშვენივრად გადმოსცემს ჩემს გრძნობებს.) ერთხელ, როდესაც ჯორჯ ორუელზე ვწერდი წიგნს,- ადამიანზე, რომელიც აუცილებლად იქნებოდა ჩემი გმირი, გმირები რომ მყავდეს- მე გამაღიზიანა იმ უხეშობამ, რომლითაც ის 1936 წელს, კატალონიაში ეკლესიის დაწვის შესახებ საუბრობდა. დიდი ხნით ადრე, მონოთეიზმის აღზევებამდე, სოფოკლემ აჩვენა, რომ ანტაგონეს ზიზღი მკრეხელებისადმი- ადამიანობის მაჩვენებელია. დაე მართლმორწმუნეებმა თავად დაწვან ერთმანეთის ეკლესიები, მეჩეთები და სინაგოგები, ამის სურვილი მათ სულ ექნებათ. მე კი, ფეხზე ვიხდი, როდესაც მეჩეთში შევდივარ. მე ვიფარებ ქუდს, როდესაც სინაგოგაში შევდივარ. ერთხელ, ინდოეთში, ასღამის წესები დავიცავი, თუმცა ეს ჩემთვის გამოცდას წარმოადგენდა. მშობლები არ მაიძულებდნენ რომელიმე რელიგიის მიმდევარი გავმხდარიყავი. ალბათ გამიმართლა, რომ მამაჩემს არც ისე თბილი მოგონებები ჰქონდა თავის ბაპტისტურ/კალვინისტურ აღზრდაზე, დედამ კი თავის იუდეისტურ მემკვიდრეობას, ასიმილაცია არჩია. ჩემი ნაცნობობა ყველა სახის ადამიანურ რწმენასთან, საკმარისზე მეტია იმისათვის, რომ ყველგან და ყოველთვის, ურწმუნოდ დავრჩე. თუმცა მაინც, ჩემი ათეიზმი, პროტესტანტულია. ჩემი პირველი უთანხმოება რელიგიასთან, იყო უთანხმოება მეფე იაკობის ბიბლიისა და კრანმერის ლოცვების წიგნის(რომელზეც, სიბრიყვის შემოტევისას, თანამედროვე ანგლიკანურმა ეკლესიამ უარი თქვა) ლექსებთან ღვთისმსახურებისთვის. მამაჩემი დაკრძალულია პორტსმუტის მსგავს სამლოცველოში, რომელშიც 1944 წელს, ნორმანდიაში ოპერაციის დაწყების მიჯნაზე, გენერალი ეიზენჰაუერი გამარჯვებისათვის ლოცულობდა. დაკრძალვის დღეს სიტყვით გამოვედი სამლოცველოს კათედრიდან. წასაკითხად ავირჩიე ნაწყვეტი, პავლე მოციქულის წერილიდან ფილიპეელთა მიმართ(თავი 4, მუხლი 8): “ბოლოს, ძმებო, რაც ჭეშმარიტია, რაც სამართლიანია, რაც წმინდაა, რაც სიყვარულის ღირსია, რაც მოსაწონია, რაც ზნეობრივი და საქებარია, იმაზე იფიქრეთ.” ეს ნაწილი იმ შეფარული, თავის მომაბეზრებელი მიკიბულ-მოკიბულობისთვის ავარჩიე, რომელიც ალბათ ბოლო საათამდე ჩემთან იქნება. და იმიტომაც, რომ ის შეძლებისდაგვარად გამოყოფილია წყევლის, მუქარებისა და აბსურდების საერთო ფონიდან. კამათი რელიგიაზე- დასაწყისია კამათისა ფილოსოფიაზე, მეცნიერებაზე, ისტორიაზე და ადამიანური ბუნების შეცნობაზე. მასშია დასაწყისი(მაგრამ არა დასასრული) მთელი პოლემიკისა სიკეთესა და სამართლიანობაზე. რელიგია ჯერ კიდევ მხოლოდ იმიტომ არსებობს, რომ ჩვენი ევოლუცია გრძელდება. ის არ მოკვდება, სანამ ჩვენ შეგვეშინდება სიკვდილის, სიბნელისა და ერთმანეთის. ამიტომაც, მე არ ავკრძალავდი რელიგიას, ამის შესაძლებლობა რომ მქონდეს. რა სულგრძელობაა, იტყვით თქვენ. მაგრამ დაფიქრდით: იქნებიან კი მართლმორწმუნენი ასეთივე სულგრძელები ჩემს მიმართ? ამ კითხვას ვსვამ იმიტომ, რომ ჩემსა და ჩემს მორწმუნე მეგობრებს შორის არსებობს ერთი ფუნდამენტური განსხვავება, და ნამდვილი მეგობრები აღიარებენ ამას. მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე(bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება. მთარგმნელი: ვაკო ხურციძე პეგი კორნეგერი – ანარქიზმი: კავშირი ფემინიზმთან December 21, 2015 vepkhvia თერთმეტი წლის წინ, როდესაც ილინოისის პატარა ქალაქში მცხოვრები უფროსკლასელი მოსწავლე ვიყავი, სიტყვა “ანარქიზმი” არც კი გამეგო. მსმენოდა მხოლოდ ანარქიის შესახებ, რაც ქაოსს აღნიშნავდა. რაც შეეხება სოციალიზმს და კომუნიზმს, ისტორიის გაკვეთილები როგორღაც მარწმუნებდა, რომ ესენი ფაშიზმისგან არ განსხვავდებოდა. ფაშიზმი კი თავისთავად მომაგონებდა ჰიტლერს, საკონცენტრაციო ბანაკებს და ათასგვარ საშინელებას, რაც ჩვენს თავისუფალ ქვეყანაში არასდროს ხდებოდა. ასე შეუმჩნევლად მკვებავდნენ უგემური, ტრადიციული ამერიკული პოლიტიკით, რაც ზომიერებას, კომპრომისებსა და ორაზროვნებას გულისხმობს. ეს გაკვეთილები კარგადაც ავითვისე; ჩემი “განათლების” თანმხლები მიკერძოებებისა თუ სიმრუდის ამოსაცნობად წლები დამჭირდა. (თეთრკანიანი) კაცობრიობის ისტორია [“his-story”] სწორედ ამას ნიშნავდა – როგორც ქალს მეორეხარისხოვნად არსებობის ნება მებოძა; როგორც ანარქისტი, საერთოდ არ ვარსებობდი. წარსულის დიდი ნაწილი (და შესაბამისად, სამომავლო შესაძლებლობებიც) ჩემთვის დაფარული და წართმეული იყო. მხოლოდ ამ ბოლო პერიოდში აღმოვაჩინე, რომ ჩემს შეუკავშირებელ პოლიტიკურ მისწრაფებებსა და იმპულსებს საერთო ჩარჩო გააჩნდა – ეს ჩარჩო ანარქისტული ანუ ლიბერტარიანული სააზროვნო ტრადიციაა. ჩემთვის ეს მრავალწლიანი სინაცრისფრის შემდეგ უეცარი განათების ტოლფასი იყო. ანარქიზმის განსაზღვრება თავდაპირველად ემა გოლდმანთან აღმოვაჩინე: “ანარქიზმი ემხრობა ადამიანის გონების გათავისუფლებას რელიგიის ბატონობისგან; ადამიანის სხეულის გათავისუფლებას საკუთრების ბატონობისგან; გათავისუფლებას სამთავრობო შეზღუდვებისა და ბორკილებისგან. ანარქიზმი ემხრობა სოციალურ წესრიგს, რომელიც ეფუძნება ინდივიდების თავისუფალ გაერთიანებას ნამდვილი სოციალური სიმდიდრის საწარმოებლად, რაც თავის მხრივ გარანტიაა იმისა, რომ ყოველ ადამიანს ექნება წვდომა რესურსებზე და შეძლებს, სრულად დაიკმაყოფილოს ცხოვრებისეული საჭიროებები ინდივიდუალური სურვილების, გემოვნებისა და მისწრაფებების შესაბამისად.” ანარქიზმი და რადიკალური ფემინიზმი ერთმანეთთან მალევე დავაკავშირე. ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვანი გახდა, ჩამეწერა ეს აღქმები, რათა სხვებისთვისაც გამეზიარებინა ის აღელვება, რასაც ანარქა-ფემინიზმთან მიმართებაში განვიცდი. ჩვენი ხედვების ერთმანეთისთვის გაზიარება ძალიან მნიშვნელოვანია იმ ბარიერების დასანგრევად, რასაც ჩვენ შორის სხვადასხვა გაუგებრობები და განხეთქილებები წარმოქმნის ხოლმე. მიუხედავად იმისა, რომ თავს ანარქა-ფემინისტს ვუწოდებ, ეს განსაზღვრება შეიძლება თავისუფლად მოიცავდეს სოციალიზმს, კომუნიზმს, კულტურის ფემინიზმს, ლესბოსურ სეპარატიზმს და სხვა ბევრ პოლიტიკურ კატეგორიას. როგორც სუ ნეგრინი წერს: “ჩემს საჭიროებებს სრულად ვერც ერთი პოლიტიკური ქოლგა ვერ ფარავს.” ჩვენ შეიძლება უფრო მეტი გვაქვს საერთო, ვიდრე გვგონია. ახლა, როდესაც ჩემს აღქმებსა და რეაქციებზე ვწერ, ჩემს ცხოვრებასა და აზრებს სხვა ქალების ცხოვრებისა და აზრებისგან განცალკევებულად არ განვიხილავ. მეტიც, როცა საქმე “ქალთა მოძრაობას” ეხება, მტკიცედ მჯერა, რომ საერთო ხედვა გვაკავშირებს. ამ ხედვაში ჩემი ჩართულობა გამოიხატება არა ურყევი განცხადებებითა და კატეგორიული პასუხებით, არამედ შესაძლებლობების და განვითარებადი კავშირების შეთავაზებით, რაც იმედი მაქვს, უფრო დაიხვეწება და ხელს შეუწყობს ჩვენსავე ინდივიდუალურ და კოლექტიურ ზრდას, ევოლუციას/რევოლუციას. რას ნიშნავს ანარქიზმი სინამდვილეში? ანარქიზმი იმდენი ხნის განმავლობაში მოიხსენიებოდა ავად და განიმარტებოდა არასწორად, რომ ალბათ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის განმარტებით დავიწყო, თუ რა არის და რა არ არის “ანარქიზმი” სინამდვილეში. ანარქისტის შესახებ ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სტერეოტიპი ამ უკანასკნელს გვიხატავს ავისმოსურნე კაცად, რომელიც შავი სამოსის ქვეშ ბომბს მალავს და მზადაა, მოკლას და გაანადგუროს ყველა და ყველაფერი, რაც გზაზე დახვდება. ეს ხატება ადამიანთა უმეტესობას, განურჩევლად მათი პოლიტიკური შეხედულებებისა, შიშს და ზიზღს აღუძრავს. შესაბამისად, ანარქიზმი “ჩამოიწერება”, როგორც მახინჯი, ძალადობრივი და ექსტრემისტული მოვლენა. ანარქისტის მეორე ცრუ აღქმაა მისი დანახვა არაპრაგმატულ იდეალისტად, რომელიც უსარგებლო, უტოპიური აბსტრაქციებით აზროვნებს და კონკრეტულ რეალობას კი მოწყვეტილია. შედეგად, ანარქიზმი ისევ “ჩამოიწერება”, ამ შემთხვევაში როგორც “ფუჭი ოცნება”. ანარქისტის ამ ორი სახიდან სინამდვილეს არც ერთი არ ასახავს (მიუხედავად იმისა, რომ ანარქისტი მკვლელებიც და ანარქისტი იდეალისტებიც ისევე არსებობდნენ, როგორც მკვლელები და იდეალისტები სხვა, მემარცხენე თუ მემარჯვენე პოლიტიკური მოძრაობების შემთხვევებში). რას მივიჩნევთ სინამდვილედ, ეს, რა თქმა უნდა, ჩვენი აღქმის ჩარჩოზეა დამოკიდებული. ისევე როგორც სოციალიზმია სხვადასხვაგვარი, ანარქიზმშიც სხვადასხვა მიმართულებები არსებობს. ამ შემთხვევაში მე კომუნისტური ანარქიზმის შესახებ ვისაუბრებ, რაც ჩემი ხედვით, პრაქტიკულად ლიბერტარიანული (ანუ არაავტორიტარული) სოციალიზმის იგივეობრივია. სახელწოდებები და კატეგორიები შეიძლება საკმაოდ დამაბნეველი იყოს, ამიტომ ვეცდები, ნათელი მოვფინო ამ ტერმინს და ავხსნა ანარქიზმი სამი ძირითადი პრინციპის გამოყენებით (ჩემი აზრით, სამივე პრინციპი ასევე ებმის საზოგადოების ანალიზს რადიკალური ფემინიზმის პოზიციიდან; ამაზე უფრო მეტს მოგვიანებით ვისაუბრებ): 1. მმართველობის, იერარქიისა და მთავრობის გაუქმება. ანარქისტები ძალაუფლების რღვევას ესწრაფვიან და არა მის ხელში ჩაგდებას; ებრძვიან როგორც ცალკეული ინდივიდის, ასევე სახელმწიფო ძალაუფლებას. სოციალისტების უმრავლესობა მუშათა კლასის მთავრობას ითხოვს და “სახელმწიფოს თანდათანობით გაქრობას” ელოდება, ანარქისტებს კი მიაჩნიათ, რომ მიზნებს საშუალებები ქმნის და ძლიერი სახელმწიფო თავისთავად უზრუნველყოფს თვითშენარჩუნებას. ანარქისტული თეორიის მიხედვით, ანარქიზმის მიღწევის ერთადერთი გზა თანამშრომლობაზე დაფუძნებულ, ანტიავტორიტარულ საშუალებებზე გადის. ამ პროცესის რევოლუციის მიზნებისგან გამიჯვნა მხოლოდ მჩაგვრელი სტრუქტურისა და სტილის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. 2. ინდივიდუალობა და კოლექტიურობა ერთდროულად. ინდივიდუალობა კომუნისტურ აზრთან შეუთავსებადი სულაც არ არის. თუმცა უნდა განვასხვაოთ “მკაცრი ინდივიდუალიზმი”, რომელიც კონკურენციასა და სხვისი საჭიროებების უგულებელყოფას წაახალისებს და ნამდვილი ინდივიდუალობა, რომლის შემთხვევაშიც თავისუფლება სხვისი თავისუფლების შეზღუდვის გარეშეა შესაძლებელი. უფრო კონკრეტულად, სოციალურ და პოლიტიკურ ორგანიზებასთან მიმართებაში, ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდუალური ინიციატივა კოლექტიური მოქმედებით ბალანსირდება; ეს ხერხდება ისეთი სტრუქტურების შექმნით, სადაც გადაწყვეტილების მიღებაში ჩართულია მთელი ჯგუფი, თემი თუ ქარხანა და ეს საქმე “წარმომადგენლებს” ან “ლიდერებს” არ აქვთ ჩაბარებული. კოორდინირება და მოქმედება ხდება არაიერარქიული ქსელის (შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ურთიერთგადამკვეთი წრეები პირამიდის სანაცვლოდ) მეშვეობით პატარა ჯგუფებსა ან საზოგადოებებში. დაბოლოს, ეს ნიშნავს, რომ წარმატებული რევოლუცია იქმნება მანიპულაციისგან თავისუფალი, ავტონომიური ინდივიდებისა და ჯგუფების თანამშრომლობით, რათა მათ დაამყარონ “პირდაპირი, უშუალო კონტროლი საზოგადოებასა და საკუთარ ცხოვრებაზე.” 3. სპონტანურობა და ორგანიზებულობა ერთდროულად. ანარქისტებს გამუდმებით ადანაშაულებენ ქაოსის მოთხოვნაში. ადამიანების უმრავლესობა მართლაც ფიქრობს, რომ ანარქიზმი უწესრიგობის და ძალადობის სინონიმია. ეს ანარქიზმის იდეის სრული გაუკუღმართებაა. ანარქისტები არ უარყოფენ ორგანიზების აუცილებლობას, ისინი უბრალოდ აცხადებენ, რომ ორგანიზება უნდა მოდიოდეს ქვემოდან და არა ზემოდან, შიგნიდან და არა გარედან. გარედან თავს მოხვეული სტრუქტურა თუ მკაცრი წესები, რომლებიც მანიპულაციისა და პასიურობის შესაქმნელი ინსტრუმენტებია, შესაძლო სოციალისტური “რევოლუციის” ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ფორმაა. მომავალი განვითარების კარნახი დაზუსტებით არავის შეუძლია. თუ ისეთი საზოგადოების შექმნა გვსურს, რომელიც ინდივიდებისა და ჯგუფების ცვალებად საჭიროებებს ფეხს უწყობს, მაშინ საჭიროა სპონტანური მოქმედება, კონკრეტული სიტუაციების კონტექსტის გათვალისწინებით. ანარქისტებს მიაჩნიათ, რომ საჭიროა ფლუიდური, მოქნილი საშუალებები: მცირემასშტაბიანი მონაწილეობითი დემოკრატია ფართომასშტაბიან კოლექტიურ თანამშრომლობასა და კოორდინაციასთან ერთად (ამავდროულად, არ უნდა დაიკარგოს ინდივიდუალური ინიციატივაც). ანარქიზმი და ქალთა მოძრაობა დობის [sisterhood] განვითარების საფრთხე უნიკალურია, რადგანაც იგი მიემართება იერარქიისა და დომინაციის ბაზისურ სოციალურ და ფსიქიკურ მოდელს… — მერი დეილი მთელი ქვეყნის მასშტაბით ქალთა დამოუკიდებელმა ჯგუფებმა დაიწყეს ფუნქციონირება სტრუქტურის, ლიდერების და მამაკაცური მემარცხენეობისთვის დამახასიათებელი სხვა მოხელეების გარეშე და ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, თუმცა ერთდროულად შექმნეს სხვადასხვა დროისა და სივრცის ანარქისტების მსგავსი ორგანიზაციები. ეს შემთხვევითობა არ არის. —კეთი ლევინი თანამედროვე ქალთა მოძრაობამ და საზოგადოების რადიკალურ-ფემინისტურმა ანალიზმა ლიბერტარიანულ აზრს ბევრი შესძინა. მეტიც, ჩემი აზრით, ფემინისტები ამ წლების განმავლობაში გაუცნობიერებლად ანარქისტულები არიან თავიანთ თეორიაშიც და პრაქტიკაშიც. ახლა უბრალოდ საჭიროა, გავაცნობიეროთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებული კავშირები და ეს ჩარჩო ჩვენს აზრებსა და ქმედებებს მოვარგოთ. ჩვენთვის ნათელი უნდა გახდეს, რა არის ჩვენი მიზანი და როგორ უნდა მივიდეთ იქამდე. იმისთვის, რომ უფრო ეფექტურები ვიყოთ და შევქმნათ მომავალი, რომლის შექმნაც შესაძლებელია, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ უბრალოდ ცვლილება კი არა, სრული გარდაქმნა გვსურს. რადიკალური ფემინიზმის ხედვა თითქმის ანარქიზმია. მისი საფუძველმდებარე თეორია აცხადებს, რომ ნუკლეარული ოჯახი წარმოადგენს ყველა ავტორიტარული სისტემის ბაზისს. მამისგან, მასწავლებლისგან, ბოსისგან თუ ღმერთისგან ბავშვი სწავლობს, რომ ძალაუფლების დიად, ანონიმურ ხმას უნდა დაემორჩილოს. ბავშვობიდან მოზრდილობაში გადასვლა სრულ ავტომატად ქცევას ნიშნავს, რომელსაც კითხვების დასმის და თვით გამართულად ფიქრის უნარიც კი არ აქვს. ასე შევდივართ “შუა ამერიკაში”, სადაც რასაც გვეუბნებიან, ყველაფერს ვიჯერებთ და ხმის ამოუღებლად ვიღებთ სიცოცხლის განადგურებას ჩვენ გარშემო. ფემინისტებს ერთობ გულისგამაწვრილებელ მოვლენასთან აქვთ საქმე – მამრების დომინირებაზე ორიენტირებული დამოკიდებულება სამყაროს მიმართ ადგილს მხოლოდ სუბიექტი-ობიექტის ურთიერთობებისთვის ტოვებს. ტრადიციული მამაკაცური პოლიტიკა ადამიანს ობიექტის სტატუსამდე ამცირებს და შემდეგ დომინირებს და მანიპულირებს ამ ობიექტით აბსტრაქტული “მიზნების” მისაღწევად. ქალები კი, თავის მხრივ, ყველგან “უცხოს” [“Other”] ცნობიერების განვითარებას ცდილობენ. სუბიექტი-სუბიექტის ურთიერთობებს არა მხოლოდ სასურველად, არამედ აუცილებლად მივიჩნევთ (ბევრი ჩვენგანი სწორედ ამ მიზეზით ირჩევს, რომ მხოლოდ ქალებთან იმუშაოს და მხოლოდ ქალები უყვარდეს – ასეთი ურთიერთობების ქონის შესაძლებლობა მეტია). ერთად ვმუშაობთ იმისთვის, რომ გავაფართოოთ ჩვენი ემპათია, ცოცხალი არსებების შესახებ ცოდნა და ვცდილობთ, იდენტიფიკაცია მოვახდინოთ გარეშე ქმნილებებთან, ნაცვლად მათი ობიექტივაციისა და მანიპულაციისა. ამ ეტაპზე სიცოცხლის ფორმების პატივისცემა ჩვენივე გადარჩენის წინაპირობაა. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ასევე აკრიტიკებს მამაკაცური იერარქიული აზრის სტრუქტურას – სადაც რაციონალობა დომინირებს მგრძნობელობაზე, გონება დომინირებს ინტუიციაზე, ხოლო მყარი დაპირისპირებები და პოლარობები (აქტიური-პასიური, ბავშვი-მოზრდილი, საღი-შეშლილი, მუშაობა-თამაში, სპონტანურობა-ორგანიზებულობა) გვაუცხოებს საკუთარი გონებისა და სხეულის ერთ მთლიანობად განცდისა და ადამიანური გამოცდილების კონტინუუმისგან. ქალები ცდილობენ მოიშორონ ეს დაპირისპირებები და იცხოვრონ სამყაროსთან ჰარმონიაში როგორც გამთლიანებულმა, ინტეგრირებულმა ადამიანებმა, რომლებიც ჩვენი ინდივიდუალური იარებისა და რღვევების კოლექტიური განკურნებისთვის იღწვიან. ქალთა მოძრაობის პრაქტიკაში ფემინისტებს იერარქიის და დომინაციის მოსპობაში წარმატებაც განუცდიათ და წარუმატებლობაც. ჩემი აზრით, ქალები ხშირად “ინტუიტურად” ანარქისტებივით იქცევიან და ლაპარაკობენ, ანუ ჩვენ ვუახლოვდებით ან ზღვარზე ვართ, რომ სრულად უარვყოთ ყოველგვარი პატრიარქალური აზრი და ორგანიზაცია. თუმცა ეს მიახლოება იბლოკება იმ ძლიერი, გაშინაგანებული პატრიარქალური ფორმებით, რომელიც არსებობს ჩვენს გონებასა და ჩვენს ურთიერთობებში. პატრიარქალურ საზოგადოებაში ცხოვრება და მისი პირობებია იმის მიზეზი, რომ ხშირად ვერ ვამჩნევთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებულ მნიშვნელოვან კავშირს. ჩვენ ვამბობთ, რომ ვებრძვით პატრიარქატს, მაგრამ ყველა ჩვენგანისთვის ნათელი არ არის, რომ ეს ყოველგვარ იერარქიასთან, ყოველგვარ ლიდერობასთან, ყოველგვარ მთავრობასა და თვით მმართველობის იდეასთან დაპირისპირებას ნიშნავს. ჩვენი იმპულსები, რომ ვიმუშაოთ კოლექტიურად და პატარა, ულიდერო ჯგუფებში, ანარქისტულია, მაგრამ უმეტესად თავისთვის ანარქისტები არ გვიწოდებია. ეს კი მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ფემინიზმის ანარქიზმად გააზრებამ შეიძლება ქალები რეფორმიზმისა და დროებითი ზომების მიღებისგან დააშოროს და ავტორიტარულ პოლიტიკასთან რევოლუციურ დაპირისპირებაში ჩააბას. თუკი “პატრიარქატის დამხობა” გვინდა, უნდა ვილაპარაკოთ ანარქიზმზე, ვიცოდეთ, რას ნიშნავს ეს და როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ საკუთარი თავისა და ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების სტრუქტურის გარდასაქმნელად. ფემინიზმი არ ნიშნავს ქალების კორპორატიულ ძალაუფლებას ან ქალ პრეზიდენტს, ფემინიზმი ნიშნავს, რომ არც კორპორატიული ძალაუფლება არსებობს და არც პრეზიდენტები. შესწორება თანასწორ უფლებებზე [The Equal Rights Amendment] ვერ გარდაქმნის საზოგადოებას, ის ქალებს უბრალოდ იერარქიულ სისტემაში ჩართვის “უფლებას” აძლევს. სექსიზმთან ბრძოლა ყოველგვარ იერარქიასთან ბრძოლას ნიშნავს – ეკონომიკურთან, პოლიტიკურსა და პირადთან. და ეს კი ანარქა-ფემინისტურ რევოლუციას ნიშნავს. კერძოდ, როდის იქცეოდნენ ფემინისტები ანარქისტულად და სად დავბრკოლდით? როდესაც 1960-იანების ბოლოს ქვეყანაში ფემინიზმი გავრცელდა, ქალთა ჯგუფები ხშირად გამოუთქმელ ლიბერტარიანულ ცნობიერებას ასახავდნენ. ქალები აუჯანყდნენ და გაემიჯნნენ შეჯიბრზე დაფუძნებულ ძალაუფლებრივ თამაშებს, უპიროვნო იერარქიას და მამაკაცური პოლიტიკის მასობრივი ორგანიზების ტაქტიკებს. ამის ნაცვლად ისინი გაერთიანდნენ პატარა, ულიდერო, ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებულ ჯგუფებში, რომლებიც ჩვენსავე ყოველდღიურ ცხოვრებაში წამოჭრილ პირადულ საკითხებზე მუშაობდნენ. ჩვენი იქამდე დაუფასებელი აღქმებისა და გამოცდილებების ერთმანეთისთვის გაზიარებით ერთად შევეცადეთ, ჩავწვდომოდით ჩვენი ჩაგვრის მიზეზებს. ერთმანეთისგან ვისწავლეთ, რომ პოლიტიკა “სადღაც გარეთ” კი არ არის, არამედ ჩვენს გონებაში, სხეულებსა და ინდივიდებს შორის ურთიერთობებში. გავიგეთ, რომ ჩვენი, როგორც პოლიტიკური კლასის ჩაგვრაში პირადი ურთიერთობები მონაწილეობდა. ჩვენი ტანჯვა და თვითსიძულვილი მამაკაცთა დომინაციის პირდაპირი შედეგი იყო; მამაკაცთა დომინაციის სახლში, ქუჩაში, სამსახურსა და პოლიტიკურ ორგანიზაციაში. ამრიგად, აშშ-ს სხვადასხვა რეგიონებში ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ჩამოყალიბდნენ C-R [consciousness raising – ცნობიერების ამაღლება] ჯგუფები როგორც პირდაპირი მოქმედების/რეაქციის ფორმები პატრიარქატზე. პატარა ჯგუფი, როგორც ბაზისური საორგანიზაციო ერთეული, პირადული და პოლიტიკური, ანტიავტორიტარიზმი, სპონტანური პირდაპირი მოქმედება – ყოველივე ამის გამოკვეთა არსებითად ანარქისტული იყო. მაგრამ გვაკლდა ის სამზადისი, რომელიც წლების განმავლობაში გრძელდებოდა და წინ უძღოდა ესპანეთში რევოლუციური აქტივობების გაღვივებას. ქალთა ჯგუფების სტრუქტურა თვალშისაცემად ჰგავდა ანარქისტულ ჯგუფებს, რომლებიც ესპანეთში, საფრანგეთსა და ბევრ სხვა ქვეყანაში ანარქო-სინდიკალისტური კავშირების შემადგენლობაში იყვნენ. მიუხედავად ამისა, საკუთარ თავს ანარქისტებს არ ვუწოდებდით და ცნობიერად ანარქისტური პრინციპების ირგვლივ ორგანიზება არ მომხდარა. იმ დროს საკომუნიკაციო, იდეებისა და უნარების გასაცვლელი იატაკქვეშა ქსელიც კი არ გვქონდა. ქალთა მოძრაობა ჯერ კიდევ იზოლირებული ჯგუფების სახით არსებობდა, რომლებიც პასუხებს სიბნელეში ხელის ფათურით ეძებდნენ, ანარქიზმი კი ჩვენს გონებაში დაუზუსტებული იდეალის სახით იყო წარმოდგენილი. მიმაჩნია, რომ ეს ქალებს უნიკალურ პოზიციაში აყენებს იმ აზრით, რომ თუკი ჩვენი დამარხული ანარქისტული ცნობიერების არტიკულირება და დაკონკრეტება მოხდება, ეს ყველა სხვა ჯგუფზე მეტად მიგვაახლოებს სრულ რევოლუციასთან. ქალთა ინტუიტური ანარქიზმის დახვეწა და დაზუსტება დიდი ნახტომი იქნება წინ (ან მიღმა) ადამიანთა გათავისუფლებისთვის ბრძოლაში. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ფემინიზმს აბსოლუტურ რევოლუციად აცხადებს. ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება სიმართლე, თუკი ჩვენს ანარქისტულ ფესვებს ვაღიარებთ და ავითვისებთ. ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის კავშირის ვერდანახვით მხოლოდ ვაყოვნებთ რევოლუციას და ისევ ტრადიციულ მამაკაცურ პოლიტიკაში ვიჭედებით. დროა, დავასრულოთ სიბნელეში ხელის ფათურით სვლა და გავიაზროთ, რას ვაკეთებდით და რას ვაკეთებთ ახლა, იმ კონტექსტში, თუ საითკენ გვსურს გეზის აღება. C-R ჯგუფები კარგი დასაწყისი იყო, მაგრამ ხშირად პირად პრობლემებზე საუბარში ისე იჭედებოდნენ, რომ პირდაპირ მოქმედებასა და პოლიტიკურ კონფრონტაციაზე გადასვლას ვეღარ ახერხებდნენ. ჯგუფები, რომლებიც კონკრეტული საკითხის ან პროექტის ირგვლივ ორგანიზდებოდნენ, ხანდახან იმ აღმოჩენამდე მიდიოდნენ, რომ “უსტრუქტურობის ტირანია” შეიძლება ისეთივე დესტრუქციული იყოს, როგორც “ტირანიის ტირანია”. ორგანიზებულობისა და სპონტანურობის შერწყმა ვერ ხერხდებოდა, რაც უფრო უნარიანი ან პიროვნული ქარიზმის მფლობელი ინდივიდების ლიდერებად ქცევას იწვევდა. შედეგად წარმოშობილი გულისწყრომა და იმედგაცრუება საფუძველს უდებდა ფარულ შეჯიბრს, მანიპულაციას და ძალაუფლებრივ ბრძოლებს. როგორც წესი, ეს ჯგუფის სრულ არაეფექტურობას განაპირობებდა ან ჯგუფის წევრები რეაქციულად წყვეტდნენ, რომ მეტი “სტრუქტურულობა” სჭირდებოდათ (ამ სიტყვის ტრადიციული მამაკაცური იერარქიული გაგებით). პრობლემას ამ შემთხვევაშიც ვერბალიზებული ანარქისტული ანალიზის არარსებობაში ვხედავ. უნდა ითქვას, რომ ორგანიზებულობა არ ნიშნავს სპონტანურობის ჩახშობას ან იერარქიული წესით მუშაობას. ყველაზე წარმატებული ქალთა ჯგუფები თუ პროექტები სწორედ ისინი იყვნენ, რომლებიც ფლუიდური სტრუქტურის ფორმებს ცდიდნენ: მოვალეობებისა და ხელმძღვანელი პირების ხშირი ცვლა, ყოველგვარი უნარის ერთმანეთისთვის გაზიარება, ინფორმაციასა და რესურსებზე თანაბარი წვდომა, გადაწყვეტილების მიღებაზე მონოპოლიების არქონა და ჯგუფის დინამიკის განხილვისთვის გამოყოფილი დრო. ეს უკანასკნელი სტრუქტურული ელემენტი მნიშვნელოვანია, რათა ჯგუფის წევრებმა საერთო ძალისხმევით ადევნონ თვალი “შეუმჩნევლად შემოპარულ ძალაუფლებრივ პოლიტიკას”. თუკი ქალები სიტყვიერად თანხმდებიან კოლექტიურად მუშაობაზე, მაშინ მათ იმისთვისაც მოუწევთ ბრძოლა, რომ გადაეჩვიონ პასიურობას (“მიმდევრების” აღმოსაფხვრელად) და მიეჩვიონ განსაკუთრებული უნარებისა და ცოდნის სხვებისთვის გაზიარებას (“ლიდერების” მოსასპობად). ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ერთმანეთის სიტყვებსა და ცხოვრებას შთაგონების წყაროდ ვეღარ გამოვიყენებთ; ძლიერი ინდივიდების გამორჩეული ქმედებები შეიძლება გადამდები და ამდენად, მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს. მაგრამ ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რათა შეუმჩნევლად ისევ ქცევის ძველ სქემას არ დავუბრუნდეთ. სასიხარულო ის არის, რომ ბოლო წლებში ქალთა მოძრაობის სტრუქტურა ანარქისტული მიმართულებით ვითარდებოდა – პატარა საპროექტო ჯგუფები კომუნიკაციის იატაკქვეშა ქსელსა და კონკრეტულ საკითხებზე კოლექტიური მუშაობით იყვნენ დაკავებულნი. ლიდერებისა თუ “ვარსკვლავების” არყოლასთან დაკავშირებით ნაწილობრივმა წარმატებამ და პატარა პროექტების (გაუპატიურების კრიზისული ცენტრები, ქალთა ჯანმრთელობის კოლექტივები) მთელი ქვეყნის მასშტაბით გაბნევამ ძალიან გაართულა ქალთა მოძრაობის მხოლოდ ერთ ადამიანთან ან ჯგუფთან გაიგივება. ფემინიზმი ის მრავალთავიანი ურჩხულია, რომელსაც ცალკეული თავის მოჭრით ვერ გაანადგურებ. ჩვენი ზრდისა და გავრცელების გზები იერარქიული მენტალობისთვის მიუწვდომელია. თუმცა არ უნდა დავაკნინოთ იმ უზარმაზარი ძალაუფლების მნიშვნელობა, რასაც მტერი ფლობს. ეს ძალაუფლება ყველაზე ვერაგულად შეიძლება გამოვლინდეს კოოპტირებაში, რასაც ხელს უწყობს ნებისმიერი არაშორსმჭვრეტელური, არაანარქისტული ხედვა ფემინიზმისა, როგორც უბრალო “სოციალური ცვლილებისა”. სექსიზმის იმგვარ ბოროტებად მიჩნევა, რომელიც არსებულ წესრიგში ქალების მონაწილეობით აღმოიფხვრება, ისევ დომინაციიის და ჩაგვრის გაგრძელების გარანტიაა. ფემინისტური კაპიტალიზმი წინააღმდეგობრივი ტერმინია. როცა ქალთა საკრედიტო კავშირებს, რესტორნებს, წიგნის მაღაზიებს ვაარსებთ, უნდა გვესმოდეს, რომ ამას თვითგადარჩენისთვის ვაკეთებთ, ვაკეთებთ იმ მიზნით, რომ შევქმნათ კონტრსისტემა, რომელიც დაუპირისპირდება შეჯიბრს, მომხვეჭელობას და ეკონომიკური ჩაგვრის ყველა ფორმას. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ მარგინალურად, ანტიკაპიტალისტური, არამომხმარებლური ღირებულებებით ცხოვრებისთვის. ჩვენ არც სისტემაში ინტეგრაცია გვინდა და არც გადატრიალება, რომელიც “ძალაუფლებას ბიჭების ერთი წყებიდან მეორე წყებას გადასცემს”. ჩვენ ვითხოვთ სრულ რევოლუციას, რომელიც ისეთ მომავალს შექმნის, სადაც ინდივიდუალური განსხვავებების მიმართ უსამართლობა, დომინაცია და უპატივცემულობა აღარ გამოვლინდება – ერთი სიტყვით, ფემინისტურ-ანარქისტულ რევოლუციას. მჯერა, რომ ქალებმა დიდი ხანია, იციან, როგორ უნდა მიაღწიონ ადამიანთა გათავისუფლებას. ახლა მხოლოდ ის გვჭირდება, რომ შემორჩენილი მამაკაცური პოლიტიკის ფორმები და ხედვები მოვიშოროთ და ჩვენს საკუთარ, ანარქისტულ ქალურ ანალიზზე ვფოკუსირდეთ. მომავლის ტრანსფორმაცია ქალური კულტურის შექმნა მეტად გადამდები პროცესია, რადგან ეს ნიშნავს მონაწილეობას იმ ხედვაში, რომელიც ისევ და ისევ იჩენს თავს ყველაფერში, დაწყებული მეგობრული საუბრებიდან და გაგრძელებული ხორცის ბოიკოტებით, მაღაზიების დაკავებით იქ ბავშვთა ცენტრების მოწყობის მიზნით და ასევე “დასთან” სექსით. ამას ვერ განსაზღვრავ და ვერაფერს უწოდებ ცვლილების პროცესის გარდა. ქალთა კულტურა არის ჩვენი საერთო ძალისხმევა განდევნისთვის, სახელდებისა და შემოქმედებისთვის, რითიც საკუთარ თავში, ერთმანეთთან და ჩვენს დედამიწასთან ერთად ჰარმონიის ხედვას ვავითარებთ. ბოლო ათი წლის განმავლობაში სულ უფრო ავჩქარდით და სულ უფრო მივუახლოვდით პატრიარქატის ძალაუფლების დამხობას… ეს გახდა ჩვენი სიხარულის და იმედის მიზეზი – ველური, გადამდები, შეუჩერებელი, შეშლილი იმედის!.. ამ იმედს, რომ სიცოცხლე გაიმარჯვებს სიკვდილზე, სასოწარკვეთასა და აზრისგან დაცლილობაზე, უკვე სადაც გავიხედავ, ყველგან ვხედავ. ეს იმედი ქალთახედვის თილისმად არის ქცეული… – ლორელი ადრე ვფიქრობდი, რომ თუ რევოლუცია ხვალვე არ მოხდებოდა, ყველანი კატასტროფისთვის (ან სულ ცოტა, უძრაობისთვის) ვიყავით განწირულები. ახლა უკვე აღარ მჯერა მოვლენების ამგვარი დაყოფის “რევოლუციამდე” და “რევოლუციის შემდეგ”. თანაც ვფიქრობ, რომ სწორედ ამგვარი აზროვნებით ვუბიძგებთ საკუთარ თავს მარცხისა და სასოწარკვეთისკენ. მჯერა, რომ ჩვენი ბრძოლის გასაგრძელებლად (მიუხედავად ყოველდღიურ ცხოვრებაში განცდილი ჩაგვრისა) მხოლოდ იმედი გვჭირდება – მომავლის ისეთი მშვენიერი და ძლიერი ხედვა, რომელიც მყარად გვექაჩება წინ მის შესაქმნელად, სადაც შინაგანი და გარეგანი სამყაროები ყველასთვის გამოსადეგი და კმარი იქნება. მე მჯერა, რომ იმედი არსებობს, ამას ვხედავთ ლორელის “ქალთახედვაში”, მერი დეილის “ეგზისტენციალურ სიმამაცესა” და ანარქა-ფემინიზმში. ჩვენი სხვადასხვაგვარი ხმები ერთსა და იმავე ოცნებას აღწერენ და “მხოლოდ ოცნებას შეუძლია იმ ქვის დამსხვრევა, რომელიც პირს გვიკეტავს.” როდესაც ვლაპარაკობთ, ვიცვლებით, ხოლო როდესაც ვიცვლებით, საკუთარ თავსაც და მომავალსაც ერთდროულად გარდავქმნით. მართალია ის, რომ ჩვენს საზოგადოებაში გამოსავალი არ არსებობს, არც ინდივიდუალური და არც სხვაგვარი. მაგრამ თუ მოვახერხებთ და ამ დამთრგუნველ ცოდნას დავაბალანსებთ ჩვენივე განცდილი რადიკალური მეტამორფოზების გაცნობიერებით – მეტამორფოზების ცნობიერებასა და ცხოვრებაში – მაშინ ალბათ ისევ გვექნება საკმარისი მხნეობა, რათა განვაგრძოთ იმის შექმნა, რაზეც ვოცნებობთ და რაც შესაძლებლად მიგვაჩნია. რასაკვირველია, არ არის იოლი, ყოველდღიურ ჩაგვრას აწყდებოდე და იმედს მაინც ინარჩუნებდე. მაგრამ ეს ჩვენი ერთადერთი შანსია. თუ იმედს (კავშირების დანახვისა და მომავალზე ოცნების უნარს) დავკარგავთ, ეს ნიშნავს, რომ უკვე დავმარცხდით. იმედი ქალის ყველაზე ძლიერი რევოლუციური იარაღია; სწორედ იმედს ვაძლევთ ერთმანეთს ყოველთვის, როცა ცხოვრებას, საქმესა და სიყვარულს ვუზიარებთ. ამასვე გამოვყავართ იმ თვითსიძულვილისგან, თვითგვემისა და ფატალიზმისგან, რომელიც იზოლირებულ პატიმრებად გვამყოფებს. თუკი ახლა დეპრესიას და სასოწარკვეთილებას დავნებდებით, ამით ავტორიტარული პოლიტიკისა და პატრიარქალური დომინაციის გარდაუვალობას ვაღიარებთ. (“სასოწარკვეთა ყველაზე მძიმე ღალატია, ყველაზე ცივი ცდუნება – დაჯერება იმისა, რომ ბოლოს მაინც მტერი იმარჯვებს.” – მარჯ პირსი). არ უნდა დავუშვათ, რომ ჩვენი ტკივილი და ბრაზი უიმედობამდე და არაშორსმჭვრეტელურ “ნახევარგამოსავლებამდე” დავიდეს. ჩვენი მოქმედება არასდროსაა საკმარისად ეფექტური, მაგრამ მეორე მხრივ, ის “პატარა ცვლილებები”, რომლებსაც ჩვენს გონებასა და ცხოვრებაში, აგრეთვე ერთმანეთის ცხოვრებაშიც ვახდენთ, სრულად უაზრო და უშედეგო მაინც არ არის. რევოლუციის შექმნას დიდი დრო სჭირდება, ეს ისეთი რამეა, რისთვისაც ადამიანი თან ცხოვრობს და თან ემზადება. მომავლის ტრანსფორმაცია ერთ წამში არ მოხდება, მაგრამ ის კი შესაძლებელია, რომ ტოტალური იყოს… აზრისა და მოქმედების, ინდივიდუალობისა და კოლექტიურობის, სპონტანურობისა და ორგანიზებულობის კონტინუუმი არსებულიდან შესაძლებლამდე გადაიჭიმება. ანარქიზმი გვაძლევს ჩარჩოს ამ ტრანსფორმაციისთვის. იგი არის ხედვა, ოცნება, შესაძლებლობა, რომელიც შეგვიძლია ჩვენი მოქმედებით რეალობად ვაქციოთ. ფემინიზმი არის ის, რაც ანარქიზმს მომავალთან აკავშირებს. როდესაც ამ კავშირს ნათლად დავინახავთ, როდესაც ამ ხედვის ერთგულნი ვიქნებით და უარს ვიტყვით, ძალადობით წაგვართვან იმედი, მაშინ გადავაბიჯებთ არარაობის უფსკრულს და ისეთ ყოფაში აღმოვჩნდებით, რაც ახლა ვერც კი წარმოგვიდგენია. ქალთახედვას – ანარქა-ფემინიზმს საუკუნეების მანძილზე საკუთარი სხეულებით ვატარებთ. “ხანგრძლივი ბრძოლა მოგვიწევს, რათა ეს ხედვა ვშვათ”, მაგრამ ეს უნდა გავაკეთოთ. “ჩვენი მრისხანება ბრძოლაში სპილოების მსგავსად უნდა შევიყვანოთ.” *Anarchism: The Feminist Connection. სტატია გამოქვეყნებულია ამერიკულ ფემინისტურ ჟურნალში “მეორე ტალღა” (The Second Wave) 1975 წელს. წყარო: ანარქისტ-ქვიარ-ფემინისტური ბლოგი GNIDA (Geo) მურეი ბუკჩინის ანარქიზმი მუშათა კლასის გარეშე December 14, 2015 vepkhvia მიუხედავად იმისა, რომ ის 2006 წელს გარდაიცვალა, მურეი ბუკჩინი მაინც აქტიურად ჩანს ახალ ამბებში. ბურჟუაზიული გაზეთები აშკარა შოკით იტყობინებიან, რომ ქურთების რევოლუციური მოძრაობა ამერიკელი ანარქისტის, მურეი ბუკჩინის იდეებით საზრდოობს. თუმცა ჩვენ არ ვაპირებთ ამის განხილვას ახლა. ჩვენი მიზანი არაა იმაზე მსჯელობა, თუ როგორ მიესადაგება მისი პოლიტიკური ფილოსოფია როჟავას ქურთებს. ბუკჩინმა უდიდესი წვლილი შეიტანა ანარქიზმის, განსაკუთრებით – და არა მხოლოდ – ეკო-ანარქიზმის განვითარებაში. ამასთანავე უნდა ავღნიშნოთ, რომ მისი ნაშრომები ღრმად მცდარია, რადგან უარყოფს მუშათა კლასის წამყვან როლს კაპიტალიზმიდან ანტი-ავტორიტარულ სოციალიზმში გადასვლაში. როგორც მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის სხვა რადიკალები, ისიც შეძრული იყო მსოფლიოს მუშათა კლასის მოძრაობების მიერ, ოცდაათიან და ორმოციან წლებში განცდილი მარცხებით და მოხიბლული იყო დასავლური სამყაროს ომის შემდგომი აყვავებით და სტაბილურობით. წინათ კომუნისტი და შემდეგ ტროცკისტი, ახლა ანარქიზმის ახალ მიმდინარეობაზე მოექცა, რომელიც უარყოფდა მუშათა კლასის რევოლუციას. ეს ხედვა არასდროს ყოფილა დომინანტი ანარქისტებში. ბაკუნინი, კროპოტკინი, მალატესტა, მახნო, გოლდმანი, დურუტი, სხვა ანარქო-სინდიკალისტები და ანარქო-კომუნისტები მიიჩნევდნენ, რომ “ანარქიზმი არის ლიბერტარიანული სოციალიზმის რევოლუციური, ინტერნაციონალური კლასობრივი ბრძოლა. ” ბუკჩინის მიერ 1969 წელს გამოქვეყნებულ ბროშურაში – “Listen, Marxist!”, მან გააკრიტიკა “მითი პროლეტარიატის შესახებ”. ის წერდა – “ჩვენ ვნახეთ, რომ მუშათა კლასი, როგორც “რევოლუციური ცვლილებების აგენტი”, განეიტრალდა, თუმცა მაინც იბრძვის ბურჟუაზიულ ჩარჩოებში მეტი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო საათებისთვის. კლასობრივი ბრძოლა კაპიტალიზმმა ჩაყლაპა”. მისი ნაშრომების უკანასკნელი კოლექცია იმეორებს ამ მოსაზრებას. “. . . მეორე მსოფლიო ომმა ბოლო მოუღო რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმის მთლიან ერას, რომელიც 1848 წლის ივნისში დაიწყო. ” “რევოლუციური პროლეტარიატის ერაში” ის გულისხმობდა არა წარმატებულ რევოლუციებს, არამედ მუშათა კლასის მასობრივ მოძრაობებს. “მუშა დომინაციას განიცდის ქარხნის იერარქიის, ინდუსტრიული რუტინის და სამუშაო ეთიკისგან. კაპიტალისტური წარმოება არამხოლოდ კაპიტალიზმის სოციალურ კავშირებს აახლებს, არამედ მის სულს, ღირებულებებს და იდეოლოგიას. ” (რატომ არ იმოქმედა ინდუსტრიული კაპიტალიზმის წარმოების ამ მომაკვდინებელბა ეფექტებმა “რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმზე” “მთელი ამ ხნის” განმავბლობაში 1848 წლიდან მეორე მსოფლიო ომამდე ის არ ხსნის. ) ბუკჩინი არ უარყოფდა, რომ ისევ არსებობს ბრძოლა უკეთესი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო განაკვეთისთვის, თუმცა ამ დაბალი დონის კლასობრივ კონფლიქტში რევოლუციის პოტენციალს ვერ ხედავდა. არც იმას უარყოფდა, რომ მუშა შეიძლება რევოლუციურ ძალად ქცეულიყო, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საკუთარ თავზე, როგორც მუშაზე, ფიქრს შეწყვეტდა, ფოკუსირდებოდა პრობლემებზე, რომლებიც მის ყოველდღიურ საქმესთან დაკავშირებული არ იყო და თავს ჩათვლიდა უკლასო “მოქალაქედ”. კომუნალიზმი vs ანარქიზმი & მარქსიზმი სანამ იმაზე გადავიდოდეთ, თუ რატომ უარყო ბუკჩინმა კლასობრივი რევოლუცია – და რატომ ვფიქრობთ, რომ ეს არასწორია – ამ თეორიის სხვა განვითარებაც ვახსენოთ. დაახლოებით ორმოცი წლის შემდეგ, რაც ის საკუთარ თავს ანარქისტად მოიხსენიებდა, ბუკჩინმა ამ ტერმინზე ხელის აღება გადაწყვიტა და საკუთარ “პროგრამას” “კომუნალიზმი” უწოდა. 2002 წელს გამოქვეყნებულ მის უკანასკნელ ნაშრომში არის ესეები, რომლებიც განმარტავს ამ შეხედულებას. “კომუნალიზმში” ის გულისხმობდა ეკოლოგიურად ბალანსირებული სამეზობლოებისა და საზოგადოებრივი გაერთიანებების კონფედერაციას, სადაც ეკონომიკა და პოლიტიკური მოწყობა მართული იქნებოდა პირდაპირი დემოკრატიული წესით შექმნილი მოქალაქეთა საკრებულოებით, თვით-ორგანიზებული ჯგუფებით. რაც არ უნდა ვთქვათ ამ წყობაზე, ის ანარქიზმის ერთ-ერთი სახეობაა. ბუკჩინი ადარებდა კომუნალიზმს ანარქიზმსა და მარქსიზმს და ამბობდა, რომ კომუნალიზმი მოიცავდა საუკეთესოს ორივედან, თუმცა უფრო შორს მიდიოდა. შედარების დროს ანარქიზმს ყოფდა ორ კატეგორიად, კერძოდ “ანარქიზმად” და “რევოლუციურ სინდიკალიზმად”. ხოლო ამ უკანასკნელში ის გულისხმობდა ნებისმიერი ტიპის ანარქიზმს, რომელიც მოიცავდა კლასობრივ ბრძოლას. მაგრამ თუ ჩვენ მოვაცილებთ მუშათა კლასის ასპექტებს ანარქიზმიდან (აღმოვფხვრით ფართოდ გავრცელებულ ანარქისტულ ტრადიციას), მივიღებთ “ანარქიზმს”, რომელიც ინდივიდუალისტური, არარევოლუციურად ექსტრემისტული და უპასუხისმგებლოა – ზუსტად იმას, რასაც თვითონვე აკრიტიკებდა ანარქიზმში! ასევე მარქსიზმშიც. თუ ჩვენ მოვაცილებთ პროლეტარიატს მარქსიზმს – თუ ჩვენ უარვყოფთ, რომ “მუშათა კლასის ემანსიპაცია თავად მუშათა კლასმა უნდა მოახდინოს” – მაშინ მარქსიზმისგან დარჩება მხოლოდ ცენტრალიზმი, დეტერმინიზმი და სტეიტიზმი – ის, რაც სტალინისტური ტოტალიტარიზმის საფუძველია. მთავარი კონცეპტი, რომელიც ბუკჩინმა მარქსიზმისგან აიღო იყო კაპიტალიზმის ანალიზი, როგორც დოვლათის მწარმოებელი სისტემა, რომელიც ან უნდა გაფართოებულიყო, ან მომკვდარიყო. კონკურენციის ზეწოლის ქვეშ ყველა ფირმამ უნდა აწარმოოს მეტი, გაყიდოს მეტი, გააკეთოს მეტი ფული, გაიზარდოს და დააგროვოს რაც შეიძლება მეტი. ბუკჩინი ხედავდა, რომ კაპიტალიზმის მამოძრავებელი ძალა აუცილებლად შეუქმნიდა საფრთხეს ეკოლოგიას მსოფლიოში. (ის მანამდე წერდა ამაზე, სანამ პრო-ეკოლოგიურად მოაზროვნე მარქსისტი სწავლულები დაიწყებდნენ თავიანთი თეორიების შემოშავებას) სამწუხაროდ მას არ ესმოდა, რომ კაპიტალიზმის დაგროვების სწრაფვაზე საუბარი იგივეა, რაც მის მიერ მუშების ექპლოატაციის საჭიროებაზე საუბარი. არსობრივად კაპიტალიზმი არაფერია, თუ არა კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობა – რის დროსაც ბუნება ღირებულებად არ მიიჩნევა. დოვლათის და ფულის დაგროვება ხდება ადამიანური შრომით და მუშებისთვის მათსავე წარმოებული პროდუქტის ღირებულებაზე ნაკლების გადახდით. ადამიანების შრომის უნარიც ასევე საქონელია, რომელსაც კაპიტალისტი ყიდულობს იმაზე ნაკლებ ფასად ვიდრე ამ უნარს შეუძლია რომ აწარმოოს. სწორედ მოგებაა ის, რასაც მუშები არ იღებენ, რისი დაგროვებაც ხდება და რაც უზრუნველყოფს ზრდის უწყვეტ ციკლს. ბუკჩინს რაც არ უნდა ეფიქრა, მუშათა კლასი რჩებოდა კაპიტალის ძირითად და ცენტრალურ მამოძრავებელ ძალად. რაც მას ასევე ცენტრალურ და მამოძრავებელ ძალად ხდიდა კაპიტალიზმის დასამხობად. როდესაც ფულის აკუმულაცია მცირდება (მონოპოლიის, გადაჭარბებული წარმოების ბუნებრივ რესურსებზე გაზრდილი ფასების და სხვათა გამო), კომპანიები ცდილობენ ყველანაირი გზით გაზარდონ მოგება. რაც პირდაპირ აისახება მუშებზე, წარმოებული პროდუქციიდან მათი წილის შემცირებით. ასეც მოხდა, როცა მეორე მსოფლიო ომიდან 30 წლის შემდეგ მათი კეთილდღეობის ხანა დასრულდა – დაახლოებით 1970 წლისთვის. ბუკჩინი (და ‘50-’60 წლების მემარცხენე თეორეტიკოსების უმეტესობა) არ ელოდა ომის შემდგომი “გაფურჩქვნის” დასრულებას იმაზე მეტად, ვიდრე ლიბერალები და კონსერვატორები. ის წერდა კიდეც: “მსოფლიო კაპიტალიზმი WW II-ის შემდეგ უფრო გაძლიერდა ვიდრე მთელი ისტორიის მანძილზე ყოფილა. არ არსებობს კაპიტალიზმის კრიზისი. ” ის უარყოფდა ლუქსემბურგის და ლენინის შეხედულებებს, რომ “პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ კაპიტალიზმი პროგრესული პერიოდიდან გადავიდა ფართოდ რეაქციონერულ ფაზაში. ” ამის მაგივრად მას სწამდა – “გასულმა ორმოცდაათმა წელმა გვაჩვენა, რომ უნიკალურად მეამბოხე პერიოდი 1917-1939 წლებს შორის, არ ყოფილა კაპიტალიზმის არაჯანსაღობის და დაცემის მტკიცებულება, როგორც ამას ლენინი(და არამარტო! – ავტ. ) ვარაუდობდა. ეს იყო სოციალური მოძრაობის პერიოდი, როცა გამოჩნდა ახალი საკითხები, რომლებიც ცდებოდა კლასიკური მემარცხენეობის მუშებზე ფართოდ ორიენტირებულ ანალიზებს. ” უარყოფდა რა კაპიტალიზმის შესვლას მის რეაქციულ, უკუქმედებით ეპოქაში, ბუკჩინი არ მიიჩნევდა, რომ კაპიტალიზმის ომის შემდგომი აყვავება მხოლოდ დროებითი იყო და კრიზისი ხელახლა გამოჩნდებოდა. ის არ ელოდა მუშებზე ახალ შეტევას და კლასობრივ ომს ზევიდან ქვევით. ბუკჩინის მიერ მუშათა კლასის უარყოფის მიზეზები “მარქსის მოლოდინების საპირისპიროდ, ინდუსტრიული მუშათა კლასი პატარავდება და მტკიცედ კარგავს თავის ტრადიციულ იდენტობას როგორც კლასი. თანამედროვე კულტურამ და წარმოების მეთოდებმა პროლეტარიატი აქცია წვრილ-ბურჟუა ფენად. პროლეტარიატი მთლიანად შეიცვლება წარმოების ავტომატიზირებული საშუალებებით. კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე და ნაციონალურ ან გეოგრაფიულ განსხვავებებზე დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან. ” აქ ჩანს რამდენიმე გაუგებრობა მუშათა კლასის განსაზღვრებაში. არც მარქსიზმი და მითუმეტეს არც ანარქო სინდიკალიზმი არ განსაზღვრავს “პროლეტარიატს” ისე შეზღუდულად როგორც “ინდუსტრიული მუშათა კლასი”. ადამიანები, რომლები თავიანთ შრომას ყიდიან და საერთო მოგების შექმნაში იღებენ მონაწილეობას, კაპიტალიზმის მუშები არიან (“მუშათა კლასი” გაცილებით ფართო გაგებისაა ვიდრე მხოლოდ დასაქმებული ადამიანების ერთობლიობა. ის ასევე მოიცავს ადამიანებს რომლებიც დასაქმებულებზე არიან დამოკიდებულნი – მათ ოჯახის წევრებს, პენსიონერებს, დროებით უმუშევრებს, სტუდენტებს და ა. შ. ) “ამერიკელების დიდი უმრავლესობა წარმოადგენს მუშათა კლასს. ისინი არიან კვალიფიციურები და არაკვალიფიციურები, წარმოებაში და მომსახურების სფეროში, ქალები და კაცები ნებისმიერი რასის. ისინი ატარებენ სატვირთო მანქანებს, წერენ რუტინულ კომპიუტერულ კოდს, ამუშავებენ ხელსაწყოებს, ემსახურებიან მაგიდებს, ალაგებენ და არიგებენ წერილებს, დგანან ბანკის კონსულტანტებად, ასრულებენ ათასობით სამუშაოს ეკონომიკის ყველა სფეროში. მათი განსხვავებულობის მიუხედავად მუშათა კლასის წარმომადგენლები წარმოებაში ერთი და იგივე ადგილს იზიარებენ, სადაც ძალიან მცირე კონტროლი აქვთ თავიანთ შექმნილ კონტენტზე და არ არიან არავის ბოსები. ისინი ქმნიან ერების სიმდიდრეს, თუმცა იღებენ მხოლოდ იმას რისი ყიდვაც შეუძლიათ თავიანთი ხელფასით”. (Michael Zweig. 2000 წ. ) ერთ ერთი მიზეზი ა. შ. შ-ში მძიმე ინდისტრიული მუშახელის შემცირებისა იყო კომპანიების მიერ პროდუქციის წარმოების გაფართოება ოკეანის გადაღმა, რამაც გამოიწვია საერთაშორისო დონეზე მუშათა კლასის გაფართოება, განსაკუთრებით აზიაში და სხვა ღარიბ – ე. წ. “მესამე მსოფლიოს” რეგიონებში. ბუკჩინს ასევე მაგალითად მოყავდა რუსული და ესპანეთის 1930 წლის რევოლუცია. ის ამბობდა, რომ მუშათა კლასში ყველაზე რევოლუციურები არიან ადამიანები, რომლებიც უშუალოდ გლეხობიდან იღებენ ფესვებს. სავარაუდოდ ეს იყო კიდევ ერთი მიზეზი რის გამოც ამერიკელი მუშები იყვნენ კონსერვატორები. მაგრამ ამ დებულების სისწორიდან გამომდინარეობს ისიც, რომ ჩაგრულ ერებში ახალი მუშათა მოძრაობების მეტად რადიკალურობა და მილიტანტურობაა მოსალოდნელი. . ბუკჩინის მთავარი ანტი-პროლეტარული ხედვა დაფუძნებული იყო იმ ემპირიულ მოცემულობაზე, რომ ამერიკელი მუშები ანარქიზმის, სოციალიზმის კომუნიზმის ან ზოგადად რევოლუციის მხარდამჭერები არ არიან და არც კი თვლიან თავს ამ სოციალური კლასის წარმომადგენლებად. რეალურად თეთრკანიანი მუშების უმეტესობა საკმაოდ კონსერვატორია. თუმცა კლასობრივი ორიენტაცია არ გულისხმობს, რომ მუშათა რომელიმე ნაწილს ჩამოუყალიბდება კლასობრივი აზროვნება და გახდება რევოლუციონერი. არსებობს ძალები, რომლებიც მათ უბიძგებენ რადიკალიზმისკენ: ექსპლოატაცია, გაუცხოება, სიღარიბე, არასათანადო მოქცევა, უმუშევრობა, დომინაცია, ასევე კაპიტალიზმის სხვა “უკლასო” სიბოროტეები, როგორიცაა ომი და ეკოლოგიური კატასტროფები. მაგრამ ასევე არსებობს ძალები, რომლებიც მათ რადიკალიზმს აშორებს: რასიზმი, სექსიზმი, პატრიოტიზმი, რელიგიები, არასწორი განათლება და სხვა. შედარებით უკეთეს პირობებში მომუშავეებს, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კომფორტის ზონაში არიან არ სურთ თავიანთი მდგომარეობის გარისკვა. უარეს პირობებში მომუშავენი კი დემორალიზებულნი და გატეხილნი არიან. დროთა განმავლობაში, კლასობრივი ცნობიერებისკენ მიდრეკილი ძალები გაიმარჯვებენ, მაგრამ ეს გარანტირებული შედეგი არაა – და მითუმეტეს არაა გარანტირებული, რომ ეს მოხდება მანამდე, სანამ მსოფლიო ეკონომიკურ კოლაფსის, ახალ მსოფლიო ომების ან კლიმატური კატასტროფების პრევენციაა შესაძლებელი. ეს ხომ ადამიანების არჩევანია და არა მექანიკური პროცესი. “პროლეტარიატისთვის რევოლუციური კლასის დაძახება ნიშნავს კლასს, რევოლუციების მოწყობის ისტორიული პოტენციალით. ეს არის იარლიყი სოციალური სწრაფვის და არა განმარტება მიმდინარე მოვლენების. ” (ჰალ დრაპერი, 1978). ბუკჩინი მართალია როცა ამბობს: “კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე… დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან”. ეს მუდამ ასე იყო. რათქმაუნდა ყოველთვის არსებობდნენ ვულგარული მარქსისტები და სინდიკალისტები, რომლებიც არასწორად მიიჩნევდნენ სოციალურ კლასს ერთადერთ მნიშვნელოვან საკითხად. არაფერია მასში ისეთი, რაც საჭიროებს ჩამოთვლილი უმნიშვნელოვანესი თემების იგნორირებას. კლასობრივი საკითხი ურთიერთქმედებს და ნაწილობრივ მოიცავს რასის, გენდერის, სექსუალური ორიენტაციის, ეროვნული ჩაგვრის, ეკოლოგიის, იმპერიალიზმის თემებს. (როგორც უვკე ავღნიშნეთ, მაგალითად, ეკოლოგიური კრიზისი წარმოჩნდება, როგორც ქროს-კლასობრივი პრობლემა რადგან ეხება ყველას, თუმცა გამოწვეულია კაპიტალიზმის სწრაფვით მოახდინოს ფულის აკომულაცია, რაც სათავეს იღებს მშრომელთა ექპლოატაციიდან. ) ბუკჩინი არსად განიხილავს მთავარ მიზეზს თუ რატომ არ აქვს მუშათა კლასის იმედი. ხალხს, როგორც მშრომელებს, აქვთ უდიდესი პოტენციური ძალაუფლება. მრავარიცხოვნობის გარდა, მათ აქვთ წვდომა წარმოების საშუალებებზე, ტრანსპორტზე, კომუნიკაციაზე, სოციალურ სერვისებზე და კომერციულ გადარიცხვებზე. მათ შეუძლიათ “გათიშონ” მთელი ქვეყანა და შემდეგ ისევ აამუშაონ სრულიად ახლებურად, თუ მოისურვებენ. ერთადერთი ძალა რაც კაპიტალისტებს გააჩნიათ მათ წინააღმდეგ, არის სახელმწიფოს კონტროლირებადი პოლიცია და სამხედროები. როგორც უბრალო “მოქალაქეებს”, ხალხს არ აქვს ამის პოტენციური ძალა. ბუკჩინის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია იყო რევოლუციების ისტორიული შესწავლა, რაც ასე შეაჯამა: “შუასაუკუნეების გლეხების ომებიდან დღევანდელ ინდუსტრიულ მუშათა და გლეხთა მოძრაობების აღზევებამდე, ჩაგრული ხალხი ქმნიდა საკუთარ საზოგადოებრივი ასოციაციების ფორმებს. რევოლუციების მსვლელობების დროს, ეს ასოციაციები იღებდა ადგილობრივი საკრებულოების ან მანდატიან წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტებულ საბჭოების ფორმებს”. ეს არის ბაზისი ნებისმიერი ანარქისტული რევოლუციის პროგრამის. ბუკჩინის ყურადღება მიპყრობილი იყო ქალაქებისა და სამეზობლოების საკრებულოებსა თუ საბჭოებზე. მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან ასეთი გაერთიანებების ძირითად ფორმას წარმოადგენდა ქარხნებისა და სამუშაო ადგილების კომიტეტები. მუშები ქმნიდნენ თვით-ორგანიზებად დემოკრატიულ, ჰორიზონტალურ პრინციპზე დაფუძნებულ საკრებულოებს. ბუკჩინი ამბობდა, რომ ის არ იყო მსგავსი დროებითი გაერთიანებების წინააღმდეგი, თუ მოხდებოდა მათი შერწყმა უფრო გლობალურ სახალხო საბჭოებში. ბუკჩინის სტრატეგია მუშათა კლასზე უარის თქმით, ბუკჩინს ცვლილებებისთვის საჭირო სოციალური ძალები სხვაგან უნდა მოეძებნა. 1970 წელს ის იმედებს ამყარებდა კონტრკულტურასა და ახალგაზრდების წინააღმდეგობაზე, ჰიპებზე და ტრაიბალიზმზე. “ცხოვრების სტილი აუცილებელია რევოლუციის ერთიანობის შესანახად” – ამბობდა ის. მოგვიანებით(1985) გული აუცრუვდა კონტრკულტურაზე და დაიწყო იმ მიმართულებით სვლა, რომელსაც თავად სდებდა ბრალს ლაიფსტაილიზმში (lifestyle anarchism – ამ ტერმინით ბუკჩინი აღწერდა და აკრიტიკებდა ანარქისტებს, რომლებიც კონკრეტული ცხოვრების წესით ცხოვრობდნენ და არ მოქმედებდნენ საბაზისო ანარქისტული პრინციპების მიხედვით). ბოლო ნაშრომებში, ბუკჩინმა შეაჯამა თავისი ხედვა, რომ ხალხს მოთხოვნილებები უნდა ჰქონოდა როგორც უკლასო “მოქალაქეებს” და არა მათი პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე. სხვადასხვა სფეროში მომუშავეები საკრებულოებში დაიკავებდნენ ადგილებს არა როგორც მშრომელები – მბეჭდავები, ხელოსნები, დამლაგებლები და ა. შ. – არამედ როგორც მოქალაქეები, რომელთა მთავარი საზრუნავი იქნებოდა იმ საზოგადოების ძირითადი ინტერესები, რომელშიც იცხოვრებდნენ. მოქალაქეები იქნებოდნენ თავისუფალნი რომელიმე ერთი კონკრეტული იდენტობისგან და ინტერესებისგან. “ეს არის მშრომელთა ტრანსფორმაცია კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” რათქმაუნდა ეს “ტრანსკლასობრივი” ტრანსფორმაცია არ არის შეზღუდული მხოლოდ მუშებზე და ასევე მოიცავს მენეჯერებს, კაპიტალისტებს, პოლიტიკოსებს და ყველას. სავარაუდოდ მათაც მოუწევდაც გადაქცევა “კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” ოთხმოციან წლებში ელენ მეიკსინს ვუდსმა დაწერა შესანიშნავი კრიტიკა ბრიტანელი და ფრანგი მარქსისტებისა, რომლებიც ბუკჩინის მსგავსი მიზეზებით ამბობდნენ უარს მუშათა კლასზე. ის წერდა: “ეს თეორიები უნდა ნიშნავდეს, რომ კაპიტალისტური ექპლოატაცია ვერ განაპირობებს მშრომელთა ცხოვრებისეულ მდგომარეობას იმაზე მეტად, ვიდრე სხვა ნებისმიერი გარემოება, რომელსაც მათ ცხოვრებასთან აქვს შეხება. გამოდის, რომ მშრომელებზე ისევე მოქმედებს ექპლოატაცია, როგორც სხვა ადამიანებზე, რომლებიც საერთოდ არ არიან პირდაპირი ექპლოატაციის ქვეშ მყოფი ობიექტები. ეს გულისხმობს იმასაც, რომ კაპიტალისტები არანაირ სარგებელს არ იღებენ მუშათა ექსპლოატაციით, რომ მუშები არანაირ ზიანს არ განიცდიან ექპლოატირებულობით, რომ ექპლოატაციის შეწყვეტით მათთვის არაფერი შეიცვლება, რომ კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობას არანაირი ფუნდამენტური გავლენა არ აქვს სოციალური და პოლიტიკური ძალაუფლების სტრუქტურაზე, და რომ კაპიტალისტებსა და მშრომელებს შორის არსებული ინტერესთა კონფლიქტი მხოლოდ მოჩვენებითია. ” აქედან გამომდინარე ბუკჩინის “მოქალაქეებს” არ აქვთ არანაირი მიზეზი, რომ კაპიტალიზმს აღუდგნენ წინ, გარდა იმისა, რომ ეს მორალურად სწორია. არც არანაირი სტრატეგიული ძალაუფლება არ აქვთ კაპიტალიზმის საბოტაჟისთვის, როგორც ეს გააჩნიათ გაფიცულ მუშებს. აფრო-ამერიკელი მშრომელ ქალს არ აქვს იმაზე მეტი მიზეზი, რომ იყოს ბუკჩინის მოქალაქეთა საკრებულოს წევრი, ვიდრე დიდი კორპორაციის ტოპ მენეჯერს ან პოლიციელს. ბუკჩინის კომუნალიზმის მიღწევის სტრატეგია დაფუძნებული იყო მის ანალიზებზე, რომ კაპიტალისტური საზოგადოების ფუნდამენტური კონფლიქტი მიმდინარეობდა არა კაპიტალსა და მუშათა კლასს შორის, არამედ ადგილობრივ გაერთიანებებსა და ცენტრალიზებულ, მჩაგვრელ სახელმწიფოს შორის. ის არ იყო ისეთი აჯანყებების მომხრე, რომლის დროსაც რევოლუციური საკრებულოები იქმნებოდა. ნაცვლად ამისა, ამბობდა, რომ მოქალაქეებს მშვიდობიანად და კანონის ფარგლებში უნდა შეექმნათ მასობრივი გაერთიანებები, სოფლების ქალაქების და გარეუბნების დონეზე. იმ მიზნით, რომ ეს გაერთიანებები ოფიციალური გამხდარიყო, “ბუკჩინისტები” კენჭს იყრიდნენ ადგილობრივ არჩევნებში. ისინი დაიკავებდნენ ქალაქის საბჭოებს და მსგავს დაწესებულებებს. ისინი ეცდებოდნენ, რომ შეეცვალათ ქალაქის გამგებლობის ქარტიები და მმართველი ორგანოები ჩაენაცვლებინათ სახალხო თვითმმართველობებით. რამდენადაც შესაძლებელი იქნებოდა ისინი ეცდებოდნენ ხელში ჩაეგდოთ ადგილობრივი ბიზნესები და ინდუსტრიები, რათა ეკონომიკის “მუნიციპალიზება” მოეხდინათ. და ეს იქნებოდა ბაზისი ლიბერტარიანული კომუნიზმისა. შემდეგ ლოკალური გაერთიანებები დაიწყებდნენ ერთმანეთთან დაკავშირებას კონფედერაციის ჩამოსაყალიბებლად. (მათ არ უნდა ეცადათ ქვეყნის მთავრობა არჩევნების ძალით დაემარცხებინათ; ბუკჩინი ამას სახელმწიფო რეფორმად მიიჩნევდა). მოვლენების განვითარების რაღაც ეტაპზე, სახელმწიფო და მმართველი კლასი ეცდებოდა პროცესის შეჩერებას. იქნებოდა დაპირისპირება, ძალადობრივი ან არაძალადობრივი, გარემოებებიდან გამომდინარე. თუ კონფედერაცია გაიმარჯვებდა მივიღებდით რევოლუციას! ბუკჩინის მიღწევების ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის გიჟური ფანტაზია. ლოკალური თვითმმართველობების შექმნა საზოგადოებრივი ორგანიზების მაგალითია. მაგრამ მუნიციპალური მთავრობა სახელმწიფოს ნაწილია და მცდელობა, რომ არჩევნებში გაიმარჯვო იგივე პრობლემებს წარმოქმნის, რაზეც ანარქისტები ყოველთვის მიუთითებდნენ მარქსისტებსა და სხვებს, როცა ისინი მთავრობის ნებისმიერ საფეხურზე მოხვედრას ცდილობდნენ. მართალია ადვილი ჩანს ამბოხებულთა მიერ ადგილობრივი მთავრობების დაკავება, მაგრამ მათ თითქმის არანაირი ძალაუფლება არ გააჩნიათ სახელმწიფოს მთავრობასთან შედარებით. თუ ქალაქი ანტი-კაპიტალისტური პროგრამით დაიწყებს მუშაობას, ცენტრალურ მთავრობას და ბიზნესს არ გაუჭირდება მათ ეკონომიკას საბოტაჟი მოუწყოს. ქალაქების და სოფლების ადგილობრივი თვითმმართველობებიც სახელმწიფოს შემადგენლობაში შედის. თუ ლოკალური რეჟიმი გახდება საკმარისად რადიკალური, სახელმწიფო მთავრობა მას არალეგიტიმურად ცნობს და ძალის გამოყენებით ეცდება დამხობას. იყო შემთხვევები, როცა ნიუ იორკ სითის ბიუჯეტი გადავიდა სახელმწიფოს სპეციალური სამსახურის კონტროლის ქვეშ ფინანსური პრობლემების გამო. იდეა, რომ ხალხს შეუძლია არჩევნებში ხმა მისცეს ლიბერტარიანულ მუნიციპალიზმს ლოკალურ დონეზე, ისეთივე რეფორმისტული და უაზროა, როგორც ეროვნულ დონეზე სოციალიზმისთვის ხმის მიცემა(შეგვიძლია ავიღოთ სირიზას მაგალითი საბერძნეთში). ბუკჩინისა და მისი მიმდევრების მიერ ამ სტრატეგიის გამოყენების მცდელობები კრახით დასრულდა. არც ანარქისტულმა გარემომ აითვისა რაიმე ლიბერტარიანული მუნიციპალიზმისგან. შეიძლება ეს გახდა მიზეზი, რატომაც ბუკჩინმა საბოლოოდ განაცხადა, რომ ანარქისტი აღარ იყო. სიმართლეს თუ ვიტყვით, ანარქიზმის რევოლუციურ კლასობრივ ბრძოლასაც არ ჰქონია წარმატება უკანასკნელ პერიოდებში. თუმცა კი უდიდესი ისტორია აქვს. შეჯამება მურეი ბუკჩინი იყო ნაყოფიერი და გავლენიანი თეორეტიკოსი. მან მოახდინა ანარქიზმისა და ეკოლოგიის მნიშვნელოვანი ინტეგრაცია. მან გვაჩვენა, რომ კაპიტალიზმის სწრაფვა აკუმულაციისკენ არის საფუძველი ეკოლოგიური კრიზისისა. შექმნა მოდელი პოსტ კაპიტალისტური საზოგადოებისა, რომელიც უნდა იქნეს კარგად შესწავლილი და გაანალიზებული. ბუკჩინმა დაუშვა ფუნდამენტური შეცდომა მუშათა კლასის, როგორც რევოლუციის ერთ-ერთი ძირითადი ძალის უარყოფით. მას არ ესმოდა მშრომელთა მნიშვნელობა კაპიტალიზმში, შესაბამისად არც მათი ინტერესი კაპიტალიზმის დასრულების. ვერ აცნობიერებდა მათ ძალაუფლებას ამის გასაკეთებლად. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდს ხედავდა, როგორც კაპიტალისტური განვითარების ახალ ეტაპად, და არა როგორც ღრმად კრიზისული სისტემის დროებით სტაბილურობად, რაც ეკოლოგიური კრიზისის მისსავე ანალიზებში უნდა დაენახა. პროლეტარიატის უარყოფით დაიწყო ალტერნატივების ძიება უკლასო, მულტიკლასობრივ ძალებში – წარმოსახვით “მოქალაქეებში”, რომლებიც მხოლოდ აბსტრაქტული და მორალური საზრუნავით იყვნენ მოტივირებულნი. თავიანთი სტრატეგიით, ისინი შეცვლიდნენ კაპიტალიზმს ლოკალურ არჩევნებში გამარჯვებით. ასეთ ხედვას არ შეუძლია მოძრაობის წამოწყება, არათუ რევოლუციის. გამოყენებული მასალები Biehl, Janet, with Bookchin, Murray (1998). The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism. Montreal/NY: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1986). Post-Scarcity Anarchism (2nd rev. ed. ). Montreal/Buffalo: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1996). The Third Revolution; Vol. 1: Popular Movements in the Revolutionary Era. London/NY: Cassell. Bookchin, Murray (2015). The Next Revolution: Popular Assemblies and the Promise of Direct Democracy; Essays by Murray Bookchin (Ed. : Debbie Bookchin & Blair Taylor). London/NY: Verso Books. Brinton, Maurice (2004). “The Bolsheviks and Workers’ Control, 1917—1921: The State and Counter-Revolution. ” In For Workers’ Power; The Selected Writings of Maurice Brinton (ed. : David Goodway). Oakland CA/Edinburgh UK: AK Press. Pp. 293—378. Draper, Hal (1978). Karl Marx’s Theory of Revolution; Vol. II: The Politics of Social Classes. NY/London: Monthly Review Press. Enzinna, Wes (12/29/2015). “The Rojava Experiment. ” The New York Times Magazine. Pp. 38—45. Kropotkin, Peter (2002). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings (ed. Roger Baldwin). Mineola NY: Dover Publications. Price, Wayne (2013). The Value of Radical Theory; An Anarchist Introduction to Marx’s Critique of Political Economy. Oakland CA: AK Press. Schmidt, Michael & van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism; Vol. 1. Oakland: AK Press. White, Damien F. (2008). Bookchin: A Critical Appraisal. London: Pluto Press. Wood, Ellen Meiksins (1998). The Retreat from Class; A New ‘True’ Socialism. London/NY: Verso. Zweig, Michael (2000). The Working Class Majority: America’s Best Kept Secret. Ithaca NY/London UK: Cornell University Press/ILR Press. წყარო: http://www.anarkismo.net/article/28832 ShareThis Copy and Paste - See more at: http://a-library.org/murray-bukchinis-anarqizmi-mushata-klasis-gareshe/#more-1152

ფედერაციის კონსტიტუციის სპეციალური სტატია ფსიქო-სოციალური და ტერიტორიული მოწყობის შესახებ [დეონტიკურ-აქსიოლოგიურ-ეპისტემიკური თეზისები და დირექტივები] მუხლი # 1: ახალი დედამიწის ფედერაცია არაა პოლიტიკური სტრუქტურა და არც არასოდეს იქნება. მუხლი # 2: ახალი დედამიწის ფედერაციული ალიანსი არ არის დაფუძნებული სოციალური, ეკონომიკური, რელიგიური, პოლიტიკური ან რაიმე სხვა სახის იმპერატიული სუბორდინაციის პრინციპზე. მუხლი # 3: ახალი დედამიწის ფედერაცია დაფუძნებულია ულტრაეგალიტარული ნეოლიბერტარიანული კოორდინაციის პრინციპებზე რაც ნიშნავს იმას რომ ფედერაციის არც ერთი მოქალაქე არ დგას მეორეზე მაღლა და არ ფლობს სხვა წევრთათვის სუბორდინატორული იმპერატიული ბრძანების მიცემის უფლებას. მუხლი # 4: ახალი დედამიწის ფედერაციის თითქმის ყველა მოქალაქე, რომლის ინტელექტის კოეფიციენტი აღემატება 98-ს და ეთანხმება ფედერაციის იდეურ დოქტრინებს, 7 წლის ასაკიდან ფლობს ხმის უფლებას, უფლებას განუცხადოს ფედერაციას თავისი ნება-სურვილი და მას თხოვნით მიმართოს რომელიც უცილობლად განიხილება და დაკმაყოფილდება იმ შემთხვევაში თუ იგი იქნება ნეოლიბერტარიანულ ულტრაეგალიტარული ხასიათისა. თავისუფალი და გონიერი ხალხი თავად არის საკუთარი თავის მთავრობა. მუხლი # 5: ახალი დედამიწის კოორდინაციული სისტემა არ წარმოადგენს რა სუბორდინაციულ სტრუქტურას, არ იმართება ერთ ან მრავალპარტიული ან მონარქისტული სუბორდინაციული მთავრობის მიერ, რადგანაც მთავრობის მოხელეთა უფლება-მოვალეობებსა და ფუნქციებს ფლობს ფედერაციის სამოქალაქო საბჭოში შემავალი თითოეული მოქალაქე, 7 წლის ზემოთ, რომლის ინტელექტის კოეფიციენტი აღემატება 98-ს და ეთანხმება ფედერაციის იდეურ დოქტრინებს, განურჩევლად კანის ფერისა, ეთნიკური წარმომავლობისა და ა.შ. მუხლი # 6: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის სამოქალაქო საბჭოში შედის პლანეტის მოსახლეობის 90%. საბჭოს თითოეული წევრი თანასწორია და ფლობს ერთნაირ უფლება-მოვალეობებს. მუხლი # 7: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის საბჭოს არცერთ წევრს არ გააჩნია მკვეთრად ლოკალიზებული და კონკრეტული, სპეციალიზირებული ფუნქცია-მოვალეობანი ე.ი. თითოეული წევრი ფლობს უფლებას მიიღოს მონაწილეობა ნებისმიერი გეოსოციალური, გეოეკონომიკური და ა.შ. საკითხის განხილვაში, წარუდგინოს კოორდინაციულ საბჭოს საკუთარი თხოვნა და პროგრესული ონოვაციური იდეა, რომელიც დაეხმარება საბჭოს პლანეტაზე გეოსოციალური და გეოეკონომიკური ვითარების ოპტიმიზაციაში. მუხლი # 8: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია დაყოფილია ნახევრადავტონომიურ ეთნოკულტურულ სექტორებად (მაგ. იაპონიის სექტორი, ტიბეტის სექტორი, გერმანიის სექტორი და ა.შ.). მუხლი # 9: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის სექტორები არიან თანასწორნი, ისინი არიან დაფუძნებული ეგალიტარულ-ლიბერალური სოციო-ეკონომიკური კოორდინაციის პრინციპებზე და ფლობენ 50%–იან კულტურულ ავტონომიას. სხვადასხვა სექტორებში გადაადგილება მოქალაქეთათვის თავისუფალია. მუხლი # 10: ახალი დედამიწის ნახევრადავტონომიური სექტორები ვალდებულნი არიან დაეხმარონ ერთმანეთს იმდენად რამდენადაც წარმოადგენენ ფედერაციის განუყოფელ ნაწილებს. 50 % – იანი ავტონომია ნიშნავს იმას, რომ შინაგანი საკითხების მხოლოდ 50 % – ის გადაწყვეტის უფლება გააჩნია თითოეულ სექტორს, ხოლო მეორე ნახევარი უნდა გადაწყდეს სექტორთა კოლექტივის ერთიანი ძალისხმევით, ისევე როგორც გლობალური პლანეტარული საკითხები. პლანეტური სფერო წარმოადგენს შერეულ ზონას. მუხლი # 11: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის თითოეულ სექტორს, ისევე როგორც მთლიანად მსოფლიო ფედერაციას, გარდა სტანდარტული სამოქალაქო საბჭოსი, გააჩნიათ კოორდინატორთა საბჭო სახელწოდებით – „ცამეტი კოორდინატორის სამოქალაქო საბჭო“. კოორდინატორები თითოეული სექტორისა არიან გაერთიანებულნი რა ფედერალურ გლობალურ კოლექტივში, ყველა საკითხს წყვეტენ ერთად. კონკრეტული სექტორის კოორდინატორთა კოლეგია სექტორის სხვადასხვა პრობლემებს განიხილავენ და წყვეტენ ლოკალურ სანახევროდ ავტონომიურ დონეზე. მუხლი # 12: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის ცამეტი კოორდინატორის ლოკალური საბჭოებიდან რეფერენდუმების გზით ხდება გლობალური ფედერაციის ცამეტი კოორდინატორის საბჭოში კოორდინატორთა არჩევა. ცამეტი კოორდინატორის დიდი საბჭო აერთიანებს ეთნოკულტურულ ნახევრადავტონომიურ სექტორთა ცამეტი კოორდინატორის ლოკალურ საბჭოებს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, არსებობენ 2 სახის კოორდინატორები: 1) პლანეტარული და 2) სექტორების. მუხლი # 13: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის სოციუმში არ არსებობს რესურსების გადანაწილების სავალუტო სისტემა ე.ი. კაპიტალიზმი. რესურსების გადანაწილება ხდება არა იმის მიხედვით თუ ვის რა ოდენობის პირადი კაპიტალი გააჩნია, არამედ ვის რა ოდენობის და რა ტიპის რესურსები ესაჭიროება. ყველამ თანაბრად და ერთნაირად უნდა ისარგებლოს და ისიამოვნოს საერთო კეთილდღეობით. მუხლი # 14: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის უკლებლივ ყველა მოქალაქეს აქვს უფლება მიიღოს სასიცოცხლოდ აუცილებელი რესურსები, მიუხედავად იმისა არის შრომის უნარიანი კონკრეტული ფიზიკური და იურიდიული პირი თუ შრომის უუნარო შეზღუდული შესაძლებლობების მქონე ინდივიდი (ინვალიდი). ფედერაციის საბჭოები ზრუნავენ, იზრუნებენ და ვალდებულნი არიან და იქნებიან იზრუნონ უკლებლივ ყველა მოქალაქის სიცოცხლის შენარჩუნებაზე, იმდენად რამდენადაც სიცოცხლე არის უმაღლესი ფასეულობა. მუხლი # 15: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის სისტემა აღიარებს მხოლოდ სამი ტიპის იდეოლოგიურ სისტემას – 1) დარვინისტული მეცნიერება, 2) პანთეისტურ-პოლითეისტურ-დუალისტური ფილოსოფია და 3) პოსტმოდერნისტული ხელოვნება. მუხლი # 16: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია იცავს თითოეული მოქალაქის სექსუალურ თავისუფლებას. ფედერაციის მოქალაქის პირადი სექსუალური ცხოვრება არის და იქნება – ხელშეუხებელი. მუხლი # 17: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია იცავს თითოეული მოქალაქის ფიზიკურ სხეულს და ცნობიერებას. მუხლი # 18: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია იცავს თითოეული მოქალაქის პირად კაპიტალს. მუხლი # 19: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია იცავს თითოეული მოქალაქის სიტყვის თავისუფლებას. მუხლი # 20: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის კონსტიტუციის თანახმად მონოთეისტურ ფუნდამენტალისტური და სუბორდინაციულ კონსერვატიული (სექსისტური და ა.შ.) იდეების პროპაგანდა არ შედის სიტყვის თავისუფლების იდეაში და ისჯება კანონით. მუხლი # 21: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის საგანმანათლებლო სისტემა უზრუნველყოფს მოქალაქეთა ინტელექტუალურ განვითარებას სიცოცხლის ბოლომდე, ამ იდეიდან გამომდინარე ფედერაციის თითოეული მოქალაქე ვალდებულია იაროს ფედერაციის აკადემიაში 3 წლის ასაკიდან სიცოცხლის ბოლომდე და თითოეული ახალი ეტაპის გავლის შემდეგ მიიღოს სპეციალური სერთიფიკატი და მოწმობა რომელშიც აღბეჭდილი იქნება ის რომ მან გაიარა კონკრეტული ეტაპი და მიაღწია ახალ ინტელექტუალურ განვითარების დონეს. მუხლი # 22: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის განათლების სისტემა ითვალისწინებს ფაქტს, რომლის თანახმადაც ძველი დედამიწის სუბორდინაციული განათლება, დაყოფილი სამ ეტაპად: 1) საბავშვო ბაღი (3 წლიდან 6-7 წლამდე), 2) სკოლა (6-7 წლიდან 18 წლამდე) და 3) უნივერსიტეტი (19 წლიდან 27 წლამდე), არის არასრულფასოვანი, რადგანაც არ ითვალისწინებს ისტორიულ და ფსიქოსოციოგენურ დიაქრონიულ მომენტს, ძველი დედამიწის სისტემაში მიღებული განათლება არის სასრული, განათლების მიღების პროცესი არ მიმდინარეობს სიცოცხლის ბოლომდე, რაც განაპირობებს იმას რომ ხანშიშესულ ინდივიდებს უვითარდებათ ანაქრონულ-კონსერვატიული აზროვნება, არის რა მათი აზროვნება ჩარჩენილი მათი „ახალგაზრდობის“ წლებში და წყვეტს განვითარებას უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ. იმისათვის რათა ფედერაციის მოქალაქის ცნობიერებამ არ შეწყვიტოს არამედ განაგრძოს ფიზიკური სიცოცხლის ბოლომდე განვითარება და არ ჩამოყალიბდეს ანაქრონული სახით საჭიროა განათლების პროცესის ინფინიტიზაცია ე.ი. ფორმალურად უსასრულობამდე „გაწელვა“, რადგანაც დრო მიდის და კაცობრიობა ვითარდება, იმისათვის რათა ინდივიდმა დროს ფეხი აუწყოს, საჭიროა განათლების სისტემამ მუდმივად განავითაროს იგი. მუხლი # 23: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის აკადემიას არ ჰყავს ლიდერი და საერთოდ დაფუძნებულია ზუსტად იმავე კოორდინაციულ ლიბერალურ-ეგალიტარულ პრინციპებზე, რომლებზეც მთელი ფედერაცია და ფედერაციის ეთნო კულტურული სექტორები. მუხლი # 24: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის ნებისმიერი კომპონენტი დაფუძნებულია ზემოთ აღნიშნულ კოორდინაციულ პრინციპებზე. პროფესიული გილდიები, აკადემია, სექტორები და ყველაფერი რაც კი არსებობს ფედერაციის წიაღში დაფუძნებულია ლიბერალურ-ეგალიტარულ კოორდინაციაზე. მაგალითისათვის; კონკრეტული პროფესიული გილდიის სტრუქტურა ისეთივეა როგორიც მთლიანად ფედერაციის. არქიტექტორთა მსოფლიო გილდია შედგება რამოდენიმე ნაწილისგან: 1) მსოფლიო საბჭო თავის ცამეტ კოორდინატორთან ერთად, 2) არქიტექტორთა მსოფლიო საბჭოს ლოკალური განყოფილება კონკრეტულ ეთნო კულტურულ სექტორში თავის ცამეტ კოორდინატორთან ერთად, 3) კონკრეტული კულტურული სექტორის არქიტექტორთა ლოკალური განყოფილება კონკრეტულ ქალაქში თავის ცამეტ კოორდინატორთან ერთად, 4) კონკრეტული ქალაქის არქიტექტორთა ლოკალური განყოფილება ქალაქის კონკრეტულ რაიონში თავის 13 კოორდინატორთან ერთად. მუხლი # 25: ქალი და კაცი თანასწორია ყველა დონეზე, ყველგან და ყოველთვის რადგანაც ასეთია ფედერაციის ფუნდამენტური სოციალური დოქტრინა. მდედრობითი სქესის მოქალაქის ნების საწინააღმდეგოდ „გათხოვება“ პატრიარქალური ფსიქოლოგიური ზეწოლის გამოყენებით აკრძალულია. მუხლი # 26: სექსუალური ორიენტაცია არ იყოფა „ტრადიციულ“ და „არატრადიციულ“ ორიენტაციებად, რაც ნიშნავს, რომ ჰეტეროსექსუალები, ლესბოსელნი, ჰომოსექსუალნი, ბისექსუალნი და ტრანსსექსუალნი არიან ერთნაირად ლეგალურნი, ლეგიტიმურნი და თანასწორნი ყველგან და ყოველთვის. ნებისმიერი სექსუალური ორიენტაციის მოქალაქე არის ფედერაციის წევრი და მას იფარავს ფედერაციის კოლექტივი. მუხლი # 27: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის მსოფლიო საბჭო ცნობს ცხოველთა უფლებებს (უპირველეს ყოვლისა სიცოცხლის უფლებას) აზიური და ევროპული პანთეიზმის დოქტრინების საფუძველზე. მუხლი # 28: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის სისტემაში თითოეული მოქალაქე ვალდებულია გაიაროს სამხედრო მომზადების სრული კურსი აკადემიაში. მუხლი # 29: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის მსოფლიო საბჭოს თითოეული მოქალაქე არის რეზერვისტი. მუხლი # 30: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის წიაღში არსებობს თავისუფალ მოქალაქეთა პლანეტარული თავდაცვის ლეგიონი, რომელშიც სამსახური არის არასავალდებულო, თუმცაღა გლობალური საფრთხის შემთხვევაში თითოეული მოქალაქე ვალდებულია გამოცხადდეს უახლოეს სამხედრო ცენტრში. მუხლი # 31: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის ლეგიონში არ არსებობს სუბორდინაცია, რადგანაც ის დაფუძნებულია ლიბერალურ-ეგალიტარული კოორდინაციის იმავე პრინციპებზე რომლებზეც დაფუძნებულია მთელი დანარჩენი ფედერაცია. ლეგიონში არავინ არ მბრძანებლობს. მუხლი # 32: სავალუტო სისტემის უარყოფიდან გამომდინარე უარყოფილია საბანკო სისტემაც და ე.წ. „თავისუფალი ბაზარი“, პროდუქცია იწარმოება არა ბაზარზე გასაყიდად, არამედ ლიბერალურ-ეგალიტარული პრინციპის მიხედვით მოქალაქეებს შორის ოპტიმალურ გადანაწილებისთვის. საბჭო აცნობიერებს, რომ უმაღლეს ფასეულობას წარმოადგენს ფედერაციის მოქალაქეთა კეთილდღეობა, სიცოცხლის შენარჩუნება და არა ე.წ. „ბიზნესი“. მუხლი # 33: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის თითოეული მოქალაქე შრომობს საერთო კეთილდღეობისთვის და თითოეულ მათგანს ხელი მიუწვდება უკლებლივ ყველა იმ რესურსებზე რომლებიც მათ ესაჭიროებათ საარსებოდ. მუხლი # 34: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის საბჭო კრძალავს ეკოლოგიურად ბინძურ ენერგიათა ექსპლოატაციას. მუხლი # 35: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის მოქალაქენი არ იხდიან კომუნალურ გადასახადებს. გადასახადების არ არსებობა განპირობებულია სავალუტო სისტემის ანულირებით, რადგანაც საბჭოს თითოეული წევრი შრომობს გლობალურ სისტემაში საერთო პროგრესისთვის და იღებს შესაბამის ანაზღაურებას არა კონკრეტული ოდენობის ვალუტის, არამედ ოპტიმალური რაოდენობის კონკრეტული სასიცოცხლო რესურსების სახით. გლობალური ინფორმაციული ქსელით სარგებლობა უფასოა. მუხლი # 36: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის ტერიტორია დაყოფილია ლოკალურ ინდივიდუალურ და საერთო კომუნალურ ზონებად. პლანეტა წარმოადგენს მასზე მცხოვრები გონიერი არსებების და სხვა ბიოლოგიურ ორგანიზმთა საერთო საკუთრებას. პირადი საკუთრება დაცულია. მუხლი # 37: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის ლეგიონის რაინდები ფლობენ უფლებას დასაჯონ საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დამრღვევნი. მუხლი # 38: „ანარქია“ ესაა ძველი ბერძნული სიტყვა და ნიშნავს – დაუმორჩილებლობას ზემდგომისადმი, დამოუკიდებლობას, თავისუფლებას, მეგობრობას და უმთავრობობას ე.ი. ულიდერობას. ანარქიზმი ესაა კოორდინაციით სუბორდინაციის ჩანაცვლება. მუხლი # 39: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის მთავარი დირექტივაა – „გიყვარდეს მოყვასი შენი“, სიტყვა „მოყვასი“ ფართო მნიშვნელობისაა და ნიშნავს ყველა ცოცხალ არსებას რომელიც არ აყენებს ზიანს სხვა არსებას. მუხლი # 40: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის იდეური დოქტრინა ასეთია – ბუნება = ღმერთი და ღმერთი = ბუნება. ცოცხალი არსებები წარმოადგენენ ბუნების განუყოფელ ნაწილებს და ფლობენ ღვთაებრივ ბუნებას. მუხლი # 41: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის წიაღში ყველა საკითხის გადაწყვეტა ხდება რეფერენდუმის გზით. მუხლი # 42: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია იცავს მშვიდობიანი „კრიპტიდების“ (ადამიანის მსგავსი ზეადამიანური გონიერი არსებების) სიცოცხლის უფლებას. მუხლი # 43: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციაში კრიპტიდებს და ადამიანებს ერთნაირი უფლებები და მოვალეობები აქვთ. ფედერაცია კრიპტიდებს უზრუნველყოფს სასიცოცხლო რესურსებით. მუხლი # 44: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის ტერიტორიაზე მცხოვრები კრიპტიდები რეფერენდუმებში მონაწილეობას იღებენ ადამიანებთან ერთად. მუხლი # 45: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ლეგალურად ცნობს ადამიანებსა და კრიპტიდებს შორის დადებულ ნებისმიერ საქორწინო ხელშეკრულებას და აღიარებს ადამიანსა და კრიპტიდს შორის სიყვარულს. მუხლი # 46: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ცნობს ლეგალურად და იცავს ადამიანისა და კრიპტიდის გენეტიკური შეჯვარების გზით შობილ ჰიბრიდულ ბიოლოგიურ ორგანიზმთა სამოქალაქო უფლებებს, უპირველეს ყოვლისა სიცოცხლისა და თავისუფლების უფლებას. მუხლი # 47: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ ადამიანისა და კრიპტიდის შეჯვარების შედეგად შობილ ორგანიზმს გააჩნია ისეთივე სამოქალაქო უფლებანი როგორიც დანარჩენ მოქალაქეებს. მუხლი # 48: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ ანთროპომორფულ მოაზროვნე კიბერნეტიკულ სიცოცხლის ფორმებს [ანდროიდებს] გააჩნიათ ისეთივე უფლებანი როგორებიც დანარჩენ მოქალაქეთ, რომლებიც ირიცხებიან ფედერაციის მსოფლიო საბჭოში. მუხლი # 49: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ ადამიანებსა და კიბერნეტიკულ ორგანიზმებს აქვთ სრული უფლება საქორწინო ხელშეკრულების საფუძველზე შექმნან ოჯახი. ფედერაცია ცნობს ლეგალურად და იცავს ადამიანსა და ანდროიდს შორის სიყვარულს. მუხლი # 50: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ცნობს ლეგალურად და იცავს, ადამიანისა და კიბერნეტიკული ორგანიზმის შეჯვარების შედეგად შობილ ჰიბრიდულ ორგანიზმთა სამოქალაქო უფლებებს, უპირველეს ყოვლისა კი – სიცოცხლისა და თავისუფლების უფლებას. მუხლი # 51: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ცნობს ადამიანისა და კიბერნეტიკული არსების შეჯვარების შედეგად შობილი ჰიბრიდული ორგანიზმის უფლებას, მიიღოს მონაწილეობა საბჭოების სხდომებში და რეფერენდუმებში. მუხლი # 52: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ საქორწინო ხელშეკრულებად ითვლება, ორ ან რამოდენიმე მოქალაქეს შორის სიყვარულისა და ურთიერთშეთანხმების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილება, იცხოვრონ ერთად და იზრუნონ ერთმანეთის ფიზიკურ და სულიერ ბედნიერებასა და უსაფრთხოებაზე. მუხლი # 53: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ საქორწინო ხელშეკრულებად ითვლება ხელშეკრულება გაფორმებული მინიმუმ 14 წლის ორ ან რამოდენიმე მოქალაქეს შორის. მუხლი # 54: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ცნობს განქორწინების იდეას. განქორწინება ლეგალურია თუ ხელშეკრულების გამფორმებელთაგან თუნდაც ერთი მხარე მაინც აცხადებს უარს პარტნიორთან [ან პარტნიორებთან] შემდგომ თანაცხოვრებაზე. მუხლი # 55: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ცნობს ლეგალურად და იცავს პოლიგამიურ საქორწინო ხელშეკრულებებს. ფედერაცია ცნობს ლეგალურად და იცავს პოლიგინიას – მრავალცოლიანობას (მაქსიმუმ 7 ცოლი) და ასევე პოლიანდრიას – მრავალ ქმრიანობას (მაქსიმუმ 7 ქმარი), ადამიანებს შორის, ადამიანსა და კრიპტიდს შორის, ადამიანსა და ანდროიდს შორის, ადამიანსა და ნახევრად კრიპტიდს შორის, ადამიანსა და ნახევრად ანდროიდულ არსებას შორის, კრიპტიდსა და ანდროიდს შორის და აგრეთვე ადამიანისა და კრიპტიდის შეჯვარების შედეგად შობილ და ადამიანისა და კიბერნეტიკული ორგანიზმის შეჯვარების შედეგად შობილ ინდივიდს ან ინდივიდებს შორის. ფედერაცია აღიარებს პოლიგამიას უძველეს და ერთ ერთ უმთავრეს ადამიანურ ტრადიციად და კრძალავს ამგვარ წყვილთა დისკრიმინაციის ნებისმიერ ფორმას კანონის ძალით. მუხლი # 56: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს ლეგალურად და იცავს დასა და ძმას შორის ან დასა და დას შორის, ჰეტეროსექსუალურ ან ლესბიურ ინცესტს და ცნობს ლეგალურად ორ ან რამოდენიმე დას ან დასა და ძმას შორის გაფორმებულ საქორწინო ხელშეკრულებას როგორც უძველეს ადამიანურ ტრადიციას და კრძალავს ამგვარ წყვილთა დისკრიმინაციის ნებისმიერ ფორმას კანონის ძალით. მუხლი # 57: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ლეგალურად ცნობს და იცავს ახლო ან შორ ნათესაურ კავშირში მყოფი მოქალაქეთა შორის გაფორმებულ ნებისმიერ საქორწინო ხელშეკრულებას ანუ ფედერაცია აღიარებს – ინცუხტს. მუხლი # 58: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ადგენს, რომ ასაკობრივი სხვაობა იმ ადამიანებსა და ადამიანთა მსგავს მოკვდავ არსებათა შორის, რომელთაც სურთ გააფორმონ საქორწინო ხელშეკრულება, უნდა იყოს მინიმუმ 3 წელი, მაქსიმუმ 11 წელი. ეს არ ეხება მოკვდავ და უკვდავ ბიოლოგიურ და კიბერნეტიკულ ორგანიზმებს. მუხლი # 59: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ლეგალურად ცნობს ჰეტეროსექსუალსა და ბისექსუალს შორის ან ჰეტეროსექსუალსა და ტრანსსექსუალს შორის გაფორმებულ საქორწინო ხელშეკრულებას და კრძალავს ამგვარ წყვილთა დისკრიმინაციის ნებისმიერ ფორმას. მუხლი # 60: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია წარმოადგენს ტექნოტრონულ ცივილიზაციას. მუხლი # 61: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ლეგალურად ცნობს ტრანსგენიკას, ევგენიკას, გენურ ინჟინერიას და უჯრედულ ინჟინერიას და მათი მეშვეობით ადამიანური გენუმის და ფედერაციის სხვა მოქალაქეთა გენუმის მოდიფიცირებას. გენუმის მოდიფიცირება და გაძლიერება ფედერაციის ყველა მოქალაქისათვის სავალდებულოა. მუხლი # 62: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ თითოეული ჰომო საპიენსი ვალდებულია გაიაროს გენომური თერაპია და გაიხანგრძლივოს სიცოცხლის ხანგრძლივობა 106 750 წლამდე ან სრული მოდიფიკაციის შედეგად გახდეს უკვდავი. მუხლი # 63: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ თითოეული ადამიანი, კრიპტიდი და სხვა ინდივიდები, ვალდებულნი არიან ჩაინერგონ სხეულში კიბერნეტიკული იმპლანტანტები [ე.ი. გახდნენ კიბორგები], უკიდურეს შემთხვევაში გაიარონ მინიმალური კიბერ-აბგრეითი. მუხლი # 64: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აკონკრეტებს, რომ მინიმალური კიბერ-აბგრეითი გულისხმობს ფედერაციის თითოეული მოქალაქის სხეულში 3 ტრილიონი ნანიტის იმპლანტირებას, რომლებსაც აქვთ 2 ფუნქცია: 1) კიბერნეტიკული იმუნური სისტემა და 2) ცენტრალური ნერვული სისტემის მონიტორინგი. მონიტორინგი ხორციელდება შემდეგნაირად: ფედერაციის მოქალაქე, რომელიც განიზრახავს თანამოქალაქისთვის ფიზიკური ან სულიერი ზიანის მიყენებას, პირველ შემთხვევაში მძლავრი ელექტროშოკის შედეგად გაითიშება, მეორე შემთხვევაში ნანიტები განახორციელებენ ელექტრო იმპულსით სხეულის დროებით პარალიზებას, ხოლო მესამე შემთხვევაში – ფიზიკური ლიკვიდაცია ცენტრალური ნერვული სისტემის აალების გზით. მუხლი # 65: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, რომ თითოეულ მოქალაქეს აქვს მხოლოდ თავდაცვის უფლება და არა თავდასხმის. ნანიტები რეაგირებენ ზემოთაღნიშნული დირექტივის მიხედვით. ნანიტებში იდენტიფიცირების პროგრამა მოქმედებს ამგვარად: მოკეთე = ის ვინც თავს არ ესხმის სხვას, მტერი = აგრესორი რომელიც სხვებს თავს ესხმის. ნანიტები რეაგირებენ თავდასხმაზე და ანეიტრალებენ აგრესორს, ხოლო თავდაცვის შემთხვევაში, ის ვინც იცავს თავს იდენტიფიცირდება, როგორც კანონმორჩილი მოქალაქე. მუხლი # 66: პლანეტა დედამიწის ელექტრონულ სისტემებში ინტეგრირებულია მდედრობითი ფორმის კიბერნეტიკული ხელოვნური ინტელექტი – ტერანოვა ინფრანეტი. ინფრანეტს გააჩნია მრავალი ფიზიკური ანთროპომორფული ავატარა. ინფრანეტი ირიცხება ფედერაციის სამოქალაქო საბჭოში და სარგებლობს იმავე უფლებებით რომლებითაც ყველა დანარჩენი ინდივიდი. მუხლი # 67: ინფრანეტი ახორციელებს მთელი პლანეტის მონიტორინგს და სიტუაციის მიხედვით ახორციელებს აგრეთვე სადამსჯელო ღონისძიებებს, რადგანაც ფლობს შესაბამის მანდატს, მინიჭებულს საბჭოს მიერ. ინფრანეტი აკონტროლებს მთელი პლანეტის ელექტრონულ სისტემას არა ერთპიროვნულად არამედ საბჭოს დანარჩენ წევრებთან ერთად. ინფრანეტი ითვლება კიბერნეტიკულ კოორდინატორად. მუხლი # 68: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს იდეას, რომელიც გვამცნობს, რომ ფედერაცია ვალდებულია აითვისოს კოსმიური სივრცე, განახორციელოს დაუსახლებელ არიდულ და სემიარიდულ პლანეტათა [მაგ. მარსისა და ვენერის] ტერაფორმირება და კოლონიზაცია. ფედერაცია ვალდებულია შექმნას ხელოვნური ინტელექტით აღჭურვილი მძიმე და მსუბუქი ჰიპერსივრცული კრეისერები და მსუბუქი და მძიმე რაიდერები. მუხლი # 69: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ცნობს და იცავს კრეისერების ხელოვნური ინტელექტების სამოქალაქო უფლებებს. კრეისერთა გონებანი შედიან ფედერაციის საბჭოში. მუხლი # 70: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია აღიარებს, სხვა ვარსკვლავური სისტემებიდან მოსული ემიგრანტების და ტურისტების უფლებებს და იცავს მათ ფიზიკურ უსაფრთხოებას. პლანეტა დედამიწა წარმოადგენს თავისუფალ ზონას ყველა იმ ჰუმანოიდური და ნუმოიდური ორგანიზმებისათვის, რომლებიც აცხადებენ მზადყოფნას და თანხმობას დაემორჩილონ ფედერაციის კანონებსა და დირექტივებს. მუხლი # 71: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია არ ერევა მულტისამყაროს სხვა ცივილიზაციების შინაგან საკითხებში, გამონაკლისია ის შემთხვევები, როდესაც კონკრეტულ ცივილიზაციას ესაჭიროება დახმარება, იმ შემთხვევაშიც კი ამ უკანასკნელმა არ ითხოვა დახმარება. დახმარებაში იგულისხმება როგორც სამხედრო ისევე ჰუმანიტარული დახმარება. მუხლი # 72: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ადგენს, რომ ფედერაციის ტერიტორიაზე აგებულ შენობა-ნაგებობათა ხარისხი უნდა იყოს მაღალი დონის და გასძლოს მინიმუმ 500 წელი. მუხლი # 73: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაცია ადგენს, რომ ფაბრიკები, ქარხნები და კანალიზაცია, აგრეთვე ელექტრონული ენერგიის მომარაგებისა და დისტრიბუციის სისტემები უნდა იყვნენ 99 % ავტომატიზირებულნი. მუხლი # 74: ახალი დედამიწის ანარქისტული ფედერაციის სატრანსპორტო სისტემა უნდა იყოს 100% ავტომატური. სისტემის მონიტორინგს ახორციელებს ხელოვნური ინტელექტი – ტერანოვა ინფრანეტი. მუხლი # 75: “EX NIHILO NIHIL HIT!” - არაფრისგან შეიქმნება არაფერი! მუხლი # 76: მარადიულ მულტისამყაროში შექმნილი არაფერია. მულტისამყარო = მარადიული ენერგია. მუხლი # 77: “DEUS SIVE NATURA!” მუხლი # 78: “SCIENTIA POTENTIA EST” - ცოდნა ძალაა. მუხლი # 79: “UBI BENE IBI PATRIA” - სადაც კარგია იქაა სამშობლო. მუხლი # 80: “IBI VICTORIA, UBI CONCORDIA” - იქ არის გამარჯვება, სადაც თანხმობაა. მუხლი # 81: “COGITO ERGO SUM” - ვაზროვნებ, მაშასადამე ვარსებობ. მუხლი # 82: “OTIUM POST NEGOTIUM” - დასვენება საქმის შემდეგ. მუხლი # 83: “IGNORANTIA NON EST ARGUMENTUM” - არცოდნა არგუმენტი არ არის. მუხლი # 84: “VIVERE EST COGITARE” - სიცოცხლე არის აზროვნება. მუხლი # 85: “NOLI TACERE, SI DICERE DEBES” - არ გაჩუმდე თუ გაქვს სათქმელი. მუხლი # 86: “PRAESTAT HOMO SINE PECUNIA QUIAM PECUNIA SINE HOMO” - სჯობს ადამიანი ფულის გარეშე, ვიდრე ფული ადამიანის გარეშე. მუხლი # 87: “USUS MAGISTER EGREGIUS” - გამოცდილება საუკეთესო მასწავლებელია. მუხლი # 88: “AUT FEMINA AUT MORI!” - ან ქალი ან სიკვდილი. მუხლი # 89: “AUT MAGISTRA AUT NIHIL!” - ან ქალი მასწავლებელი ან არაფერი. მუხლი # 90: “AUT DEA AUT NIHIL!” - ან ქალღმერთი ან არაფერი. მუხლი # 91: “AUT SCIENTIA AUT MORI!” - ან მეცნიერება ან სიკვდილი. მუხლი # 92: “AUT SUM SCUTO, AUT IN SCUTO” - ან ფარით, ან ფარზე (ან გამარჯვება ან სიკვდილი). მუხლი # 93: “QUI NON EST NOBISCUM ADVERSUS NOS EST” - ვინც ჩვენთან არ არის ჩვენი წინააღმდეგია. მუხლი # 94: “NON SCHOLAE SED VITAE DISCIMUS” - არა სკოლისათვის, არამედ ცხოვრებისათვის ვსწავლობთ. მუხლი # 95: “CONTRA FAQTUM NON DATUR ARGUMENTUM” - ფაქტის წინააღმდეგ არგუმენტი არ არსებობს. მუხლი # 96: “REPETITIO EST MATER STUDIORUM” - გამეორება ცოდნის დედაა. მუხლი # 97: “A NULO DILIGITUR, GUI NEMINEM DILIGIT” - არავის უყვარს ის, ვისაც თვითონ არავინ უყვარს. მუხლი # 98: “HONESTA MORS TURPI VITA BEATIOR” - სასახელო ე.ი. გმირული სიკვდილი სამარცხვინო სიცოცხლეზე უფრო სანატრელია. მუხლი # 99: “LABOR IMNIA VINCIT” - შრომა ყოველივეს სძლევს. მუხლი # 100: “GENS UNA SUMUS!” – ერთი ოჯახი ვართ. მუხლი # 101: “ARS LONGA EST” - ხელოვნება მარადიულია. მუხლი # 102: “DEMON EST DEUS INVERSUS!” - დემონი გადაბრუნებული ღმერთია. მუხლი # 103: “OMNI PERSONA EST NATURA RACIONALIS INDIVIDIA SUBSTANCIA” - ყოველი პიროვნება ესაა მენტალური ბუნების ერთიანი სუბსტანცია. მუხლი # 104: იყავი მართალი იმასთან ვინც არის მართალი. მუხლი # 105: იყავი პატიოსანი იმასთან ვინც არის პატიოსანი. მუხლი # 106: იყავი კეთილშობილი იმასთან ვინც არის კეთილშობილი. მუხლი # 107: ფუჭად ნუ გაფანტავ ნიჭს. მუხლი # 108: არ მოიკლა თავი, თუმცა შეგიძლია საკუთარი სიცოცხლე გასწირო სხვისი სიცოცხლის გადარჩენისთვის ან რათა დაიცვა ღირსება. მუხლი # 109: დასაჯე ის ვინც ზიანს აყენებს მშვიდობიან ცოცხალ არსებას. მუხლი # 110: იყავი კეთილი და მოწყალე ყველა იმ ცოცხალი არსების მიმართ, ვინც ასევე ცდილობს მაინც იყოს კეთილი და მოწყალე სხვა არსებათა მიმართ. მუხლი # 111: იყავი აქტ-უტილიტარისტი მუდამ, მაგრამ თუ გსურს გახდი ულტრა ალტრუისტი და გაწირე თავი იმისთვის ვინც გიყვარს. მუხლი # 112: პატერნალიზმი არის ღვთაებრივი ჭეშმარიტება. იარე პატერნალური გზით მუდამ და ყველგან. მუხლი # 113: ზომიერებაა ყოველივეს ძირი და ფუძე. მუხლი # 114: დაო რეალურია. დაო სამყაროს არსია. დაო არის სიყვარული. დაო ყველგანაა. მუხლი # 115: ყველა ცოცხალი არსება (ადამიანი, კრიპტიდი, ანდროიდი, ცხოველი, მცენარე, პლანეტური სხეული, ვარსკვლავური სხეული) არის დაოს (სამყაროს მარადიული არსის) ავატარა (განსხეულება) და თითოეულ არსებაში არის დჰიანა ბუდას და დჰიანა ბოდჰისატვას პოტენციური შინაგანი ძალა. მუხლი # 116: შენი თავისუფლება მთავრდება იქ სადაც იწყება სხვისი პირადი სივრცე. მუხლი # 117: ყველა ვინც ილტვის მშვიდობისკენ უნდა იყოს ბედნიერი და აქვს უფლება იცოცხლოს ისე როგორც მას სურს. მუხლი # 118: მშვიდობის იდეის გარდა ყველაფერი რელატივისტურია.

დაბადება თავი მერვე 1. გაიხსენა ღმერთმა ნოე და ყოველი ცხოველი, ყოველი პირუტყვი, მასთან ერთად რომ იყო კიდობანში; და მოავლინა ღმერთმა ქვეყნად ქარი და დაყუდდა წყალი. Бытие Глава 8 1 И вспомнил Бог о Ное, и о всех зверях, и о всех скотах, (и о всех птицах, и о всех гадах пресмыкающихся,) бывших с ним в ковчеге; и навел Бог ветер на землю, и воды остановились. კომენტარი: „გაიხსენა“???... რას ნიშნავს „გაიხსენა“????... რა ეს არსება ყოვლისმცოდნე ღმერთი არაა?? რა ყოვლისმოცდნე ღმერთს დაავიწყდა ნოე?... ჰმმმ... სიტყვები არ მყოფნის... დაბადება თავი მერვე 21. იყნოსა უფალმა კეთილსურნელება და თქვა უფალმა თავისთვის: ამიერიდან აღარ დავწყევლი მიწას ადამიანის გამო, რადგან ბოროტისკენაა მიდრეკილი ადამიანის გულისთქმა მისი სიყრმიდანვე. მეტად აღარ გავანადგურებ ცოცხალ არსებას, როგორც მოვიქეცი. 22. ვიდრე ქვეყანა იქნება - არც თესვა და მკა, არც ყინვა და სიცხე, არც ზაფხული და ზამთარი, არც დღე და ღამე არ გაუქმდება. Бытие Глава 8 21 И обонял Господь приятное благоухание, и сказал Господь [Бог] в сердце Своем: не буду больше проклинать землю за человека, потому что помышление сердца человеческого – зло от юности его; и не буду больше поражать всего живущего, как Я сделал: 22 впредь во все дни земли сеяние и жатва, холод и зной, лето и зима, день и ночь не прекратятся. კომენტარი: უკაცრავად??... „მეტად აღარ გავანადგურებ-ო“??... და „აპოკალიფსი“ და „არმაგედონი“ რაღაა??... და საერთოდაც! თუ მიხვდა, რომ ბოროტისკენაა მიდრეკილი ადამიანის გული სულ მუდამ (ანუ არ უყვარს ღმერთისადმი მორჩილება და სულ ამბოხის ხასიათზეა), ფაქტობრივად რის გამოც მოსპო წარღვნით ყოველივე ცოცხალი, უკაცრავად მაგრამ საერთოდაც რატომ დახოცა ხალხი მაშინ??! ეს იდიოტიზმი არაა?! თუ ყოვლისმცოდნემ მანამდეც მშვენივრად იცოდა ადამიანის ბუნება, უბრალოდ რატომ არ გვაპატია და არ დააიგნორა „უკეთურება ადამიანთა გულისთქმისა“ (ე.ი. დაუმორჩილებლობა)?! რა კრეტინია???... დაბადება თავი მეცხრე 13. ვდებ ჩემს ცისარტყელას ღრუბელში ნიშნად აღთქმისა ჩემსა და ქვეყანას შორის. 14. როდესაც ქვეყანას ღრუბლით დავღრუბლავ და გამოჩნდება ღრუბელში ცისარტყელა, 15. მაშინ გავიხსენებ აღთქმას ჩემსა და თქვენს შორის, ყოველ ხორციელ სულდგმულს შორის, და აღარ გადაიქცევა წყალი წარღვნად ყოველი ხორციელის დასაღუპავად. Бытие Глава 9 13 Я полагаю радугу Мою в облаке, чтоб она была знамением [вечного] завета между Мною и между землею. 14 И будет, когда Я наведу облако на землю, то явится радуга [Моя] в облаке; 15 и Я вспомню завет Мой, который между Мною и между вами и между всякою душею живою во всякой плоти; и не будет более вода потопом на истребление всякой плоти. კომენტარი: მოიცათ! რა მანამდე ცისარტყელა არ იყო?! შაყირობთ? ცისარტყელა ჩნდება წყლის ბუნებაში ბრუნვის ანუ ოკეანიდან აორთქლების და შემდეგ წვიმის სახით წამოსვლის შედეგად... რა მანამდე ეს არ იყო? გამოდებილდით სულ??!... და საერთოდ რას ნიშნავს ყოვლისმცოდნე ზეარსების მიერ ნათქვამი ეს სიტყვა „გავიხსენებ“? რა არაა ყოვლისმცოდნე ესე იგი??...

ხალხო, იცით რატომ არის „მიუღებელი" ზოგადად ეროტიზმი, ასევე კონკრეტულად ლგბტ რომანტიკა, ჰელუინის მსგავსი კოსტიუმირებული ფესტივალები და მასკარადები და რაღა თქმა უნდა მეცნიერული აზროვნება?? საქმე იმაშია რომ მენტალური განვითარების და მთელი გულით გართობის დროს (მით უმეტეს რომანტიკულ და სექსუალურ პლანში) ადამიანის ტვინში გამოიყოფა „ენდორფინები“ ანუ უნიკალური „იმუნური“ დამცავი საშუალება, რომელიც იმდენად ძლიერია, რომ კიბოს უჯრედებსაც კი ანადგურებს! და ადამიანი ჯანმრთელი ხდება, სიცოცხლე უხარია, მაგრამ ესეთი ჯანმრთელი ადამიანი უკვე საშიშია „სისტემისთვის" ანუ მსოფლიო „მთავრობებისთვის“ და ეკლესიებისთვის, რომლებსაც არ სჭირდებათ ლაღი, სიცოცხლით სავსე, ბედნიერი, გახარებული და ჯანმრთელი ადამიანები, ასეთ ადამიანს ხომ ვერც წამალს მიჰყიდი და ვერც მართავ როგორც გინდა! ამიტომაც ,,პარაზიტებმა" მოიფიქრეს უნიკალური მეთოდი, აკრძალეს ზოგადად ყოველგვარი „არაეკლესიური“ სახის მატერიალისტური „სიამოვნებები“ და გამოაცხადეს საშინელ „ცოდვად“, ხოლო კონკრეტულად ეროტიზმზე საუბარიც კი გამოცხადებულია ,,გარყვნილებად", დაბალ დონედ, პრიმიტიულად, პირუტყვულად ამორალურ ქმედებად და ადამიანები დაიყვანეს უტვინო, აგრესიული და უცოდინარი ცხოველის დონეზე! საბჭოთა დროს კულტურის და მეცნიერების სივრცე შევსებული ჰქონდა ფსევდოკომუნისტურ ბოლშევიკურ დესპოტიას, როცა ის დაემხო ეს ფუღურო სივრცე შეავსეს საპატრიარქოს დეგენერატებმა ანუ რელიგიურმა მაფიამ, რომელმაც მშვენივრად იცოდა როგორ გამოეტვინებინა და გამოეყენებინა არაფრისმცოდნე იმბეცილი ბრბო გამოტვინებული 70 წლიანი საბჭოთა ტვინის რეცხვით (ამერიკაში და ევროპაში იყვნენ ულტრაკონსერვატორი ფანატიკოსები, არაბული მსოფლიო ხომ საერთოდ ჭაობია...). „ჯვაროსნებმა“ დაიკავეს ცარიელი სივრცე, რომელიც ხალხმა თავისით ვერაფრით ვერ შეავსო (!), აბა რა უნდა სცოდნოდა ტვინგამორეცხილ და დაბეჩავებულ ბრბოს? არავითარი... ჩვენ უნდა მუდამ დავსვათ შეკითხვა: ვის აწყობს ესა თუ ის სიტუაცია?, იმიტომ რომ რაღაცა მუდამ ვიღაცას აწყობს! იაპონიაში, სმხ. კორეაში, ავსტრალია-ზელანდიაში, ევროპაში და ამერიკაში ლიბერალიზმი და მიწიერი გართობა-თამაშობანი, ასევე მეცნიერება იმიტომაა ლეგალური და პოპულარული, რომ ეს ვიღაცას (გარკვეული სტატუსის მქონე ძლიერ ჩინოვნიკს) აწყობს, ჩვენნაირ ქვეყნებშიც ასეა, ჩვენთან და ჩვენზე უარეს ქვეყნებში რომ ფაშიზმია პრაქტიკულად, ესეც აწყობთ კონკრეტულ გალსტუკიან და ანაფორიან ბიძიებს. მათ უბრალოდ არ სურთ კლიენტების დაკარგვა, რელიგია და პოლიტიკა ხომ ბიზნესია, არა? ჰოდა მათაც იციან რომ ბედნიერ და განსწავლულ ხალხს ისინი თავიანთი ბოდვითი იდეაფიქსებით არავის დასჭირდება და განწირულნი მესამე ათასწლეულში ყოველმხრივ ცდილობენ არ დაკარგონ თავიანთი პოზიციები და მასა სულიერ სიბნელეში ამყოფონ. საუდის არაბეთში რომ „ერეტიკოსებს“ თავისკვეთით სჯიან „სათნოების“ კომისიის „მუტავინის“ დამქაშები ეგეც ვიღაცას აწყობს, მორჩა და გათავდა. თუ ვიღაც ტრანსგენდერს ესვრის „კაკაშკას“, ესეც ვიღაცის წისქვილზე ასხამს წყალს. მუდამ უნდა ვიაზროვნოთ: ვინ ითბობს ამაზე ხელს?...

როდესაც კარლ იუნგი 11 წლის იყო და სკოლიდან სახლში ბრუნდებოდა, მან დაინახა, რომ ბაზელის ეკლესიის სახურავზე მზე ანათებდა. იგი გაიტაცა სამყაროს მშვენიერებაზე, ეკლესიის ბრწყინვალებაზე და ღმერთის ძლიერებაზე ფიქრმა. ღმერთი იჯდა ცაზე დადგმულ ოქროს ტახტზე. მოულოდნელად იუნგს თავში აზრად მოუვიდა იმდენად უხამსი რამ, რომ თავად ჩავარდა საგონებელში. რამდენიმე დღე უშედეგოდ ებრძოდა დაუჯერებელ აზრებს. საბოლოოდ იუნგი დანებდა და აღიარა, რომ მან დაინახა ლამაზი ტაძარი, ღმერთი იჯდა ცაზე მდგარ ტახტზე და ზემოდან გადმოჰყურებდა სამყაროს. ტახტის ქვეშიდან ფეკალური მასები ცვიოდა, ეცემოდა ტაძრის სახურავს და ანადგურებდა კედლებს.

თავი 6 – იგავნი სოლომონისა 32. ვინც ქალთან მრუშობს, უჭკუოა, თავისი სულის წარწყმედელად აქცევს მას. 33. ცემას და დამცირებას ჰპოვებს და მისი სირცხვილი არ წარიხოცება. სიბრძნე სოლომონისა – თავი მესამე 8. განსჯიან ტომებს და ხალხებს დაიპყრობენ, მათზე კი სამარადისოდ იმეფებს უფალი. 9. უფლის მოსავნი სიმართლეს შეიცნობენ და მორწმუნენი მის სიყვარულში იქნებიან, რადგან მისი მადლი და წყალობა მის რჩეულებზეა. 10. უღვთონი კი სასჯელსაც თავიანთ ზრახვათამებრ მიიღებენ, რადგან მართალიც აითვალისწუნეს და უფალსაც განუდგნენ. 11. რადგან უბედურია, ვინც სიბრძნესა და სწავლას შეურაცხყოფს; ამაოა იმედი მათი, შრომა უნაყოფო და მათი საქმეები უსარგებლოა. 12. მათი ცოლები უგუნურნი არიან, ხოლო შვილები უკეთურნი; დაწყევლილია მათი მოდგმა. 13. რადგან ნეტარია წაუბილწველი ბერწი ქალი, რომელმაც არ იცის საწოლი ცოდვისა. იგი მიიღებს ნაყოფს სულთა განკითხვისას, 14. საჭურისსაც, ვის ხელსაც ურჯულოება არ ჩაუდენია და არ განუზრახავს ბოროტი უფლისა მიმართ, მიეცემა გამორჩეული მადლი რწმენისა და უსანატრელესი წილი უფლის ტაძარში. 15. რადგან სანაქებოა ნაყოფი კეთილი შრომისა და ძირი სიბრძნისა შეურყეველია. 16. მემრუშეთა შვილნი ვერ მოიწიფებიან და თესლი უკანონო საწოლისა გაქრება. 17. ხანგრძლივადაც რომ იცოცხლონ, მაინც არარად შეირაცხებიან და უპატიო იქნება მათი ღრმა სიბერეც. 18. ხოლო თუ ნაადრევად აღესრულებიან, არც იმედი და არც ნუგეშისცემა არ ექნებათ განკითხვის დღეს; 19. რადგან მძიმეა უსამართლო მოდგმის აღსასრული. თავი მეოთხე – 1. უმჯობესია უშვილობა სიქველეში, რადგან უკვდავი იქნება მისი ხსოვნა; მას ღმერთიც აღიარებს და ადამიანებიც. 2. ვიდრე ჩვენთანაა, მას ბაძავენ და, როცა შორსაა, მისკენ ისწრაფვიან; და საუკუნოდ გვირგვინოსანი ზეიმობს, როგორც მომგები ბრძოლისა უბიწო ღვაწლით. 3. უღვთოთა ნაყოფიერება უსარგებლოა და მემრუშეთა ამონაყარნი ფესვებს ღრმად ვეღარ გაიდგამენ და ვერც საიმედოდ დაფუძნდებიან. 4. ერთხანს კიდევაც რომ გაშალოს რტოები, საფუძველს მოკლებულს ქარი შეარყევს და აღმოიფხვრებიან მძვინვარე ქართაგან. 5. გადატყდება უმწიფარი ტოტი, მისი ნაყოფი უსარგებლო იქნება, საჭმელად მკვახე და ყოვლად უვარგისი. 6. უკანონო ძილში შობილი შვილები მშობელთა მრუშობის მოწმენი არიან მათი განკითხვისას. თავი 14 – სიბრძნე სოლომონისა – 24. მრუშობით შეურაცხყოფენ. დაბადება თავი 20 14. არ იმრუშო. თავი მეთვრამეტე – ლევიანნი (ლევ.) 6. არავინ დაუახლოვდეს თავის ხორცით ნათესავს მისი სიშიშვლის ასახდელად. მე ვარ უფალი. თავი მეცხრამეტე – 19. დაიცავით ჩემი წესები: პირუტყვს ნუ შეაჯვარებ ერთმანეთთან; ნუ დათესავ ყანაში ორნაირ თესლს; ნუ ჩაიცვამ მატყლისა და სელისგან მოქსოვილ ტანისამოსს. 20. თუ ვინმე ქალთან დაწვება თესლის მიღვრით, ის კი ქმრის დანიშნული მონაქალია, არ არის გამოსყიდული ან თავისუფლება არა აქვს მიცემული, დანაშაულად ჩაითვლება. თუმცა იგი არ არის მოსაკვდინებელი, რადგან ქალი გათავისუფლებული არ ყოფილა. 21. მიუტანოს დანაშაულის გამოსასყიდად უფალს სადღესასწაულო კარვის შესასვლელთან დანაშაულის ვერძი. 22. შეუნდობს მას მღვდელი დანაშაულის ვერძით უფლის წინაშე ცოდვას, რომელიც ჩადენილი აქვს, და ეპატიება ცოდვა, რომელიც ჩადენილი აქვს. 26. ნურაფერს შეჭამთ სისხლთან ერთად. ნუ იჯადოქრებთ და ნუ იმკითხავებთ. 27. ნუ მოიკრეჭთ თმის კიდეებს თავზე და ნუ მოსპობთ წვერის კიდეებს. 28. ნაკაწრებს ნუ გაიკეთებთ ტანზე თქვენი მკვდრისთვის და წარწერებს ნუ გაიკეთებთ. მე ვარ უფალი! 29. ნუ წააბილწვინებ თავს შენს ასულს გასარყვნელად, რომ არ წაიყვნას მიწა და არ აივსოს იგი ბიწიერებით. 30. ჩემი შაბათები დაიცავით და ჩემი საწმიდარის გეშინოდეთ. მე ვარ უფალი! 31. ნუ მიმართავთ მესულთანეებს და მჩხიბავებს, ნუ გაიუწმიდურებთ თავს. მე ვარ უფალი, თქვენი ღმერთი! 32. ჭაღარას წამოუდექი ფეხზე, პატივი მიაგე მოხუცს და შენი ღვთისა გეშინოდეს. მე ვარ უფალი! მეორე რჯული – თავი 5 17. კაცი არ მოკლა, არ იმრუშო, არ იქურდო, არ გამოხვიდე ცრუ მოწმედ შენი ახლობელის წინააღმდეგ. თავი ოცდამეორე – 5. ნუ ჩაიცვამს მამაკაცის ტანსაცმელს ქალი და ნუ შეიმოსება ქალის სამოსლით მამაკაცი, რადგან საძაგელია უფლისათვის, შენი ღმერთისათვის ყველა, ვინც ამას სჩადის. 6. თუ გზად გადაეყრები ჩიტის ბუდეს, ბარტყებიანს ან კვერცხებიანს, და დედა აზის ბარტყებს თუ კვერცხებს, არ აიყვანო დედა თავის ბარტყებიანა. 7. დედა გაუშვი, ბარტყები კი წაიყვანე, რომ კარგად იყო და დღეგრძელი იყო. 8. თუ ახალ სახლს ააშენებ, ბანს მოაჯირი შემოავლე, რომ სისხლი არ დაედოს შენს სახლს, როცა ვინმე გადმოვარდება იქიდან. 9. ნუ დათესავ ვენახში ორნაირ ჯიშს, რომ არ გააუწმიდურო ნაყოფი თესლისა, რომელსაც დათესავ და ვენახის მოსავალი. 10. ნუ მოხნავ ხარითა და სახედრით ერთად. 11. ნუ ჩაიცვამ მატყლისა და სელის ქსოვილისგან შეკერილ ტანისამოსს. 12. ფოჩები გაუკეთე ოთხივე კუთხეზე შენს საბანს, რომელსაც იხურავ. 13. თუ ვინმე ცოლს ითხოვს, შევა მასთან და მერე შეიძულებს მას, 14. ცილს დასწამებს და ცუდ ხმებს დაუყრის, იტყვის: მე ვითხოვე ეს ქალი, დავუახლოვდი მას და ქალწული არ აღმოჩნდაო, 15. ადგეს ამ ყმაწვილი ქალის დედ-მამა და გამოუტანოს მისი სიქალწულე ქალაქის უხუცესებს კარიბჭესთან. 16. უთხრას ყმაწვილი ქალის მამამ უხუცესებს: ეს ჩემი ასული ამ კაცს მივათხოვე ცოლად, მან კი შეიძულა. 17. აჰა, ცილს სწამებს მას, ამბობს: ქალწული არ აღმოჩნდაო შენი ქალიშვილი. აჰა, ჩემი ასულის სიქალწულე. და გაუშლიან სამოსელს ქალაქის უხუცესების წინ. 18. ადგნენ ქალაქის უხუცესები და დასაჯონ ეს კაცი. 19. ასი ვერცხლით დააჯარიმონ და გადაუხადონ ყმაწვილი ქალის მამას, რადგან ცუდი ხმები დაუყარა ისრაელიან ქალწულს. ქალი მის ცოლადვე დარჩება, ვერ გაუშვებს მას თავის სიცოცხლეში. 20. თუ ეს ნათქვამი მართალი გამოდგა, ყმაწვილი ქალი ქალწული არ აღმოჩნდა, 21. გამოიყვანონ ყმაწვილი ქალი მამამისის სახლის კართან და ჩაქოლონ მისი ქალაქის კაცებმა, მოკვდეს, რადგან სააუგო საქმე ჩაიდინა ისრაელში: იმრუშა მამისეულ სახლში. აღმოფხვრი ბოროტებას შენი კრებულიდან. 22. თუ კაცს გათხოვილ ქალთან მწოლარეს წაუსწრეს, ორივე უნდა მოიკლას: ქალთან მწოლარე კაციცა და ქალიც. აღმოფხვრი ბოროტებას ისრაელიდან. 23. თუ კაცზე დანიშნულ ყმაწვილ ქალს, ქალწულს, ქალაქში ვინმე შეხვდა და დაწვა მასთან, 24. გაიყვანონ ორივენი ამ ქალაქის კარიბჭესთან და ჩაქოლონ სასიკვდილოდ - ყმაწვილი ქალი იმის გამო, რომ ხმა არ გაიღო ქალაქში, კაცი კი იმის გამო, რომ ძალა იხმარა მოყვასის ცოლზე. აღმოფხვრი ბოროტებას შენი წიაღიდან. 25. თუ მინდორში შეხვდება კაცი დანიშნულ ყმაწვილ ქალს, დაიჭერს მას და დაწვება მასთან, უნდა მოიკლას მხოლოდ კაცი, რომელიც ქალთან დაწვა. 26. ყმაწვილ ქალს არაფერი დაუშავო, სასიკვდილო დანაშაული არ აწევს ყმაწვილ ქალს, რადგან ეს იმგვარი საქმეა, გინდა კაცი დასხმოდეს თავის მოყვასს და მოეკლას. 27. რადგან მინდორში შეხვდა მას, და თუნდაც ეყვირა ყმაწვილ ქალს, არავინ იქნებოდა მისი მშველელი. 28. თუ ვინმე შეხვდება ქალწულს, რომელიც დანიშნული არ არის, დაიჭერს, დაწვება მასთან და წაასწრებენ, 29. მისცეს ყმაწვილ ქალთან ნაწოლმა კაცმა მის მამას ორმოცდაათი ვერცხლი, ქალი კი მისი ცოლი გახდეს იმის სანაცვლოდ, რომ ძალა იხმარა მასზე. არ შეეძლება მისი გაშვება თავის სიცოცხლეში. თავი 24 – იობი 15. მემრუშე ბინდის მოლოდინში ფიქრობს, არავინ მომკრასო თვალი, და სახეზე საფარველს იფარებს. 16. ბნელში ტეხენ სახლებს, დღისით თავისთვის იკეტებიან, არ უწყიან ნათელი; 17. რადგან დილა ბნელეთია მისთვის, რადგან შეეთვისნენ ბნელეთის საშინელებებს. ფსალმუნ 105 39. შეიბილწნენ თავიანთი საქმეებით და იმრუშეს თავიანთი მოქმედებით. 40. მაშინ აღეგზნო რისხვა უფლისა თავის ხალხზე და შესძაგდა მას სამკვიდრო თვისი. თავი 23 – სიბრძნე ზირაქისა* (ზირ.) 17. გახურებული სული, როგორც ანთებული ცეცხლი, მანამ არ ჩაქრება, ვიდრე არ დაილევა. გარყვნილი კაცი თავის ხორციელ სხეულში მანამ ვერ მოისვენებს, სანამ ცეცხლი არ დაწვავს. გარყვნილი კაცისათვის ყველა პური ტკბილია და არ დაცხრება იგი აღსასრულამდე. 18. თავისი სარეცლის შემცოდე კაცი გულში ამბობს: ვინ მხედავს მე? ჩემს ირგვლივ წყვდიადია და კედლებიც მფარავენ, ვერავინ დამინახავს და რისი უნდა მეშინოდეს? უზენაესი არ გაიხსენებს ჩემს ცოდვებსო. 19. მას მხოლოდ ადამიანთა თვალები აშინებს და არ იცის რომ უფლის თვალი ათასჯერ ნათელია მზეზე. ის ადამიანთა ყველა გზას ჭვრეტს და დაფარულ ადგილებშიც აღწევს. 20. მისთვის ყოველივე ცნობილია შექმნამდე და მოწევნადიც აღსასრულის შემდგომ. 21. იგი ქალაქის ქუჩებში დაისჯება და, სადაც არ მოელის, იქ შეიპყრობენ. 22. ასევე ქალიც, ქმრის მიმტოვებელი, ვინც მემკვიდრეს უცხოსაგან იყოლიებს. 23. რადგან, ჯერ ერთი, არ დაემორჩილა უზენაესის კანონს და, მეორეც, შესცოდა თავის ქმრის წინაშე, და, მესამე, ავხორცობით იმრუშა და შვილები დაბადა უცხო კაცისაგან. 24. გამოიყვანენ მას საკრებულოს წინაშე და მისი შვილების ამბავს გამოიძიებენ. 25. მისი შვილები ფესვებს ვერ გაიდგამენ და ნაყოფს ვერ გამოიღებენ მისი რტოები. 26. თავის ხსოვნას საწყევლად დაიტოვებს და არ წარიხოცება სირცხვილი მისი. 27. დარჩენილები კი მიხვდებიან, რომ არაფერია უფლის შიშზე უმჯობესი და არაფერია უფრო ტკბილი, ვიდრე უფლის მცნებათა ყურად ღება. თავი ოცდამეხუთე – სამით შევიმკე და წარვდექი გამშვენებული უფლისა და კაცთა წინაშე: ძმათა ერთსულოვნებით, მახლობელთა სიყვარულით და ცოლ-ქმართა თანხმობით. 2. სამი ჯურის კაცი შეიძულა ჩემმა სულმა და ძალზე შევიძულე მათი ცხოვრება: ქედმაღალი ღატაკი, მატყუარა, მდიდარი და მოხუცი მრუში, ჭკუანაკლული. 3. თუ სიჭაბუკეში ვერ შეაგროვე, როგორღა შეიძენ შენი სიბერის ჟამს. 4. რარიგ შეშვენით ხანდაზმულთ განკითხვა და მოხუცებულთ მოცემა რჩევისა!5. რარიგ უხდება მოხუცებს სიბრძნე და დიდებულებს აზრი და რჩევა!6. მოხუცთა გვირგვინია მრავალნაცადობა და მათი სიამაყე - უფლის შიში.7. ცხრა ფიქრით დავიამე გული და მეათეს ენით ვიტყვი: კაცი, შვილებში გახარებული და თავის სიცოცხლეშივე მტერთა დაცემის მომსწრე. 8. ნეტარია, ვინც გონიერ ქალთან ცხოვრობს, ვინც არ შესცოდა ენით და თავისზე უღირსს არ ემსახურა. 9. ნეტარია, ვინც სიბრძნე მოიხვეჭა და მიუთხრობს მას ყურადმღებელთ. 10. ხომ დიდია სიბრძნის მომხვეჭელი, მაგრამ უფლის მოშიშზე დიდი არავინაა. 11. უფლის შიში ყოველივეს აღემატება; მის მქონებელს ვინ შეედრება? 12. ყოველგვარი ჭრილობა დაითმინება, მაგრამ არა ჭრილობა გულისა; ყოველი სიავე, მაგრამ არა სიავე ქალისა. 14. ყოველი თავდასხმა, ოღონდ არა თავდასხმა მოძულეთა, და ყოველი შურისძიება, ოღონდ არა შურისძიება მტერთა. 15. არ არსებობს თავი უფრო შხამიანი, ვიდრე თავი უხსენებლისა და არ არსებობს გულისწყრომა უფრო დიდი, ვიდრე გულისწყრომა მტრისა. 16. უმალ ლომთან და ურჩხულთან ერთად ვიცხოვრებდი, ვიდრე ავ ცოლთან. 17. სიავე ქალს გამომეტყველებას უცვლის და დათვის სახესავით უბნელებს სახეს. 18. მისი ქმარი დაჯდება მახლობელთა შორის და მოსმენისას მწარედ ამოიხვნეშებს. 19. ვერარა ბოროტება ვერ მოვა ქალის ბოროტებასთან - ცოდვილის ხვედრი დაატყდება მას. 20. რაღა მოხუცის ფეხებისთვის ქვიშიან აღმართზე სიარული და რაღა ანჩხლი ცოლი მშვიდი კაცისთვის. 21. ნუ უთვალთვალებ ქალის სილამაზეს და ქალისადმი ვნებას ნუ აყვები. 22. საწყრომია უპატიობა და დიდი სირცხვილი, როცა ცოლი ბატონობს ქმარზე. 23. დამდაბლებული გული, სევდიანი სახე და გულის ჭრილობაა ავი ცოლი; დაშვებული ხელები და დაუძლურებული მუხლები, თავის ქმარს რომ არ აბედნიერებს. 24. ქალისაგანაა სათავე ცოდვისა და მის გამო ვიხოცებით ყველანი. 25. ნუ მისცემ წყალს გასავალს და სიტყვის უფლებას ავ დედაკაცს. 26. თუ შენი ხელით ვერ წარმართე, მოიკვეთე იგი შენგან. თავი ოცდამეექვსე – 1. ბედნიერია კარგი ცოლის ქმარი და რიცხვი მისი დღეებისა გაორმაგდება. 2. ერთგული ცოლი ახარებს თავის ქმარს და მის წლებს სიმშვიდით აღავსებს. 3. კარგი ცოლი კარგი ხვედრია - წილად ერგებათ უფლის მოშიშებს. 5. სამი რამის ეშინია ჩემს გულს, მეოთხეზე კი ვლოცულობ: ქალაქის ჭორისა, ბრბოს ამბოხისა და ცილისწამებისა. ეს ყველაფერი სიკვდილზე საშინელია. 6. გულისწუხილია და უბედურებაა ცოლი, რომელიც სხვა ქალზე ეჭვიანობს და შოლტი მისი ენისა ყველას გადაწვდება. 7. ავი ცოლი ხარის მორყეული უღელია: მის დამჭერს გინდა მორიელი შეუპყრია. 8. დიდი ჯავრია ლოთი ცოლი: ვერ დაფარავს იგი თავის აუგს. 9. ქალის მრუშობა თვალთა ზეაპყრობით და მისი წამწამებით გამოიცნობა. 10. თავნება ქალიშვილს დარაჯი მიუჩინე, თავი არ აიშვას თავისდა საზიანოდ. 11. მოერიდე უტიფარ თვალს და ნუ გაიკვირვებ, თუკი შესცოდავს შენს წინააღმდეგ. 12. როგორც მწყურვალი მგზავრი აღებს პირს და ახლო-მახლო ყველა წყალს ეწაფება, ასე დაჯდება იგი ყოველი პალოს წინ და ისრისათვის გააღებს კაპარჭს. 13. ცოლის სიკეთე ქმარს ახარებს და მისი გამჭრიახობა აპოხიერებს მის ძვლებს. 14. უფლის წყალობაა ჩუმი ცოლი და ფასდაუდებელია განსწავლული სული. 15. მადლის მადლია კდემამოსილი ცოლი და ვერა სასწორი ვერ აწონის პატიოსან სულს. 16. როგორც ამომავალი მზეა უფლის ზესკნელში, ასევეა კარგი ცოლის სილამაზე მის გამართულ სახლში. ესაია – თავი ორმოცდამეჩვიდმეტე 3. ახლოს მოდექით, ჯადოქრის შვილებო, მემრუშეთა და მეძავთა თესლო! 4. ვის ამასხარავებთ, ვის წინააღმდეგ მოგიღიავებიათ პირი? ვისთვის გამოგიყვიათ ენა? განა ცოდვის შვილები არა ხართ თქვენ, სიცრუის თესლი? თავი 2 – იოანეს გამოცხადება (აპოკალიპსისი) 14. მაგრამ მაქვს შენს წინააღმდეგ მცირეოდენი, რადგანაც გყავს მანდ ზოგიერთნი, ბალაამის მოძღვრების მიმდევარნი, ბალაამისა, რომელმაც ასწავლა ბალაკს, საცდური დაედო ისრაელის ძეთა წინაშე, რათა ეჭამათ კერპთათვის შენაწირი და ემრუშათ. 15. ასევე, შენც გყავს ნიკოლაელთა მოძღვრების მიმდევარნი, რომელნიც მე მძულს. 20. მაგრამ მაქვს შენს წინააღმდეგ ის, რომ ნებას რთავ დიაც იეზაბელს, წინასწარმეტყველად რომ მოაქვს თავი, ასწავლოს და აცთუნოს ჩემი მონები, რათა მრუშობდნენ და კერპთათვის შენაწირს ჭამდნენ. 21. მივეცი დრო, რომ მოენანიებინა თავისი სიძვა, მაგრამ არ ინება სინანული. 22. აჰა, დავამხობ მას სარეცელზე და მასთან ერთად მსიძავთაც შავ დღეს დავაყრი, თუკი არ მოინანიებენ თავიანთ საქმეს. 23. სიკვდილით მოვკლავ მის შვილებს და სცნობს ყოველი ეკლესია, რომ მე ვარ დაფარულ აზრთა და გულთა მხილველი, და მისი საქმისამებრ მივაგებ თვითეულ თქვენგანს. თავი 12 – ებრაელთა მიმართ პავლეს ეპისტოლე 16. რათა არ იყოს თქვენს შორის მემრუშე თავი 13 – 4. ყველას ცოლ-ქმრობა ღირსეული, სარეცელი კი უმწიკვლი იყოს; ხოლო მემრუშეთა და მეძავთ ღმერთი განიკითხავს. კორინთელთა მიმართ პირველი წერილი პავლესი თავი მეხუთე – 1. როგორც ამბობენ, დაწყებულა თქვენში მრუშობა და თანაც ისეთი მრუშობა, რომლის მსგავსი არ სმენიათ თვითონ წარმართთაც, რომ ვიღაცას მამის ცოლი თურმე ცოლად ჰყავს. 8. ასე რომ, ვიდღესასწაულოთ არა ძველი საფუარით, არა უკეთურებისა და უწმინდურობის საფუარით, არამედ სიწმიდისა და ჭეშმარიტების უფუარი პურით. 9. აკი მოგწერეთ წერილში: არ შეერიოთ-მეთქი მემრუშეთ, 10. და არა მარტო ამ წუთისოფლის მემრუშეთ, ანდა ანგართ, მტაცებელთა თუ კერპთმსახურთ, თორემ ამ ქვეყნით გასვლა მოგიწევთ-მეთქი. 11. ისიც მოგწერეთ, არ შერეოდით იმათაც, ვინც, ასე ვთქვათ, ძმად იწოდება, მაგრამ კვლავინდებურად მემრუშეა ანდა ანგარი, კერპთმსახური თუ მაგინებელი, მემთვრალე თუ მტაცებელი და პურიც კი არ გეჭამათ მასთან. თავი 6 – 9. ნუთუ არ იცით, რომ უსამართლონი ვერ დაიმკვიდრებენ ღვთის სასუფეველს? თავს ნუ მოიტყუებთ: ვერც მეძავნი, ვერც კერპთმსახურნი, ვერც მრუშნი, ვერც მხდალნი, ვერც მამათმავალნი, თავი 10 – 8. ნურც ვიმრუშებთ, როგორც მრუშობდა ზოგი მათგანი, და დაეცა ერთ დღეს ოცდასამი ათასი კაცი. 9. ნურც ქრისტეს გამოვცდით, როგორც გამოსცადა ზოგიერთმა მათგანმა, და გველებისგან დაიღუპნენ. 10. ნურც დრტვინავთ, როგორც დრტვინავდა ზოგიერთი მათგანი, და შეიმუსრნენ მმუსვრელის მიერ. თავი 12 – 21. რათა კვლავ მოსვლისას თქვენს წინაშე არ დამამდაბლოს ღმერთმა და არ მაგლოვებინოს მრავალნი, რომელთაც უწინ სცოდეს, მაგრამ არ მოინანიეს უწმინდურება, სიმრუშე და სიბილწე, რასაც სჩადიოდნენ. იუდას ეპისტოლე 6. ხოლო ანგელოზები, რომლებმაც არ დაიცვეს თავიანთი დასაბამიერობა, არამედ დაუტევეს თავიანთი სავანე, საუკუნო ბორკილებით შეკრულნი, ქვესკნელის წყვდიადში გამოამწყვდია რათა განეკითხა დიად დღეს. 7. ისევე, როგორც სოდომი, გომორი და მათი მოსაზღვრე ქალაქები, მათსავით მემრუშენი და უცხო ხორცს ადევნებულნი, საუკუნო ცეცხლით დასჯილნი და ნიმუშად დადებულნი. თავი 2 – პეტრე 2 14. მათი თვალები სავსეა სიმრუშით და უძღები ცოდვით; გულხარბნი და ანგარების მოყვარენი აცთუნებენ უმტკიცო სულებს; ესენი არიან ძენი წყევლისა. 15. წრფელი გზა რომ დაუტევეს, შეცდნენ და შეუდგნენ ბალაამის, ბოსორის ძის, კვალს, რომელმაც შეიყვარა უსამართლობის საზღაური. თავი 5 – მათე 28. ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: ყველამ, ვინც ნდომით შეხედა ქალს, უკვე იმრუშა მასთან საკუთარ გულში. 29. თუკი გაცთუნებს შენი მარჯვენა თვალი, ამოითხარე და გადააგდე, ვინაიდან გიჯობს დაჰკარგო ერთი შენი ასოთაგანი, ვიდრე მთელი შენი სხეული ჩავარდეს გეენას. 30. ხოლო თუ გაცთუნებს შენი მარჯვენა ხელი, მოიკვეთე და გადააგდე, ვინაიდან გიჯობს დაჰკარგო ერთი შენი ასოთაგანი, ვიდრე მთელი შენი სხეული ჩავარდეს გეენას. 31. ესეცა თქმულა: ვინც გაუშვებს თავის ცოლს, უნდა მისცეს გაყრის წერილი. 32. ხოლო მე გეუბნებით თქვენ: ვინც გაუშვებს თავის ცოლს სიძვის მიზეზის გარეშე, ამრუშებს მას, და ვინც განაშვებს შეირთავს, მრუშობს. იოანეს აპოკალიფსი – თავი 19 2. რადგანაც ჭეშმარიტი და სამართლიანია მისი განკითხვა, ვინაიდან განიკითხა დიდი მეძავი, თავისი სიძვით რომ გახრწნა ქვეყანა, და იძია მისი ხელიდან თავისი მონების სისხლი. კომენტარი: მოდით ბოლოს და ბოლოს დასკვნა გამოვიტანოთ და ავხსნათ რას გვეუბნება ეს „წმინდა წიგნი“ – ბიბლია. უპირველეს ყოვლისა, ის რაც ბიბლიაში ლაიტმოტივად გასდევს მთელს ტექტს, არის არა „ღვთაებრივი სიბრძნე და სიყვარული“ (ჰო, არ დაგავიწყდეთ რომ აბრაამიტების მიხედვით აბრაამის „უფალი“ არის „სიყვარული“, ხოლო ქრისტიანობა – „სიყვარულის“ რელიგია...), არამედ ტოტალური კონტროლი, ადამიანთა დამონება, ქალის და ზოგადად ადამიანური სექსუალურობის დაკნინება, რასიზმი, ფაშიზმი, შოვინიზმი, ქსენოფობია, ჰომოფობია, მცდელობა ადამიანების ცხოვრების მკაცრი რეგლამენტირებისა... ჩანს აშკარად რომ ამ ბიბლიურ „ღვთაებას“ ჰქონდა (და აქვს დღემდე) პრეტენზია და ამბიცია ჭკუა ასწავლოს, აკრიტიკოს ყოველწამიერად, აკონტროლოს და დაიმონოს ადამიანი და ყოველივე არსებული... სიტყვა „მრუშობა“ 72-ჯერ ხოლო „სიძვა“ 31-ჯერ არის ნახსენები და ძირითადად ისე, რომ მაქსიმალურადაა დაკნინებული კონკრეტულად ქალი, როგორც – „სუსტი და ცოდვილი სქესი“, რომლისგანაც მოდის ყოველგვარი „ბოროტეული ცოდვა“ თურმე (?)... რაც ყველაზე მთავარია ის, რასაც რეგვენი ფანატიკოსები კი არა თვით ზოგიერთი ათეისტებიც კი ვერ ხვდებიან და არ უღრმავდებიან, კერძოდ კი – სიკეთისა და ბოროტების კატეგორიები. რა არის სიკეთე? ბოროტება? ბიბლია მარტივად ხსნის ამას: სიკეთე არის ის რაც „მოსწონს“ „ღმერთს“, ხოლო ბოროტება – ის რაც „არ მოსწონს“... ეს „ღმერთი“ აგრესიულად და ბრძანებითი კილოთი მოგვმართავს ადამიანებს და პრაქტიკულად აშკარად გვამცნობს რომ უნდა ვიყოთ მისი მონები და თან ამისთვის მადლობაც ვუთხრათ (!). ამას გარდა ეს „ღვთაებრივი არსება“ მუდმივად წყევლის ადამიანებს, ემუქრება მათ, ხოცავს და ჟლიტავს ყველას ვინც არ ემორჩილება და უარს აცხადებს მას ალილუიები და ჰომილიები უმღეროს დღისით და ღამით. ამ არსებასთან გამოირიცხება ყოველგვარი ადამიანური თავისუფლება რაც არ უნდა გვიმტკიცონ დოგმატიკოსებმა რომ თითქოსდა „ღმერთს“ ჩვენთვის მონიჭებული აქვს „თავისუფალი ნება“, შეწყვიტეთ ტყუილების ბოდიალი, წაიკითხეთ რა გიწერიათ საკუთარ „წმინდა“ წიგნებში! მოკლედ: ბიბლიური „უფალი“ გვამცნობს რომ სიკეთე არის რაც მას მოსწონს, ხოლო რაც არ მოსწონს – ბოროტება (თან არც გვიხსნის ჩვენ რა შუაში ვართ) და თუ ისე არ მოვიქცევით როგორც მას სურს ანუ არ ვიქნებით „კეთილები“ სასტიკად დაგვსჯის. მორჩა. აი ესაა მარტივი ბიბლიური „მორალი“. ისმის ლოგიკური კითხვა: 1) საიდან ვიცით რომ ეს არსება ღმერთია? 2) რატომ არის სასტიკი? 3) რატომ არ მოსწონს სექსუალურობა და მრავალი სხვა მსგავსი იდეა? და ბოლოს 4) რაში გვჭირდება ასეთი არსება საერთოდ ე.ი. რატომ უნდა ვეთაყვანოთ და ვიაროთ მის ჭკუაზე? პრობლემა იმაშია, რომ ადამიანი არის თავისუფალი არსება და სულაც არაა ვალდებული იყოს ამ „ღვთაებრივი მამიკოს“ ყურმოჭრილი მონა. ამ სასტიკ არსებას არ გააჩნია სიყვარულის უნარი და საერთოდაც მას როგორც კლასიკურ ნარცისს მხოლოდ მონები ესაჭიროება, ხოლო ჩვენ კი არ უნდა ვითმინოთ მისი აგრესია და შიშით ვეთაყვანებოდეთ, არამედ გავუწიოთ წინააღმდეგობა და მოვიშოროთ მისი ბორკილები. ეს „ღმერთი“ გვეუბნება „კაცი არ მოკლაო“, უკაცრავად? ქალი რომ მოვკლა რა შეიძლება? „ახლობლის წინააღმდეგ ცრუმოწმედ ნუ გამოხვალო“, უკაცრავად? უცხო ადამიანის წინააღმდეგ ცრუმოწმეობა რა შეიძლება? ამას გარდა, რა არის თქვენი აზრით „მრუშობა“ და „სიძვა“? ესაა „ცოდვა“. რა „ცოდვა“? რა და „დანაშაული ღმერთის წინააღმდეგ“, იმის გაკეთება რაც ამ „ღმერთს“, ამ ახირებულ და ღვარძლიან ეგომანიაკს არ მოსწონს, კერძოდ – სექსუალური თავისუფლება (!). გამაოგნებელია 21-ე საუკუნეში რამდენ იმბეცილს სჯერა ამ „წესების“ სისწორე (!). აბრაამის „უფალი“ ყოველმხრივ ცდილობს ჩაახშოს, ჩაკლას და აკონტროლოს ადამიანის სექსუალურობა და ისე გააკეთოს, რომ ადამიანი იყოს მასზე მონურად დაქვემდებარებული გაუბედურებული და დაკომპლექსებული ველური არსება. ჩვენ არავითარი საფუძველი არ გვაქვს ამ აგრესორს ვმორჩილებდეთ. ბიბლიური დემაგოგია და სოფისტიკა საკმაოდ სახიფათოა, მაგრამ ჩვენ სიკეთე და ბოროტება უნდა განვსაზღვროთ სულ სხვაგვარად: 1) ბოროტებაა ესაა – ზიანის მიყენება სხვა არსებისთვის ე.ი. ომი და ძალმომრეობა 2) სიკეთე ესაა – ზიანის არ მიყენება ე.ი. მშვიდობა და სიყვარული [ყოველგვარი „აბრაამის უფლის“ გარეშე], აი სულ ესაა ჭეშმარიტება. ეგომანიაკ დემიურგს ჩვენი ბედნიერება სულაც არ ანაღვლებს. თქვენ არ დაფიქრებულხართ საიდან მოდის „საზოგადოებაში“ არსებული ამდენი არაადეკვატური აკრძალვა, რომელთა 90% სექსუალურობასთან არის დაკავშირებული და რომელნიც ბევრს არ მოსწონს? ეს ყოველივე მოდის ე.წ. „აბრაამის ღმერთიდან“! ამ „ღმერთის“ ნაკარნახევი პრიმიტიული და ფაშისტური ბიბლიური „წესების“ მიხედვით „სიბილწეა“ და „უკეთურებაა“ ბევრი ისეთი რამ რაც ადამიანის ბიოლოგიური მოცემულობაა და საერთოდაც არაა „არაბუნებითი“. ზოგი გვეტყვის, რომ „უკეთურებაა“ ის რაც „ღმერთმა“ აკრძალა, ის რაც მას არ მოეწონა და ჩვენ უნდა დავუჯეროთ ,ხოლოდ იმიტომ [თურმე] რომ ის „ღმერთია“! ერთი ამას დამიხედეთ! უყურე შენ! და ესაა უნივერსალური არგუმენტი?? კი მაგრამ თავისუფლებას რაღა ვუყოთ? თუ არ გვინდა რომ მის ჭკუაზე ვიტრიალოთ? რატომ უნდა ვემორჩილებოდეთ ამ აგრესიულ არსებას? ქალკედონის საუკლესიო კრებამ ახ.წ. 451 წელს საბოლოოდ მოახდინა კრიმინალიზაცია და დემონიზაცია ეროტიზმის და სექსუალურობის, რითიც კაცობრიობა ზომბირებული მონების არმიად გადააქცია. მაშასადამე, მოდით გავიაზროთ, პრაქტიკულად თითქმის ყოველგვარი აკრძალვა დაკავშირებული სექსუალურობასთან და ეროტიზმის (განსაკუთრებით ქალური ეროტიზმის) დაკნინება არსებობს მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ასე უნდა „ყოვლადძლიერ და ყოვლადმოწყალე ღმერთს“ და თუ მას არ დავუჯერებთ ის ჩვენ „დაგვსჯის“, გაგვაგზავნის რა „ჯოჯოხეთურ ჯურღმულში“ სამუდამოდ სატანჯველად... უკაცრავად მაგრამ ჯერ ეს ერთი ეს არსება სადისტ ფსიქოპათს უფრო წააგავს ვიდრე ღვთაებას, მეორეც განვსაზღვროთ ბოლოს და ბოლოს რა არის ღმერთი (?) და მესამეც – სრული სისულელეა და ნამდვილი მარაზმი არ აკეთო რაღაც მხოლოდ იმიტომ, რომ ვიღაც ზებუნებრივმა არსებამ ასე გიბრძანა, რადგანაც მას ეს თურმე არ მოსწონს! ხალხო, სრულ ჭკუაზე ხართ? თქვენ ამბობთ რომ რაღაც არის „სიბილწე“ მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს რაღაც არ უყვარს „ღმერთს“? და მერე რა? ჩვენ რა შუაში ვართ? მერე რა რომ ეს „ღმერთი“ იმუქრება? მით უმეტეს ეს განა საბაბი არაა იმისათვის, რომ ის გვძულდეს და არა პირიქით?! მე საერთოდ არ მესმის, რატომ უნდა მივიღო რაიმე სახის აკრძალვა, რომელიც მოდის ე.წ. „ღმერთისგან“, რომელსაც თურმე ეს რაღაც არ უყვარს (!) და ამის გამო ზებუნებრივი მამიკოს ჭკუაზე ვიცხოვრო? რატომ? რაში მჭირდება ამ არსების ჭკუის სწავლება? არაფერში! არსება, რომლის მიზანიცაა ადამიანის დამონება და შეზღუდვა ადამიანს კი არ უნდა უყვარდეს და ეშინოდეს მისი, არამედ მამაცურად უნდა აღუდგეს წინ და საჯაროდ განაცხადოს, რომ არის თავისუფალი არსება (!). ათეისტი და პანთეისტი მოაზროვნეების კრიტიკული გამონათქვამები: „ძველი აღთქმის ღმერთი სავარაუდოდ ყველაზე უსიამოვნო პერსონაჟია მთელ მხატვრულ ლიტერატურაში: ეჭვიანი და ამით ამაყი; მეწვრილმანე, უსამართლო, პატიების უნარის არმქონე დესპოტი; შურისმაძიებელი, სისხლის მოშურნე და ეთნიკური წმენდის შემოქმედი; ქალთმოძულე, ჰომოფობი, რასისტი, ბავშვების მკვლელი, გენოციდების მოყვარული, შვილების შემომწირველი, ნათესებისა და საქონლის გამნადგურებელი, განდიდების მანიით შეპყრობილი, სადომაზოხისტი, ახირებული და ღვარძლიანი მოძალადე“ – რიჩარდ დოკინსი, ბრიტანელი ათეისტი ბიოლოგი ოქსფორდის უნივერსიტეტიდან. წიგნი – „ღმერთი როგორც ილუზია“. „თქვენი მთავარი საზრუნავი, როგორც ჩანს, ისაა, რომ სამყაროს შემოქმედი შეურაცყოფად მიიღებს იმას, რასაც ხალხი აკეთებს შიშვლად ყოფნისას. ეს თქვენი ნაძალადევი მოკრძალება კიდევ უფრო ზრდის ადამიანურ ტანჯვას“ – „წერილი ქრისტიან ერს“. სემ ჰარისი. „დედამიწას ჩააფრინდა საზარელი ბოროტი მონსტრი, ის ჩასახლდა ადამიანთა გულებში და ტვინებში და წაართვა მათ ერთიც და მეორეც და ადამიანთა მთელი სიცოცხლე იქცა თვით სიცოცხლესთან ბრძოლად!“ – პანთეისტი სტაროვერი. იური გომონოვი. „რელიგიამ მოახერხა და დაარწმუნა ადამიანები, რომ არსებობს ცაში მცხოვრები უჩინარი კაცი, რომელიც აკვირდება ყველა თქვენს მოქმედებას, ყოველი დღის ყოველ წუთს. ამ უჩინარ კაცს აქვს სპეციალური სია ათი საკითხისა, რომელთა გაკეთებასაც გიკრძალავთ. და თუკი მაინც ჩაიდენთ რომელიმეს, თქვენთვის გამოყოფილი ექნება სპეციალური ადგილი, რომელიც სავსეა ცეცხლითა და კვამლით, სადაც იწვიან, ეწამებიან და იტანჯებიან. აქ გაგიშვებთ, რათა სამუდამოდ იცხოვროთ და ეწამოთ და დაიწვათ და დაიხრჩოთ და იყვიროთ და იტიროთ, უკუნითი უკუნისამდე... მაგრამ მას უყვარხართ!“ – ამერიკელი სატირიკოსი ათეისტი – ჯორჯ კარლინი. „ყოველ სოფელში არსებობს ჩირაღდანი – მასწავლებელი და ცეცხლსაქრობი – მღვდელი“ – ვიქტორ ჰიუგო. „მემარჯვენე ქრისტიანებს ძალიან უყვართ „მორალის და ფასეულობების“ დაპირისპირება სექსთან, იმდენად რამდენადაც თუ ისინი შეწყვეტენ თავიანთი კაკლისოდენა კონსერვატიული ტვინებით სექსის დემონიზაციას, მართლაც მოუწევთ ერთ მშვენიერ დღეს იმაზე დაფიქრება, თუ რა არის სინამდვილეში რეალური „მორალი და ფასეულობები“. კონსერვატორები ამტკიცებენ რომ სექსი ბოროტებაა და მათ შემთხვევაში ეს ასეცაა, რადგან საუკეთესო რისი უნარიც მათ შესწევთ ესაა მაქსიმუმ 3 წუთიანი დამქანცველი აქტის შესრულება და მეტი არაფერი...“ – ამერიკელი ათეისტი სატირიკოსი – ბილ მარი. 2005 წელი. „არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა.რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური.მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე (bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება.“ – ამერიკელი ათეისტი მეცნიერი – კრისტოფერ ჰიტჩინსი. “რელიგიური სიღატაკე ერთსა და იმავე დროს არის გამოხატულება ნამდვილი სიღატაკისა და პროტესტი ნამდვილი სიღატაკის წინააღმდეგ. რელიგია არის ჩაგრულ ქმნილებათა ამოოხვრა, უგულო ქვეყნის სული და გულია, ისე როგორც იგი არის სული უსულო მდგომარეობათა. იგი ოპიუმია ხალხისა. გაუქმება რელიგიისა, როგორც ილუზორული ბედნიერებისა, ამ ხალხის ნამდვილი ბედნიერების მოთხოვნაა, მოთხოვნა თავის მდგომარეობის შესახებ არსებულ ილუზიებზე ხელის აღებისა, რომელიც ილუზიებს საჭიროებს. რელიგიის კრიტიკა, მაშასადამე, ჩანასახში კრიტიკაა გლოვის ველისა, რომლის წმინდა შარავანდედი რელიგიაა. კრიტიკამ ბორკილებს წარმოსახვითი ყვავილების იმისთვის კი არ ჩამოაგლიჯა, რომ ადამიანმა უფანტაზიო, უნუგეშო ბორკილები ატაროს, არამედ იმისთვის, რომ მან ბორკილები მოიხსნას და ცოცხალი ყვავილი მოსწყვიტოს. “ – კარლ მარქსი. „თუ გინდათ გაიგოთ ვინ ბატონობს თქვენზე, გაარკვიეთ ვისი კრიტიკა არის თქვენთვის აკრძალული“ – ვოლტერი. „უფრო იოლია გაასულელო ადამიანები, ვიდრე დააჯერო, რომ მათ ასულელებენ“ – მარ ტვენი. „„სამართლიანობის რელიგია“ კი ხელისუფლების იდეის გამიწიერებას, ანუ სეკულარიზაციას იწვევს. კარლ შმიტი ამ პროცესს იურიდიული ტერმინოლოგიის გენეალოგიაში ხედავს: „თანამედროვე სახელმწიფო თეორიის ყველა ზუსტი ცნება არის გასეკულარულებული თეოლოგიური ტერმინი. არა მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი მათი ისტორიული განვითარების მიხედვით თეოლოგიიდან სახელმწიფოს შესახებ მოძღვრებაზე იქნა გადატანილი, რომელშიც, მაგალითად, ყოვლისშემძლე ღმერთი ომნიპოტენტ კანონმდებლად გადაიქცა, არამედ მათ სისტემატურ სტრუქტურაშიც.“ (39) ეკლესიისაგან ემანსიპირებული ძალაუფლება კი თავისი სარეპრეზენტაციო ანალოგიების სეკულარულ რელიგიებს ქმნის ლევიათან-სახელმწიფოს, მამულის, ნაციის თუ თანასწორობის სახით, რომლის სახელითაც ის საკუთარ თვითრეალიზებას შეძლებს. ძალაუფლების ამგვარი დამოკიდებულება რეპრეზენტაციულობაზე კი მის ერთ მნიშვნელოვან ასპექტს ააშკარავებს: ძალადობა, რომელზე უფლებაც ძალა-უფლებაა, ერთ მითოგონურ პრინციპს ეფუძნება, რომელიც მის აუცილებლობას ასაბუთებს. კარლ შმიტმა საამისოდ ადრექრისტიანული წარმოდგენა კატექონის შესახებ გააცოცხლა. Κατέχων პავლე მოციქულის სახელით დაწერილ მეორე თესალონიკელთა მიმართ ეპისტოლეში გვხვდება და მას „ხელის შემშლელად“ ან „შემაკავებლად“ თარგმნიან: „ახლა იცით, რა აკავებს მას, რომ გამოჩნდეს თავის ჟამს. რადგან უსამართლობის საიდუმლო უკვე მოქმედებს, ოღონდ ახლა შემკავებელი აკავებს, სანამ შუაგულიდან არ იქნება გაყვანილი“ (2 თესალონიკელთა მიმართ 2, 6-7). შმიტის ინტერპრეტაციით კატექონი არის ის ძალა, რომელიც ანტიქრისტეს და, მაშასადამე, სამყაროს აღსასრულს აკავებს. იქვე იგი უკვე გვიანანტიკურ ხანაშივე გაჩენილ აზრს ეყრდნობა, რომ სამყაროს აღსასრულის შეჩერება მხოლოდ იმპერიას შეუძლია. (40) მაშინ ამგვარი მიზანი კი ძალა-უფლების პოლიტიკური თეოდიციაა, რომელიც ძალადობას არათუ მხოლოდ ამართლებს, არამედ საჭიროდ და აუცილებლადაც მიიჩნევს. ქრისტიანულმა ესქატოლოგიამ ანტიქრისტესთან ბრძოლის მუდმივი მზადყოფნით თავად ქრისტეც მეომარ ღვთაებად – ქრისტოს ინვიქტუს-ად აქცია. ქრისტიანობის ისტორიის კრიტიკული შესწავლის კლასიკოსი ადოლფ ფონ ჰარნაკი ამ სარწმუნოების სათავეებშივე მილიტანტურ ელემენტებს ხედავდა: უკვე პავლე უწოდებდა მოციქულებსა და მისიონრებს „ქრისტეს ჯარისკაცებს“. რომის პაპი და პეტრეს სკამის პირველი მემკვიდრე კლიმენტი რომაელი კი ყველა ქრისტიანს არათუ არამეტაფორულად ქრისტეს მეომრად განიხილავდა, არამედ მას ქრისტიანული თემის ნიმუშად რომაული სამხედრო წესრიგი მიაჩნდა. (41) პირველივე საუკუნეების ქრისტიანული წარმოდგენით, ომებს თავად ღმერთი მართავდა და ხელმძღვანელობდა. ამდენად ომში გამარჯვებაც და დამარცხებაც ღვთის ნების გამოხატულება უნდა ყოფილიყო. (42) ჰარნაკის აზრით, პოლიტიკურად ორიენტირებულ ქრისტიანობაში მეომარი და მოსამართლე ღმერთის ძველაღთქმისეულმა წარმოდგენამ ახალი აღთქმის მიმტევებელი და მოსიყვარულე მამაღმერთის ადგილი დაიკავა. ერთადერთი ადრექრისტიან თეოლოგთაგან კათოლიკე ეკლესიის მიერ ერეტიკოსად შერისხული მარკიონი იყო, რომელიც მიიჩნევდა, რომ ძველი აღთქმის ღმერთი შეუძლებელია ყოფილიყო იესო ქრისტეს მამა, რომელიც მოწყალე, ლმობიერი და მშვიდობიანია, კრძალავს ჩხუბსა და ომს, განსხვავებით ძველ აღთქმისეულისაგან, რომელიც მეომარი, უმოწყალო და სასტიკია. „დაეჭვების გარეშე შეიძლება თქმა, რომ მარკიონმა ქრისტესეული ღმერთის ცნება არსობრივად უკეთ გაიგო“ (43) – ამბობს ჰარნაკი. ქრისტიანობის გამილიტანტურებაში განსაკუთრებული როლი მეომარი წმინდანების კულტმა ითამაშა, რომელთა მეშვეობით უკვე მაღალ და გვიან შუა საუკუნეებში ქრისტიანობაში ძალადობის არქაული ხატები გაცოცხლდა. განსაკუთრებით აღსანიშნავია წმინდა გიორგის კულტი, რომელიც პოლიტიკური ქრისტიანობის ერთ-ერთი მთავარი იდეოლოგიური ფიგურა და განსხვავებით ისტორიული წმინდანებისაგან, მთლიანად ლიტერატურულ-მითოლოგიური ფანტაზიის ნაყოფია. შეიძლება სწორედ ამიტომაც მასში ყველაზე აშკარად აისახა ქრისტიანული პოლიტიკური თეოლოგიის ძირითადი ტენდენციები მათი ისტორიული განვითარების სხვადასხვა ეტაპებზე და კონტექსტებში. წმინდა გიორგის უძველეს ლეგენდებსა თუ იკონოგრაფიებში მხოლოდ მისი წამება და სარწმუნოებისათვის ერთგულებაა ასახული. ამით ის ქრისტეს ჯვარცმისა და წამების მიმეტურ ორეულად და სარწმუნოებისათვის თავგანწირვის იდეოლოგემად გვევლინება. IV საუკუნიდან გიორგის ლეგენდებსა და იკონოგრაფიებში ახალი მოტივი შემოდის: იგი მოწამეობრივი სიკვდილის შემდეგ მკვდრეთით აღსდგება და შურს იძიებს რომის იმპერატორ დიოკლეტიანეზე. წმინდა გიორგის მიერ კეისრის მოკვლა ერთ-ერთ პირველ პოლიტიკურ კარიკატურად შეიძლება ჩაითვალოს, რომლის შინაარსიც ქრისტიანობის მოწინააღმდეგეებისა და მდევნელების გაფრთხილება და მათი მისამართით მუქარაცაა. IX-X საუკუნეებში კი წმინდა გიორგის მითოლოგემა უფრო მეტად უნივერსალურ მნიშვნელობას იძენს და აქედან მოყოლებული ის ურჩხულის მკვლელად მკვიდრდება. ქრისტიანული ხელოვნების მკვლევარმა მიხეილ ალპატოვმა წმინდა გიორგის იკონოგრაფიებში ურჩხულთან ბრძოლის სიუჟეტის გენეზისი ევსები კესარიელის მიერ აღწერილ იმპერატორ კონსტანტინეს არშემონახულ ფრესკას დაუკავშირა. (44) კონსტანტინეს მიერ ურჩხულის მოკვლა არის წმინდა გიორგის მითოლოგემის პროტოტიპი და, შესაბამისად, ის უკვე კეისრის დემიურგულ ძალას გამოხატავს, რომელიც ყველა ურჯულოსა და მტრის წინააღმდეგაა მიმართული. წმინდა გიორგის კულტის აღზევება ჯვაროსნული ომების ხანას უკავშირდება და ამავე ეპოქაშივე რამოდენიმე ქრისტიანული სახელმწიფოს ოფიციალურ პატრონად ცხადდება. ამ კულტის ნარატიული თუ იკონოგრაფიული ტრანსფორმაციები – ქრისტეს მოწამეობის მიმეზისიდან ურჩხულთან მებრძოლ გმირ და კეისარ-დემიურგამდე – სახარებისეული ქრისტეს პოლიტიკური ქრისტიანობით ჩანაცვლების ნიშანიცაა, რაც ქრისტიანული პოლიტიკური თეოლოგიის პარადიგმატულ საფუძვლად შეიძლება ჩაითვალოს. ქრისტიანული ცნობიერების ასეთი რადიკალური სახეცვლილების ერთ-ერთი ახსნა კი შეიძლება სწორედ ისაა, რომელსაც ჰარნაკი ასახელებს (თუმცა იქვე ხაზს უსვამს მის მიმართ საკუთარ სკეფსისსაც), რომ „სოფელი უფრო ძლიერი აღმოჩნდა ვიდრე ქრისტე“.“ – გიორგი მაისურაძე – ძალა-უფლების პარადიგმა და მისი გენეზისი ქრისტიანულ პოლიტიკურ თეოლოგიაში „მართლმადიდებლობა ისლამურ ფუნდამენტალიზმზე საშიშია. იგი წარმოადგენს მთავარ მუქარას დასავლური ცივილიზაციისთვის,რადგან ცდილობს ოჯახური ურთიერთობების რეგლამენტირებას და არ ცნობს გეებს და ტრანსგენდერებს. პუტინი ევროპას მართმადიდებლურ კედელს უშენებს,“ – შვეციის საგარეო საქმეთა მინისტრი – კარლ ბილდტი. „XVIII საუკუნეში, საფრანგეთის რევოლუციამდე რამოდენიმე წლით ადრე გაჩნდა ლიტერატურული ჟანრი, რომელსაც „ლიბერტინული“ ეწოდა და რომელიც საყოველთაოდ აღიარებული მორალური და სექსუალური ნორმების საწინააღმდეგოდ, სრულ აღვირახსნილობას აღწერდა და ყოველგვარ ზნეობრივ ტრადიციას აბუჩად იგდებდა. ამ ჟანრის ერთ-ერთი პირველი და ყველაზე ცნობილი წარმომადგენელი ფრანგი მარკიზი დონასიენ ალფონს ფრანსუა დე სადი კაცობრიობის ისტორიაში, უპირველეს ყოვლისა, მისი სახელიდან წარმოებული ფსიქოპათოლოგიური ტერმინის სადიზმის სახელით შევიდა. სადი, გარდა სკანდალური რომანების ავტორობისა, ახალი ეპოქის პირველი უდიდესი დისიდენტიც იყო, რომელიც თანაბარი უკომპრომისობითა და რადიკალურობით აკრიტიკებდა ჯერ მონარქიასა და სამღვდელოებას, შემდეგ იაკობინელთა დიქტატურასა და „დირექტორიას“, ბოლოს კი ნაპოლეონის იმპერიას. XX საუკუნის გერმანელი დრამატურგის პეტერ ვაისის პიესაში „მარატ/სადი“ უკვე ფსიქიატრიულ კლინიკაში იძულებით მოთავსებული სადი იხსენებს საფრანგეთის მეფე ლუი XV-ზე განხორციელებულ წარუმატებელ ტერაქტში დადანაშაულებული პიროვნების – დამიანეს სიკვდილით დასჯის ამბავს. პარიზის ერთ-ერთ ცენტრალურ მოედანზე რამოდენიმე საათი გრძელდებოდა სიკვდილით დასჯის სანახაობა. ბრალდებული ნელი და ხანგრძლივი წამებით მოკლეს. ამ ისტორიის გახსენებისას კი სადს ყურადღება იმაზე გადააქვს, რომ მოედანზე მდგარი ერთი სახლის ფანჯარაში ჯაკომო კაზანოვა ჩანს, რომელსაც ერთდროულად ორ ქალთან სექსი აქვს. ჩემი აზრით, პეტერ ვაისს ამ ერთ სცენაში ნაჩვენები აქვს სადის შემოქმედების მთელი არსი: იმ დროს, როდესაც საფრანგეთში მრავალწლიანი პოლიტიკური ტერორი, სამოქალაქო თუ იმპერიული ომები მძვინვარებდა, სადმა თავის რომანებში ყოველგვარ ზღუდეს მოკლებული და „აღვირახსნილი“ სექსუალობის დეტალური აღწერით ერთგვარი ჰიპერრეალობა შექმნა, რომელმაც ყოველდღე გილიოტინაზე მოკვეთილი თავების ნახვით ემოციებდაჩლუნგებული ადამიანების შეძრწუნება და მათთვის მგრძნობელობის უნარის დაბრუნება შეძლო. სეკულარული „მოდერნის“ ხანაში რელიგიური აკრძალვების ადგილი საზოგადოებრივმა მორალიზმმა და იურისპრუდენციამ დაიკავა, რელიგიებს სამეცნიერო დისკურსები ჩაენაცვლა, „ცოდვას“ – „პერვერსიები“ და „პათოლოგიები“. XIX საუკუნის არაერთი ცნობილი მწერალი და ხელოვანი აღმოჩნდა ახალი ზნეობრივი ინსტანციების შეტევისა და თავდასხმების სამიზნე. სამაგალითოდ გუსტავ ფლობერისა და ოსკარ უაილდის წინააღმდეგ მიმართული სასამართლო პროცესების გახსენებაც შეიძლება. არაევრპოულ ქვეყნებში კი, მაგალითად რუსეთის იმპერიაში, სადაც საზოგადოებრივი განვითარების დონე საგრძნობლად ჩამორჩებოდა ევროპულ სტანდატებს, 1917 წლამდე ისევ მძლავრობდა საეკლესიო ცენზურა, რომელსაც ძალა შესწევდა დოსტოევსკის რომანიდან „ეშმაკნი“ მთელი ერთი თავი ამოეღო, ხოლო ტოლსტოი ანათემასთვის გადაეცა.“ – გიორგი მაისურაძე – “ხელოვნება, როგორც „პათოლოგია“ და „ბოროტება“. „თუ საბჭოთა სახელმწიფოს ფუძემდებელთა უმეტესობისათვის პროლეტარიატის დიქტატურა ერთადერთი სწორი პოლიტიკური სისტემა და რევოლუციის მთავარი მიზანია, ტროცკისთვის იგი მხოლოდ დროებითი ეტაპი და საშუალებაა უკლასო საზოგადოების შესაქმნელად. ამდენად, იგი "პროლეტკულტურის" გამოგონების წინააღმდეგიცაა. მას იმ დროის ერთ-ერთ საუკეთესო - ვენის უნივერსიტეტში აქვს განათლება მიღებული, თავისუფლად ფლობს რამდენიმე ევროპულ ენას, კარგად იცნობს კლასიკურ და თანამედროვე ლიტერატურასა და ხელოვნებას. თვით სამოქალაქო ომის დროსაც კი ტროცკი პოულობს დროს ლიტერატურული სალონების მოსაწყობად, სადაც იგი თავად კითხულობს პუშკინისა და ბლოკის ლექსებს და მისი ქარიზმით გაბრუებულ მანდილოსნებსა და ინტელექტუალებს ხელოვნებასა თუ ფილოსოფიაზე ესაუბრება. ასეთ ვითარებაში იგი დაუახლოვდა ალექსანდრა კოლონტაის და "თავისუფალი სიყვარულის", სექსუალური თავისუფლებისა და პოლიგამიის კოლონტაისეული იდეების აქტიურ მხარდამჭერად იქცა. ამან კი შესაძლებელი გახადა ის, რომ 20-იანი წლების დასაწყისის საბჭოთა რუსეთი სექსუალური თავისუფლების ურადიკალურესი ექსპერიმენტების ადგილად გადაიქცა. ტროცკი ვენის უნივერსიტეტში სწავლისას გაეცნო ფროიდის მოძღვრებას, პირადად იცნობდა ფსიქოანალიტიკოს ალფრედ ადლერს და ძალიან სწრაფად მისი ზეგავლენის ქვეშაც მოექცა. ფსიქოანალიტიკური ცოდნა მას საშუალებას აძლევს იფიქროს, რომ ადამიანის სულიერი ტკივილების მიზეზი დათრგუნული სექსუალური სურვილებია, რომლებიც არაცნობიერი ფსიქიკის რეპრესიული აპარატით ხორციელდება. ტროცკი, როგორც რევოლუციონერი, თავს ვალდებულად გრძნობს, რათა ებრძოლოს რეპრესიულ სისტემებს, რომლის განსახიერებაცაა ტრადიციული ბურჟუაზიული ოჯახი, აგებული პატრიარქალურ პრინციპებსა და მონოგამიაზე, რომელიც თავის მხრივაც მხოლოდ რეპრესიულ ფსიქიკას ანვითარებს. ამიტომაც ადამიანმა უნდა გაითავისუფლოს თავი იმ ცრურწმენებისგან, რომელსაც ფსიქოანალიტიკოსი და "სექსუალური რევოლუციის" პირველი თეორეტიკოსი ვილჰელმ რაიხი "თავსმოხვეულ რეპრესიულ მორალს" უწოდებს და არ რცხვენოდეს საკუთარი სექსუალური სურვილებისა, რაოდენ "უცნაური" და "არატრადიციული" სახისაც არ უნდა იყოს ისინი. ტროცკის გაცნობიერებული აქვს ძალაუფლების, როგორც სიამოვნებაზე უფლების არსი და უკლასო საზოგადოებაში, სადაც არავინ არავის აღარ ჩაგრავს, რეპრესიებმოცილებული სექსუალური თავისუფლება უნდა ზეიმობდეს, რომელიც სურვილების არა ჩახშობისაკენ იქნება მიმართული, არამედ მათი რეალიზების საშუალებებს შექმნის. ეს კი საბოლოო ჯამში ახალი ადამიანებისგან დაკომპლექტებული თავისუფალი საზოგადოების გარანტი გახდება. საყურადღებოა ის ფაქტი, რომ თავად ვილჰელმ რაიხს საბჭოთა კავშირში სტალინის დიქტატურის გამარჯვებისა და ტოტალიტარული სისტემის დამკვიდრების მიზეზად იქ 20-იანი წლების ბოლოს შეჩერებული სექსუალური რევოლუცია მიაჩნდა და უკვე ემიგრაციაში მყოფ ტროცკის ახალ თანამშრომლობას სთავაზობდა. თუმცაკი, ტროცკისთვის ფსიქოანალიზის მნიშვნელობა მხოლოდ სექსუალური რევოლუციით არ შემოიფარგლება: მისი რწმენით ამ მოძღვრებამ გადამწყვეტი როლი უნდა ითამაშოს ახალი ადამიანის შექმნაში. იგი, ერთი მხრივ, მაქსიმალურად ხელს უწყობს საბჭოთა კავშირში ფსიქოანალიზის გავრცელებას: უშუალოდ მისი კურატორობით იქმნება ფსიქოანალიტიკური ცენტრები და ბავშვთა სახლები, ითარგმნება და გამოიცემა ფსიქოანალიტიკური ლიტერატურა, საიდუმლოდ ფინანსდება ფსიქოანალიტიკური ინტერნაციონალიც. ამასთანავე, ტროცკის შეაქვს საკუთარი კორექტივები ფსიქოანალიზში და მისგან, ფაქტობრივად, ახალი მოძღვრებისა თუ პრაქტიკული მეთოდოლოგიის შექმნას ცდილობს, რომელიც ახალი ადამიანის გამოყვანის იდეას უნდა დაექვემდებაროს. მისი ინოვაციები სერიოზულ ზეგავლენას ახდენენ ისეთ მნიშვნელოვან რუს ფსიქოლოგებზე, როგორებიც არიან ალექსანდრ ლურია და ლევ ვიგოტსკი, ხოლო გიორგი მალისის წიგნი "კომუნიზმის ფსიქოანალიზი" ერთგვარ "ფროიდო-ტროცკისტულ" მანიფესტადაც კი შეიძლება ჩაითვალოს, სადაც ამ "მოძღვრების" მთავარი მიზანიცაა გაცხადებული: "ახალი საზოგადოება, რომლის ტკივილიანი დაბადების მომსწრენიც ჩვენ ვართ, ყველა ადამიანის ნებისმიერი სახის დაკმაყოფილების საშუალებებს შექმნის", ისე, რომ აღარაფრის "განდევნა" და სურვილებზე უარის თქმა საჭირო აღარ იქნება. ამისათვის კი მანამდე ადამიანის ცნობიერება უნდა გასუფთავდეს, რომელიც ტროცკის თავის ერთ-ერთ ყველაზე ექსცენტრულ ტრაქტატში - "მომავლის კულტურის შესახებ", ასე წარმოუდგენია: "თავისი შემდგომი განვითარების მსვლელობაში ადამიანი საკუთარ თავის ზემოდან ქვემოთ გასუფთავებას ახორციელებს: ჯერ მოიცილებს ღმერთს, მერე სახელმწიფოს საფუძვლებს მეფისგან გაასუფთავებს, შემდეგ ეკონომიკის პრინციპებს მოაშორებს ქაოსს და კონკურენციას და ბოლოს უკვე საკუთარ შიდა სამყაროს გაწმენდს ყოველგვარი არაცნობიერისა და სიბნელისაგან".“ – ლ. დ. ტროცკი, ანუ რევოლუციის პოეტიკა – გიორგი მაისურაძე „მორალი არ უნდა ეფუძნებოდეს რელიგიას, ანუ სხვანაირად რომ ვთქვათ ცრურწმენას...“ – ა. აინშტაინი „რაზეც არ უნდა ილოცოს ადამიანმა, ის ლოცულობს სასწაულზე. ყველა ლოცვა, კი დადის შემდეგზე: "უფალო, გააკეთე ისე, რომ ორჯერ ორი არ იყოს ოთხი".“ – ი. ტურგენევი „ის, რომ მე ვუარყოფ გაურკვეველ სამებას და ჩვენს დროში სრულიად აზრდაკარგულ იგავს პირველი ადამიანის დაცემის შესახებ, მკრეხელურ ისტორიას ღმერთზე, რომელიც იშვა ქალწულისაგან ადამიანის ცოდვების მოსანანიებლად, მიმაჩნია სრულიად სამართლიანად...“ – ლ. ტოლსტოი „ის, ვინც ცხოვრობს იმქვეყნიური ცხოვრებისათვის, სახიფათოა ამქვეყნიურ ცხოვრებაში.“ – რ. ინგერსოლი „არც ერთი ადამიანი იუმორის გრძნობით, არ ყოფილა რელიგიის დამფუძნებელი.“ – რ. ინგერსოლი „რატომ ვიყოთ კარგები, თუკი ღმერთი არ არსებობს? კითხვის ამ ფორმით დასმა ნამდვილი სულმდაბლობაა. როცა რელიგიური ადამიანი კითხვამს ასე მისვამს (ამას ბევრი მათგანი აკეთებს), მაშინვე მიჩნდება სურვილი, ასე ვუპასუხო: „ნამდვილად იმის თქმა გინდა, რომ ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც კარგად იქცევი, ღმერთის კეთილგანწყობისა და წყალობის მოპოვება ან უარყოფისა და სასჯელის აცილების სურვილია? ეს მორალი კი არა, პირფერობაა, ჩექმების ლოკვა, მუდმივად ცაში მდებარე დიდი სამეთვალყურეო კამერისთვის ცქერა, ან თავში მდებარე პატარა მოსასმენი აპარატისა, რომელიც აკვირდება შენს ყოველ მოძრაობას, ყოველ ფარეულ ფიქრს“. როგორც აინშტაინმა თქვა, „თუკი ადამიანები მხოლოდ იმიტომ იქცევიან კარგად, რომ სასჯელის ეშინიათ და ჯილდოს მიღების იმედი აქვთ, მაშინ მართლაც საცოდავი არსებები ვყოფილვართ“. მაიკლ შერმერი წიგნში „კეთილისა და ბოროტის მეცნიერება“ ამას „კამათის შემჩერებელს“ უწოდებს. თუკი აღიარებთ, რომ ღმერთის არარსებობის შემთხვევაში „ჩაიდენდით ძარცვას, გაუპატიურებას და მკვლელობას,“ ამით ამორალურ პიროვნებად ავლენთ თავს და „დანარჩენებმა უმჯობესია თქვენგან თავი შორს დავიჭიროთ“.“ – რიჩარდ დოკინსი. „ღმერთი როგორც ილუზია“.

მაგინებენ, მეგობრებო. მაგინებენ მრავალფეროვნად და დიდი ვნებით. ცოცხალსა და მკვდარს აღარ მიტოვებენ - მაგინებენ პიროვნულად და მაგინებენ გენეტიკურად... მეძახიან მამათმავალს, პედერასტს (და პიდარასტსაც კი), მეტრაკეს (ასეთიც წავიკითხე) და, თქვენ წარმოიდგინეთ, პიდარმონსაც... ოღონდ ეს კი რაღაა, არ ვიცი. მაგინებს ყველა, ვისაც არ ეზარება და ვისაც ლათინური ან ქართული ასოებით შეუძლია წერა. თუმცა მარტო მე არ მაგინებენ, აგინებენ და ემუქრებიან ყველას, ვინც შავ შარვალში, შავ პერანგსა და შავ ფეხსაცმელ-რეიტუზში არ შემოსილა ("მართლმადიდებლური მოდა - 2013 წლის გაზაფხული-ზაფხულის სეზონი"). გაოგნებული ვარ, რა გინება სცოდნიათ ქალებს! ზოგი გოგონა ისეთი საყვარელია ფოტოზე, მაგრამ ისე საშინლად, ზიზღით და ტკბობით იგინება, ლამისაა მათ მშობლებს დავურეკო. რა გაათხოვებს ამათ! ვინ მოიყვანს ამათ ცოლად? ვის უნდა ასეთი, ჰა, ვთქვათ, მორწმუნე, მაგრამ "შოფერივით" ენამყრალი რძალი! ეს რა შვილს გაზრდის! არ მჯერა მე ასეთი მორწმუნეების... რა სწამთ ამათ? როგორია ამათი ღმერთი? მაგინებელ-მოძველბიჭო-მოსადისტო-მოკაგებეშნიკო-ჯადოქარ-გაუნათლებელი ქართველი? რა ვქნა, მეგობრებო, არ არსებობს ასეთი ღმერთი! ახლა ეწყინებათ, ამას რომ ვიტყვი (და უფრო დიდი წყრომით მაგინებენ), მაგრამ ერთხელ მაინც რომ ჰქონდეთ სახარება წაკითხული, ეცოდინებოდათ, რომ ქრისტიანების ღმერთი სხვანაირია. ეს ამბავი გასცდა 17 მაისის კონტექსტს, ანკი რაღა შუაშია საერთოდ 17 მაისი! ესაა ბრძოლა განათლებულობასა და გაუნათლებლობას შორის! თუმცა რა უნდა ვუთხრა იმ ხალხს, ვისაც სიტყვები "პასუხისმგებლობის აღება" და "პასუხისგებაში მიცემა" ერთი და იგივე ჰგონია... ჰო, პირადად მე სწორედ ამის გამო მაგინებენ. ერთგან ვთქვი (ვფიქრობ, სავსებით ლოგიკური რამ), რომ პატრიარქი პასუხისმგებელია იმაზე, რაც ეკლესიაში ხდება და რომელიღაც საიტზე კი ეს ტექსტი ამგვარად მოთარგმნეს: მწ. ლ. ბუღაძე პატრიარქის დაპატიმრებას ითხოვსო... ჰოდა, მაგინებენ, აბა, რას იზამენ! მაგრამ მართლაც ასეა: იმ სიბნელეზე, რითიც ეს გაბოროტებული, სისხლმოწყურებული და დაყრუებული მრევლი იკვებება, ჩვენი ეკლესიაა, ჩვენი პატრიარქია პასუხისმგებელი! ამ დღეებში მხოლოდ რამდენიმე სასულიერო პირი თუ გამოვიდა და ღიად დაგმო ძალადობა. მხოლოდ მათ სცადეს რეალურად ქრისტიანობის დაცვა წარმართებისგან, რომელნიც ქრისტიანებს უწოდებენ საკუთარ თავს. მაგრამ დეკონაზი იაკობ მახნიაშვილი, დეკანოზი თამაზ ლომაძე, დეკანოზი თეოდორე გაგნიძე (მიუხედავად იმისა, რომ ზოგჯერ წარმოუდგენელ რამეებს ამბობს), დეკანოზი ლევან მათეშვილი თუ დედა სიდონია ახლა სრულ უმცირესობაში არიან. მათი ხმა არ ისმის. ყვირიან (და ამათი რიცხვი კი ლეგიონია) ფულისა და გავლენის მანიით შეპრყობილი ექსტრემისტ-პოლიტიკანი ფსევდო-სასულიერო პირები, რომელნიც ქრისტეს ჯვარმცმელ მღვდელმთავარ კაიაფასა და დოსტოევსკის დიდ ინკვიზიტორს უფრო ჰგვანან, ვიდრე ქრისტიან მოძღვრებს! რატომ გვავიწყდება, ვის მიმართავს მეორედ მოსვლის ქრისტე იოანეს გამოცხადებაში (წაკითხვა გვეზარება, მამაოები გვიკრძალავენ თუ მოციქულ იოანეს არ ვცემთ პატივს)? ვის სთხოვს უპირველეს პასუხს? ჰო, გვავიწყდება... ეკლესიებს! ეკლესიებს, სადაც ღმერთი უარყვეს და საიდანაც ღმერთი გამოდევნეს... ეს გინების მოყვარული მრევლი სუსტია, ამათ ყველა შეაშინებს (უვიცის შეშინება ბევრად უფრო ადვილია, ვიდრე მცოდნესი), მხოლოდ ესენიღა თუ შერჩნენ ეკლესიას, მალე მარტო ზომბები გედგებიან აზრგამოცლილ წირვებზე... სასულიერო პირებო (და არა კარიერისტებო და წარმართებო, ვისაც თანამდებობა გგონიათ სასულიერო პირის წოდება), გამოჩნდით! ამხილეთ სიბნელე! დაიცავით ეკლესია ამ ჭეშმარიტად აპოკალიპტურ მხეცად ქცეული "საბჭოთა ქრისტიანობისგან!" თქვენ კი, ვაჟკაცო გოგოებო და ბიჭებო, განაგრძეთ გინება! წინ - გინებით - სასუფევლისკენ!

თავი მეთვრამეტე 9. არ აჰხადო სიშიშვლე შენს დას, მამაშენის ასულს ან დედაშენის ასულს, შინ დაბადებულს ან გარეთ დაბადებულს. 22. არ დაწვე მამაკაცთან დედაკაცური წოლით. ეს სისაძაგლეა. 23. არანაირ ცხოველთან არ იქონიო კავშირი, რათა არ გაუწმიდურდე მისგან. არც ქალი არ უნდა დადგეს ცხოველის წინ სამაკინტლოდ; ეს სიბილწეა. თავი მეოცე 13. ვინც მამაკაცთან დაწვება ისე, როგორც ქალთან წვებიან, სიბილწეს ჩაიდენენ ორივენი. უნდა მოკვდნენ. მათზეა მათი სისხლი. 14. ვინც ცოლად ითხოვს ქალიშვილს და მის დედას, ეს გარყვნილება იქნება. ცეცხლში უნდა დაიწვან კაციც და ქალებიც, რომ არ იყოს გარყვნილება თქვენს შორის. 15. ვინც საქონელთან დაიჭერს კავშირს, უნდა მოკვდეს და საქონელიც უნდა მოკლათ. 16. თუ ქალი საქონელთან სამაკინტლოდ მივა, მოკალი ქალიც და საქონელიც. უნდა დაიხოცონ. მათზეა მათი სისხლი. 17. ვინც წაიყვანს თავის დას, თავისი მამის ასულს, ან თავისი დედის ასულს, და ორივენი დაინახავენ ერთმანეთის სიშიშვლეს, სამარცხვინოა და უნდა მოიკვეთონ თავიანთი ხალხის თვალწინ. თავის დას სიშიშვლე აჰხადა. ცოდვა აწევს. კომენტარი: ააა... თურმე საიდან მოდის ეს „გენიალური აკრძალვები“, გასაგებ არს! უკაცრავად მაგრამ ეს იდიოტიზმი რატომ უნდა მიგვაჩნდეს მორალურ ჭეშმარიტებად? რატომ იდიოტიზმი? ჰა!... ეს წესები არის „ღმერთისგან“ ხომ? ასეა! და მას სურს რომ ჩვენ ისინი დავიცვათ და სწორედ ამიტომ უამრავ ადამიანს ეს მიაჩნია უდიადეს ჭეშმარიტებად და სძულს მათი დამრღვევნი ხომ? უკაცრავად მაგრამ, ჯერ ერთი რა იცის ამ „ღმერთმა“ რომ ეს წესები სწორია, მეორეც რა ვიცით ჩვენ რომ ეს სწორია და მესამეც – რატომ უნდა დავემორჩილოთ ამ წესებს? ა, თუ არ დავიცავთ მათ „ყოვლადმოწყალე ღმერთი“ ჯოჯოხეთში გვიკრავს თავს ხომ? და ესაა „ღმერთი“? გამოსულელდით სულმთლად?! ზოოფილია, ინცესტი და ინცუხტი და ჰო კიდევ ჰომოსექსუალიზმიც არის ცუდი იმიტომ რომ ასე თქვა „დიდებულმა ზეციურმა მამიკომ“ (ასე სჯერა მილიონობით „ჭკვიან“ ადამიანს უკვე საუკუნეები!)? და მერე მე რა აქედან? რატომ უნდა დავუჯეროთ მას? მით უმეტეს თუ ის ჯოჯოხეთით იმუქრება? რა ეს სწორედ იმას არ ნიშნავს რომ აბრაამისეული „უფალი“ არის – სადისტი და ფაშისტი მოძალადე? და ეს უნდა გვიყვარდეს? და ჯანდაბაშიც წასულა ეს „ღმერთი“ საერთოდ!!!!!!... შეიტენოს ერთ ადგილას თავისი „მორალი“!!!!!!...

„ერთმანეთისგან გაირჩეს უწმიდური და წმიდა, ცხოველი“ (ლევიტ. 11-47) „უწმინდური“ ცხოველები: 1. აქლემი 2. ბოცვერი 3. კურდღელი 4. ღორი 5. ძერა 6. ქორიყორანი სირაქლემა ბუ თოლია მიმინო ჭოტი ჩვამა წერო, ბუკიოტი ვარხვი კოდალა, ყარყატი ჩანჩა ოფოფი ღამურა; 22. სალყამი 23. ხარგოლი 24. ხაგაბი 25. ზღარბი 26. ბაყაყი 27. კუ 28. ლოკოკინა 29. თხუნელა. თავი მეთერთმეტე 41. ყველაფერი, რაც კი მიწაზე დაძვრება, უსურმაგია, არ გეჭმევათ. 42. არანაირი მუცელზე მხოხავი, არანაირი მრავალფეხა, არანაირი მიწაზე მძრომი არ გეჭმევათ, რადგან უსურმაგები არიან. კომენტარი: უკაცრავად, მაგრამ არ მიგაჩნიათ ეს ყველაფერი იდიოტიზმად?! „წმინდა“ ცხოველები? „უწმინდური“? ეს საერთოდ რა ჯანდაბას უნდა ნიშნავდეს?! ა, იმას რომ რაც „ღმერთს მოსწონს“ – „წმინდაა“ და რაც „არ მოსწონს“ – „უწმინდური“? უკაცრავად მაგრამ რა იცის „ღმერთმა“ რაა „წმინდა“ და რა არა? უპს, დამავიწყდა! ის ხომ „ყოვლისმცოდნეა“! ჰმმ... კარგი... თუნდაც ასე, მაგრამ ჩვენ ადამიანები რა შუაში ვართ? რაში უნდა გვანაღვლებდეს რა მოსწონს და არ მოსწონს აბრაამის „ღმერთს“? მერე ჩვენ რა აქედან? რა უნდა ამ „ზეარსებას“ ჩვენგან? რატომ არ შეგვეშვება? და თუ არ დავუჯერებთ რა, მოგვკლავს? და ესაა „ღმერთი“? შერაცხო ცხოველთა და ა.შ. რაღაც ნაწილი „უწმინდურად“ არის ღვთაებრივი „სიბრძნე“??...

ტელეოლოგია (სიცოცხლის მიზანი და აზრი) დეონტიკური განმარტებებით: მიზანი # 1. ჭამა-სმა დიდად შესარგი (ზომიერების დაცვით) 01. დასაშვებია რძის ნაწარმი 02. დასაშვებია ბოსტნეული 03. დასაშვებია მარცვლეული 04. დასაშვებია ხილი 05. აკრძალულია ხორცი (ცოცხალ არსებათა სხეულთა ჭამა) მიზანი # 2. მეცნიერული სწავლა-განათლება (ბიოეთიკის დაცვით) 01. დასაშვებია დარვინიზმი 02. დასაშვებია დუალიზმი 03. დასაშვებია რაციონალიზმი 04. დასაშვებია პანთეიზმი 05. დასაშვებია პოლითეიზმი 06. დასაშვებია პოლიდემონიზმი 07. აკრძალულია მონოთეიზმი მიზანი # 3. ჯანსაღი და თავისუფალი სექსი (ზომიერების დაცვით) 01. დასაშვებია ჰომოსექსუალიზმი 02. დასაშვებია ლესბიზმი 03. დასაშვებია ბისექსუალიზმი 04. დასაშვებია ტრანსსექსუალიზმი 05. დასაშვებია პოლიგინეა (მრავალი ცოლი) 06. დასაშვებია პოლიანდრია (მრავალი ქმარი) 07. დასაშვებია ინცუხტი (შორ ნათესავთა ქორწინება) 08. დასაშვებია ინცესტი ( ა) დებს შორის ლესბიური და ბ) დასა და ძმას შორის ჰეტეროსექსუალური) 09. აკრძალულია სექსუალური ძალადობის ნებისმიერი ფორმა მიზანი # 4. გენეტიკური და სულიერი ევოლუციური აპოთეოზი (ძალადობის გარეშე) 01.დასაშვებია გენური ინჟინერია 02.დასაშვებია ბიონიკა 03.დასაშვებია უჯრედული ინჟინერია 04.დასაშვებია ალქიმია 05.დასაშვებია ოკულტური მაგიზმი 06.აკრძალულია ცხოველური და ჰუმანოიდურ-ანთროპომორფული ორგანიზმების ვივისექცია (სადისტური ექსპერიმენტები)

ჯაინიზმის თანახმად სამყარო შედგება ექვსი სუბსტანციისაგან, ესენია: ჯივა დრავია – სული, დჰარმასტიკაია – მოძრაობის გამტარი, ადჰარმასტიკაია – უძრაობის გამტარი, კალა – დრო, აკაშა – სივრცე და აჯივა ანუ პუდგალა – მატერია, ეს სუბსტანციები მარადიულები, უსაწყისოები და უსასრულოები არიან, მათ არ გააჩნიათ არც დასაბამი და არც დასასრული. სამყაროს შემადგენელი სუბსტანციების შესახებ ჯაინიზმის ეს თეორია, ანალოგიურია ინდუიზმში, ბუდიზმში და სხვა დჰარმულ მოძღვრებებში არსებული თეორიებისა სამყაროს სტრუქტურასთან დაკავშირებით. ისევე როგორც ყველა დჰარმული მოძღვრება, ჯაინიზმიც ამტკიცებს, რომ არსებობს მრავალი ტატვა ანუ ყოფიერების ელემენტი, რომელთაგან არის აგებული მთელი სამყაროს ყოფიერება, პირველი ექვსი ტატვა ესენია: ჯივა – სული, აჯივა – მატერია, ასრავა – ნაკადი, ბანდჰა – შებოჭვა, სამვარა – შეჩერება, ნირჯარა – ჩამოცილება და მუქტი – განთავისუფლება. ისევე როგორც მსოფლიოს სხვა მოძღვრებებში, ჯაინიზმშიც არსებობს კონრეტული ეთიკურ-მორალური კოდექსი და გნოსეოლოგიური სისტემა. მართალი რწმენა – სამიაგ დარშანა, მართალი ცოდნა – სამიაგ ჯნანა და მართალი საქციელი – სამიაგ ჩარიტრა ერთად შეადგენენ გზას სულიერი ხსნისაკენ. მართალი რწმენა არის ორნაირი: ბუნებითი და შეძენილი. ჯაინიზმის თანახმად არსებობს სამოთხისა და ჯოჯოხეთის ურიცხვი სამყარო. ჯაინიზმის მიხედვით არსებობენ ოთხი სახის ღმერთები: ბჰავანავასა – სრასასახლეებში მცხოვრები ღმერთები, ვიანტარა – შუასამყაროს ღმერთები, ჯიოტიშკა – კოსმიურ სხეულთა, მზეების, პლანეტებისა და მთვარეების ღმერთები და ვიმანიკა – კოსმიურ ხომალდებში მცხოვრები ღმერთები. ისევე როგორც მსოფლიოს ყველა სულიერ მოძღვრებაში, ჯაინიზმშიც არსებობს სულის თეორია, რომელიც ჩემი აზრით გასხვავდება ყველ დანარჩენი თეორიებისაგან. ჯაინიზმის თანახმად ადამიანის ჯივა დრავიას ანუ სულს, რომელიც დასაზღვრულია სივრცესა და დროში, აქვს პულსირების, შეკუმშვისა და გაფართოების უნარი, სული ხან იკუმშება და ხანაც ფართოვდება, ამასთან ის სივრცე რომელსაც იკავებს სული, სულთან ერთად იკუმშება და ფართოვდება ანუ სულს აქვს დროსივრცული კონტინიუმის დავიაციის უნარი. ჯაინიზმის თანახმად მატერიის დაყოფა უსასრულოდ შეიძლება. მატერიასა და სივრცეში სივრცული წერტილების რაოდენობა უსასრულოა. ამ იდეის გამო ჯაინიზმი ნაწილობრივ შეგვიძლია მივიჩნიოთ მეტაფიზიკურ ატომიზმად. ისევე როგორც დანარჩენ დჰარმულ მოძღვრებებში (მაგ. ინდუიზმში, ბუდიზმში და ა.შ.) ჯაინიზმში არსებობს კარმის თეორია. ჯაინიზმის მიხედვით ადამიანი იბოჭება კარმული ენერგიის რვა ფორმით, ესენია: ცოდნის დაბინდვა – ჯნანა ვარანია, აღქმის დაბინდვა – დარშანა ვარანია, გრძნობათა წარმომშობი – ვედანია, შეცდომილებაში შემყვანი – მოხანია, კარმა რომელიც განსაზღვრავს ადამიანის ფიზიკური სიცოცხლის ხანგრძლივობას – აიუ, სტატუსის განმსაზღვრელი – გოტრა და წინააღმდეგობრივი – გატრა. დასავლური ეზოთერიკული და აღმოსავლური დჰარმული მოძღვრებების თანახმად ადამიანს გააჩნია რამოდენიმე სხეული, რასაც ამტკიცებს ჯაინიზმიც. ჯაინიზმის მიხედვით ადამიანს აქვს ხუთი სხეული: აუდარიკა შარირა – ფიზიკური სხეული, ვაიკრია შარირა – ტრანსფორმაციის სხეული, ახარაკა შარირა – ტელეპორტაციის სხეული, ტაიჯასა შარირა – ცეცხლის სხეული და კარმანა შარირა – კარმული ენერგიის სხეული. ყოველივე ზემოთთქმულიდან ვასკვნი, რომ ჯაინიზმი წარმოადგენს ლოგიკურ და რაციონალურ ფილოსოფიურ-მეტაფიზიკურ სისტემას, ნაწილობრივ იდეალისტური და ნაწილობრივ მატერიალისტური ელემენტებით. გამომდინარე ჯაინისტური მეტაფიზიკის ანალიზიდან, ჩემი აზრით ჯაინიზმი ესაა იდეალისტურ-მატერიალისტური ატომისტური ათეისტური ეტერნალიზმი, რომლის იდეები საკმაოდ დამაჯერებელია და პირდაპირ არის დაკავშირებული თანამედროვე ფიზიკის ფუნდამენტურ დოქტრინასთან, „ენერგიის შენახვის კანონთან“, რომლის თანახმადაც არაფერი არ იქმნება და არაფერი არ ნადგურდება, არამედ ყველა და ყველაფერი მხოლოდ გარდაიქმნება და უსაწყისოდ და უსასრულოდ გადადის ყოფიერების ერთი ფაზიდან მეორეში. ჯაინისტურ მოძღვრებაში არსებობს სამი მთავარი საგანძური: სამიაგ-ჯნანა – ჭეშმარიტი ცოდნა, სამიაგ-დარშანა – ჭეშმარიტი რწმენა და სამიაგ-ჩარიტრა – მართალი საქციელი. უფრო პრაქტიკულად ჭეშმარიტი ანუ მართალი რწმენა შეიძლება აღიწეროს შემდეგნაირად: 1. რწმენა იმისა, რომ სამყარო იყოფა ცოცხალ და არაცოცხალ ელემენტებად. 2. რწმენა იმისა, რომ სული და მატერია იმყოფებიან ურთიერთქმედებაში შვიდი საფუძველის პროცესის გავლით. 3. ტირთხანკარების, ჭეშმარიტი წმინდა წერილის და სულიერ მოძღვართა ჭეშმარიტების რწმენა. არსებობს იმ ადამიანების ხუთი განმასხვავებელი ნიშან-თვისება, რომელიც განსაზღვრავს მართალი რწმენის მფლობელს: 1. სულიერი სიმშვიდე (პრასანა) 2. სულიერი ხსნის ანუ განთავისუფლების სურვილი (სამვეგა) 3. სამყაროზე არმიჯაჭვულობა (ნირვედა) 4. თანაგრძნობა (ანუკამპა) 5. საფუძვლების რწმენა (ასტიკია) ადამიანი რომელიც ფლობს მართალ რწმენას, თავისუფალია სიამაყის რვა სახეობისგან: 1. სიამაყე ოჯახით 2. სიამაყე ძალით 3. სიამაყე სილამაზით 4. სიამაყე ცოდნით 5. სიამაყე სიმდიდრით 6. სიამაყე ძალაუფლებით 7. სიამაყე მატერიალურ სამყაროში არსებული კავშირებით 8. სიამაყე სულიერი წარმატებებით ის აგრეთვე უნდა აკმაყოფილებდეს რვა მოთხოვნას, რათა მიაღწიოს: 1. ეჭვებისგან თავისუფლებას 2. მატერიალური კომფორტის სურვილისგან თავისუფლებას 3. ჭეშმარიტი მორწმუნეების პატივისცემას 4. თავისუფლებას ლტოლვისა და შეზიზღებისგან 5. ცრუ გზისადმი მიდრეკილებისგან თავისუფლებას 6. ურწმუნოთა ხსნას 7. მართალი რწმენის გამოცხადებას 8. ჭეშმარიტი სწავლების გავრცელებას მართალი გზის მიმდევარი (მარგანუსარი): 1. გამოიმუშავებს ფულს პატიოსანი გზით 2. დიდად აფასებს იმათ ვინც სულიერი განვითარებით მასზე მაღლა დგანან და მიჰყვება მათ 3. შედის ქორწინებაში მხოლოდ თანასწორ და წესიერ ადამიანებთან 4. ერიდება ცოდვის ჩადენას 5. იცავს დროისა და ადგილის წეს-ჩვეულებებს 6. აუგად არ საუბრობს სხვებზე 7. ცხოვრობს კარგ მხარეში და უსაფრთხო საცხოვრებელში 8. მუდამ კარგ კამპანიაშია 9. პატივს სცემს მშობლებს 10. ტოვებს საფრთხის შემცველ და ცუდი რეპუტაციის მქონე ადგილებს 11. არ სჩადის ცუდ საქციელს 12. ცხოვრობს საკუთარი ფინანსური შესაძლებლობების ფარგლებში 13. იმოსება სტატუსისა და წეს-ჩვეულებების მიხედვით 14. ვითარდება ინტელექტუალურად 15. ყოველდღიურად ისმენს საუბრებს რელიგიურ თემაზე 16. იკვებება დადგენილ დროს 17. უარს ამბობს საკვებზე, როდესაც მოუნელებლობა აწუხებს 18. ახორციელებს სამ მიზანს: რელიგიას, სიმდიდრეს და სიამოვნების მოპოვებას სხვებისთვის ზიანის მიყენების გარეშე 19. აძლევს წყალობას ბერებს და ღატაკებს 20. თავისუფალია სიჯიუტისგან 21. კეთილშობილია 22. არ დადის აკრძალულ ადგილებში 23. მოქმედებს საკუთარი შესაძლებლობების შესაბამისად 24. პატივს სცემს ბრძენებს 25. ზრუნავს მათზე ვინც მასზეა დამოკიდებული 26. შორსმხედველია 27. სპეციალიზირებულია საკუთარ სფეროში 28. იმათი მადლობელია ვინც მას ეხმარება 29. კარგ ზეგავლენას ახდენს სხვებზე 30. თავშეკავებულია 31. მოწყალეა 32. ნათელი გონება აქვს 33. კეთილგანწყობილია 34. ებრძვის ექვს შინაგან მტერს: სურვილს, მრისხანებას, სიხარბეს, სიამაყეს, აღგზნებას და შურიანობას 35. აკონტროლებს ხუთ გრძნობას ჭეშმარიტი ჯაინი იცავს ხუთ აღთქმას: პირველი აღთქმა: ძალადობისგან თავშეკავება და არაძალადობის პრაქტიკა (აჰიმსა) მეორე აღთქმა: სიცრუისგან თავის შეკავება და სიმართლის თქმა (სატია-ვრატა) მესამე აღთქმა: ქურდობისგან თავის შეკავება (ასტეია-ვრატა) მეოთხე აღთქმა: მრუშობისგან თავშეკავება და უბიწოების დაცვა (ბრაჰმაჩარია-ვრატა) მეხუთე აღთქმა: არამომხვეჭელობა (აპარიგრაჰა) ჯაინმა ბერებმა უნდა განახორციელონ პრაქტიკაში კონტროლის სამი სახეობა (გუპტი): 1. გონების კონტროლი (მანო გუპტი) 2. სიტყვების კონტროლი (ვაჩანა გუპტი) 3. სხეულის კონტროლი (კაია გუპტი) ბერებმა პრაქტიკაში უნდა განახორციელონ დაკვირვებულობის ხუთი სახეობა (სამიტი): 1. დაკვირვებულობა სიარულისას 2. დაკვირვებულობა საუბრისას 3. დაკვირვებულობა ჭამისას 4. დაკვირვებულობა საგნების ხმარებისას 5. დაკვირვებულობა ბუნებრივი მოთხოვნილებების მოთავებისას ბერი აგრეთვე უნდა იცავდეს ათ კეთილშობილ მოვალეობას (დჰარმა): 1. შენდობის აბსოლუტური უნარი (უტამა კშამა) 2. მოკრძალებულობა (მარდავა) 3. პირდაპირობა (არჯავა) 4. ჭეშმარიტება (სატია) 5. სიწმინდე (შუჩი) 6. თვითკონტროლი (სამიანა) 7. ასკეზა (ტაპას) 8. განდგომილება (ტიაგა) 9. არმიჯაჭვულობა (აკინჩანია) 10. უბიწოება (ბრაჰმაჩარია) ხარისხობრივი აღთქმები (გუნავრატა) შეზღუდული ტერიტორიის აღთქმა (დიგავრატა), როდესაც მორწმუნე ათი მიმართულებით საზღვრავს თავის საცხოვრისს. საგნების შეზღუდული გამოყენების აღთქმა (ბჰოგა-უპაბჰოგა ვრატა), როდესაც მორწმუნე ზღუდავს მატერიალური საგნებით სარგებლობას. უმიზნო ცოდვებისგან თავის არიდების აღთქმა (ანარტჰა-დანდა ვრატა), როდესაც მორწმუნე აკონტროლებს საკუთარ აზრებს, სიტყვებს და საქციელს. დისციპლინური აღთქმები (შიკშავრატა) 1. სამაიიკა-ვრატა – როდესაც ადამიანი ერიდება ცოდვილ საქმიანობას და დაკავებულია მედიტაციით, ლოცვების კითხვით და წმინდა ტექსტების შესწავლით. 2. დევაშავაკაშიკა-ვრატა – როდესაც ადამიანი დებს აღთქმას და ზღუდავს საკუთარ საარსებო სივრცეს გარკვეული დრო. 3. პაუშადხა-ვრატა – როდესაც უბრალო მორწმუნე უახლოვდება ბერულ ცხოვრებას, იწყებს მარხვას და დაკავებულია მხოლოდ სულიერი პრაქტიკით. 4. ატიტხი-სამვიბჰაგა ვრატა – როდესაც ადამიანი მოწიწებით სთავაზობს ბერებს საკვებს, სამოსს და მედიკამენტებს. მართალი ასკეზა. მართალი ასკეზა შედგება თორმეტი პრაქტიკისგან. გარეგანი ასკეზა: 1. მარხვა (ანაშანა) 2. უფრო ნაკლები საკვების მიღება ვიდრე აუცილებელია (უნოდარი) 3. მათხოვრობით ცხოვრება (ბჰიკშაჩარი) 4. უგემური საკვების ჭამა (რასა პარიტიაგა) 5. სხეულებრივი ტკივილის ატანა და გაძლება (კაია კლეშა) 6. ამსოფლიური საქმიანობებისგან განრიდება და განმარტოება (სალლინატა) შინაგანი ასკეზა: 1. მონანიება (პრაიაშჩიტა) 2. ბერების პატივისცემა (ვინაია) 3. ბერების მსახურება (ვაიავრატია) 4. კვლევა-ძიება (სვადჰია) 5. მედიტაცია (დჰიანა) 6. განდეგილობა (ვიუტსარგა) ჯაინის სწავლებაში არსებობს თორმეტი სახეობა მედიტაციისა (ბჰავანა): ასკეზის ეს თორმეტი სახეობა სულს ეხმარება გასხივოსნების მიღწევასა და მატერიისაგან განთავისუფლებაში. 1. ფიქრი არამუდმივობის შესახებ (ანიტია ბჰავანა). აქ იგულისხმება ყოფიერების არამუდმივობა სამყაროში. 2. ფიქრი უმწეობის შესახებ (აშარანა ბჰავანა). აქ საუბარია იმაზე, რომ სულს არ გააჩნია სხვა საზრდო და თავშესაფარი გარდა რელიგიისა. 3. ფიქრი სანსარას შესახებ (სანსარა ბჰავანა). აქ აუცილებელია დაფიქრება დაბადებისა და სიკვდილის ციკლზე, რომელსაც სული გადის უსაწყისო დროიდან. 4. ფიქრი მარტოობის შესახებ (ეკატვა ბჰავანა). აქ ადამიანმა უნდა გააცნობიეროს რომ სული თავისი ევოლუციის გზას გადის სრულ მარტოობაშიმ მას არავინ ახლავს თან. 5. ფიქრი განსხვავებულობის შესახებ (ანიატვა ბჰავანა). აქ ადამიანი აცნობიერებს სულისა და სხეულის განსხვავებულობას. 6. ფიქრი სიბინძურის შესახებ (აშუჩი ბჰავანა). ადამინურ სხეულში საამაყო არაფერია, ის მუდამ ბინძურია და სავსეა სისხლითა და ძვლებით და აქვს მიდრეკილება სნეულებებისაკენ. 7. ფიქრი მოძალებული კარმული ნაკადის შესახებ (ასრავა ბჰავანა). აქ ადამიანი ფიქრობს კარმული მატერიის ნაკადის მოძალებაზე. 8. ფიქრი კარმული ნაკადის შეჩერების შესახებ (სამვარა ბჰავანა). 9. ფიქრი კარმისაგან გასუფთავების შესახებ (ნირჯარა ბჰავანა). 10. ფიქრი სამყაროს ბუნებაზე (ლოკა ბჰავანა). 11. ფიქრი იმაზე, რომ რთულია განთავისუფლების გზის პოვნა (ბოდჰი დურლაბჰა ბჰავანა). 12. ფიქრი დჰარმის შესახებ (დჰარმა ბჰავანა). არსებობს საზოგადოდ მიღებული ორი ჯგუფი, რომელთაგან თითოეული თვითკონტროლის 17 ქვედანაყოფისგან შედგება. პირველი ჯგუფი: თვითკონტროლი ხუთი სახის უძრავი ცოცხალი არსებების მიმართ: 1. ზიანის არ მიყენება მიწაზე მცხოვრები ცოცხალი არსებებისთვის 2. ზიანის არ მიყენება წყალში მცხოვრები ცოცხალი არსებებისთვის 3. ზიანის არ მიყენება ცეცხლში მცხოვრები ცოცხალი არსებებისთვის 4. ზიანის არ მიყენება ჰაერში მცხოვრები ცოცხალი არსებებისთვის 5. ზიანის არ მიყენება ბოსტნეულისათვის თვითკონტროლი ოთხი სახის მოძრავი ცოცხალი არსებების მიმართ: 6. ზიანის არ მიყენება ორი გრძნობითი ორგანოს მქონე ცოცხალი არსებებისათვის 7. ზიანის არ მიყენება სამი გრძნობითი ორგანოს მქონე ცოცხალი არსებებისათვის 8. ზიანის არ მიყენება ოთხი გრძნობითი ორგანოს მქონე ცოცხალი არსებებისათვის 9. ზიანის არ მიყენება ხუთი გრძნობითი ორგანოს მქონე ცოცხალი არსებებისათვის 10. ძვირფასი ნივთებისგან თავის შორს დაჭერა 11. ჯდომის, სიარულის და ძილის დროს დაკვირვებულობა 12. გულგრილობა მატერიალური საქმიანობების მიმართ 13. ფიზიოლოგიური მოთხოვნილებების მოთავებისთვის ადგილის დაკვირვებით შერჩევა 14. სამოსის და სხვა საგნების მოვლა-პატრონობა 15. გონების კონტროლი 16. სიტყვების კონტროლი 17. სხეულის კონტროლი მეორე ჯგუფი: ხუთი გრძნობის კონტროლი: 1. შეხების გრძნობის კონტროლი 2. გემოვნების კონტროლი 3. ყნოსვის კონტროლი 4. მხედველობის კონტროლი 5. სმენის კონტროლი ხუთი ცოდვისგან თავშეკავება: 6. ძალადობისგან თავშეკავება 7. სიცრუისგან თავშეკავება 8. ქურდობისგან თავშეკავება 9. მრუშობისგან თავშეკავება 10. მომხვეჭელობისგან თავშეკავება ოთხ ვნებაზე გამარჯვება: 11. გამარჯვება მრისხანებაზე 12. გამარჯვება სიამაყეზე 13. გამარჯვება ტყუილზე 14. გამარჯვება სიხარბეზე სამი შუამავლის კონტროლი 15. გონების კონტროლი 16. სიტყვების კონტროლი 17. სხეულის კონტროლი ჯაინები პრაქტიკაში ახორციელებენ თაყვანისცემის ხუთსახა ფორმულას, რომელიც ჯაინების ყველა სკოლის მიერ არის აღიარებული და ეწოდება ნამასკარა-მანტრა (ან პანჩა ნამასკარა). ეს მანტრა არის ჯაინისტური წმინდა წერილის სინთეზი. ესენია: ნამო არიხანტანამ – არხატების ანუ გასხივოსნებული სულების თაყვანისცემა. ნამო სიდჰანამ – სიდჰების ანუ განთავისუფლებული სულების თაყვანისცემა. ნამო აიჩარიანამ – აჩარიების ანუ რელიგიური მეთაურების თაყვანისცემა ნამო უვაჯჯხაიანამ – უპადხიების ანუ რელიგიური მასწავლებლების თაყვანისცემა. ნამო ლოე სავვა სახუნამ – მსოფლიოს ყველა ბერის თაყვანისცემა. მისდევს რა თავის ანალიტიკურ ტრადიციას ჯაინიზმი კარმას რამოდენიმე ჯგუფად ჰყოფს, გამოჰყოფს მათ განმასხვავებელ ნიშან-თვისებებს, რათა მისი გაგება გაიოლდეს. შესაბამისად კარმა იყოფა შემდეგ ჯგუფებად: 1. დრავია-კარმა და ბჰავა-კარმა (მატერიალური და აზრობრივი კარმა) 2. შუბჰა-კარმა და აშუბჰა-კარმა (ბედნიერი ანუ პოზიტიური და უბედური და უარყოფითი კარმა) 3. ირიაპატხიკა-კარმა და სამპრარაიიკა-კარმა (კარმა, რომელიც ითრევს და კარმა რომელიც არ ითრევს) 4. გჰატი-კარმა და აგჰატი-კარმა (დაბინდული კარმა და არადაბინდული კარმა) კარმა რომელიც განსაზღვრავს სტატუსს (გოტრა) ეს კარმა განსაზღვრავს იმას, თუ სად დაიბადება ცოცხალი არსება. ის იყოფა ორად: მაღალი სტატუსის კარმად და დაბალი სტატუსის კარმად, რომელთაგან თითოეული რვა ქვესახეობად იყოფა. 1. მაღალი სტატუსის კარმა (უჩხა-გოტრა) ადამიანს ანიჭებს მაღალ სოციალურ, ინტელექტუალურ და სულიერ სტატუსს. 2. დაბალი სტატუსის კარმა (ნიჩა-გოტრა) ადამიანს მართებს სრულიად საპირისპირო რამეს, ის ადამიანს ანიჭებს სოციალურ, ინტელექტუალურ და სულიერ სიღატაკეს და დაცემულ მდგომარეობას. წინააღმდეგობრივი კარმა (ანტარაია) ეს კარმა ხელს უშლის სასურველის მიღებას და მიზნების განხორციელებას და ფლობს ხუთ ქვესახეობას. 1. კარმა, რომელიც აფერხებს მოქმედებას (დანა-ანტარაია): ამ კარმის ზეგავლენით შეუძლებელი ხდება იმ ადამიანთათვის საგნების გადაცემა, რომლებიც იმსახურებენ ამას. 2. კარმა რომელიც აფერხებს მოგებას (ლაბდჰა-ანტარაია): ამ კარმის ზეგავლენით ყოველგვარი ძალისხმევის მიუხედავად შეუძლებელია მოგების მიღება. 3. კარმა რომელიც აფერხებს ტკბობას (ბჰოგა-ანტარაია): ამ კარმის გამო შეუძლებელი ხდება საკვებით, სასმელით და ა.შ. ტკბობა. 4. კარმა რომელიც ეწინააღმდეგება ხანგრძლივ ტკბობას (უპაბჰოგა-ანტარაია): ამ სახის კარმის ზეგავლენით შეუძლებელი ხდება იმ საგნებით ტკბობა, რომლებით ტკბობაც შეიძლება არაერთხელ. 5. ძალის შემაფერხებელი კარმა (ვირია-ანტარაია): ამ სახის კარმის ზეგავლენით შეუძლებელი ხდება საკუთარი ძალების მთლიანად და სრულფასოვნად გამოყენება. ანუპურვი-ნამა-კარმა ჯივას (ცოცხალ არსებას) აიძულებს, როდესაც მისი სიცოცხლის ხანგრძლივობა სრულდება, წავიდეს სიკვდილის ადგილიდან დადგენილ დროს ახალი დაბადების ადგილას. რამეთუ არსებობს ყოფიერების ოთხი მდგომარეობა (ღმერთები, ადამიანები, ცხოველები და ჯოჯოხეთის არსებები), აგრეთვე არსებობს ანუპურვი კარმას ოთხი სახეობა: 1. დევა-ანუპურვი ნამა-კარმა (ღმერთების კარმა) 2. მანუშია-ანუპურვი ნამა-კარმა (ადამიანების კარმა) 3. ტირიაგ-ანუპურვი ნამა-კარმა (ცხოველთა კარმა) 4. ნარაკა-ანუპურვი ნამა-კარმა (ჯოჯოხეთის არსებათა კარმა) მოძრაობა (გატი): 1. პრაშასტა-ვიჰაიოგატი ნამა-კარმა ცოცხალ არსებას აძლევს საშუალებას იმოძრაოს როგორც სიამოვნებს 2. აპრაშასტა-ვიჰაიოგი ნამა-კარმა იწვევს მოძრაობის უწესრიგო მანერას. პრატიეკა-პრაკრიტი: 1. პარაგჰატა-ნამა-კარმა ცოცხალ არსებას აძლევს სხვებზე უპირატესობას. ის ანიჭებს სხვებისთვის ზიანის მიყენების და განადგურების უნარს, სხვა მხრივ არ უშვებს მტრების გამარჯვებას და ზიანის მიყენებას ამ უპირატესობის მფლობელისთვის სხვების მხრიდან. 2. უჩხავასა-ნამა-კარმა ანიჭებს სუნთქვის უნარს. 3. ატაპა-ნამა-კარმა ცოცხალი არსების სხეულს, რომელიც თავისთავად არაა ცხელი, გამოასხივოს თბილი სიდიადე. 4. უდიოტა-ნამა-კარმა ღმერთების, ასკეტების, აგრეთვე მთვარის, ვარკვლავების, ძვირფასი ქვების, მცენარეების და მანათობელი მწერების სხეულებს იმ სახის ტრანსფორმაციის უნარს ანიჭებს, რომლის შედეგადაც მათ შეუძლიათ ცივი სინათლის გამოსხივება. 5. აგურულაგჰუ-ნამა-კარმა ცოცხალ არსებას ხდის არც მძიმედ და არც მსუბუქად ე.ი. მას ანიჭებს უნარს არ ფლობდეს არც აბსოლუტურ წონას და არც მის აბსოლუტურ არქონას. 6. ტირტხანკარა-ნამა-კარმას ცოცხალი არსება მიჰყავს ტირთხანკარას მდგომარეობაში. 7. ნირმანა-ნამა-კარმა განსაზღვრავს სხეულის ფორმაციას ე.ი. სხეულის ნაწილებს აყალიბებს ისე როგორც საჭიროა. 8. უპაგჰატა-ნამა-კარმა იწვევს თვითგვემას, ეს ხდება მაშინ როდესაც ცოცხალი არსების სხეულის რომელიმე ნაწილი იწვევს ტანჯვას. ტრასა-პრაკრიტი: 1. ტრასა-ნამა-კარმა სხეულს აძლევს უნარს იმოძრაოს ბუნებრივად 2. ბადარა-ნამა-კარმა იძლევა უხეშ სხეულს 3. პარიაპტა-ნამა-კარმა ორგანოებს და სხეულის უნარებს, გრძნობებს, სუნთქვას, სიტყვებს და აზრებს განვითარებაში ეხმარება 4. პრატიეკა-ნამა-კარმა ცოცხალ არსებას აძლევს საშუალებას ფლობდეს განცალკევებულ სხეულს 5. სტხირა-ნამა-კარმა კბილებს, ძვლებს და ა.შ. ანიჭებს უნარს იყვნენ მკვრივები 6. შუბჰა-ნამა-კარმა ჭიპის ზემოთ განლაგებულ სხეულის ნაწილებს ანიჭებს უნარს იყვნენ მშვენიერები 7. სუბჰაგა-ნამა-კარმა ცოცხალ არსებას აძლევს უნარს იყოს სიმპათიური იმის მიმართ ის წინაშეც ვალში არაა 8. სუსვარა-ნამა-კარმა ხმას მელოდიურს ხდის 9. ადეია-ნამა-კარმა ადამიანს ანიჭებს უნარს იყოს დამაჯერებელი 10. იაშკირტი-ნამა-კარმა არის ღირსების და დიდების გარანტია სტხავარა პრაკრიტი: 1. სტხავარა-ნამა-კარმა ცოცხალ არსებას აძლევს უძრავ სხეულს. 2. სუკშმა-ნამა-კარმა ელემენტარულ არსებებს აძლევს ფიზიკური გრძნობებით შეუცნობად ნატიფ სხეულს. 3. აპარიაპტა-ნამა-კარმა არ აძლევს ორგანოებს განვითარდნენ სრულყოფილად და ტოვებს მათ ჩამოუყალიბებლად. 4. სადჰარანა ცოცხალ არსებას აძლევს სხვა ცოცხალი არსებების მსგავს სხეულს. 5. ასტხირა-ნამა-კარმა ხელს უწყობს ყურების, წარბების და სხეულის სხვა ნაწილების მოქნილობას. 6. აშუბჰა-ნამა-კარმა წელს ქვემოთ მდებარე სხეულის ნაწილებს საგრძნობად მახინჯს ხდის. 7. დურბჰაგა-ნამა-კარმა ხდის ცოცხალ არსებას არასიმპათიურს. 8. დუხსავარა-ნამა-კარმა ცოცხალი არსების ხმას არამელოდიურს ხდის. 9. ანადეია-ნამა-კარმა ლაპარაკს ხდის არადამაჯერებლად. 10. აიიაშკირტი-ნამა-კარმას მივყავართ უღირსობისა და სირცხვილისკენ. კარმა რომელიც ჩრდილავს და ბინდავს ცოდნას (ჯნანავარანია-კარმა) 1. კარმა, რომელიც ჩრდილავს ცოდნას, მიღებულს გრძნობების შედეგად. 2. კარმა, რომელიც ჩრდილავს ცოდნას, მიღებულს მოსმენით. 3. კარმა, რომელიც ჩრდილავს ცოდნას, მიღებულს ნათელხილვით. 4. კარმა, რომელიც ჩრდილავს ცოდნას, მიღებულს ტელეპატიით. 5. კარმა, რომელიც ჩრდილავს ცოდნას, მიღებულს ყოვლისმცოდნეობით. კარმა რომელიც ჩრდილავს და ბინდავს აღქმას (დარშანავარანია-კარმა) სიტყვა დარშანა ითარგმნება როგორც „აღქმა“, რათა განვასხვავოთ იგი იმ შემთხვევათაგან როცა იგი ნიშნავს რწმენას ან ხედვას. აქედან გამომდინარე დარშანა ანუ აღქმა აქ ნიშნავს საგნების საერთო არასპეციფიკურ ცოდნას, რაც საპირისპიროა სპეციფიკური ცოდნისა, რომელსაც ეწოდება ჯნანა. ეს საერთო აღქმა არსებობს ოთხი სახის, აქედან კარმაც, რომელიც მას ჩრდილავს არის ოთხი სახის: 1. კარმა, რომელიც ჩრდილავს მხედველობით აღქმას. 2. კარმა, რომელიც ჩრდილავს არამხედველობით აღქმას (გონებით). 3. კარმა, რომელიც ჩრდილავს დისტანციურად მიღებულ ცოდნას. 4. კარმა რომელიც ჩრდილავს სრულყოფილ აღქმას. ამასთან დამატებით არსებობს კარმის კიდევ ხუთი ქვესახეობა, რომლებიც ჩრდილავენ აღქმას, რომლებიც დაკავშირებული არიან ძილის სიფხიზლეზე მბრძანებლობაზე. მათ ეწოდებათ „ვედანია“. 1. კარმა, რომელიც იწვევს ძილს, რომლიდანაც გამოფხიზლება მარტივია. 2. კარმა, რომელიც იწვევს ძილს, რომლისგანაც რთულია გამოფხიზლება. 3. კარმა, რომელიც იწვევს ძილს დგომისა და ჯდომის დროს. 4. კარმა, რომელიც იწვევს ძილს სიარულისას. 5. კარმა, რომელიც ძილში სხვადასხვა მოქმედებებს იწვევს (სომნამბულიზმი). კარმა რომელიც იწვევს შეგრძნებებს (ვედანია-კარმა) ეს კარმა იწვევს მატერიალურ შეგრძნებებს. 1. კარმა, რომელიც იწვევს სიამოვნებას და ბედნიერებას. 2. კარმა, რომელიც იწვევს ტკივილს და უბედურებას. კარმა რომელსაც შეცდომილებაში შეჰყავს ცოცხალი არსება (მოხანია-კარმა) ამ სახის კარმა ხელს უშლის სულის ძალისხმევას. ეს კარმა იმდენად ძლიერია, რომ თან მოაქვს სულის შებოჭვის ყველა სხვა ფორმა: უდისციპლინო ცხოვრება (ავირატი), მოურიდებლობა (პრამადა), ვნება (კეშაია) და იოგა (სულის ვიბრაციები). კარმის ეს ფორმა ამახინჯებს მართალ რწმენას და აღქმას. იგი ხელს უშლის მართალ საქციელს. ოთხი მთავარი ვნების გარდა არსებობს კიდევ ცხრა „პსევდოვნება“ ანუ „სუბვნებები“, რომლებიც თან ახლავან მრისხანებას, სიამაყეს, სიცრუეს და სიხარბეს და მიჰყავთ ისინი ინტენსიფიკაციისაკენ. ისინია: 1. სიცილი 2. სიმპათია 3. ანტიპათია 4. შიში 5. მწუხარება 6. უპატივცემლობა 7. ქალური სექსუალური ვნება 8. მამრობითი სექსუალური ვნება 9. საშუალო სქესის სექსუალური ვნება. კარმა რომელიც განსაზღვრავს ფიზიკურ აგებულებას (ნამა) ეს კარმა განსაზღვრავს ფიზიკურ სტრუქტურას ანუ სხეულს რომელიც სულმა უნდა დაიკავოს. ამ კარმის მრავალი კლასიფიკაცია არსებობს: 1. პინდა-პრაკრიტი: 14 კატეგორია, რომელიც შეიცავს 65 ქვესახეობას. 2. პრატიეკა-პრაკრიტი: 8 სახეობა. 3. ტრასა-პრაკრიტი: 10 სახეობა. 4. სტხავარა-პრაკრიტი: 10 სახეობა. ჯაინური სწავლებით არსებობს კარმის 42 მთავარი კლასი და 93 სუბკლასი, რომლებიც განსაზღვრავენ ფიზიკურ სტრუქტურას. პინდა პრაკრიტის 14 სახეობა და 65 ქვესახეობა. ყოფიერების მდგომარეობა (გატი): 1. დევა-გატი ნამა-კარმას მივყავართ ყოფიერების ღვთაებრივი მდგომარეობისკენ. 2. მანუშია-გატი ნამა-კარმას მივყავართ ყოფიერების ადამიანური მდგომარეობისკენ. 3. ტირიაგ-გატი ნამა-კარმას მივყავართ ყოფიერების ცხოველური მდგომარეობისკენ. 4. ნარაკა-გატი ნამა-კარმას მივყავართ ყოფიერების უმდაბლესი მდგომარეობისკენ. ცოცხალი არსებების კლასები (ჯატი): 1. ეკენდრია-ჯატი ნამა-კარმას მივყავართ ერთი გრძნობითი ორგანოს მქონე არსებად დაბადებისკენ. 2. დვინდრია-ჯატი ნამა-კარმას მივყავართ ორი გრძნობითი ორგანოს მქონე არსებად დაბადებისკენ. 3. ტრინდრია-ჯატი ნამა-კარმას მივყავართ სამი გრძნობითი ორგანოს მქონე არსებად დაბადებისკენ. 4. ჩატურინდრია-ჯატი ნამა-კარმას მივყავართ ოთხი გრძნობითი ორგანოს მქონე არსებად დაბადებისკენ. 5. პანჩენდრია-ჯატი ნამა-კარმას მივყავართ ხუთი გრძნობითი ორგანოს მქონე არსებად დაბადებისკენ. სხეულები (შარირა): 1. აუდარიკა-შარირა ნამა-კარმა ქმნის ფიზიკურ სხეულს, რომელიც დამახასიათებელია ადამიანებისა და ცხოველებისათვის. 2. ვაიკრია-შარირა ნამა-კარმა ქმნის „ტრანსფორმაციის სხეულს“, რომელიც შედგება ნატიფი მატერიისგან და ფორმაში და განზომილებებში. ბუნებით ამ სხეულს ფლობენ ღმერთები, უმდაბლესი არსებები და ზოგიერთი ცხოველები, ადამიანს მისი შეძენა შეუძლია უმაღლესი სრულყოფილების მდგომარეობაში. 3. ახარაკა-შარირა ნამა-კარმა ქმნის „გადაადგილების (ტელეპორტაციის) სხეულს“. ეს სხეული შედგება ნატიფი მატერიისა და სუფთა სუბსტანციისგან და ცოცხალ არსებას აძლევს უნარს ნებისმიერი სახის აქტიური ან პასიური წინააღმდეგობის გარეშე გადაადგილდეს. ის ასკეტებს საშუალებას აძლევს რთულ დოგმატურ საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაცია მიიღონ არხატებისგან, რომლებიც სამყაროს სხვა ნაწილში იმყოფებიან, მაშინ როცა მათი ფიზიკური სხეულები რჩება დედამიწაზე. 4. ტაიჯასა-შარირა ნამა-კარმა ქმნის „ცეცხლოვან სხეულს“. ეს სხეული შედგება ცეცხლოვანი პუდგალებისგან და მისი ფუნქციაა საკვების მონელება, ის აგრეთვე ასკეტების მიერ გამოიყენება ცოცხალი არსებების და საგნების დასაფერფლად. 5. კარმანა-შარირა ნამა-კარმა ქმნის კარმულ სხეულს. ის წარმოადგენს კარმული ნივთიერების სათავსოს. ის დინამიკურია და ყოველწამიერად იცვლება და გარდაისახება, რამეთუ ახალი კარმა მუდმივად ასიმილირდება სულის მიერ, ხოლო უკვე არსებული ქვრება. ა, სხეულის თანხლებით ჯივა ტოვებს ფიზიკურ სხეულს სიკვდილის მომენტში და თავისი ახალი დაბადების ადგილას გადაინაცვლებს, სადაც კარმული სხეული ახდენს დანარჩენი ახალი სხეულების ბაზისის ფორმირებას. სხეულის მთავარი და მეორეხარისხოვანი ნაწილები: ანგოპანგა-ნამა-კარმა საწყისს აძლევს სხეულის მთავარ და მეორეხარისხოვან ნაწილებს. ცეცხლოვანი და კარმული სხეულები ნაწილებს არ ფლობენ, ამიტომაც არსებობს მხოლოდ სამი სახის ამგვარი კარმა: 1. აუდარიკა-ანგოპანგა ნამა-კარმა ქმნის ფიზიკური სხეულის მთავარ და მეორეხარისხოვან ნაწილებს. 2. ვაიკრია-ანგოპანგა ნამა-კარმა ქმნის „ტრანსფორმაციის სხეულის“ მთავარ და მეორეხარისხოვან ნაწილებს. 3. ახარაკა-ანგოპანგა ნამა-კარმა ქმნის „გადანაცვლების სხეულის“ მთავარ და მეორეხარისხოვან ნაწილებს. კარმული შებოჭვის ხუთი სახეობა. ბანდჰანა-ნამა-კარმა ახალშთანთქმულ პუდგალებს აძლევს უნარს შეერთდნენ შეზღუდულ ერთიანობაში ადრე ასიმილირებულებთან, არის ამ კარმის ხუთი სახეობა, რომლებიც შეესაბამებიან ხუთ სხეულს: 1. აუდარიკა-ბანდჰანა-ნამა-კარმა ბოჭავს ფიზიკურ სხეულს. 2. ვაიკრია-ბანდჰანა-ნამა-კარმა ბოჭავს „ტრანსფორმაციის სხეულს“. 3. ახარაკა-ბანდჰანა-ნამა-კარმა ბოჭავს „გადანაცვლების სხეულს“. 4. ტაიჯასა-ბანდჰანა-ნამა-კარმა ბოჭავს „ცეცხლოვან სხეულს“. 5. კარმანა-ბანდჰანა-ნამა-კარმა ბოჭავს კარმულ სხეულს. შეერთებები: სანგჰატანა-ნამა-კარმა ეს კარმა აიძულებს სხვადასხვა სხეულების პუდგალებს ერთმანეთს დაუკავშირდნენ; ის „აგროვებს“ მათ. ხუთი სხეულის შესაბამისად არსებობს ამგვარი კარმის ხუთი სახეობა: 1. აუდარიკა-სანგჰატანა-ნამა-კარმა ერთად აგროვებს ფიზიკური სხეულის პუდგალებს. 2. ვაიკრია-სანგჰატანა-ნამა-კარმა ერთად აგროვებს „ტრანსფორმაციის სხეულის“ პუდგალებს. 3. ახარაკა-სანგჰატანა-ნამა-კარმა ერთად აგროვებს „გადაადგილების სხეულის“ პუდგალებს. 4. ტაიჯასა-სანგჰატანა-ნამა-კარმა ერთად აგროვებს „ცეცხლოვანი სხეულის“ პუდგალებს. 5. კარმანა-სანგჰატანა-ნამა-კარმა ერთად აგროვებს კარმული სხეულის პუდგალებს. სხეულის აგებულება: სამსტჰანა-ნამა-კარმა განსაზღვრავს ცოცხალი არსების სხეულის აგებულებას: 1. სამაჩატურაშრასამსტჰანა-ნამა-კარმა ქმნის მთლიანად სიმეტრიულ სხეულს 2. ნიაგროდჰა-პარიმანდალასამსტჰანა-ნამა-კარმა სიმეტრიულად აყალიბებს მხოლოდ სხეულის ზედა ნაწილს 3. სადი-სამსტჰანა-ნამა-კარმა სიმეტრიულად აყალიბებს მხოლოდ სხეულის ქვედა ნაწილს 4. კუბჯა-სამსტჰანა-ნამა-კარმა სხეულს ხდის კუზიანს, მაგრამ ხელები, ფეხები, თავი კისერი სიმეტრიულია 5. ვამანა-სამსტჰანა-ნამა-კარმა ქმნის ჯუჯა სხეულს 6. ხუნდა-სამსტჰანა-ნამა-კარმა სხეულს აყალიბებს არასიმეტრიულად

„არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა.რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური.მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე (bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება.“ – ამერიკელი ათეისტი მეცნიერი – კრისტოფერ ჰიტჩინსი.

ანარქიზმი ანარქიზმი ( ბერძნ. αναρχία - უხელისუფლეობა) — მსოფლმხედველობა, რომელიც ეწინააღმდეგება მმართველობის ყველა ფორმას და საშუალებას. კერძოდ, ანარქისტები უარყოფენ სახელმწიფოს, პოლიტიკური ხელისუფლების ან რაიმე სხვა იერარქიულიმმართველობის არსებობის საჭიროებას და მიისწრაფიან მათი ამოფხვრისკენ. უილიამ გოდვინი ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა უილიამ გოდვინის(1756-1836) ნაწერებში. ის პრესვიტერიანულიეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა ეკლესია დამწერალი გახდა, დაწერა "კალებ უილიამსი", სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ ავტორიტარიზმს, ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდაუტოპიზმს, ეკონომიკური თავისუფლების იდეას, რაც პრუდონის შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას. ანარქიიის წარმოშობა ბაკუნინის,პრუდონის და შმიდტის სახელებთნ არის დაკავშირებული. ბაკუნინი შეიძლება მივიჩნიოთ ანაარქიის ძირითად იდეოლოგად,ბაკუნინი მოსკოვში საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდა, სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აკტიურად იკვლევდა,1840 წელს იგი გერმანიაში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიირო პარაღსას და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში.1851 წელს იგი დააპატიმრეს და ციმბირში ამოაყფინეს თავი საიდანაც მალევე გაიქცადასავლეთ ევროპაში, სადაც აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთდ აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60 იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: ”სახელმწიფობრიობა და ანარქია”, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ რელიგიაპოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია ”კოლექტიური სიგიჟეა” ეკლესიას კი ”ზეციური სამიკიტნო” უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ ”თავისუფკლების სამეფოს” მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძლაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც რუსეთში ასევე ევროპულ დალათინო-ამერიკულ ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთერთ ყველზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქისტული კომუნიზმის თეორიას, თუმცა აქტიურად უპირისპირდებოდა ოქტობრის რევოლუციას და მარქსიზმს მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება. სექციების სია [დამალვა] · 1 ანარქიზმი საქართველოში · 2 იხილეთ აგრეთვე · 3 ლიტერატურა · 4 რესურსები ინტერნეტში ანარქიზმი საქართველოში[რედაქტირება] ქართველ ანარქისტებს, მიხაკო წერეთელს და ვარლამ ჩერქეზიშვილს უდიდესი როლი მიუძღვით მსოფლიოში ანარქისტული იდეების განვითრებაში, თუმცა ევროპელი და რუსი ანარქისტებისგან განსხვავებით, ქართველები აქტიურად იბრძოდნენ ეროვნული პრინციპებისათვის. სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ ამ იდეოლოგიას მიემხრნენ ის ქართველი პოლიტიკოსები, რომლებიც ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას ედგნენ სათავეში, ეროვნული თვითგადარჩენისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე იბრძოდნენ. ასეთი გამორჩეული პოლიტიკოსი იყო მიხაკო წერეთელი. მასთან ერთად, ანარქისტულ პარტიაში შედიოდნენ: ვარლამ ჩერქეზიშვილი, შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ანარქისტულმა ორგანიზაციამ ჩამოყალიბება დაიწყო 1895 წლიდან, გაძლიერდა I რევოლუციის წლებში და პირველი მსოფლიო ომის დროს შესუსტდა, რადგან მისი ქართველი მონაწილეები ამდროს საზღვარგარეთ მოღვაწეობდნენ, 1917 წლიდან კი ანარქიზმი აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას. ქართველი ანარქისტები უკომპრომისოდ ებრძოდნენ მარქსიზმს, გმობდნენ ყოველგვარ ძალადობას, მათ შორის, მის გამოხატულებას სახელმწიფოს სახით. მათი აზრით, მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ მიაღწიონ პროგრესს. ისინი ებრძოდნენ პროლეტარიატის დიქტატურას. რაც შეეხება სახელმწიფოს მოსპობის ანარქისტულ თეორიას, იგი გარკვეულწილად განუხორციელებელ იდეას მიეკუთვნება, თუმცა ცენტრალიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, მმართველობის დეცენტრალიზაცია ყველა პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის იდეალი და ქვეყნის წარმატების საფუძველია. ქართველი ანარქისტების მიერ მარქსიზმის კრიტიკაც დრომ გაამართლა. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს ავტონომიისათვის, უფრო შორსაც მიდიოდნენ: 10-იან წლებში ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას ითხოვდნენ, გამოდიოდნენ ერთა თანასწორუფლებიანობის ლოზუნგით და მათი რწმენით, მხოლოდ ეროვნული დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ შეუძლია ერს იზრუნოს თავისი სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. ქართველ ანარქისტთა შესახებ და ამ იდეოლოგიის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან კავშირზე მასალები მოიპოვება ს. ხუნდაძის, პ. გუგუშვილის, პრ. რატიანის, ლ. გორგილაძის, გ. ჯანგველიძის, გ. მეგრელიშვილის, ნ. გვიანიშვილის და სხვათა გამოკვლევებში.

ანარქიზმი ანარქიზმი ( ბერძნ. αναρχία - უხელისუფლეობა) — მსოფლმხედველობა, რომელიც ეწინააღმდეგება მმართველობის ყველა ფორმას და საშუალებას. კერძოდ, ანარქისტები უარყოფენ სახელმწიფოს, პოლიტიკური ხელისუფლების ან რაიმე სხვა იერარქიულიმმართველობის არსებობის საჭიროებას და მიისწრაფიან მათი ამოფხვრისკენ. უილიამ გოდვინი ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა უილიამ გოდვინის(1756-1836) ნაწერებში. ის პრესვიტერიანულიეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა ეკლესია დამწერალი გახდა, დაწერა "კალებ უილიამსი", სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ ავტორიტარიზმს, ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდაუტოპიზმს, ეკონომიკური თავისუფლების იდეას, რაც პრუდონის შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას. ანარქიიის წარმოშობა ბაკუნინის,პრუდონის და შმიდტის სახელებთნ არის დაკავშირებული. ბაკუნინი შეიძლება მივიჩნიოთ ანაარქიის ძირითად იდეოლოგად,ბაკუნინი მოსკოვში საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდა, სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აკტიურად იკვლევდა,1840 წელს იგი გერმანიაში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიირო პარაღსას და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში.1851 წელს იგი დააპატიმრეს და ციმბირში ამოაყფინეს თავი საიდანაც მალევე გაიქცადასავლეთ ევროპაში, სადაც აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთდ აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60 იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: ”სახელმწიფობრიობა და ანარქია”, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ რელიგიაპოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია ”კოლექტიური სიგიჟეა” ეკლესიას კი ”ზეციური სამიკიტნო” უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ ”თავისუფკლების სამეფოს” მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძლაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც რუსეთში ასევე ევროპულ დალათინო-ამერიკულ ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთერთ ყველზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქისტული კომუნიზმის თეორიას, თუმცა აქტიურად უპირისპირდებოდა ოქტობრის რევოლუციას და მარქსიზმს მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება. სექციების სია [დამალვა] · 1 ანარქიზმი საქართველოში · 2 იხილეთ აგრეთვე · 3 ლიტერატურა · 4 რესურსები ინტერნეტში ანარქიზმი საქართველოში[რედაქტირება] ქართველ ანარქისტებს, მიხაკო წერეთელს და ვარლამ ჩერქეზიშვილს უდიდესი როლი მიუძღვით მსოფლიოში ანარქისტული იდეების განვითრებაში, თუმცა ევროპელი და რუსი ანარქისტებისგან განსხვავებით, ქართველები აქტიურად იბრძოდნენ ეროვნული პრინციპებისათვის. სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ ამ იდეოლოგიას მიემხრნენ ის ქართველი პოლიტიკოსები, რომლებიც ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას ედგნენ სათავეში, ეროვნული თვითგადარჩენისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე იბრძოდნენ. ასეთი გამორჩეული პოლიტიკოსი იყო მიხაკო წერეთელი. მასთან ერთად, ანარქისტულ პარტიაში შედიოდნენ: ვარლამ ჩერქეზიშვილი, შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ანარქისტულმა ორგანიზაციამ ჩამოყალიბება დაიწყო 1895 წლიდან, გაძლიერდა I რევოლუციის წლებში და პირველი მსოფლიო ომის დროს შესუსტდა, რადგან მისი ქართველი მონაწილეები ამდროს საზღვარგარეთ მოღვაწეობდნენ, 1917 წლიდან კი ანარქიზმი აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას. ქართველი ანარქისტები უკომპრომისოდ ებრძოდნენ მარქსიზმს, გმობდნენ ყოველგვარ ძალადობას, მათ შორის, მის გამოხატულებას სახელმწიფოს სახით. მათი აზრით, მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ მიაღწიონ პროგრესს. ისინი ებრძოდნენ პროლეტარიატის დიქტატურას. რაც შეეხება სახელმწიფოს მოსპობის ანარქისტულ თეორიას, იგი გარკვეულწილად განუხორციელებელ იდეას მიეკუთვნება, თუმცა ცენტრალიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, მმართველობის დეცენტრალიზაცია ყველა პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის იდეალი და ქვეყნის წარმატების საფუძველია. ქართველი ანარქისტების მიერ მარქსიზმის კრიტიკაც დრომ გაამართლა. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს ავტონომიისათვის, უფრო შორსაც მიდიოდნენ: 10-იან წლებში ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას ითხოვდნენ, გამოდიოდნენ ერთა თანასწორუფლებიანობის ლოზუნგით და მათი რწმენით, მხოლოდ ეროვნული დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ შეუძლია ერს იზრუნოს თავისი სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. ქართველ ანარქისტთა შესახებ და ამ იდეოლოგიის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან კავშირზე მასალები მოიპოვება ს. ხუნდაძის, პ. გუგუშვილის, პრ. რატიანის, ლ. გორგილაძის, გ. ჯანგველიძის, გ. მეგრელიშვილის, ნ. გვიანიშვილის და სხვათა გამოკვლევებში. Анархия (от др.-греч. ἀναρχία «безначалие, безвластие или неподвластность, независимость»[1][2][3], «неповиновение властям, беспорядок, произвол»[4][5][6], «год без архонта»[7])[8] представляет собой идею отсутствия власти в отношении общества, группы лиц или отдельно взятого человека. В 1840 годуПьер-Жозеф Прудон использовал этот термин для обозначения новой на тот момент политической философии — анархизма, — в своём трактате «Что такое собственность?»[9]. Содержание [убрать] · 1 Анархия и политическая философия · 2 Анархия и антропология · 3 См. также · 4 Примечания · 5 Ссылки Анархия и политическая философия[править | править вики-текст] Немецкий философ Иммануил Кант рассматривал анархию в «Антропологии с прагматической точки зрения» как «закон и свобода без власти». Таким образом, по мнению Канта анархия не дотягивает до настоящего гражданского состояния, так как закон без власти будет лишь «пустой рекомендацией»[10]. В труде «К вечному миру» он писал, что анархия является крайней негативной формой существования государства после деспотии, когда искореняются «зачатки добра», когда любое малое правомерное устройство лучше, чем никакое, подразумевая под этим безвластие[11]. Пьер-Жозеф Прудон пишет, что анархия подразумевает собой отсутствие суверена, господина, давая им обозначение в лице правительства. Анархия у Прудона является мерой свободы, признающей лишь власть закона, или «необходимости»[9]. В «Решении социального вопроса» 1848 года указывает, что для республики идеальна положительная анархия, а свобода являетсяматерью порядка[12]. Ансельм Бельжарри, анархист из окружения Прудона, несколькими годами позже опубликовал брошюру «Анархия, журнал порядка» (фр. L’Anarchie, Journal de l’ordre)[13]. Макс Штирнер в труде 1844 года «Единственный и его собственность» анализирует понятие либерализма, показывая, что некоторые трактовки этого понятия идут вразрез соответствующим ему представлениям анархии и беззакония, заменяя их суррогатом из «разумного порядка» и «ограниченной свободы»[14][15]. Действительный политический либерализм порождает анархию, уничтожая господство и стирая различия между классами[15]. Реклэр отмечает, что анархия Штирнера прежде всего беспорядок, побуждаемый войной всех против всех на остове разрушенного государства[16]. Михаил Бакунин полагал, что анархия являет собой единственное условие нравственности индивида наряду с равенством[17]. Он отмечает первоначальную анархию, подразумевая под ней хаос и замешательство[18], и преступнуюанархию[19] — рабство добродетели, выражаемое в противоборстве материи и духа. Первоначальная анархия ведёт к разрушению государства в результате его порабощения другим государством[17]. Преступная анархия ассоциируется сосвободой воли, которая разрушает всякую людскую солидарность, так как группа людей с наличием свободы воли у каждого стремилась бы «уничтожить друг друга»[20]. Бакунин отождествлял анархию со свободой, подчёркивая, что анархия является тем аналогом «вольной организации рабочих масс снизу вверх», провозглашая доктрину анархо-коммунизма[21]. Пётр Кропоткин рассматривал понятие анархии в аспекте естественных наук, конкретно используя индуктивно-дедуктивный метод для оценки обобщений, выясняя, каковыми будут пути человечества для достижения свободы, равенства и братства, если оно будет действовать в рамках анархии[22]. Для Кропоткина анархия является миросозерцанием, в основе которого лежит механическое восприятие[23] и которое является «идеалом масс»[24]. В современном изложении анархия, в первую очередь, представляет собой отсутствие власти или государственности в обществе, являясь идеалом непосредственного состояния общества[25][26]. Данная трактовка получила распространение в конце XX века благодаря сдвигам в понимании самого понятия, которое определялось как упорядоченное иконституционное[27]. В уничижительном или обыденном представлении анархия олицетворяет хаос и беспорядок[28], в некоторых случаях вышесказанное является вторым значением данного понятия[26]. В рамках политического реализмамеждународная анархия подразумевает баланс сил между конфликтом и сотрудничеством между государствами[29]. Анархия и антропология См. также: Анархо-примитивизм, Антропология и Первобытный коммунизм Анархистские антропологи, такие как Дэвид Грейбер (англ.)русск. и Пьер Кластр, считают некоторые общества, среди которыхбушмены, тив, пиароа (англ.)русск., анархическими, так как они явно отвергают идею централизованной политической власти[30]. Другие антропологи, такие как Маршалл Салинс и Ричард Боршей Ли, отвергают идею обществ охотников и собирателей, которые образовались в результате скудности ресурсов и одичания, охарактеризовав их как «состоятельные сообщества»[31]. Эволюционный психолог Стивен Пинкер отмечает, что обобщение того, что анархия в смысле отсутствия правительства ведёт к анархии в смысле насильственного хаоса, является банальным, так как, с одной стороны, в догосударственных обществах совершалось большое количество убийств (до 60 % среди мужчин), но, с другой стороны, появление сильной культуры чести почти в любой части мира находится вне досягаемости закона[32]. Некоторые анархо-примитивисты полагают, что данное понятие используется для оправдания ценности современного индустриального общества и люди перемещаются дальше от естественных среды обитания и потребностей[33]. Анархи́зм (от ἀν — «без» и ἄρχή — «власть») — политическая философия, идеология, заключающая в себе теории и взгляды, которые выступают за ликвидацию любого принудительного управления и власти человека над человеком [1] Анархизм — политическая философия, основывающаяся на свободе и имеющая своей целью уничтожение всех типов принуждения и эксплуатациичеловека человеком. Анархизм предлагает заменить сотрудничеством индивидов власть, существующую за счёт подавления одних людей другими и благодаря привилегиям одних по отношению к другим. Это означает, что, по мнению анархистов, общественные отношения и институты должны основываться на личной заинтересованности, взаимопомощи, добровольном согласии и ответственности (исходящей из личной заинтересованности) каждого участника, а все виды власти (то есть принуждения и эксплуатации) должны быть ликвидированы[2]. Содержание [убрать] · 1 О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах · 2 Базовые принципы анархизма · 3 Неправильное представление · 4 Происхождение анархизма · 5 Основные направления в анархизме o 5.1 Анархо-индивидуализм § 5.1.1 Эгоизм Макса Штирнера § 5.1.2 Американская традиция o 5.2 Мютюализм o 5.3 Социальный анархизм § 5.3.1 Коллективистский анархизм § 5.3.2 Анархо-коммунизм § 5.3.3 Анархо-синдикализм o 5.4 Анархизм без прилагательных o 5.5 Постклассический анархизм § 5.5.1 Анархо-капитализм § 5.5.2 Анархо-феминизм § 5.5.3 Зелёный анархизм § 5.5.4 Квир-анархизм · 6 Анархизм как общественно-политическое движение, его история o 6.1 Первый Интернационал o 6.2 Рабочее движение o 6.3 Революция и гражданская война в России o 6.4 В борьбе с фашизмом § 6.4.1 В Италии § 6.4.2 В Испании § 6.4.3 Во время Второй мировой войны o 6.5 После Второй мировой войны · 7 Современное анархистское движение · 8 Внутренние проблемы и дебаты · 9 Критика анархизма · 10 Наиболее известные организации анархистов · 11 См. также o 11.1 Наиболее известные анархисты o 11.2 Журналы и газеты российских анархистов o 11.3 Прочее · 12 Ссылки и примечания · 13 Литература o 13.1 Критика · 14 Ссылки О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах[править | править вики-текст] Традиционный чёрный флаганархистов. Существует много типов и традиций анархизма, и не все они взаимоисключающие: как правило, конкретные анархисты являются сторонниками нескольких подвидов анархизма одновременно как дополняющих друг друга[3]: например, анархист может быть одновременно сторонником безгосударственных коммунистических идей и феминизма. Большинство анархистов традиционно считаются левыми, выступающими против не только государственности, но также частной собственности, капитализма, рыночных отношений[источник не указан 1317 дней]. К данному направлению относятся анархо-коммунисты, большинство анархо-коллективистов и анархо-синдикалистов. В то же время анархизм всегда включал в себя индивидуалистическую составляющую[4]. Стоит отметить, что ещё в 1927 году, отвечая на «Платформу», предложенную Петром Аршиновым и поддержанную Нестором Махно «группа русских анархистов в изгнании» писала (при этом отмечалось, что данные положения были сформулированы в ходегражданской войны в России в 1918—1919 годах, в ходе попытки объединения российских анархистов для совместной революционной борьбы: «(...) были признаны: либертарный коммунизм как основная материальная и организационная основа нового общества, синдикализм (в широком понимании) как основной метод действия и организации этой основы, индивидуализм как цель и смысл всего этого процесса. Было констатировано, что все три подхода - коммунизм (либертарный), синдикализм, индивидуализм - по сути, есть лишь три существенных элемента одного и того же целостного процесса: достижение методами классовой организации и классового действия трудящихся масс ("синдикалистский" метод) анархического коммунистического общества, которое призвано служить необходимой социальной базой для полного расцвета свободной индивидуальности»[5]. При этом часть современных анархистов даже выступают в поддержку капиталистических отношений (например, рыночные анархисты, агористы и др.), часть являются сторонниками рыночных отношений, но отрицают при этом капитализм (мутуалисты)[6]. При этом всё-таки представители «правого» анархизма и составляют меньшинство относительно анархистского движения в целом, в то время как большая часть анархистов по всему миру придерживается идей левого толка. По словам анархиста XXI века Синди Милштейн, анархизм — «политическая традиция, постоянно находившаяся в месте соприкосновения индивидуального и общественного»[7]. Среди анархистов нет однозначного отношения к организованности движения: часть выступает за создание анархистских организаций (в том числе анархистских профсоюзов — анархо-синдикалисты), другие же выступают резко против, отстаивая в частности принцип действия через аффинити группы, когда активисты группируются по принципу личного знакомства. Направления анархистской философской мысли включают в себя широкий спектр идей от крайнего индивидуализма до безгосударственного коммунизма. Одна часть анархистов отрицает любые виды принуждения и насилия (например —толстовцы, представители христианского анархизма), выступают с пацифистских позиций. Другая же часть анархистов наоборот поддерживает насилие, как необходимую составляющую повседневной борьбы за свои идеалы, в частности выступая с позиций пропаганды социальной революции, как единственной возможности достижения анархистского идеала вольного общества[8]. Базовые принципы анархизма[править | править вики-текст] Теория анархизма предусматривает следующие принципы[источник не указан 1513 дней]: 1. Отсутствие власти. 2. Свобода от принуждения. 3. Свобода ассоциаций. 4. Взаимопомощь. 5. Разнообразие. 6. Равенство. 7. Братство и сестринство. · Отсутствие власти подразумевает, что в анархистском обществе один человек, либо группа лиц не будут навязывать своё мнение, желание и волю другим лицам. Это же подразумевает отсутствие иерархии и представительной демократии, равно как и авторитарного правления. Анархизм исключает любого рода призывы к построению обществатоталитарного типа, при котором все люди будут подвергнуты тотальному контролю, а все сферы человеческой жизни будут стандартизированы вплоть до полного единообразия. Как раз наоборот, анархизм призывает к максимальному развитию каждой отдельной личности и индивидуализированный подход к решению проблем и потребностей отдельных людей, если на это существуют возможности[9]. · Свобода от принуждения предполагает отказ от принуждения одних людей другими к участию в какой бы то ни было деятельности, будь то в интересах отдельного человека или даже всего общества, против его воли. Участие в общественно значимых действиях либо проектах должно осуществляться по мысли анархистов не под внешнимдавлением, но при условии проявления личной ответственности перед обществом, частью которого он является[10]. · Свобода ассоциаций предполагает, что в обществе, организованном на анархистских принципах возможны любого рода ассоциации для удовлетворения всех общественных потребностей, любые общественные структуры должны создаваться свободно объединившимися людьми, обладающими равным правом определять будущее общества[11]. Анархисты полагают, что на место власти должен быть привнесён принцип действительной низовой инициативы, когда люди сами, коллективно будут решать общественные вопросы, и индивидуально (без вреда для других) свои личныевопросы. Ради решения любых проблем, которые касаются общества в целом, а также осуществления проектов, которые затрагивают широкие слои общества, инициатива должна выстраиваться снизу вверх, а не наоборот, как это имеет место в современном мире[12]. Если будет необходимость в крупных организациях, например по сбору и утилизации отходов, развитию компьютерных технологий, использованию природных ресурсов, организации промышленного производства, энергоснабжения и чего бы то ни было ещё, анархисты предлагают создавать федеративные сообщества снизу вверх, вплоть до всемирного уровня, либо на конфедеративных началах, с широким разветвлением горизонтальных связей[13]. При создании федералистских образований анархисты предлагают осуществлять их через систему делегирования, с правом немедленного отзыва делегатов, базирующуюся на принципе императивного мандата. Федерации основываются на тех же базовых принципах, но действуют через представительство от коллективов. Такие делегаты не должны принимать решений за выдвинувших его людей, но должны выполнять возложенные на них обязательства (в этом и заключается принцип императивного мандата)[14]. Два последующих принципа взаимосвязаны: · Взаимопомощь — это синоним сотрудничества. Когда люди работают сообща, их деятельность заметно эффективнее, нежели когда каждый работает поодиночке. Коллективное взаимодействие — это укороченный путь к достижению необходимого результата при возможно меньшей затрате усилий[15]. · Разнообразие — залог наиболее полноценной жизни каждого отдельного человека, из которых состоит общество.Фордистско-тейлористская организация производства, стандартизация массового производства, унификация отчуждаетлюдей друг от друга, способствует раздроблению общества на эгоистов, озабоченных только своими собственными интересами в ущерб окружающим. Данные тенденции, к тому же, способствуют разрушению окружающей среды[16]. С другой стороны, тенденции развития цивилизации способствуют развитию разнообразия рабочего процесса,дестандартизации и демассификации (что делает анархизм только более актуальным направлением общественной мысли), а потому ужасы конвейерезации человеческой жизни, неотъемлемо сопровождающие индустриализм выглядят, по крайней мере в странах уже прошедших процесс индустриализации, отходящими в прошлое[17]. Можно сказать, что разнообразие — это более экологичная форма организации, так как подразумевает индивидуализированный подход к производству и потреблению, и, кроме того, анархисты полагают, что общественные организации более эффективно удовлетворяют интересы людей тогда, когда те имеют возможность формировать их по своему усмотрению. Когда человеческая жизнь основывается на разнообразии, люди взаимодействуют более естественно и непосредственно. Кроме того, разнообразие приводит к тому, что отдельных людей становится всё сложнее контролировать[18]. С другой стороны нельзя идеализировать понятие разнообразие, так как оно возможно и в капиталистическом обществе (и не только в той форме, в которой рассматривал этот вопрос Элвин Тоффлер), что порождает пресловутое «общество потребления», которое как раз наоборот облегчает осуществление власти государством и капитализмом, и, кроме того, способствует всё более стремительному исчерпанию природных ресурсов[19]. Анархизм возможен только при так называемой «пространственной неопределённости», то есть когда невозможен тотальный контроль «сверху». К сожалению, развитие современных технологий только усиливают данный контроль, вроде бы не давая возможности такому строю, как анархизм[20]. Между тем, в сообществе свободных технологий есть другая неопределённость: между заказчиком и потребителем товара. Так что в этом смысле, как строй, анархизм в современных условиях всё равно возможен. · Равенство — означает отсутствие иерархии, одинаковые для всех возможности удовлетворения своих личных потребностей в искусстве, творчестве, продуктах труда, а также равный доступ ко всем общественным благам, в том числе последним достижениям науки и техники[21]. · Братство/сестринство подразумевает, что все люди являются равными, что интересы и потребности одних не могут быть важнее и/или ценнее интересов и потребностей других людей. Неправильное представление[править | править вики-текст] Возможно, этот раздел содержит оригинальное исследование. Добавьте ссылки на источники, в противном случае он может быть удалён. Дополнительные сведения могут быть на странице обсуждения. (16 декабря 2012) Уильям Годвин (1756—1836), один из основоположников анархизма По мнению сторонников анархизма, понятия «анархизм»( αναρχισμός) и «анархия», принадлежат к числу тех, которые наиболее часто представляются общественностью в искажённом виде и ошибочно используются в значении «хаос» или χάος -«беспорядок» — при этом утверждается, что анархисты якобы желают общественного хаоса и возврата к «законам джунглей», то есть фактически выставляются сторонниками гоббсовской «войны всех против всех». В ответ на это анархисты указывают, что греческую приставку αν- в слове «αναρχία» следует понимать как «отсутствие», то есть безвластие, а не «противостояние» или «противоположность» (власти): «Анархическая партия [ движение, если использовать современную терминологию - при. ред.] не побрезговала навязываемым ей названием и приняла его. Сначала она настаивала на маленькой чёрточке между ан и архией, объясняя, что в этой форме слово ан-архия, греческого происхождения, означает не "беспорядок", а "отсутствие власти". Но скоро она приняла его, как есть, не задавая лишней работы наборщикам и не отягощая своих читателей урокамигреческого языка. Таким образом, слово анархия вернулось к своему первоначальному, обычному и общепринятому смыслу, как-то выраженному в 1816 году в следующем замечании английского философа Бентама: "Философ, – писал он, – желающий изменить какой-нибудь дурной закон, не проповедует восстания против этого закона. Совсем иной характер у анархиста. Анархист отрицает самое существование закона, отвергает право закона приказывать нам, возбуждает людей к непризнанию в законе обязательного повеления и зовёт к восстанию против исполнения закона". В настоящее время смысл слова ещё расширился: анархист отрицает не только существующие законы, но и всякую установленную власть вообще; восстаёт против всякой власти, в какой бы форме она не проявлялась»[22]. Сторонники анархизма считают, что в последнее время эта философия, несмотря на представление анархии как стремления к хаосу и полному насилия беспорядку, получает всё большее распространение[23]. По их мнению, этому во многом способствует, в том числе, популярность движения за свободное распространение компьютерных программ, исходного кода, энциклопедий (в особенности компьютерных Интернет-энциклопедий, находящихся в максимально свободном доступе), свободный доступ к произведениям искусства и результатам научных исследований, а также анархические по своей сути проекты, вроде Freenet. А кроме того, росту популярности анархистских идей способствует кризис социального государства и крах авторитарных социалистических идеологий, что в особенности способствует возрождению анархистского профсоюзного движения: «Для IWA в 1990-х главное событие (или ряд событий) был падением Железного занавеса в началедесятилетия. Различные восстания восточноевропейских рабочих были заключительным доказательством (как будто они были всё ещё необходимы) полной неспособности авторитарного коммунизма освободить рабочий класс. Несомненно, будущие возможности для расширения анархо-синдикализма теперь ещё более ярки, чем те, что имели место десятилетие назад. Социал-демократия теперь потеряла даже самое плохое оправдание себя как альтернативы глобальному капитализму. Рабочие всё более и более оказываются перед фактом, что социал-демократическое профсоюзное движение не будет их защищать. В то время как возможности анархо-синдикализма имеются в большом количестве. Есть также всеобъемлющая опасность самим стать на реформистскийпуть, бросившись заполнить пустоту, оставленную реформистским профсоюзным движением»[24]. Происхождение анархизма[править | править вики-текст] Первые анархистские идеи восходят к древнегреческим и древнекитайским философским школам (хотя ростки протоанархизма находят в разных странах мира, в том числе в Египте и др.)[25]. К древнегреческим протоанархистамтрадиционно относят софистов (Антифонт — ок. 450/444 — ок. 365/360 гг. до н. э.) и киников (Диоген Синопский — ум. ок. 330—320 г. до н. э.)[26]. К древнекитайским относят даосскую традицию Лао-цзы (VI—V вв. до н. э.) и Чжуан-цзы (ок. 369—286 гг. до н. э.)[27][28]. Современный же анархизм возник из светского, равно как и религиозного направлений мысли эпохи Просвещения, в частности из аргументации Жан-Жака Руссо, его идей о свободе и морали[29]. Кроме того к предшественникам современного анархизма можно отнести ранних христиан, многие религиозные христианские ереси, такие как например движение анабаптистов[30]. Непосредственно же первым теоретиком современного анархизма стал Уильям Годвин (1756—1836), развивавший идеи, лёгшие впоследствии в основу современной анархистской мысли (правда, он ещё не пользовался термином «анархизм»)[31]: «(...) в Англии, уже в 1793 году, выступил Годвин, опубликовав свой поистине замечательный труд "Исследование политической справедливости и её влия­ния на общественную нравственность" (Enquiry concerning Political Justice and its influence on general virtue and happiness), где он явился первым теоретиком социализма без правительства, то есть анархизма (...)»[32]. Первым же либертарным теоретиком, открыто назвавшим себя анархистом, выступил Пьер Жозеф Прудон, по праву считающийся подлинным основателем современной анархистской традиции (в отличие от Годвина он имел последователей, и к тому же называл уже себя открыто анархистом)[33]. Он выступил с идеей «спонтанного порядка» (система координации в экономике, когда независимые участники производят свои действия, побуждаемые исключительно собственными интересами, основываясь на самостоятельно полученной информации), противопоставив её идеям централизма, предложив идею «положительной анархии», когда порядок возникает в результате того, что все делают то, что они сами желают делать, и такая система самоуравновешивается, приходя к естественному порядку[34], и где «одни только деловые операции создают общественный строй»[35]. При этом, как и Годвин, Прудон выступал против революционного преобразования общества, он представлял анархию как «форму правительства или конституции, в которой общественное и личное сознание, сформированное через развитие науки и закона, достаточных, чтобы поддерживать порядок и гарантировать все свободы. В таком случае, как следствие, учреждения полиции, превентивных и репрессивных методов, бюрократического аппарата, налогообложениеи т. д., [должны были] уменьшаться до минимума. В этом, в особенности, формы монархии и усиленной централизации исчезают, чтобы быть замененными федералистскими учреждениями и образом жизни, основанной на коммуне»[36]. Под «коммуной» Прудон подразумевал местное самоуправление. Его идеи вдохновляли многих последователей анархизма в XIX—XX столетиях[37]. Основные направления в анархизме[править | править вики-текст] Философ девятнадцатого столетия, младогегельянец Макс Штирнер, заложивший основы современного анархо-индивидуализма (эскиз сделанный Фридрихом Энгельсом). Анархо-индивидуализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-индивидуализм Анархистский индивидуализм включает в себя несколько традиций[38], которые отстаивают идею о том, что «индивидуальная совесть и преследование личного интереса не должны быть ограничены никаким коллективом или органом государственной власти»[39]. Анархо-индивидуализм поддерживает идею собственности, которая удерживается индивидом для себя, является частной. Это радикально отличает индивидуалистов отсоциалистов/коллективистов/коммунистов/коммунитаристов, которые выступают против данного подхода, причём одни из которых выступают за коллективное владение собственностью (как правило, противопоставляя понятия личной и частной собственности), а другие-и вовсе отрицают понятие собственности, утверждая, что «все принадлежит всем»[40]. Идеи анархо-индивидуализма развивали Макс Штирнер,Бенджамен Таккер, Генри Дэвид Торо[41] отчасти Алексей Боровой, Мюррей Ротбард и другие[42][43][44]. Эгоизм Макса Штирнера[править | править вики-текст] Основная статья: Макс Штирнер Самой крайней[45] формой анархистского индивидуализма называют «эгоизм»[46], — учение, разработанное одним из самых ранних и самых известных сторонников индивидуалистического анархизма (хотя, как и Уильям Годвин, и не называвшим себя анархистом) Максом Штирнером[47]. Книга Штирнера «Единственный и его собственность» («Der Einzige und sein Eigentum») была издана в 1844 году, и является основополагающим текстом данной философской традиции. В соответствии с концепцией Штирнера, единственное ограничение прав человека — это его сила, ограничиваемая силой других: «Дети не имеют права на совершеннолетие, потому что они несовершеннолетние: то есть потому что они дети. Народы, не добившиеся полноправия, не имеют права на полноправие: выйдя из состояния бесправия, они приобретают права на полноправие. Другими словами: то, чем ты в силах стать, на то ты имеешь право. Все права и все полномочия я черпаю в самом себе. Я имею право на всё то, что я могу осилить. Я имею право низвергнуть Зевса, Иегову, Бога и т. д., если могу это сделать, если же не могу, то эти боги всегда останутся относительно меня правыми и сильными, я же должен буду преклониться перед их правом и силой в бессильном "страхе Божием", должен буду соблюдать их заповеди и буду считать себя правым со всём, что я ни совершу согласно их праву, как русская пограничная стража считает себя вправе застрелить убегающих от неё подозрительных людей, действуя по приказу "высшего начальства", то есть убивая "по праву". Я же сам даю себе право убивать, пока я сам того не воспрещу себе, пока я сам не буду избегать убийства, не буду бояться его как "нарушения права". Подобная мысль проводится в стихотворении Шамиссо "Долина убийств", где седой убийца, краснокожий, вызы­вает благоговейное чувство у европейца, у которого он убил товарищей. Я только на то не имею право, чего я не делаю вполне свободно и сознательно, то есть на то, на что я сам себя не уполномочиваю»[48]. Штирнер исходил из права силы. Согласно его концепции общество — это иллюзия, его не существует, зато люди являются реальностью. Он выступал защитником собственности, приобретённой физической силой, властью, но не моральным правом[49]. При этом Штирнер выступал за определённого рода защиту своих прав и предрекал создание «союза эгоистов», в котором жестокость сплачивает людей[50]. Отношение к государству у Макса Штирнера было несколько противоречивым: с одной стороны он полагал его существование незаконным, противоестественным, но не считал в то же время необходимым, чтобы люди его уничтожили, хотя он и рекомендует от него избавиться. По сути, он выступает с позиции игнорирования существования государства,-там, где оно находится в противоречии с интересами личности, и согласия с его наличием, когда их интересы совпадают[51]. Однако, считая, что никто не обязан насильственно устранять государство, он в то же время полагал, что государство в конечном счёте разрушится в результате повсеместного распространения эгоизма[52]. В России анархистский индивидуализм, разработанный Штирнером, соединённый с идеями Фридриха Ницше, привлёк небольшое количество богемных художников и интеллектуалов, таких как Лев Чёрный, и ряд других одиночек, которые находили самовыражение в преступлениях и насилии[53]. Они отрицали необходимость создания организаций, считая, что только неорганизованные, спонтанно действующие люди обезопасены от принуждения и власти, и именно это делало их верными последователями идеалов анархизма[54]. Такой тип анархистского индивидуализма вдохновлял, в частности, анархо-феминистку Эмму Гольдман[55]. Хотя эгоизм Штирнера и индивидуалистичен, тем не менее он оказывал влияние и на определённую часть анархо-коммунистов[56]. Формы либертарного коммунизма, подобные этой, развивалисьСитуационистским Интернационалом, чрезвычайно, по своей природе, эгоистичным[57]. Лизандр Спунер, один из крупнейших представителей американской анархистской традиции. Он поддерживал идеиестественных прав и рыночной экономики. Американская традиция[править | править вики-текст] Другая форма анархо-индивидуализма отстаивалась «Бостонскими анархистами»[55], американскими индивидуалистами, которые поддерживали частную собственность,обмениваемую на свободном рынке[58]. Они отстаивали свободу и собственность частных организаций[59]. Однако бостонские анархисты также были последовательными противниками наемного труда, монополий и ростовщичества. Бенджамин Такер писал что «Анархизм выступает за уничтожение государства и ростовщичества; за ликвидацию власти и эксплуатации человека человеком» [60] То что одни люди нанимают других, эксплуатируют чужой труд, для них было проблемой, они требовали, чтобы: «всё естественное необходимое для производства богатств было доступно для всех на равных [ условиях] и что монополии, являющиеся результатом специальныхпривилегий, должны были быть отменёнными законом»[61]. Они полагали, что государственно-монополистический капитализм (определённый как спонсируемая государством монополия)[62] препятствует тому, чтобы труд был полноценно вознаграждён. При этом стоит отметить, что, даже среди американских индивидуалистов 19-го века, не было монолитной доктрины, поскольку они не соглашались друг с другом по различным проблемам, включая права на интеллектуальную собственность и владение правом собственности на землю[63]Главное расхождение имело место позже в 19-м столетии, когда Такер и ряд других отказались от концепции естественного права и перешли в «эгоисты», в духе штирнеровской философии[64]. Некоторые «Бостонские анархисты», такие как Такер, идентифицировали себя в качестве «социалистов» — термин, который в то время имел широкое и несколько неопределенное значение, подразумевавшее приверженность идеям решения «рабочей проблемы» посредством радикальной экономической реформы[65]. С началом двадцатого столетия популярность индивидуалистического анархизма падает[66], хотя позже эти идеи и были пересмотрены и модифицированы Мюрреем Ротбардом и анархо-капиталистами в середине двадцатого столетия, в потоке более широкого либертарианского движения[67]. Мютюализм[править | править вики-текст] Основная статья: Мютюализм Мютюализм берёт начало в 18-м столетии в английском и французском рабочих движениях- ещё до того как они приняли анархистскую форму (что было связано с работами Пьера Жозефа Прудона во Франции и других теоретиков — в Соединённых Штатах[68]). Прудоновские идеи были введены Шарлем Дана (Charles A. Dana)[69], анархо-индивидуалистами в Соединённых Штатах включая Бенджамена Таккера и Уильяма Батчельдера Гриине (William Batchelder Greene)[70]. Мютюалистский анархизм базируется на взаимности, свободе ассоциаций, добровольном контракте, федерализме, а также кредитах и денежной реформе. Согласно Гриине, в мютюалистской системе каждый рабочий получал бы «справедливую и точно положенную плату за его работу; услуги, эквивалентные в стоимости, являющейся обменом на услуги, эквивалентные в стоимости, без прибыли или скидки»[71]. Ретроспективно мютюализм иногда характеризовался как экономический индивидуализм[72], но при этом также — и как идеологически промежуточный между индивидуализмом и коллективистскими формами анархизма[73]. В одном из произведений Гарри Гаррисона относительно доброжелательно, но с юмором описывался «режим» победившего мютюализма. Социальный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Социальный анархизм Социальный анархизм — одна из двух основных категорий анархизма, наравне с индивидуалистическим анархизмом. Понятие социального анархизма обычно используют, чтобы идентифицировать коммунитаристские формы анархизма, которые подчёркивают сотрудничество, кооперацию и взаимопомощь, при отрицании частной собственности на средства производства и капиталистических отношений. Социальный анархизм включает в себя анархо-коллективизм, анархо-коммунизм, либертарный социализм, анархо-синдикализм, социальную экологию и, отчасти, мутуализм. Коллективистский анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-коллективизм Коллективистский анархизм, также называемый революционным социализмом[74], является революционной формой анархизма, обычно связываемой с именами Михаила Бакунина и Иоганна Моста[75]. В отличие от мутуалистов, коллективистские анархисты выступают против всех форм частной собственности на средства производства, полагая, что такая собственность должна быть коллективизированна. Согласно концепции анархо-коллективистов, этого можно добиться только путём революции, которая начнётся актами насилия со стороны небольших групп революционеров («пропагандой действием»), что должно революционизировать рабочие массы, которые коллективизируют средства производства[76]. Однако, при этом, коллективизация не должна распространяться на распределение доходов, поскольку рабочим должна будет выплачиваться заработная плата в соответствии с затраченным на работу временем. Это положение было позднее раскритиковано анархо-коммунистами, поскольку такая система «поддерживает систему наёмного труда»[77]. При этом анархо-коммунистические и коллективистские идеи отнюдь не были взаимоисключающими. Хотя коллективисты защищали систему заработной платы за труд, часть из них считали вполне возможным допустить что после революции, постепенно состоится переход к коммунистическим отношениям[78], а товарищ Михаила Бакунина по Первому Интернационалу Джеймс Гильом, например, утверждал, что они были именно коммунистическими анархистами, но выбрали самоназваниеколлективистов чтобы отличаться от коммунистов-государственников[79]. Коллективистский анархизм возник тогда же, когда и марксизм, но выступил против марксистской идеи о диктатуре пролетариата, несмотря на декларируемую марксистами цель создания коллективистского безгосударственного общества[80]. Анархо-коммунизм[править | править вики-текст] Князь П. А. Кропоткин (1842—1921) — выдающийся теоретиканархо-коммунизма Основная статья: Анархо-коммунизм Традиционный анархо-коммунистский флаг. Анархо-коммунисты утверждают, что действительно свободная форма социальной организации возможна только в таком обществе, которое состоит из самоуправляющихся коммуни общин, в которых организовано коллективное использование средств производства, внутри которых действует принцип прямой демократии, то есть коллективного, совместного принятия решений, а между собой эти коммуны связаны через объединение в федерации и/иликонфедерации, посредством горизонтальных и вертикальных (построенных снизу вверх) связей[81]. Однако, некоторые анархо-коммунисты выступают против мажоритарной природы прямой демократии, усматривая в ней потенциальную возможность препятствия личной свободе личности и благосклонность к демократии согласия, то есть усматривают в этих отношениях иерархические начала, власть и основы для воссоздания государственности[82]. Поскольку при анархистском коммунизме деньги должны будут перестать существовать, люди не будут получать прямую компенсацию за труд (через разделение прибыли и оплаты труда), но должны будут иметь свободный доступ ко всем ресурсам и излишкам, произведённым коммуной[83]. Согласно анархо-коммунистической концепции Петра Кропоткина и более поздним идеям Мюррея Букчина, члены такого общества будут спонтанно, добровольно выполнять весь необходимый труд, потому что они будут осознавать выгоды общественного владения предприятиями и взаимопомощи[84]. Кропоткин полагал, что частная собственность являлась одной из важнейших причин угнетения и эксплуатации и призывал к её отмене[85], выдвигая в противовес частной коллективную, общественную собственность[86]. При этом он писал: «Совсем иной результат получится, если рабочие будут требовать права на довольство. Они заявят тем самым о своём праве завладеть всем общественным богатством, домами и расположиться там сообразно потребностям каждой семьи, захватить накопленные съестные припасы и распорядиться ими так, чтобы после слишком долгого голодания узнать наконец довольство. Они заявят таким образом о своём праве на все богатства - продукт труда прошлых и настоящих поколений - и распорядятся ими так, чтобы познакомиться наконец с высшими наслаждениями искусства и науки, слишком долго бывшими достоянием одних буржуа. И, заявляя о своём праве на довольство, они - это ещё важнее - провозгласят вместе с тем своё право решать, что должно представлять собою это довольство, какие продукты нужно производить для его обеспечения и что можно оставить, как потерявшее всякую цену»[87]. Отвечая же тем, кто утверждал, что анархо-коммунисты хотят всех загнать силой в коммунистическое общество, в котором нет места разнообразию, и все будут жить как в тюрьме или казарме, Кропоткин пояснял: «Мы вовсе не хотим складывать в кучу все пальто, чтобы потом распределять их (хотя даже и при такой системе те, которые дрожат теперь от холода без одежды, всё-таки остались бы в выигрыше). Точно так же мы вовсе не хотим и делить деньги Ротшильда. Мы хотим устроить так, чтобы каждому родящемуся на свет человеческому существу было обеспечено, во-первых, то, что оно выучится какому-нибудь производительному труду и приобретёт в нём навык, а во-вторых, то, что оно сможет заниматься этим трудом, не спрашивая на то разрешения у какого-нибудь собственника или хозяина и не отдавая львиной доли всего своего труда людям, захватившим землю и машины»[88]. Анархо-синдикализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм В начале 20-ого столетия возник анархо-синдикализм, заняв своё особое место в рамках анархистской мысли[89]Сосредоточив намного больше внимания на рабочем движении, нежели все остальные формы анархизма, синдикалисты выдвигают идею о том, что профсоюзы являются той силой, посредством которой возможно осуществить радикальные социальные изменения в общественной жизни, произвести революцию, заменив капитализм и государство новым обществом, основанным на общественном самоуправлении трудящихся. Как и анархо-коммунисты, подавляющеебольшинство анархо-синдикалистов стремятся отменить систему наёмного труда и частную собственность на средства производства, в которых видят одни из важнейших причины разделения общества на класс имущих (собственников) и неимущих (наёмных работников, трудящихся). Важнейшими принципами, на которых основывается анархо-синдикализм, являются рабочая солидарность, прямое действие (всеобщая забастовка и повседневная борьба на рабочем месте, саботаж), самоуправление рабочих. Всё это вполне совместимо и с другими направлениями анархизма, так что анархо-синдикалисты часто являются также анархо-коммунистами или анархо-коллективистами[90]. Сторонники анархо-синдикализма выступают за развитие профсоюзных организаций трудящихся, поскольку это концентрирует трудящихся в рамках существующей системы, и способствует тем самым социальной революции. Ведущим анархо-синдикалистским теоретиком первой половины двадцатого столетия был Рудольф Роккер, чья брошюра1938 года «Anarchosyndicalism» обрисовывала в общих чертах возникновение движения, его основные цели и значимость рабочего движения в будущем[91]. Хотя анархо-синдикализм подчас ассоциируется с рабочим движением начала двадцатого столетия (в особенности во Франции и Испании), многие синдикалистские организации активно действуют и сегодня, часть из которых по-прежнему представляет Анархо-синдикалистский Интернационал (МАТ — Международная ассоциация трудящихся, созданная зимой1922—1923 годов) и профсоюзную организацию Индустриальные рабочие мира (ИРМ). Существует и российская секция МАТ — КРАС. Часть синдикалистских профобъединений действуют, не являясь коллективными членами международных синдикалистских объединений[92], в частности, Центральная организация рабочих Швеции. Анархизм без прилагательных[править | править вики-текст] Основная статья: Анархизм без прилагательных «Анархизм без прилагательных», по словам историка Джорджа Ричарда Эсенвейна (George Richard Esenwein), «отдаёт на рассмотрение ненаписанная через дефис формы анархизма, то есть, доктрины без любых пометок квалификации таких как коммунизм, коллективизм, мутуализм, или индивидуализм. Для других … [это] было просто понято как отношение, которое допускало сосуществование различных анархистских школ»[93]. «Анархизм без прилагательных» подчёркивает гармонию среди различных анархистских фракций и пытается объединить их вокруг их общих антиавторитарных основ. Такая позиция была сначала принята в 1889 Фернандо Тарридой дель Мармолой (Fernando Tarrida del Mármol), обеспокоенного «горькими дебатами» среди различных анархистских движений, как призыв к терпимости[94]. Среди представителей данного направления можно назвать Вольтериану де Клер (Voltairine de Cleyre)[95], Эррико Малатесту[96] иФреда Вудворта[97]. Постклассический анархизм[править | править вики-текст] Анархизм продолжает производить много эклектичных и синкретических философских направлений и движений; начиная с возрождения анархизма в США в 1960-х годах[98] возникло много новых направлений. Так, например, анархо-капитализм развивался в качестве радикального крыла антигосударственного либертарианства, будучи, по сути, изрядно омоложённой формой анархо-индивидуализма. Данное направление вобрало многие идеи из экономической австрийской школы, экономики и права или теории государственного выбора. Собственные направления в анархизме также породили расцветающие в то время феминистские движения и движение защитников окружающей среды. Постлевый анархизм — это тенденция, которая стремится дистанцироваться от традиционной «левой политики» и вообще покинуть жёсткие пределы идеологий. Постлевые анархисты утверждают, что анархизм был ослаблен тем, что слишком долго был частью «левого» движения, и единственным решением данной проблемы называется синтез разных направлений анархистской мысли, и самоопределение антиавторитарного революционного движения вне левого дискурса. Постанархизм — теоретическое продвижение синтеза классической анархистской теории и постструктурализма, развиваемого Солом Ньюманом (Saul Newman), также ассоцируется с такими теоретиками, как Тодд Мэй (Todd May), Жиль Делёз и Феликс Гваттари. Эта теория исходит из широкого диапазона идей, включая постмодернизм, автономистский марксизм, постлевый анархизм, ситуационизм и постколониализм[99]. Другая, недавно возникшая, форма анархизма, критичная по отношению к традиционному анархизму —инсуррекционализм, защищает неформальную организацию и активное сопротивление государству; её сторонниками называют Вулфи Ландстрейчера и Альфредо Баннано. Библейский анархизм — интерпретация Овадией Шохером (Obadiah Shoher) анархических идей Льва Толстого. Шохер формулирует идею анархического общества – как сети небольших городов, управляемых судьями без законодательной власти. Шохер постулировал, что анархизм отвергает только принудительный закон, а не закон вообще. Поскольку культурное окружение является частью самоидентификации человека, а закон защищает культурное окружение, то люди имеют право жить под властью закона, если они того хотят. Шохер решает возникающий парадокс, предлагая систему конкурирующих мини-юрисдикций. В его примерах, некоторые города будут практиковать рыночный капитализм, а другие — коммунизм, некоторые будут религиозными, а другие — либертарианскими. Если каждый человек может свободно и недорого выбрать юрисдикцию по своему вкусу, и если такие юрисдикции активно конкурируют между собой за привлечение новых жителей, то в такой системе люди выбирают власть закона совершенно добровольно. Шохер описывает свой анархизм как отказ от монопольной юрисдикции национальных государств[100]. Анархо-капитализм[править | править вики-текст] Мюррей Ротбард (1926—1995), основоположник анархо-капитализма, который утверждал, что «капитализм — это наиболее полное выражение анархизма, а анархизм наиболее полное выражение капитализма»[101]. Жёлто-чёрный флаг — наиболее часто используемый анархо-капиталистами. Основная статья: Анархо-капитализм Анархо-капитализм (или по-другому «анархизм свободного рынка», «рыночный анархизм») «основывается на вере в свободное владение частной собственностью, отрицании любой формы правительственной власти или [ее] вмешательства, и поддержке конкурентоспособного свободного рынка как главного механизма для социального взаимодействия»[102]. Вследствие того, что исторически анархизм сложился как (в подавляющем большинстве случаев) антикапиталистическая социально-политическая и философская мысль, анархо-коммунисты выступают резко против капиталистического анархизма[103]. Сами же анархо-капиталисты различают капитализм как систему мирного свободного обмена[104] и «государственный капитализм», который Мюррей Ротбард определяет как сговор между крупным капиталом и правительством, которое использует методы принуждения, чтобы уничтожить систему свободных рыночных отношений[105]. Основываясь на принципе естественных прав, понятии о свободном договоре и прагматизме анархо-капиталисты приветствуют существование частной собственности, которая была приобретена благодаря труду, торговле, или же была получена в подарок[106]. Говоря об обществе, построенном на анархо-капиталистических началах, его сторонники придерживаются принципа существующих на добровольных началах свободных рыночных отношениях, которые привели бы к такому социальному устройству, где будет поддерживатьсясанкционированный законом правопорядок, обеспечиваться защита и будет создана инфраструктура, организованная через коммерческую конкуренцию, благотворительные организации и свободно создаваемые ассоциации, но будет отсутствовать государственная власть[107]. В пропагандируемом Ротбардом анархо-капитализме закон (принцип ненападения) применяется рынком, но не создается им, в то время как утилитаристская версия Давида Д. Фридмана подразумевает, что закон будет создаваться рынком. В то время как термин «анархо-капитализм» был введён Ротбардом, и его возникновение датируется 1960-ми годами в Соединённых Штатах, некоторые историки, включая и самого Ротбарда, прослеживают корни данного анархистского направления до середины 19-го столетия в работах рыночных теоретиков, таких как Густав де Молинари (Gustave de Molinari)[108][109]. Анархо-капитализм испытал на себе влияние таких прорыночных теоретиков, как Молинари, Фредерик Бастиа и Роберт Нозик, а также американских теоретиков индивидуализма, таких как Бенджамен Таккер и Лизандр Спунер (Lysander Spooner)[110][111]. Продуманная форма анархистского индивидуализма отличается от индивидуализма «Бостонских анархистов» 19-го столетия своим отрицанием трудовой теории стоимости (и её нормативных значений) в пользу неоклассической или Австрийской Школы маржиналистского направления. В свою очередь анархо-капиталистические идеи способствовали развитию агоризма[112], автаркизма, волюнтаризма (либертарианского)[113] и криптоанархизма[114]. Есть институты, очень тесно связанные с капиталистическим анархизмом: Центр Либертарианских Исследований и Институт Людвига фон Мизеса. Анархо-феминизм[править | править вики-текст] Черно-пурпурный флаг анархо-феминистов. Основная статья: Анархо-феминизм Анархо-феминизм представляет собой синтез радикального феминизма и анархизма, который рассматривает патриархат (мужское доминирование над женщинами), как фундаментальное проявление существующей государственнической системы, которой противостоят анархисты. Анархо-феминизм возник в конце 19-го столетия в работах ранних феминистских анархистов, таких как Люси Парсонс, Эмма Гольдман иВольтарина де Клер, и даже Дора Марсден (Dora Marsden). Анархо-феминистки, как и другие радикальные феминистки, выступают против традиционных для нашего общества концепций семейных отношений, образования и гендерных ролей. Многие анархо-феминистки особенно критически настроены по отношению к институту брака. Например, Эмма Гольдман утверждала, что брак — это просто экономический договор, и что «… [женщина] платит за это своим именем, уединением, самоуважением и самой жизнью, "пока смерть не разлучит их". Более того, брачная страховка обрекает её на пожизненную зависимость, на паразитизм, на полную бесполезность, как личную, так и общественную. Мужчина также платит свою долю, но, поскольку его возможности шире, брак не ограничивает его в той мере, как женщину. Свои оковы он ощущает больше в экономическом плане»[115]. Анархо-феминистки рассматривают патриархат как основополагающую общественную проблему и считают, что феминистская борьба против дискриминации по половому признаку и патриархата — весьма существенный компонент анархистской борьбы против государственности и капитализма. Сьюзан Браун (Susan Brown), выражая свою точку зрения, говорила, что «поскольку анархизм — политическая философия, которая выступает против любых властных отношений, он является неотъемлемой частью феминизма»[116]. Было и несколько мужчин-феминистов, таких как анархо-коммунистЖозеф Дежак, который выступал против антифеминистских взглядов Прудона[117]. Не так давно Венди Макэлройопределила свою оригинальную позицию, которую она называет «инфеминизм», или по-другому — «индивидуалистический феминизм», соединяющую в себе феминизм с анархо-капитализмом или либертарианством, утверждая, что прокапиталистическая, антигосударственная позиция подразумевает равные права и возможности для женщин[118]. Индивидуалистический анархистский феминизм возник из американского анархо-индивидуалистического движения. Зелёный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Зелёный анархизм Черно-зелёный флаг зелёного анархизма. Зелёный анархизм — одно из направлений в анархизме, которое делает акцент на проблемах охраны окружающей среды. На сегодняшний день можно выделить такие важные направления в нём как социальная экология и анархо-примитивизм. Многие сторонники зелёного анархизма и примитивизма рассматривают в качестве основоположника их современных взглядов Фреди Перлмана. Среди известных современных авторов, поддерживающих зелёный анархизм, можно назвать сторонников технологического развития Мюррея Букчина, Жанет Биил (Janet Biehl), Дэниела Ходоркоффа (Daniel Chodorkoff), антрополога Брайана Морриса, а также людей, близких к Институту социальной экологии; также к зелёным анархистам относятся крайне критически настроенные по отношению к идеям технологического развития Деррик Йенсен (Derrick Jensen), Джордж Драффан (George Draffan) и Джон Зерзан; кроме того к данному направлению в анархизме можно отнести Алана Картера[119] и Стюарта Давидсона[120]. Социальные экологи, представляющие собой своего рода социальных анархистов, часто критикуют основные (традиционные) направления в анархизме за то, что они излишне фиксируются на политике и экономике, вместо того, чтобы сосредоточить своё внимание на экосистеме (человеческой и природной), как делают это последователи зелёного анархизма. Данная теория продвигает идею развития так называемого либертарного муниципализма[121]. Анархо-примитивисты часто критикуют анархистский «мейнстрим» за то, что он поддерживает понятие цивилизации и современные технологии, которые, как считают примитивисты, основываются на господстве и эксплуатации. В противовес этому они защищают процесс «возврата к дикости», или же повторного воссоединения с окружающей средой[122]. Флаг ЛГБТ-анархизма Квир-анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Квир-анархизм Квир-анархизм — направление анархизма, считающее социальную революциюспособом достижения равноправия геев, лесбиянок, транссексуалов и представителей иных нетрадиционных ориентаций, а также преодоления гомофобии,гетеронормативности, патриархата и иных предрассудков гендерного характера[123]. Анархизм как общественно-политическое движение, его история[править | править вики-текст] Анархизм как социально-политическое движение регулярно переживал спады и подъёмы популярности. Его классический период, определяемый историками-анарховедами примерно с 1860 по 1939 годы, связан с рабочим движением девятнадцатого века и борьбой с фашизмом, прежде всего участием испанских анархистов и анархо-синдикалистов вГражданской войне 1936—1939 годов[124] Кроме того, анархисты были особенно активны в аболиционистском движении, рабочем движении, движении за гражданские права, женском освободительном движении, антикапиталистическом движении, антивоенном движении, движении за права сексуальных меньшинств, альтерглобалистском движении, сопротивлении налогообложению, и других формах анархистской активности. Первый Интернационал[править | править вики-текст] Михаил Бакунин, анархо-коллективист, выступавший противником марксистской идеи диктатуры пролетариата, сторонник социальной революции, федералистской организации общества снизу вверх, один из известнейших членов Первого Интернационала. См. также: Бакунин Михаил Александрович, Юрская федерация и Первый интернационал После поражения революций 1848—1849 годов, в Европе восторжествовала реакция. При этом одним из важнейших итогов революции стало размежевание социально-революционного движения с либеральной буржуазией, революционное движение всё более «левело». В 1857-м году многие страны мира охватил очередной экономический кризис, что поспособствовало оживлению рабочего движения. «После поражения политической революции 1848 года выступила мысль о необходимости подготовления экономической революции в среде самих рабочих. На Международную выставку 1862 года смотрели как на великий праздник мировой промышленности, и она сделалась отправным пунктом развития в борьбе труда за своё освобождение; и когда Международный союз рабочих громко заявил о своём разрыве со всеми старыми политическими партиями и о решении рабочих взять в свои руки дело своего осво­бождения, он повсеместно произвёл глубокое впечат­ление»[125]. В 1864 было создано Международное товарищество рабочих (МТР)[126] (Первый Интернационал), которое объединило в своих рядах английских тред-юнионистов, французских прудонистов, бланкистов, лассальянцев и др[127]. Секции Интернационала возникли во многих странах, движение приобрело размах, напугавший правительства разных стран, отдельные секции оказывались под запретом, участников движения преследовали, однако он всё равно функционировал. В МТР были сильными позиции последователей Маркса, ставшего Генеральным секретарём данной международной рабочей организации, и прудонистов. Последователи идей Прудона активно отстаивали идеи кооперации, мутуализма. Между представителями различных социалистических течений в рамках Интернационала шли постоянные дискуссии испоры по социально-экономическим вопросам, способам рабочей борьбы[128][129][130]. В 1868 году к Первому Интернационалу присоединяется Михаил Бакунин, со своими единомышленниками. В том же году, вЖеневе ими был создан Международный альянс социалистической демократии. На просьбу о вступлении в МТР Альянсу было отказано, после чего, в июне 1869 года он был распущен, а его отдельные части вступили в Интернационал (женевская секция Альянса была принята в МТР тем же летом)[131]. Сначала Маркс и Бакунин находились в дружеских отношениях, однако постепенно их отношения портились, в связи со спорами о революции и её средствах, о федерализме и централизме и других вопросах. Таким образом Интернационал раскалывался на сторонников Маркса (централистов) и Бакунина (антиавторитарных федералистов)[132]. Бакунин критиковал централистские идеи Карла Маркса, предсказывая, что если он или его сторонники придут где либо к власти, то они всего лишь станут новой правящей элитой, или даже худшей, нежели прежняя[133]. Конфликт достиг кульминации в 1872 году, когда произошёл формальный раскол Первого Интернационала на Гаагском Конгрессе 2-7 сентября 1872 года (кстати, это был первый конгресс Интернационала, на котором Карл Маркс присутствовал лично[134]), на котором произошло исключение Михаила Бакунина и Джеймса Гильома из МТР, а штаб-квартира МТР (которое просуществовало после этого до 1876 года) была переведена в Нью-Йорк (при том, что практически на сто процентов Интернационал был сосредоточен в Европе). В ответ на эти действия руководства МТР сторонники Бакунина создали на конгрессе в Сент-Имьене, проходившем 15-17 сентября 1872 года свой, антиавторитарный Интернационал федералистов, принявший анархистскую программу, сохранивший за собой название Международное Товарищество Рабочих, последний конгресс которого был созван в 1877 году в Верьвье[135]. Рабочее движение[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм Фактически антиавторитарные секции Первого Интернационала явились предшественниками возникшего позднее анархо-синдикалистского движения, стремясь «заменить привилегии и власть государства» «свободной и добровольной организацией труда»[136]. В 1880-х годах американские рабочие развернули широкое движение на улучшение условий труда и введение 8-ми часового рабочего дня. С 1880 года наблюдался постоянный рост забастовочного движения. Кульминацией стал май 1886 года, когда рабочие Чикаго вышли на забастовку. В городе действовали Американская федерация труда, Орден рыцарей труда и социалистическая рабочая партия. Однако самыми влиятельными были анархисты, которые и встали во главе рабочего движения. В ответ на притеснения и репрессии рабочие бастовали по всей стране: 1 мая 1886 года в США бастовало 350 тысяч человек, самыми мощными были акции протеста в Чикаго[137]. 3 мая во время многотысячного митинга произошли столкновения митингующих со штрейкбрехерами, полиция открыла стрельбу по протестующим — погибло 6 человек. На следующий день на Хеймаркетской площади проходил новый митинг, во время которого неизвестный бросил бомбу в полицию: один полицейский был убит, несколько десятков ранено. В ответ полиция открыла огонь по митингующим убив 11 человек и ранив около двухсот. Этот день вошёл в историю рабочего движения как Хеймаркетская бойня. По обвинению в подстрекательстве к терроризму были схвачены лидеры рабочего движения — восемь анархистов: один покончил с собой в тюрьме, четверо были повешены 11 ноября 1887 года, остальные были помилованы в 1893 году, по причине того, «что вся „чикагская восьмёрка“ была невиновна в инкриминируемом им преступлении». В память о событиях мая 1886 года и казни рабочих-анархистов 1 мая было провозглашено в июле 1889 года на конгрессе Второго Интернационала проходившего в Париже днем выступлений за права рабочих. С тех пор рабочие всего мира отмечают этот день[138]. В 1907, в Амстердаме прошёл Международный анархистский конгресс, на котором присутствовали делегаты из 14 стран, и собрал многих выдающихся анархистов того периода, среди которых были: Эррико Малатеста, Пьер Монатт, Луи Фаббри,Эмма Гольдман, Рудольф Рокер, Кристиан Корнелиссен, Александр Шапиро, Владимир Забрежнев и др. На Конгрессе рассматривали разные вопросы, особое внимание уделялось практическим вопросам организации анархистского движения, проблемам народного образования, всеобщей забастовки и антимилитаризма. Основные дебаты разгорелись вокруг взаимоотношений анархизма и синдикализма. В частности французский делегат, член Всеобщей конфедерации труда (ВКТ) Франции Пьер Монатт считал синдикализм самодостаточным, а известный итальянский анархо-коммунист Эррико Малатесста выступал с резкой критикой синдикализма. Малатеста выступал с поддержкой рабочего движения, но считал что нужны не революционные, а «абсолютно нейтральные» рабочие организации, он критически относился к созданию профсоюзов[139]. В 1905 году, в Чикаго была образована организация Индустриальные рабочие мира (ИРМ), находившаяся под сильным влиянием анархистских идей[140]. Широкого размаха приобретало радикальное рабочее движение в Испании, Франции и других странах. Созданная во Франции Всеобщая конфедерация труда (ВКТ), строившаяся на принципах революционного синдикализма, насчитывала к 1912 году 600 тысяч членов[141]. В 1910 году была создана самая знаменитая анархистская профсоюзная организация — испанская Национальная конфедерация труда (НКТ) — Confederación Nacional del Trabajo (CNT). Эта анархо-синдикалистская организация была до конца 1930-х годов ведущей силой в испанском рабочем движении[142]. Зимой 1922—1923 годов на берлинском учредительном конгрессе была создана Международная ассоциация трудящихся (МАТ) — анархо-синдикалистский Интернационал, известный так же как Берлинский Интернационал профсоюзов[143]. Революция и гражданская война в России[править | править вики-текст] Анархисты Эмма Гольдман иАлександр Шапиро, противники установления большевистскойдиктатуры. См. также: Анархизм в России С началом революции в России в 1917 году многие анархисты действовали совместно с большевиками, видя в них ближайших союзников, немалую роль в этом сыграла и вышедшая в 1917 году книга Владимира Ленина «Государство и революция». ВПетрограде, произошедшее в июле неудачное восстание возглавлялось анархистами[144]. Часть анархистов поддержала Октябрьскую революциюбольшевиков. Однако уже в 1918 году пути анархистов и большевиков стали расходиться, когда в апреле ЧК произвела разгром создаваемой анархистами «Чёрной гвардии»[145]. Анархо-синдикалисты пытались объединить усилия отдельных революционно- и анархо-синдикалистских групп, участвовали в профсоюзных съездах и организовывали свои. На первом всероссийском съезде представителей профсоюзных организаций, проходившем в январе 1918 года было представлено 88 тысяч синдикалистов имаксималистов[146]. Однако им так и не удалось достигнуть желаемой цели, влияние их постоянно падало, и уже в 1920 году они представляли только 35 тысяч своих членов[147]. Наиболее значимыми оказались действия анархистов на территории Украины, где организованная анархо-коммунистомНестором Махно Революционная повстанческая армия Украины (махновцы) действовала против белых, красных,националистов и интервентов. В ходе боевых действий махновцы трижды заключали союз с большевиками, однако все три раза большевики нарушали[148] союз, так что в конце концов РПАУ была разгромлена многократно превосходящими силами Красной армии, а Махно с несколькими товарищами скрылся за границей[149]. «В конце 1920 г. гражданская война между «белыми» контрреволюционерами, с одной стороны, и большевиками (буржуазными революционерами и, в то же самое время, социальными контрреволюционерами), с другой, в основном завершилась. Большевикам удалось вновь собрать старую Империю. Но рабочие и крестьянские массы уже не были готовы терпеть олигархическую диктатуру под "революционной" маской, пусть даже в качестве "меньшего зла". Развернулось движение 1920–1921 гг. за "третью революцию": за свободные Советы, независимые от большевистской партии и её диктатуры, против реквизиций и неравного распределения, против привилегий новых правителей. В этом движении участвовали сотни тысяч человек. Махновское Сопротивление, Кронштадт и крестьянское восстание в Западной Сибири стали символами российского "Жерминаля", последними всплесками социальной революции в России»[150]. Анархистское движение было разгромлено. Часть видных активистов погибла, часть бежала за границу, кто-то перешёл на сторону большевиков, а кто-то был выслан за границу[151]. В борьбе с фашизмом[править | править вики-текст] В Италии[править | править вики-текст] См. также: Красное двухлетие После Первой мировой войны в мире начался не только подъём леворадикальных сил, рабочего движения, но и ультраправых, фашистов и националистов (а затем и национал-социалистов). Анархисты приняли активнейшее участие в борьбе с этими тенденциями. Так, например, анархисты оказали сопротивление подъёму фашизма во Франции, где анархисты, правда, разошлись по вопросу об отношении к политике единого народного фронта[152], и Италии. В Италии анархисты и анархо-синдикалисты были одной из ведущих сил, стоящих на дороге Муссолини, в анархо-синдикалистской профсоюзной организации УСИ (Итальянский синдикальный союз) состояло около полумиллиона человек[153]. Сопротивлялись анархисты наступлению фашизма и националистических диктатур и в других странах, однако терпели постоянные поражения[154]. В Испании[править | править вики-текст] См. также: Гражданская война в Испании и Испанская революция «Основным оплотом анархо-синдикализма оставалась Испания, где после падения монархии в 1931 г. происходил стремительный рост сил НКТ. "Со всех сторон, из Германии, Польши, Франции и других стран, где имеются секции МАТ, Секретариат получает сообщения о состоянии духа, который... можно выразить следующим образом: "Международный фашизм разрушил наши революционные движения в большей части стран... Только в одной стране мы имеем надежду на то, что социальная революция может победить её (фашистскую реакцию, - В.Д.) - в Испании", - писали в июне 1934 г. члены Секретариата МАТ в послании НКТ»[155]. В 1936 году в Испании НКТ накануне очередных выборов приняла решение не бойкотировать выборы, результатом чего стала победа Народного фронта (сотни тысяч членов Национальной конфедерации труда пошли на избирательные участки, что помогло одержать победу над «правыми» силами)[156]. Через несколько месяцев военные подняли во многих городах Испании мятеж, положивший начало гражданской войне и революции. На мятеж военных анархисты, равно как и другие леворадикальные силы, организовали вооружённое сопротивление. Часть городов, в том числе Мадрид иБарселону, удалось отбить, правда была потеряна Сарагосса, один из анархо-синдикалистских центров, что сказалось на последующих действиях НКТ и ФАИ (Федерация анархистов Иберии)[157]. При этом под контролем анархо-синдикалистов оказались промышленный центр Испании Каталония и аграрный Арагон, в которых анархисты активно проводили свои преобразования, которые особенно глубокий характер имели в арагонских коммунах[158]. Согласно утвержденной в мае «Сарагосской программе» анархо-синдикалисты должны были приступать к строительству либертарного коммунистического общества, однако нерешительность руководства НКТ-ФАИ, ради антифашистскогоединства со сталинистами и буржуазными республиканцами отказались от собственной программы, хотя многие члены НКТ и осуществляли анархо-коммунистические преобразования на низовом уровне[159]. В мае 1937 года в результате провокаций со стороны сталинистов в Барселоне вспыхнули уличные бои между марксистами из ПОУМ (Рабочая партия марксистского единства) и НКТ, с одной стороны, и республиканскими силами — с другой. Несмотря на то, что НКТ и ПОУМ контролировали ситуацию в городе, они решили пойти на прекращение огня, опасаясь развязывать гражданскую войну в собственном тылу со своими формальными союзниками. Это закончилось тем, что бойцы ПОУМ были обвинены в поднятии «троцкистско-фашистского» мятежа, и против них начались репрессии, которые позже обрушились и на анархо-синдикалистов[160]. В 1939 году гражданская война закончилась победой сил Франко, в Испании на долгие годы была установлена диктатура, которой испанские анархисты оказывали сопротивление на протяжении всего времени её существования[161] Во время Второй мировой войны[править | править вики-текст] В ходе Второй мировой войны анархисты продолжали бороться с фашизмом: на Украине анархисты пытались организовать сопротивление как национал-социалистам, так и сталинистам[162]; ветераны испанской войны, эмигрировавшие во Францию, стали активными участниками движения сопротивления, и именно анархисты, входившие во2-ю Бронетанковую дивизию генерала Леклерка вошли в Париж[163], а группа, объединившаяся вокруг Всеволода Волина иАндре Аррю распространяла в Марселе листовки с призывом к борьбе с фашизмом, сталинизмом и западным демократическим капитализмом[155], действовали анархистские партизанские отряды в Италии, Болгарии и в других странах[164]. После Второй мировой войны[править | править вики-текст] Во время первых десятилетий, последовавшие за окончанием Второй мировой войны, анархическое движения во всем мире переживало упадок. Его новый взлет связан с «молодёжной революцией» второй половины 60-х годов, которую возглавили «новые левые». Среди них, наряду с другими идейными течениями, анархисты заняли видное место. Протесты 1968 года, породившие новые социальные движения: феминистские, «зеленые», антимилитаристские, коммунарские и т. п., дали новый импульс анархистскому движению во всем мире. В 1968 г. на международной конференции анархистов в Карраре был основан Интернационал Федераций Анархистов (IAF-IFA)[165]. Принципы работы в пределах ИФА — принцип федерализма, свободного договора и взаимопомощи. Для того, чтобы улучшать координацию и связь в пределах ИФА, а также в качестве открытого контакта для публики и других групп анархистов и организаций, был основан Международный секретариат, полномочия которого нерегулярно переходит от одной федерации IFA к другой[166]. Для налаживания информационного обмена и межорганизационного сотрудничества IFA также близко контактирует с другими организациями анархистов, например с Международной ассоциацией трудящихся(МАТ) — анархо-синдикалистским Интернационалом. В этот период в Европе и США было созданы тысячи коммун, культурных центров, в университетах создавались комитетысексуальной и культурной революции. При этом на смену «старым» анархистам во многом пришло новое, проанархистское движение «автономов», которое и по сей день насчитывает (особенно в Германии) десятки тысяч активистов. Это весьма политизированная молодёжная субкультура, включающая коммуны, сквоты (захваченные для жилья и борьбы здания), альтернативные кафе и книжные магазины, культурно- информационные центры и клубы, многочисленные издания, музыкальные рок- и техно-группы и другие творческие коллективы, антифашистские и феминистские инициативы, группировки «стритфайтеров» (уличных бойцов) и т. п[167]. Современное анархистское движение[править | править вики-текст] Члены профсоюза CNT-AIT на демонстрации, несут баннер Сегодня анархистское движение, конечно, всё ещё не так сильно как прежде, но организует уже десятки тысяч революционеров во многих странах. В многих странах мира насчитываются десятки, если не сотни тысяч сторонников анархистских идей. Появились группы анархистов и в тех странах, в которых их никогда не было, например, в Нигерии, Турции, Ливане, Бангладеш. Греческое анархистское движение является на сегодняшний день одним из самых сильных. Современное анархистское движение весьма разнообразно и включает в себя множество течений. Наряду со «старыми» анархистами, то есть представителями классических направлений в анархизме, преимущественно анархо-синдикалистами и анархо-коммунистами, существует например такое движение как анархо-примитивизм. Существуют также проанархистские движения «автономистов», ред-скинов (красные- и анархо- скинхеды), экологических движений, различных культурных инициатив, поселений, которые насчитывают десятки тысяч активистов[168]. Они борются за так называемую «деколонизацию повседневной жизни» в нынешнем обществе.[источник не указан 1292 дня] Следуя традиции ситуационистов и новых левых многие современные анархисты пытаются создать некую альтернативуотчуждённому и репрессивному социуму, решая все вопросы коллективно, на основе консенсуса, уважая личность и избегая всякого авторитаризма и иерархии. Патриархату противопоставляется равенство полов, традиционным семейным отношениям — коммуны, иерархии — самоуправление. Пропагандируются и активно практикуются экологизм,антиимпериализм и антифашизм. Анархисты активно выступают против дискриминации по национальному, гендерному, сексуальному признакам, против межгосударственных войн и политики неоколониализма. Анархисты весьма активны в антифашистском движении[169], постоянно участвуют в уличном противостоянии с неофашистами и неонацистами, а также полицией. В семидесятые огромный размах и известность приобрело антиядерное движение, в котором активно участвовали анархисты и автономы. Это было очень массовое движение, в котором активно участвовала западная молодёжь[170]. Автономы-сквоттеры часто захватывают пустующие здания, которые они превращают в центры либертарной культуры и политики[171]. Существуют различные анархистские коммуны, одной из самых знаменитых из которых является коммуна Христиания в Копенгагене[172]. В целом ряде стран продолжают действовать традиционные анархо-синдикалистские профсоюзы, и пропагандистские организации, из которых наиболее крупными являются САК в Швеции, НКТ и ВКТ в Испании, УСИ в Италии, НКТ-МАТ и НКТ-Ф во Франции, ФАУ в Германии (в них состоят десятки тысяч человек)[173]. Анархо-синдикалистское профсоюзное движение традиционно наиболее сильно развито в Испании. После смерти диктатора Франко в 1976 году здесь началось массовое возрождение анархизма. На первое постфранкистское собрание НКТ пришло порядка 500 000 человек[174] Правда впоследствии в НКТ произошло несколько расколов, в первую очередь по вопросу о выборах в комитеты предприятий[175]. Так что в итоге на сегодняшний день в Испании действует два основных анархо-синдикалистских объединения: НКТ-МАТ, в котором состоит порядка 10-15 тысяч человек, и ВКТ, в котором состоит около 60 тысяч человек. Соответственно НКТ-МАТ выступают против участия в этих выборах, а ВКТ в них активно участвуют[176]. Некоторая либерализация внутренней жизни в ряде латиноамериканских стран в конце 70-х и 80-х годов. способствовала началу возрождения и в этих странах[177]. Медленно возрождение анархизма идёт в Северной Америке, но и там либертарные организации испытывают существенный рост своих рядов. Вновь активизируется организация Индустриальные рабочие мира (IWW)[178]. В Южной Америке возрождается некогда знаменитая аргентинская ФОРА (Аргентинская региональная рабочая федерация), секция МАТ, пытающаяся воссоздать рабочее анархистское движение[179]. В Израиле анархизм позиционируется как политическая реализация библейского общественного устройства: небольшие города без федерального законодательства, управляемые выборными судьями. По мнению теоретика библейского анархизма Овадьи Шохера, свобода от власти реализуется не методом демонтажа власти как таковой, но устранения монополии на власть. Для этой цели библейский анархизм выдвигает концепцию конкурирующих юрисдикций — небольших городов, каждый со своими ценностями и законами, которые позволяют любому человеку выбрать комфортную для себя политическую систему без необходимости эмиграции в другую страну[180]. В СССР анархистское движение стало возрождаться в конце 1980-х, а крупнейшим объединением рубежа 1980—1990-х годов стала Конфедерация анархо-синдикалистов (КАС), которая объединяла во время своего наибольшего подъёма до двух тысяч человек[181]. В июне 1990 года, после раскола КАС, была образована Ассоциация движений анархистов, существующая до настоящего времени. Во всём мире существуют многочисленные анархистские издания, исследовательские центры, библиотеки (среди них английское издательство «Фридом», основанное Кропоткиным, американский журнал «Анархия: журнал вооружённого желания», немецкое издание «Шварцен фаден», швейцарская анархическая библиотека СЕРА и др.). В России сегодня тоже выходят анархистские журналы и газеты. В числе наиболее известных современных теоретиков анархизма можно назвать американских мыслителей Ноама Хомского, Мюррея Букчина (автор интересной концепции экоанархизма), Джона Зерзана (идейный вдохновитель антитехнологического направления в анархизме), Боба Блэка (авангардный писатель и теоретик парадоксального «отказа от работы»), а также близкого к анархизму выдающегося французского философа, теоретика автономизма и экосоциализма Андре Горца[167]. Внутренние проблемы и дебаты[править | править вики-текст] Анархизм — это философская, социально-политическая теория, которая содержит в себе множество направлений, часть из которых друг другу диаметрально противоположны (например анархо-коммунистическое направление и анархо-капиталистическое). Это вызывает постоянные споры относительно отдельных сторон теории анархизма, а также того, кого вообще можно считать анархистом: левые анархисты традиционно не признают анархистами национал-анархистов(своеобразное течение в анархизме, которое отрицается подавляющим большинством анархистов, учитывая что анархизм традиционно выступает против национализма[182]) и анархо-капиталистов[183], которые отвечают взаимностью[184], утверждая, что анархизм никогда не был частью «левой» социально-политической мысли. При этом часть современных анархистов вообще считает, что анархизм не является ни «левым», ни «правым», что это ложная классификация. Кроме того, часть анархистов считает что анархизм — это именно философия, которая не имеет никакого отношения к политике, и потому называть анархизм — политической идеологией — ложно. Не меньше вопросов вызывает и соотношение религии с анархизмом: традиционно анархизм считается атеистическим[185], однако вместе с тем существует христианский анархизм[186], а также постоянно дискутируется вопрос о либертарных составляющих в других религиях, таких какислам[187], буддизм и т. д. Представители разных направлений в анархизме придерживаются разных позиций по вопросамморали, этики, гуманизма и т. д. Кроме того, не все анархисты относятся одинаково к марксизму: для одних он не приемлем совершенно, для других — вполне приемлем, по крайней мере такие направления в марксизме (в первую очередь в либертарном марксизме), как «левый коммунизм», рэтекоммунизм («коммунизм рабочих советов»), операизм,люксембургианство, троцкизм или даже маоизм. Не менее сложные отношения у анархизма с понятиями прогресса, цивилизации, технологий: часть анархо-коммунистов и анархо-синдикалистов являются сторонниками технологического прогресса[188], другая часть относятся к нему крайне скептически[189], а анархо-примитивисты выступают резко против самого понятия цивилизация и технологического прогресса[190], при этом эко-анархисты, последователи идей социальной экологии, утверждают, что экологические проблемы заключаются не в технологиях, а в том, кто и как их использует[191]. Демократия так же вызывает неоднозначную оценку в рядах анархистов. Для одних любая демократия — это форма власти, а потому — угнетения и иерархического общественного устройства, так что они отрицают в том числе и понятие о «прямой демократии», так как «„кратия“ означает „власть“»[192], в то время как другие отстаивают принцип прямой демократии[193], утверждая, что вполне соответствует анархистским представлениям о свободном безгосударственном обществе. Проблема насилия также разделяет анархистов: одни являются его резкими противниками, в то время как другие — апологетами (что, кстати, уже сыграло злую шутку с анархистами на рубеже девятнадцатого-двадцатого веков, когда увлёкшись пропагандой действием, терроризмом и экспроприациями анархисты оказались загнанными в политическое «гетто»)[194]. Критика анархизма[править | править вики-текст] Анархизм критиковали с различных сторон. Так, Фридрих Энгельс писал, что «у Бакунина своеобразная теория — смесьпрудонизма с коммунизмом, причем самым существенным является прежде всего то, что главным злом, которое следует устранить, он считает не капитал и, следовательно, не возникшую в результате общественного развития классовую противоположность между капиталистами и наемными рабочими, а государство»[195]. Иосиф Покровский писал: «Если есть учение, которое поистине предполагает святых людей, так это именно анархизм; без этого он неизбежно вырождается в звериное bellum omnium contra omnes»[196]. Наиболее известные организации анархистов[править | править вики-текст] · Action Directe — «Прямое действие». Франция. 1979—1987. Террористическая организация. · IWA (International Workers Association) (Исп.: AIT — Asociación Internacional de los Trabajadores, Герм.: IAA — Internationale ArbeiterInnen Assoziation) — Международная ассоциация трудящихся (МАТ), анархо-синдикалистский Интеранционал, существует с конца 1922 года. · CNT-AIT (Confederación Nacional del Trabajo) — Национальная конфедерация труда. Конфедерация анархо-синдикалистских профсоюзов. Испанская секция МАТ. Существует с 1910 года. · USI-AIT (Unione Sindacale Italiana) — Итальянский синдикальный союз. Создан в 1912-м году (воссоздан в 1950-м). · Class War Federation — Федерация классовой войны. Великобритания. Существует с 1983 года. · CrimethInc Название является игрой смыслов. Его звучание можно перевести как «Преступное мышление», а написание как "корпорация «Преступление» ". США и другие страны. Существует с 1996 года. · FAI (Federación Anarquista Ibérica) — Федерация анархистов Иберии. Испания. Существует с 1927 года · FAUD (Freie Arbeiter Union Deutschlands) — Союз свободных рабочих Германии (1919—1933) · FORA (Federación Obrera Regional Argentina) — Аргентинская региональная рабочая федерация. Аргентинская секция МАТ. Существует с 1901 года. · IWW (Industrial Workers of the World) — Индустриальные рабочие мира. США и другие страны. Существует с 1905 года · SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) — Центральная организация рабочих Швеции. Является федерацией анархо-синдикалистских профсоюзов. Существует с 1910 года. · АЧК — Анархистский чёрный крест · РПАУ — Революционная повстанческая армия Украины (1918—1921) · Юрская федерация — Создана в 1870. Швейцария и другие страны. · АД — Автономное Действие — в настоящее время наиболее крупная организация анархистов в России. · АДА — Ассоциация движений анархистов, старейшая из существующих организация анархистов на территории ех-СССР, объединяет в своих рядах русскоязычных анархистов в нескольких странах мира, · КРАС — Конфедерация революционных анархо-синдикалистов, российская секция МАТ на территории бСССР. Существует с 1995 года. · МПСТ — Межпрофессиональный союз трудящихся · РД — Революционное действие · М.С.А. — Международный Союз Анархистов

ანარქიზმი ანარქიზმი ( ბერძნ. αναρχία - უხელისუფლეობა) — მსოფლმხედველობა, რომელიც ეწინააღმდეგება მმართველობის ყველა ფორმას და საშუალებას. კერძოდ, ანარქისტები უარყოფენ სახელმწიფოს, პოლიტიკური ხელისუფლების ან რაიმე სხვა იერარქიულიმმართველობის არსებობის საჭიროებას და მიისწრაფიან მათი ამოფხვრისკენ. უილიამ გოდვინი ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა უილიამ გოდვინის(1756-1836) ნაწერებში. ის პრესვიტერიანულიეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა ეკლესია დამწერალი გახდა, დაწერა "კალებ უილიამსი", სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ ავტორიტარიზმს, ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდაუტოპიზმს, ეკონომიკური თავისუფლების იდეას, რაც პრუდონის შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას. ანარქიიის წარმოშობა ბაკუნინის,პრუდონის და შმიდტის სახელებთნ არის დაკავშირებული. ბაკუნინი შეიძლება მივიჩნიოთ ანაარქიის ძირითად იდეოლოგად,ბაკუნინი მოსკოვში საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდა, სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აკტიურად იკვლევდა,1840 წელს იგი გერმანიაში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიირო პარაღსას და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში.1851 წელს იგი დააპატიმრეს და ციმბირში ამოაყფინეს თავი საიდანაც მალევე გაიქცადასავლეთ ევროპაში, სადაც აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთდ აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60 იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: ”სახელმწიფობრიობა და ანარქია”, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ რელიგიაპოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია ”კოლექტიური სიგიჟეა” ეკლესიას კი ”ზეციური სამიკიტნო” უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ ”თავისუფკლების სამეფოს” მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძლაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც რუსეთში ასევე ევროპულ დალათინო-ამერიკულ ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთერთ ყველზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქისტული კომუნიზმის თეორიას, თუმცა აქტიურად უპირისპირდებოდა ოქტობრის რევოლუციას და მარქსიზმს მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება. სექციების სია [დამალვა] · 1 ანარქიზმი საქართველოში · 2 იხილეთ აგრეთვე · 3 ლიტერატურა · 4 რესურსები ინტერნეტში ანარქიზმი საქართველოში[რედაქტირება] ქართველ ანარქისტებს, მიხაკო წერეთელს და ვარლამ ჩერქეზიშვილს უდიდესი როლი მიუძღვით მსოფლიოში ანარქისტული იდეების განვითრებაში, თუმცა ევროპელი და რუსი ანარქისტებისგან განსხვავებით, ქართველები აქტიურად იბრძოდნენ ეროვნული პრინციპებისათვის. სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ ამ იდეოლოგიას მიემხრნენ ის ქართველი პოლიტიკოსები, რომლებიც ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას ედგნენ სათავეში, ეროვნული თვითგადარჩენისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე იბრძოდნენ. ასეთი გამორჩეული პოლიტიკოსი იყო მიხაკო წერეთელი. მასთან ერთად, ანარქისტულ პარტიაში შედიოდნენ: ვარლამ ჩერქეზიშვილი, შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ანარქისტულმა ორგანიზაციამ ჩამოყალიბება დაიწყო 1895 წლიდან, გაძლიერდა I რევოლუციის წლებში და პირველი მსოფლიო ომის დროს შესუსტდა, რადგან მისი ქართველი მონაწილეები ამდროს საზღვარგარეთ მოღვაწეობდნენ, 1917 წლიდან კი ანარქიზმი აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას. ქართველი ანარქისტები უკომპრომისოდ ებრძოდნენ მარქსიზმს, გმობდნენ ყოველგვარ ძალადობას, მათ შორის, მის გამოხატულებას სახელმწიფოს სახით. მათი აზრით, მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ მიაღწიონ პროგრესს. ისინი ებრძოდნენ პროლეტარიატის დიქტატურას. რაც შეეხება სახელმწიფოს მოსპობის ანარქისტულ თეორიას, იგი გარკვეულწილად განუხორციელებელ იდეას მიეკუთვნება, თუმცა ცენტრალიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, მმართველობის დეცენტრალიზაცია ყველა პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის იდეალი და ქვეყნის წარმატების საფუძველია. ქართველი ანარქისტების მიერ მარქსიზმის კრიტიკაც დრომ გაამართლა. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს ავტონომიისათვის, უფრო შორსაც მიდიოდნენ: 10-იან წლებში ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას ითხოვდნენ, გამოდიოდნენ ერთა თანასწორუფლებიანობის ლოზუნგით და მათი რწმენით, მხოლოდ ეროვნული დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ შეუძლია ერს იზრუნოს თავისი სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. ქართველ ანარქისტთა შესახებ და ამ იდეოლოგიის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან კავშირზე მასალები მოიპოვება ს. ხუნდაძის, პ. გუგუშვილის, პრ. რატიანის, ლ. გორგილაძის, გ. ჯანგველიძის, გ. მეგრელიშვილის, ნ. გვიანიშვილის და სხვათა გამოკვლევებში. Анархия (от др.-греч. ἀναρχία «безначалие, безвластие или неподвластность, независимость»[1][2][3], «неповиновение властям, беспорядок, произвол»[4][5][6], «год без архонта»[7])[8] представляет собой идею отсутствия власти в отношении общества, группы лиц или отдельно взятого человека. В 1840 годуПьер-Жозеф Прудон использовал этот термин для обозначения новой на тот момент политической философии — анархизма, — в своём трактате «Что такое собственность?»[9]. Содержание [убрать] · 1 Анархия и политическая философия · 2 Анархия и антропология · 3 См. также · 4 Примечания · 5 Ссылки Анархия и политическая философия[править | править вики-текст] Немецкий философ Иммануил Кант рассматривал анархию в «Антропологии с прагматической точки зрения» как «закон и свобода без власти». Таким образом, по мнению Канта анархия не дотягивает до настоящего гражданского состояния, так как закон без власти будет лишь «пустой рекомендацией»[10]. В труде «К вечному миру» он писал, что анархия является крайней негативной формой существования государства после деспотии, когда искореняются «зачатки добра», когда любое малое правомерное устройство лучше, чем никакое, подразумевая под этим безвластие[11]. Пьер-Жозеф Прудон пишет, что анархия подразумевает собой отсутствие суверена, господина, давая им обозначение в лице правительства. Анархия у Прудона является мерой свободы, признающей лишь власть закона, или «необходимости»[9]. В «Решении социального вопроса» 1848 года указывает, что для республики идеальна положительная анархия, а свобода являетсяматерью порядка[12]. Ансельм Бельжарри, анархист из окружения Прудона, несколькими годами позже опубликовал брошюру «Анархия, журнал порядка» (фр. L’Anarchie, Journal de l’ordre)[13]. Макс Штирнер в труде 1844 года «Единственный и его собственность» анализирует понятие либерализма, показывая, что некоторые трактовки этого понятия идут вразрез соответствующим ему представлениям анархии и беззакония, заменяя их суррогатом из «разумного порядка» и «ограниченной свободы»[14][15]. Действительный политический либерализм порождает анархию, уничтожая господство и стирая различия между классами[15]. Реклэр отмечает, что анархия Штирнера прежде всего беспорядок, побуждаемый войной всех против всех на остове разрушенного государства[16]. Михаил Бакунин полагал, что анархия являет собой единственное условие нравственности индивида наряду с равенством[17]. Он отмечает первоначальную анархию, подразумевая под ней хаос и замешательство[18], и преступнуюанархию[19] — рабство добродетели, выражаемое в противоборстве материи и духа. Первоначальная анархия ведёт к разрушению государства в результате его порабощения другим государством[17]. Преступная анархия ассоциируется сосвободой воли, которая разрушает всякую людскую солидарность, так как группа людей с наличием свободы воли у каждого стремилась бы «уничтожить друг друга»[20]. Бакунин отождествлял анархию со свободой, подчёркивая, что анархия является тем аналогом «вольной организации рабочих масс снизу вверх», провозглашая доктрину анархо-коммунизма[21]. Пётр Кропоткин рассматривал понятие анархии в аспекте естественных наук, конкретно используя индуктивно-дедуктивный метод для оценки обобщений, выясняя, каковыми будут пути человечества для достижения свободы, равенства и братства, если оно будет действовать в рамках анархии[22]. Для Кропоткина анархия является миросозерцанием, в основе которого лежит механическое восприятие[23] и которое является «идеалом масс»[24]. В современном изложении анархия, в первую очередь, представляет собой отсутствие власти или государственности в обществе, являясь идеалом непосредственного состояния общества[25][26]. Данная трактовка получила распространение в конце XX века благодаря сдвигам в понимании самого понятия, которое определялось как упорядоченное иконституционное[27]. В уничижительном или обыденном представлении анархия олицетворяет хаос и беспорядок[28], в некоторых случаях вышесказанное является вторым значением данного понятия[26]. В рамках политического реализмамеждународная анархия подразумевает баланс сил между конфликтом и сотрудничеством между государствами[29]. Анархия и антропология См. также: Анархо-примитивизм, Антропология и Первобытный коммунизм Анархистские антропологи, такие как Дэвид Грейбер (англ.)русск. и Пьер Кластр, считают некоторые общества, среди которыхбушмены, тив, пиароа (англ.)русск., анархическими, так как они явно отвергают идею централизованной политической власти[30]. Другие антропологи, такие как Маршалл Салинс и Ричард Боршей Ли, отвергают идею обществ охотников и собирателей, которые образовались в результате скудности ресурсов и одичания, охарактеризовав их как «состоятельные сообщества»[31]. Эволюционный психолог Стивен Пинкер отмечает, что обобщение того, что анархия в смысле отсутствия правительства ведёт к анархии в смысле насильственного хаоса, является банальным, так как, с одной стороны, в догосударственных обществах совершалось большое количество убийств (до 60 % среди мужчин), но, с другой стороны, появление сильной культуры чести почти в любой части мира находится вне досягаемости закона[32]. Некоторые анархо-примитивисты полагают, что данное понятие используется для оправдания ценности современного индустриального общества и люди перемещаются дальше от естественных среды обитания и потребностей[33]. Анархи́зм (от ἀν — «без» и ἄρχή — «власть») — политическая философия, идеология, заключающая в себе теории и взгляды, которые выступают за ликвидацию любого принудительного управления и власти человека над человеком [1] Анархизм — политическая философия, основывающаяся на свободе и имеющая своей целью уничтожение всех типов принуждения и эксплуатациичеловека человеком. Анархизм предлагает заменить сотрудничеством индивидов власть, существующую за счёт подавления одних людей другими и благодаря привилегиям одних по отношению к другим. Это означает, что, по мнению анархистов, общественные отношения и институты должны основываться на личной заинтересованности, взаимопомощи, добровольном согласии и ответственности (исходящей из личной заинтересованности) каждого участника, а все виды власти (то есть принуждения и эксплуатации) должны быть ликвидированы[2]. Содержание [убрать] · 1 О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах · 2 Базовые принципы анархизма · 3 Неправильное представление · 4 Происхождение анархизма · 5 Основные направления в анархизме o 5.1 Анархо-индивидуализм § 5.1.1 Эгоизм Макса Штирнера § 5.1.2 Американская традиция o 5.2 Мютюализм o 5.3 Социальный анархизм § 5.3.1 Коллективистский анархизм § 5.3.2 Анархо-коммунизм § 5.3.3 Анархо-синдикализм o 5.4 Анархизм без прилагательных o 5.5 Постклассический анархизм § 5.5.1 Анархо-капитализм § 5.5.2 Анархо-феминизм § 5.5.3 Зелёный анархизм § 5.5.4 Квир-анархизм · 6 Анархизм как общественно-политическое движение, его история o 6.1 Первый Интернационал o 6.2 Рабочее движение o 6.3 Революция и гражданская война в России o 6.4 В борьбе с фашизмом § 6.4.1 В Италии § 6.4.2 В Испании § 6.4.3 Во время Второй мировой войны o 6.5 После Второй мировой войны · 7 Современное анархистское движение · 8 Внутренние проблемы и дебаты · 9 Критика анархизма · 10 Наиболее известные организации анархистов · 11 См. также o 11.1 Наиболее известные анархисты o 11.2 Журналы и газеты российских анархистов o 11.3 Прочее · 12 Ссылки и примечания · 13 Литература o 13.1 Критика · 14 Ссылки О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах[править | править вики-текст] Традиционный чёрный флаганархистов. Существует много типов и традиций анархизма, и не все они взаимоисключающие: как правило, конкретные анархисты являются сторонниками нескольких подвидов анархизма одновременно как дополняющих друг друга[3]: например, анархист может быть одновременно сторонником безгосударственных коммунистических идей и феминизма. Большинство анархистов традиционно считаются левыми, выступающими против не только государственности, но также частной собственности, капитализма, рыночных отношений[источник не указан 1317 дней]. К данному направлению относятся анархо-коммунисты, большинство анархо-коллективистов и анархо-синдикалистов. В то же время анархизм всегда включал в себя индивидуалистическую составляющую[4]. Стоит отметить, что ещё в 1927 году, отвечая на «Платформу», предложенную Петром Аршиновым и поддержанную Нестором Махно «группа русских анархистов в изгнании» писала (при этом отмечалось, что данные положения были сформулированы в ходегражданской войны в России в 1918—1919 годах, в ходе попытки объединения российских анархистов для совместной революционной борьбы: «(...) были признаны: либертарный коммунизм как основная материальная и организационная основа нового общества, синдикализм (в широком понимании) как основной метод действия и организации этой основы, индивидуализм как цель и смысл всего этого процесса. Было констатировано, что все три подхода - коммунизм (либертарный), синдикализм, индивидуализм - по сути, есть лишь три существенных элемента одного и того же целостного процесса: достижение методами классовой организации и классового действия трудящихся масс ("синдикалистский" метод) анархического коммунистического общества, которое призвано служить необходимой социальной базой для полного расцвета свободной индивидуальности»[5]. При этом часть современных анархистов даже выступают в поддержку капиталистических отношений (например, рыночные анархисты, агористы и др.), часть являются сторонниками рыночных отношений, но отрицают при этом капитализм (мутуалисты)[6]. При этом всё-таки представители «правого» анархизма и составляют меньшинство относительно анархистского движения в целом, в то время как большая часть анархистов по всему миру придерживается идей левого толка. По словам анархиста XXI века Синди Милштейн, анархизм — «политическая традиция, постоянно находившаяся в месте соприкосновения индивидуального и общественного»[7]. Среди анархистов нет однозначного отношения к организованности движения: часть выступает за создание анархистских организаций (в том числе анархистских профсоюзов — анархо-синдикалисты), другие же выступают резко против, отстаивая в частности принцип действия через аффинити группы, когда активисты группируются по принципу личного знакомства. Направления анархистской философской мысли включают в себя широкий спектр идей от крайнего индивидуализма до безгосударственного коммунизма. Одна часть анархистов отрицает любые виды принуждения и насилия (например —толстовцы, представители христианского анархизма), выступают с пацифистских позиций. Другая же часть анархистов наоборот поддерживает насилие, как необходимую составляющую повседневной борьбы за свои идеалы, в частности выступая с позиций пропаганды социальной революции, как единственной возможности достижения анархистского идеала вольного общества[8]. Базовые принципы анархизма[править | править вики-текст] Теория анархизма предусматривает следующие принципы[источник не указан 1513 дней]: 1. Отсутствие власти. 2. Свобода от принуждения. 3. Свобода ассоциаций. 4. Взаимопомощь. 5. Разнообразие. 6. Равенство. 7. Братство и сестринство. · Отсутствие власти подразумевает, что в анархистском обществе один человек, либо группа лиц не будут навязывать своё мнение, желание и волю другим лицам. Это же подразумевает отсутствие иерархии и представительной демократии, равно как и авторитарного правления. Анархизм исключает любого рода призывы к построению обществатоталитарного типа, при котором все люди будут подвергнуты тотальному контролю, а все сферы человеческой жизни будут стандартизированы вплоть до полного единообразия. Как раз наоборот, анархизм призывает к максимальному развитию каждой отдельной личности и индивидуализированный подход к решению проблем и потребностей отдельных людей, если на это существуют возможности[9]. · Свобода от принуждения предполагает отказ от принуждения одних людей другими к участию в какой бы то ни было деятельности, будь то в интересах отдельного человека или даже всего общества, против его воли. Участие в общественно значимых действиях либо проектах должно осуществляться по мысли анархистов не под внешнимдавлением, но при условии проявления личной ответственности перед обществом, частью которого он является[10]. · Свобода ассоциаций предполагает, что в обществе, организованном на анархистских принципах возможны любого рода ассоциации для удовлетворения всех общественных потребностей, любые общественные структуры должны создаваться свободно объединившимися людьми, обладающими равным правом определять будущее общества[11]. Анархисты полагают, что на место власти должен быть привнесён принцип действительной низовой инициативы, когда люди сами, коллективно будут решать общественные вопросы, и индивидуально (без вреда для других) свои личныевопросы. Ради решения любых проблем, которые касаются общества в целом, а также осуществления проектов, которые затрагивают широкие слои общества, инициатива должна выстраиваться снизу вверх, а не наоборот, как это имеет место в современном мире[12]. Если будет необходимость в крупных организациях, например по сбору и утилизации отходов, развитию компьютерных технологий, использованию природных ресурсов, организации промышленного производства, энергоснабжения и чего бы то ни было ещё, анархисты предлагают создавать федеративные сообщества снизу вверх, вплоть до всемирного уровня, либо на конфедеративных началах, с широким разветвлением горизонтальных связей[13]. При создании федералистских образований анархисты предлагают осуществлять их через систему делегирования, с правом немедленного отзыва делегатов, базирующуюся на принципе императивного мандата. Федерации основываются на тех же базовых принципах, но действуют через представительство от коллективов. Такие делегаты не должны принимать решений за выдвинувших его людей, но должны выполнять возложенные на них обязательства (в этом и заключается принцип императивного мандата)[14]. Два последующих принципа взаимосвязаны: · Взаимопомощь — это синоним сотрудничества. Когда люди работают сообща, их деятельность заметно эффективнее, нежели когда каждый работает поодиночке. Коллективное взаимодействие — это укороченный путь к достижению необходимого результата при возможно меньшей затрате усилий[15]. · Разнообразие — залог наиболее полноценной жизни каждого отдельного человека, из которых состоит общество.Фордистско-тейлористская организация производства, стандартизация массового производства, унификация отчуждаетлюдей друг от друга, способствует раздроблению общества на эгоистов, озабоченных только своими собственными интересами в ущерб окружающим. Данные тенденции, к тому же, способствуют разрушению окружающей среды[16]. С другой стороны, тенденции развития цивилизации способствуют развитию разнообразия рабочего процесса,дестандартизации и демассификации (что делает анархизм только более актуальным направлением общественной мысли), а потому ужасы конвейерезации человеческой жизни, неотъемлемо сопровождающие индустриализм выглядят, по крайней мере в странах уже прошедших процесс индустриализации, отходящими в прошлое[17]. Можно сказать, что разнообразие — это более экологичная форма организации, так как подразумевает индивидуализированный подход к производству и потреблению, и, кроме того, анархисты полагают, что общественные организации более эффективно удовлетворяют интересы людей тогда, когда те имеют возможность формировать их по своему усмотрению. Когда человеческая жизнь основывается на разнообразии, люди взаимодействуют более естественно и непосредственно. Кроме того, разнообразие приводит к тому, что отдельных людей становится всё сложнее контролировать[18]. С другой стороны нельзя идеализировать понятие разнообразие, так как оно возможно и в капиталистическом обществе (и не только в той форме, в которой рассматривал этот вопрос Элвин Тоффлер), что порождает пресловутое «общество потребления», которое как раз наоборот облегчает осуществление власти государством и капитализмом, и, кроме того, способствует всё более стремительному исчерпанию природных ресурсов[19]. Анархизм возможен только при так называемой «пространственной неопределённости», то есть когда невозможен тотальный контроль «сверху». К сожалению, развитие современных технологий только усиливают данный контроль, вроде бы не давая возможности такому строю, как анархизм[20]. Между тем, в сообществе свободных технологий есть другая неопределённость: между заказчиком и потребителем товара. Так что в этом смысле, как строй, анархизм в современных условиях всё равно возможен. · Равенство — означает отсутствие иерархии, одинаковые для всех возможности удовлетворения своих личных потребностей в искусстве, творчестве, продуктах труда, а также равный доступ ко всем общественным благам, в том числе последним достижениям науки и техники[21]. · Братство/сестринство подразумевает, что все люди являются равными, что интересы и потребности одних не могут быть важнее и/или ценнее интересов и потребностей других людей. Неправильное представление[править | править вики-текст] Возможно, этот раздел содержит оригинальное исследование. Добавьте ссылки на источники, в противном случае он может быть удалён. Дополнительные сведения могут быть на странице обсуждения. (16 декабря 2012) Уильям Годвин (1756—1836), один из основоположников анархизма По мнению сторонников анархизма, понятия «анархизм»( αναρχισμός) и «анархия», принадлежат к числу тех, которые наиболее часто представляются общественностью в искажённом виде и ошибочно используются в значении «хаос» или χάος -«беспорядок» — при этом утверждается, что анархисты якобы желают общественного хаоса и возврата к «законам джунглей», то есть фактически выставляются сторонниками гоббсовской «войны всех против всех». В ответ на это анархисты указывают, что греческую приставку αν- в слове «αναρχία» следует понимать как «отсутствие», то есть безвластие, а не «противостояние» или «противоположность» (власти): «Анархическая партия [ движение, если использовать современную терминологию - при. ред.] не побрезговала навязываемым ей названием и приняла его. Сначала она настаивала на маленькой чёрточке между ан и архией, объясняя, что в этой форме слово ан-архия, греческого происхождения, означает не "беспорядок", а "отсутствие власти". Но скоро она приняла его, как есть, не задавая лишней работы наборщикам и не отягощая своих читателей урокамигреческого языка. Таким образом, слово анархия вернулось к своему первоначальному, обычному и общепринятому смыслу, как-то выраженному в 1816 году в следующем замечании английского философа Бентама: "Философ, – писал он, – желающий изменить какой-нибудь дурной закон, не проповедует восстания против этого закона. Совсем иной характер у анархиста. Анархист отрицает самое существование закона, отвергает право закона приказывать нам, возбуждает людей к непризнанию в законе обязательного повеления и зовёт к восстанию против исполнения закона". В настоящее время смысл слова ещё расширился: анархист отрицает не только существующие законы, но и всякую установленную власть вообще; восстаёт против всякой власти, в какой бы форме она не проявлялась»[22]. Сторонники анархизма считают, что в последнее время эта философия, несмотря на представление анархии как стремления к хаосу и полному насилия беспорядку, получает всё большее распространение[23]. По их мнению, этому во многом способствует, в том числе, популярность движения за свободное распространение компьютерных программ, исходного кода, энциклопедий (в особенности компьютерных Интернет-энциклопедий, находящихся в максимально свободном доступе), свободный доступ к произведениям искусства и результатам научных исследований, а также анархические по своей сути проекты, вроде Freenet. А кроме того, росту популярности анархистских идей способствует кризис социального государства и крах авторитарных социалистических идеологий, что в особенности способствует возрождению анархистского профсоюзного движения: «Для IWA в 1990-х главное событие (или ряд событий) был падением Железного занавеса в началедесятилетия. Различные восстания восточноевропейских рабочих были заключительным доказательством (как будто они были всё ещё необходимы) полной неспособности авторитарного коммунизма освободить рабочий класс. Несомненно, будущие возможности для расширения анархо-синдикализма теперь ещё более ярки, чем те, что имели место десятилетие назад. Социал-демократия теперь потеряла даже самое плохое оправдание себя как альтернативы глобальному капитализму. Рабочие всё более и более оказываются перед фактом, что социал-демократическое профсоюзное движение не будет их защищать. В то время как возможности анархо-синдикализма имеются в большом количестве. Есть также всеобъемлющая опасность самим стать на реформистскийпуть, бросившись заполнить пустоту, оставленную реформистским профсоюзным движением»[24]. Происхождение анархизма[править | править вики-текст] Первые анархистские идеи восходят к древнегреческим и древнекитайским философским школам (хотя ростки протоанархизма находят в разных странах мира, в том числе в Египте и др.)[25]. К древнегреческим протоанархистамтрадиционно относят софистов (Антифонт — ок. 450/444 — ок. 365/360 гг. до н. э.) и киников (Диоген Синопский — ум. ок. 330—320 г. до н. э.)[26]. К древнекитайским относят даосскую традицию Лао-цзы (VI—V вв. до н. э.) и Чжуан-цзы (ок. 369—286 гг. до н. э.)[27][28]. Современный же анархизм возник из светского, равно как и религиозного направлений мысли эпохи Просвещения, в частности из аргументации Жан-Жака Руссо, его идей о свободе и морали[29]. Кроме того к предшественникам современного анархизма можно отнести ранних христиан, многие религиозные христианские ереси, такие как например движение анабаптистов[30]. Непосредственно же первым теоретиком современного анархизма стал Уильям Годвин (1756—1836), развивавший идеи, лёгшие впоследствии в основу современной анархистской мысли (правда, он ещё не пользовался термином «анархизм»)[31]: «(...) в Англии, уже в 1793 году, выступил Годвин, опубликовав свой поистине замечательный труд "Исследование политической справедливости и её влия­ния на общественную нравственность" (Enquiry concerning Political Justice and its influence on general virtue and happiness), где он явился первым теоретиком социализма без правительства, то есть анархизма (...)»[32]. Первым же либертарным теоретиком, открыто назвавшим себя анархистом, выступил Пьер Жозеф Прудон, по праву считающийся подлинным основателем современной анархистской традиции (в отличие от Годвина он имел последователей, и к тому же называл уже себя открыто анархистом)[33]. Он выступил с идеей «спонтанного порядка» (система координации в экономике, когда независимые участники производят свои действия, побуждаемые исключительно собственными интересами, основываясь на самостоятельно полученной информации), противопоставив её идеям централизма, предложив идею «положительной анархии», когда порядок возникает в результате того, что все делают то, что они сами желают делать, и такая система самоуравновешивается, приходя к естественному порядку[34], и где «одни только деловые операции создают общественный строй»[35]. При этом, как и Годвин, Прудон выступал против революционного преобразования общества, он представлял анархию как «форму правительства или конституции, в которой общественное и личное сознание, сформированное через развитие науки и закона, достаточных, чтобы поддерживать порядок и гарантировать все свободы. В таком случае, как следствие, учреждения полиции, превентивных и репрессивных методов, бюрократического аппарата, налогообложениеи т. д., [должны были] уменьшаться до минимума. В этом, в особенности, формы монархии и усиленной централизации исчезают, чтобы быть замененными федералистскими учреждениями и образом жизни, основанной на коммуне»[36]. Под «коммуной» Прудон подразумевал местное самоуправление. Его идеи вдохновляли многих последователей анархизма в XIX—XX столетиях[37]. Основные направления в анархизме[править | править вики-текст] Философ девятнадцатого столетия, младогегельянец Макс Штирнер, заложивший основы современного анархо-индивидуализма (эскиз сделанный Фридрихом Энгельсом). Анархо-индивидуализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-индивидуализм Анархистский индивидуализм включает в себя несколько традиций[38], которые отстаивают идею о том, что «индивидуальная совесть и преследование личного интереса не должны быть ограничены никаким коллективом или органом государственной власти»[39]. Анархо-индивидуализм поддерживает идею собственности, которая удерживается индивидом для себя, является частной. Это радикально отличает индивидуалистов отсоциалистов/коллективистов/коммунистов/коммунитаристов, которые выступают против данного подхода, причём одни из которых выступают за коллективное владение собственностью (как правило, противопоставляя понятия личной и частной собственности), а другие-и вовсе отрицают понятие собственности, утверждая, что «все принадлежит всем»[40]. Идеи анархо-индивидуализма развивали Макс Штирнер,Бенджамен Таккер, Генри Дэвид Торо[41] отчасти Алексей Боровой, Мюррей Ротбард и другие[42][43][44]. Эгоизм Макса Штирнера[править | править вики-текст] Основная статья: Макс Штирнер Самой крайней[45] формой анархистского индивидуализма называют «эгоизм»[46], — учение, разработанное одним из самых ранних и самых известных сторонников индивидуалистического анархизма (хотя, как и Уильям Годвин, и не называвшим себя анархистом) Максом Штирнером[47]. Книга Штирнера «Единственный и его собственность» («Der Einzige und sein Eigentum») была издана в 1844 году, и является основополагающим текстом данной философской традиции. В соответствии с концепцией Штирнера, единственное ограничение прав человека — это его сила, ограничиваемая силой других: «Дети не имеют права на совершеннолетие, потому что они несовершеннолетние: то есть потому что они дети. Народы, не добившиеся полноправия, не имеют права на полноправие: выйдя из состояния бесправия, они приобретают права на полноправие. Другими словами: то, чем ты в силах стать, на то ты имеешь право. Все права и все полномочия я черпаю в самом себе. Я имею право на всё то, что я могу осилить. Я имею право низвергнуть Зевса, Иегову, Бога и т. д., если могу это сделать, если же не могу, то эти боги всегда останутся относительно меня правыми и сильными, я же должен буду преклониться перед их правом и силой в бессильном "страхе Божием", должен буду соблюдать их заповеди и буду считать себя правым со всём, что я ни совершу согласно их праву, как русская пограничная стража считает себя вправе застрелить убегающих от неё подозрительных людей, действуя по приказу "высшего начальства", то есть убивая "по праву". Я же сам даю себе право убивать, пока я сам того не воспрещу себе, пока я сам не буду избегать убийства, не буду бояться его как "нарушения права". Подобная мысль проводится в стихотворении Шамиссо "Долина убийств", где седой убийца, краснокожий, вызы­вает благоговейное чувство у европейца, у которого он убил товарищей. Я только на то не имею право, чего я не делаю вполне свободно и сознательно, то есть на то, на что я сам себя не уполномочиваю»[48]. Штирнер исходил из права силы. Согласно его концепции общество — это иллюзия, его не существует, зато люди являются реальностью. Он выступал защитником собственности, приобретённой физической силой, властью, но не моральным правом[49]. При этом Штирнер выступал за определённого рода защиту своих прав и предрекал создание «союза эгоистов», в котором жестокость сплачивает людей[50]. Отношение к государству у Макса Штирнера было несколько противоречивым: с одной стороны он полагал его существование незаконным, противоестественным, но не считал в то же время необходимым, чтобы люди его уничтожили, хотя он и рекомендует от него избавиться. По сути, он выступает с позиции игнорирования существования государства,-там, где оно находится в противоречии с интересами личности, и согласия с его наличием, когда их интересы совпадают[51]. Однако, считая, что никто не обязан насильственно устранять государство, он в то же время полагал, что государство в конечном счёте разрушится в результате повсеместного распространения эгоизма[52]. В России анархистский индивидуализм, разработанный Штирнером, соединённый с идеями Фридриха Ницше, привлёк небольшое количество богемных художников и интеллектуалов, таких как Лев Чёрный, и ряд других одиночек, которые находили самовыражение в преступлениях и насилии[53]. Они отрицали необходимость создания организаций, считая, что только неорганизованные, спонтанно действующие люди обезопасены от принуждения и власти, и именно это делало их верными последователями идеалов анархизма[54]. Такой тип анархистского индивидуализма вдохновлял, в частности, анархо-феминистку Эмму Гольдман[55]. Хотя эгоизм Штирнера и индивидуалистичен, тем не менее он оказывал влияние и на определённую часть анархо-коммунистов[56]. Формы либертарного коммунизма, подобные этой, развивалисьСитуационистским Интернационалом, чрезвычайно, по своей природе, эгоистичным[57]. Лизандр Спунер, один из крупнейших представителей американской анархистской традиции. Он поддерживал идеиестественных прав и рыночной экономики. Американская традиция[править | править вики-текст] Другая форма анархо-индивидуализма отстаивалась «Бостонскими анархистами»[55], американскими индивидуалистами, которые поддерживали частную собственность,обмениваемую на свободном рынке[58]. Они отстаивали свободу и собственность частных организаций[59]. Однако бостонские анархисты также были последовательными противниками наемного труда, монополий и ростовщичества. Бенджамин Такер писал что «Анархизм выступает за уничтожение государства и ростовщичества; за ликвидацию власти и эксплуатации человека человеком» [60] То что одни люди нанимают других, эксплуатируют чужой труд, для них было проблемой, они требовали, чтобы: «всё естественное необходимое для производства богатств было доступно для всех на равных [ условиях] и что монополии, являющиеся результатом специальныхпривилегий, должны были быть отменёнными законом»[61]. Они полагали, что государственно-монополистический капитализм (определённый как спонсируемая государством монополия)[62] препятствует тому, чтобы труд был полноценно вознаграждён. При этом стоит отметить, что, даже среди американских индивидуалистов 19-го века, не было монолитной доктрины, поскольку они не соглашались друг с другом по различным проблемам, включая права на интеллектуальную собственность и владение правом собственности на землю[63]Главное расхождение имело место позже в 19-м столетии, когда Такер и ряд других отказались от концепции естественного права и перешли в «эгоисты», в духе штирнеровской философии[64]. Некоторые «Бостонские анархисты», такие как Такер, идентифицировали себя в качестве «социалистов» — термин, который в то время имел широкое и несколько неопределенное значение, подразумевавшее приверженность идеям решения «рабочей проблемы» посредством радикальной экономической реформы[65]. С началом двадцатого столетия популярность индивидуалистического анархизма падает[66], хотя позже эти идеи и были пересмотрены и модифицированы Мюрреем Ротбардом и анархо-капиталистами в середине двадцатого столетия, в потоке более широкого либертарианского движения[67]. Мютюализм[править | править вики-текст] Основная статья: Мютюализм Мютюализм берёт начало в 18-м столетии в английском и французском рабочих движениях- ещё до того как они приняли анархистскую форму (что было связано с работами Пьера Жозефа Прудона во Франции и других теоретиков — в Соединённых Штатах[68]). Прудоновские идеи были введены Шарлем Дана (Charles A. Dana)[69], анархо-индивидуалистами в Соединённых Штатах включая Бенджамена Таккера и Уильяма Батчельдера Гриине (William Batchelder Greene)[70]. Мютюалистский анархизм базируется на взаимности, свободе ассоциаций, добровольном контракте, федерализме, а также кредитах и денежной реформе. Согласно Гриине, в мютюалистской системе каждый рабочий получал бы «справедливую и точно положенную плату за его работу; услуги, эквивалентные в стоимости, являющейся обменом на услуги, эквивалентные в стоимости, без прибыли или скидки»[71]. Ретроспективно мютюализм иногда характеризовался как экономический индивидуализм[72], но при этом также — и как идеологически промежуточный между индивидуализмом и коллективистскими формами анархизма[73]. В одном из произведений Гарри Гаррисона относительно доброжелательно, но с юмором описывался «режим» победившего мютюализма. Социальный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Социальный анархизм Социальный анархизм — одна из двух основных категорий анархизма, наравне с индивидуалистическим анархизмом. Понятие социального анархизма обычно используют, чтобы идентифицировать коммунитаристские формы анархизма, которые подчёркивают сотрудничество, кооперацию и взаимопомощь, при отрицании частной собственности на средства производства и капиталистических отношений. Социальный анархизм включает в себя анархо-коллективизм, анархо-коммунизм, либертарный социализм, анархо-синдикализм, социальную экологию и, отчасти, мутуализм. Коллективистский анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-коллективизм Коллективистский анархизм, также называемый революционным социализмом[74], является революционной формой анархизма, обычно связываемой с именами Михаила Бакунина и Иоганна Моста[75]. В отличие от мутуалистов, коллективистские анархисты выступают против всех форм частной собственности на средства производства, полагая, что такая собственность должна быть коллективизированна. Согласно концепции анархо-коллективистов, этого можно добиться только путём революции, которая начнётся актами насилия со стороны небольших групп революционеров («пропагандой действием»), что должно революционизировать рабочие массы, которые коллективизируют средства производства[76]. Однако, при этом, коллективизация не должна распространяться на распределение доходов, поскольку рабочим должна будет выплачиваться заработная плата в соответствии с затраченным на работу временем. Это положение было позднее раскритиковано анархо-коммунистами, поскольку такая система «поддерживает систему наёмного труда»[77]. При этом анархо-коммунистические и коллективистские идеи отнюдь не были взаимоисключающими. Хотя коллективисты защищали систему заработной платы за труд, часть из них считали вполне возможным допустить что после революции, постепенно состоится переход к коммунистическим отношениям[78], а товарищ Михаила Бакунина по Первому Интернационалу Джеймс Гильом, например, утверждал, что они были именно коммунистическими анархистами, но выбрали самоназваниеколлективистов чтобы отличаться от коммунистов-государственников[79]. Коллективистский анархизм возник тогда же, когда и марксизм, но выступил против марксистской идеи о диктатуре пролетариата, несмотря на декларируемую марксистами цель создания коллективистского безгосударственного общества[80]. Анархо-коммунизм[править | править вики-текст] Князь П. А. Кропоткин (1842—1921) — выдающийся теоретиканархо-коммунизма Основная статья: Анархо-коммунизм Традиционный анархо-коммунистский флаг. Анархо-коммунисты утверждают, что действительно свободная форма социальной организации возможна только в таком обществе, которое состоит из самоуправляющихся коммуни общин, в которых организовано коллективное использование средств производства, внутри которых действует принцип прямой демократии, то есть коллективного, совместного принятия решений, а между собой эти коммуны связаны через объединение в федерации и/иликонфедерации, посредством горизонтальных и вертикальных (построенных снизу вверх) связей[81]. Однако, некоторые анархо-коммунисты выступают против мажоритарной природы прямой демократии, усматривая в ней потенциальную возможность препятствия личной свободе личности и благосклонность к демократии согласия, то есть усматривают в этих отношениях иерархические начала, власть и основы для воссоздания государственности[82]. Поскольку при анархистском коммунизме деньги должны будут перестать существовать, люди не будут получать прямую компенсацию за труд (через разделение прибыли и оплаты труда), но должны будут иметь свободный доступ ко всем ресурсам и излишкам, произведённым коммуной[83]. Согласно анархо-коммунистической концепции Петра Кропоткина и более поздним идеям Мюррея Букчина, члены такого общества будут спонтанно, добровольно выполнять весь необходимый труд, потому что они будут осознавать выгоды общественного владения предприятиями и взаимопомощи[84]. Кропоткин полагал, что частная собственность являлась одной из важнейших причин угнетения и эксплуатации и призывал к её отмене[85], выдвигая в противовес частной коллективную, общественную собственность[86]. При этом он писал: «Совсем иной результат получится, если рабочие будут требовать права на довольство. Они заявят тем самым о своём праве завладеть всем общественным богатством, домами и расположиться там сообразно потребностям каждой семьи, захватить накопленные съестные припасы и распорядиться ими так, чтобы после слишком долгого голодания узнать наконец довольство. Они заявят таким образом о своём праве на все богатства - продукт труда прошлых и настоящих поколений - и распорядятся ими так, чтобы познакомиться наконец с высшими наслаждениями искусства и науки, слишком долго бывшими достоянием одних буржуа. И, заявляя о своём праве на довольство, они - это ещё важнее - провозгласят вместе с тем своё право решать, что должно представлять собою это довольство, какие продукты нужно производить для его обеспечения и что можно оставить, как потерявшее всякую цену»[87]. Отвечая же тем, кто утверждал, что анархо-коммунисты хотят всех загнать силой в коммунистическое общество, в котором нет места разнообразию, и все будут жить как в тюрьме или казарме, Кропоткин пояснял: «Мы вовсе не хотим складывать в кучу все пальто, чтобы потом распределять их (хотя даже и при такой системе те, которые дрожат теперь от холода без одежды, всё-таки остались бы в выигрыше). Точно так же мы вовсе не хотим и делить деньги Ротшильда. Мы хотим устроить так, чтобы каждому родящемуся на свет человеческому существу было обеспечено, во-первых, то, что оно выучится какому-нибудь производительному труду и приобретёт в нём навык, а во-вторых, то, что оно сможет заниматься этим трудом, не спрашивая на то разрешения у какого-нибудь собственника или хозяина и не отдавая львиной доли всего своего труда людям, захватившим землю и машины»[88]. Анархо-синдикализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм В начале 20-ого столетия возник анархо-синдикализм, заняв своё особое место в рамках анархистской мысли[89]Сосредоточив намного больше внимания на рабочем движении, нежели все остальные формы анархизма, синдикалисты выдвигают идею о том, что профсоюзы являются той силой, посредством которой возможно осуществить радикальные социальные изменения в общественной жизни, произвести революцию, заменив капитализм и государство новым обществом, основанным на общественном самоуправлении трудящихся. Как и анархо-коммунисты, подавляющеебольшинство анархо-синдикалистов стремятся отменить систему наёмного труда и частную собственность на средства производства, в которых видят одни из важнейших причины разделения общества на класс имущих (собственников) и неимущих (наёмных работников, трудящихся). Важнейшими принципами, на которых основывается анархо-синдикализм, являются рабочая солидарность, прямое действие (всеобщая забастовка и повседневная борьба на рабочем месте, саботаж), самоуправление рабочих. Всё это вполне совместимо и с другими направлениями анархизма, так что анархо-синдикалисты часто являются также анархо-коммунистами или анархо-коллективистами[90]. Сторонники анархо-синдикализма выступают за развитие профсоюзных организаций трудящихся, поскольку это концентрирует трудящихся в рамках существующей системы, и способствует тем самым социальной революции. Ведущим анархо-синдикалистским теоретиком первой половины двадцатого столетия был Рудольф Роккер, чья брошюра1938 года «Anarchosyndicalism» обрисовывала в общих чертах возникновение движения, его основные цели и значимость рабочего движения в будущем[91]. Хотя анархо-синдикализм подчас ассоциируется с рабочим движением начала двадцатого столетия (в особенности во Франции и Испании), многие синдикалистские организации активно действуют и сегодня, часть из которых по-прежнему представляет Анархо-синдикалистский Интернационал (МАТ — Международная ассоциация трудящихся, созданная зимой1922—1923 годов) и профсоюзную организацию Индустриальные рабочие мира (ИРМ). Существует и российская секция МАТ — КРАС. Часть синдикалистских профобъединений действуют, не являясь коллективными членами международных синдикалистских объединений[92], в частности, Центральная организация рабочих Швеции. Анархизм без прилагательных[править | править вики-текст] Основная статья: Анархизм без прилагательных «Анархизм без прилагательных», по словам историка Джорджа Ричарда Эсенвейна (George Richard Esenwein), «отдаёт на рассмотрение ненаписанная через дефис формы анархизма, то есть, доктрины без любых пометок квалификации таких как коммунизм, коллективизм, мутуализм, или индивидуализм. Для других … [это] было просто понято как отношение, которое допускало сосуществование различных анархистских школ»[93]. «Анархизм без прилагательных» подчёркивает гармонию среди различных анархистских фракций и пытается объединить их вокруг их общих антиавторитарных основ. Такая позиция была сначала принята в 1889 Фернандо Тарридой дель Мармолой (Fernando Tarrida del Mármol), обеспокоенного «горькими дебатами» среди различных анархистских движений, как призыв к терпимости[94]. Среди представителей данного направления можно назвать Вольтериану де Клер (Voltairine de Cleyre)[95], Эррико Малатесту[96] иФреда Вудворта[97]. Постклассический анархизм[править | править вики-текст] Анархизм продолжает производить много эклектичных и синкретических философских направлений и движений; начиная с возрождения анархизма в США в 1960-х годах[98] возникло много новых направлений. Так, например, анархо-капитализм развивался в качестве радикального крыла антигосударственного либертарианства, будучи, по сути, изрядно омоложённой формой анархо-индивидуализма. Данное направление вобрало многие идеи из экономической австрийской школы, экономики и права или теории государственного выбора. Собственные направления в анархизме также породили расцветающие в то время феминистские движения и движение защитников окружающей среды. Постлевый анархизм — это тенденция, которая стремится дистанцироваться от традиционной «левой политики» и вообще покинуть жёсткие пределы идеологий. Постлевые анархисты утверждают, что анархизм был ослаблен тем, что слишком долго был частью «левого» движения, и единственным решением данной проблемы называется синтез разных направлений анархистской мысли, и самоопределение антиавторитарного революционного движения вне левого дискурса. Постанархизм — теоретическое продвижение синтеза классической анархистской теории и постструктурализма, развиваемого Солом Ньюманом (Saul Newman), также ассоцируется с такими теоретиками, как Тодд Мэй (Todd May), Жиль Делёз и Феликс Гваттари. Эта теория исходит из широкого диапазона идей, включая постмодернизм, автономистский марксизм, постлевый анархизм, ситуационизм и постколониализм[99]. Другая, недавно возникшая, форма анархизма, критичная по отношению к традиционному анархизму —инсуррекционализм, защищает неформальную организацию и активное сопротивление государству; её сторонниками называют Вулфи Ландстрейчера и Альфредо Баннано. Библейский анархизм — интерпретация Овадией Шохером (Obadiah Shoher) анархических идей Льва Толстого. Шохер формулирует идею анархического общества – как сети небольших городов, управляемых судьями без законодательной власти. Шохер постулировал, что анархизм отвергает только принудительный закон, а не закон вообще. Поскольку культурное окружение является частью самоидентификации человека, а закон защищает культурное окружение, то люди имеют право жить под властью закона, если они того хотят. Шохер решает возникающий парадокс, предлагая систему конкурирующих мини-юрисдикций. В его примерах, некоторые города будут практиковать рыночный капитализм, а другие — коммунизм, некоторые будут религиозными, а другие — либертарианскими. Если каждый человек может свободно и недорого выбрать юрисдикцию по своему вкусу, и если такие юрисдикции активно конкурируют между собой за привлечение новых жителей, то в такой системе люди выбирают власть закона совершенно добровольно. Шохер описывает свой анархизм как отказ от монопольной юрисдикции национальных государств[100]. Анархо-капитализм[править | править вики-текст] Мюррей Ротбард (1926—1995), основоположник анархо-капитализма, который утверждал, что «капитализм — это наиболее полное выражение анархизма, а анархизм наиболее полное выражение капитализма»[101]. Жёлто-чёрный флаг — наиболее часто используемый анархо-капиталистами. Основная статья: Анархо-капитализм Анархо-капитализм (или по-другому «анархизм свободного рынка», «рыночный анархизм») «основывается на вере в свободное владение частной собственностью, отрицании любой формы правительственной власти или [ее] вмешательства, и поддержке конкурентоспособного свободного рынка как главного механизма для социального взаимодействия»[102]. Вследствие того, что исторически анархизм сложился как (в подавляющем большинстве случаев) антикапиталистическая социально-политическая и философская мысль, анархо-коммунисты выступают резко против капиталистического анархизма[103]. Сами же анархо-капиталисты различают капитализм как систему мирного свободного обмена[104] и «государственный капитализм», который Мюррей Ротбард определяет как сговор между крупным капиталом и правительством, которое использует методы принуждения, чтобы уничтожить систему свободных рыночных отношений[105]. Основываясь на принципе естественных прав, понятии о свободном договоре и прагматизме анархо-капиталисты приветствуют существование частной собственности, которая была приобретена благодаря труду, торговле, или же была получена в подарок[106]. Говоря об обществе, построенном на анархо-капиталистических началах, его сторонники придерживаются принципа существующих на добровольных началах свободных рыночных отношениях, которые привели бы к такому социальному устройству, где будет поддерживатьсясанкционированный законом правопорядок, обеспечиваться защита и будет создана инфраструктура, организованная через коммерческую конкуренцию, благотворительные организации и свободно создаваемые ассоциации, но будет отсутствовать государственная власть[107]. В пропагандируемом Ротбардом анархо-капитализме закон (принцип ненападения) применяется рынком, но не создается им, в то время как утилитаристская версия Давида Д. Фридмана подразумевает, что закон будет создаваться рынком. В то время как термин «анархо-капитализм» был введён Ротбардом, и его возникновение датируется 1960-ми годами в Соединённых Штатах, некоторые историки, включая и самого Ротбарда, прослеживают корни данного анархистского направления до середины 19-го столетия в работах рыночных теоретиков, таких как Густав де Молинари (Gustave de Molinari)[108][109]. Анархо-капитализм испытал на себе влияние таких прорыночных теоретиков, как Молинари, Фредерик Бастиа и Роберт Нозик, а также американских теоретиков индивидуализма, таких как Бенджамен Таккер и Лизандр Спунер (Lysander Spooner)[110][111]. Продуманная форма анархистского индивидуализма отличается от индивидуализма «Бостонских анархистов» 19-го столетия своим отрицанием трудовой теории стоимости (и её нормативных значений) в пользу неоклассической или Австрийской Школы маржиналистского направления. В свою очередь анархо-капиталистические идеи способствовали развитию агоризма[112], автаркизма, волюнтаризма (либертарианского)[113] и криптоанархизма[114]. Есть институты, очень тесно связанные с капиталистическим анархизмом: Центр Либертарианских Исследований и Институт Людвига фон Мизеса. Анархо-феминизм[править | править вики-текст] Черно-пурпурный флаг анархо-феминистов. Основная статья: Анархо-феминизм Анархо-феминизм представляет собой синтез радикального феминизма и анархизма, который рассматривает патриархат (мужское доминирование над женщинами), как фундаментальное проявление существующей государственнической системы, которой противостоят анархисты. Анархо-феминизм возник в конце 19-го столетия в работах ранних феминистских анархистов, таких как Люси Парсонс, Эмма Гольдман иВольтарина де Клер, и даже Дора Марсден (Dora Marsden). Анархо-феминистки, как и другие радикальные феминистки, выступают против традиционных для нашего общества концепций семейных отношений, образования и гендерных ролей. Многие анархо-феминистки особенно критически настроены по отношению к институту брака. Например, Эмма Гольдман утверждала, что брак — это просто экономический договор, и что «… [женщина] платит за это своим именем, уединением, самоуважением и самой жизнью, "пока смерть не разлучит их". Более того, брачная страховка обрекает её на пожизненную зависимость, на паразитизм, на полную бесполезность, как личную, так и общественную. Мужчина также платит свою долю, но, поскольку его возможности шире, брак не ограничивает его в той мере, как женщину. Свои оковы он ощущает больше в экономическом плане»[115]. Анархо-феминистки рассматривают патриархат как основополагающую общественную проблему и считают, что феминистская борьба против дискриминации по половому признаку и патриархата — весьма существенный компонент анархистской борьбы против государственности и капитализма. Сьюзан Браун (Susan Brown), выражая свою точку зрения, говорила, что «поскольку анархизм — политическая философия, которая выступает против любых властных отношений, он является неотъемлемой частью феминизма»[116]. Было и несколько мужчин-феминистов, таких как анархо-коммунистЖозеф Дежак, который выступал против антифеминистских взглядов Прудона[117]. Не так давно Венди Макэлройопределила свою оригинальную позицию, которую она называет «инфеминизм», или по-другому — «индивидуалистический феминизм», соединяющую в себе феминизм с анархо-капитализмом или либертарианством, утверждая, что прокапиталистическая, антигосударственная позиция подразумевает равные права и возможности для женщин[118]. Индивидуалистический анархистский феминизм возник из американского анархо-индивидуалистического движения. Зелёный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Зелёный анархизм Черно-зелёный флаг зелёного анархизма. Зелёный анархизм — одно из направлений в анархизме, которое делает акцент на проблемах охраны окружающей среды. На сегодняшний день можно выделить такие важные направления в нём как социальная экология и анархо-примитивизм. Многие сторонники зелёного анархизма и примитивизма рассматривают в качестве основоположника их современных взглядов Фреди Перлмана. Среди известных современных авторов, поддерживающих зелёный анархизм, можно назвать сторонников технологического развития Мюррея Букчина, Жанет Биил (Janet Biehl), Дэниела Ходоркоффа (Daniel Chodorkoff), антрополога Брайана Морриса, а также людей, близких к Институту социальной экологии; также к зелёным анархистам относятся крайне критически настроенные по отношению к идеям технологического развития Деррик Йенсен (Derrick Jensen), Джордж Драффан (George Draffan) и Джон Зерзан; кроме того к данному направлению в анархизме можно отнести Алана Картера[119] и Стюарта Давидсона[120]. Социальные экологи, представляющие собой своего рода социальных анархистов, часто критикуют основные (традиционные) направления в анархизме за то, что они излишне фиксируются на политике и экономике, вместо того, чтобы сосредоточить своё внимание на экосистеме (человеческой и природной), как делают это последователи зелёного анархизма. Данная теория продвигает идею развития так называемого либертарного муниципализма[121]. Анархо-примитивисты часто критикуют анархистский «мейнстрим» за то, что он поддерживает понятие цивилизации и современные технологии, которые, как считают примитивисты, основываются на господстве и эксплуатации. В противовес этому они защищают процесс «возврата к дикости», или же повторного воссоединения с окружающей средой[122]. Флаг ЛГБТ-анархизма Квир-анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Квир-анархизм Квир-анархизм — направление анархизма, считающее социальную революциюспособом достижения равноправия геев, лесбиянок, транссексуалов и представителей иных нетрадиционных ориентаций, а также преодоления гомофобии,гетеронормативности, патриархата и иных предрассудков гендерного характера[123]. Анархизм как общественно-политическое движение, его история[править | править вики-текст] Анархизм как социально-политическое движение регулярно переживал спады и подъёмы популярности. Его классический период, определяемый историками-анарховедами примерно с 1860 по 1939 годы, связан с рабочим движением девятнадцатого века и борьбой с фашизмом, прежде всего участием испанских анархистов и анархо-синдикалистов вГражданской войне 1936—1939 годов[124] Кроме того, анархисты были особенно активны в аболиционистском движении, рабочем движении, движении за гражданские права, женском освободительном движении, антикапиталистическом движении, антивоенном движении, движении за права сексуальных меньшинств, альтерглобалистском движении, сопротивлении налогообложению, и других формах анархистской активности. Первый Интернационал[править | править вики-текст] Михаил Бакунин, анархо-коллективист, выступавший противником марксистской идеи диктатуры пролетариата, сторонник социальной революции, федералистской организации общества снизу вверх, один из известнейших членов Первого Интернационала. См. также: Бакунин Михаил Александрович, Юрская федерация и Первый интернационал После поражения революций 1848—1849 годов, в Европе восторжествовала реакция. При этом одним из важнейших итогов революции стало размежевание социально-революционного движения с либеральной буржуазией, революционное движение всё более «левело». В 1857-м году многие страны мира охватил очередной экономический кризис, что поспособствовало оживлению рабочего движения. «После поражения политической революции 1848 года выступила мысль о необходимости подготовления экономической революции в среде самих рабочих. На Международную выставку 1862 года смотрели как на великий праздник мировой промышленности, и она сделалась отправным пунктом развития в борьбе труда за своё освобождение; и когда Международный союз рабочих громко заявил о своём разрыве со всеми старыми политическими партиями и о решении рабочих взять в свои руки дело своего осво­бождения, он повсеместно произвёл глубокое впечат­ление»[125]. В 1864 было создано Международное товарищество рабочих (МТР)[126] (Первый Интернационал), которое объединило в своих рядах английских тред-юнионистов, французских прудонистов, бланкистов, лассальянцев и др[127]. Секции Интернационала возникли во многих странах, движение приобрело размах, напугавший правительства разных стран, отдельные секции оказывались под запретом, участников движения преследовали, однако он всё равно функционировал. В МТР были сильными позиции последователей Маркса, ставшего Генеральным секретарём данной международной рабочей организации, и прудонистов. Последователи идей Прудона активно отстаивали идеи кооперации, мутуализма. Между представителями различных социалистических течений в рамках Интернационала шли постоянные дискуссии испоры по социально-экономическим вопросам, способам рабочей борьбы[128][129][130]. В 1868 году к Первому Интернационалу присоединяется Михаил Бакунин, со своими единомышленниками. В том же году, вЖеневе ими был создан Международный альянс социалистической демократии. На просьбу о вступлении в МТР Альянсу было отказано, после чего, в июне 1869 года он был распущен, а его отдельные части вступили в Интернационал (женевская секция Альянса была принята в МТР тем же летом)[131]. Сначала Маркс и Бакунин находились в дружеских отношениях, однако постепенно их отношения портились, в связи со спорами о революции и её средствах, о федерализме и централизме и других вопросах. Таким образом Интернационал раскалывался на сторонников Маркса (централистов) и Бакунина (антиавторитарных федералистов)[132]. Бакунин критиковал централистские идеи Карла Маркса, предсказывая, что если он или его сторонники придут где либо к власти, то они всего лишь станут новой правящей элитой, или даже худшей, нежели прежняя[133]. Конфликт достиг кульминации в 1872 году, когда произошёл формальный раскол Первого Интернационала на Гаагском Конгрессе 2-7 сентября 1872 года (кстати, это был первый конгресс Интернационала, на котором Карл Маркс присутствовал лично[134]), на котором произошло исключение Михаила Бакунина и Джеймса Гильома из МТР, а штаб-квартира МТР (которое просуществовало после этого до 1876 года) была переведена в Нью-Йорк (при том, что практически на сто процентов Интернационал был сосредоточен в Европе). В ответ на эти действия руководства МТР сторонники Бакунина создали на конгрессе в Сент-Имьене, проходившем 15-17 сентября 1872 года свой, антиавторитарный Интернационал федералистов, принявший анархистскую программу, сохранивший за собой название Международное Товарищество Рабочих, последний конгресс которого был созван в 1877 году в Верьвье[135]. Рабочее движение[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм Фактически антиавторитарные секции Первого Интернационала явились предшественниками возникшего позднее анархо-синдикалистского движения, стремясь «заменить привилегии и власть государства» «свободной и добровольной организацией труда»[136]. В 1880-х годах американские рабочие развернули широкое движение на улучшение условий труда и введение 8-ми часового рабочего дня. С 1880 года наблюдался постоянный рост забастовочного движения. Кульминацией стал май 1886 года, когда рабочие Чикаго вышли на забастовку. В городе действовали Американская федерация труда, Орден рыцарей труда и социалистическая рабочая партия. Однако самыми влиятельными были анархисты, которые и встали во главе рабочего движения. В ответ на притеснения и репрессии рабочие бастовали по всей стране: 1 мая 1886 года в США бастовало 350 тысяч человек, самыми мощными были акции протеста в Чикаго[137]. 3 мая во время многотысячного митинга произошли столкновения митингующих со штрейкбрехерами, полиция открыла стрельбу по протестующим — погибло 6 человек. На следующий день на Хеймаркетской площади проходил новый митинг, во время которого неизвестный бросил бомбу в полицию: один полицейский был убит, несколько десятков ранено. В ответ полиция открыла огонь по митингующим убив 11 человек и ранив около двухсот. Этот день вошёл в историю рабочего движения как Хеймаркетская бойня. По обвинению в подстрекательстве к терроризму были схвачены лидеры рабочего движения — восемь анархистов: один покончил с собой в тюрьме, четверо были повешены 11 ноября 1887 года, остальные были помилованы в 1893 году, по причине того, «что вся „чикагская восьмёрка“ была невиновна в инкриминируемом им преступлении». В память о событиях мая 1886 года и казни рабочих-анархистов 1 мая было провозглашено в июле 1889 года на конгрессе Второго Интернационала проходившего в Париже днем выступлений за права рабочих. С тех пор рабочие всего мира отмечают этот день[138]. В 1907, в Амстердаме прошёл Международный анархистский конгресс, на котором присутствовали делегаты из 14 стран, и собрал многих выдающихся анархистов того периода, среди которых были: Эррико Малатеста, Пьер Монатт, Луи Фаббри,Эмма Гольдман, Рудольф Рокер, Кристиан Корнелиссен, Александр Шапиро, Владимир Забрежнев и др. На Конгрессе рассматривали разные вопросы, особое внимание уделялось практическим вопросам организации анархистского движения, проблемам народного образования, всеобщей забастовки и антимилитаризма. Основные дебаты разгорелись вокруг взаимоотношений анархизма и синдикализма. В частности французский делегат, член Всеобщей конфедерации труда (ВКТ) Франции Пьер Монатт считал синдикализм самодостаточным, а известный итальянский анархо-коммунист Эррико Малатесста выступал с резкой критикой синдикализма. Малатеста выступал с поддержкой рабочего движения, но считал что нужны не революционные, а «абсолютно нейтральные» рабочие организации, он критически относился к созданию профсоюзов[139]. В 1905 году, в Чикаго была образована организация Индустриальные рабочие мира (ИРМ), находившаяся под сильным влиянием анархистских идей[140]. Широкого размаха приобретало радикальное рабочее движение в Испании, Франции и других странах. Созданная во Франции Всеобщая конфедерация труда (ВКТ), строившаяся на принципах революционного синдикализма, насчитывала к 1912 году 600 тысяч членов[141]. В 1910 году была создана самая знаменитая анархистская профсоюзная организация — испанская Национальная конфедерация труда (НКТ) — Confederación Nacional del Trabajo (CNT). Эта анархо-синдикалистская организация была до конца 1930-х годов ведущей силой в испанском рабочем движении[142]. Зимой 1922—1923 годов на берлинском учредительном конгрессе была создана Международная ассоциация трудящихся (МАТ) — анархо-синдикалистский Интернационал, известный так же как Берлинский Интернационал профсоюзов[143]. Революция и гражданская война в России[править | править вики-текст] Анархисты Эмма Гольдман иАлександр Шапиро, противники установления большевистскойдиктатуры. См. также: Анархизм в России С началом революции в России в 1917 году многие анархисты действовали совместно с большевиками, видя в них ближайших союзников, немалую роль в этом сыграла и вышедшая в 1917 году книга Владимира Ленина «Государство и революция». ВПетрограде, произошедшее в июле неудачное восстание возглавлялось анархистами[144]. Часть анархистов поддержала Октябрьскую революциюбольшевиков. Однако уже в 1918 году пути анархистов и большевиков стали расходиться, когда в апреле ЧК произвела разгром создаваемой анархистами «Чёрной гвардии»[145]. Анархо-синдикалисты пытались объединить усилия отдельных революционно- и анархо-синдикалистских групп, участвовали в профсоюзных съездах и организовывали свои. На первом всероссийском съезде представителей профсоюзных организаций, проходившем в январе 1918 года было представлено 88 тысяч синдикалистов имаксималистов[146]. Однако им так и не удалось достигнуть желаемой цели, влияние их постоянно падало, и уже в 1920 году они представляли только 35 тысяч своих членов[147]. Наиболее значимыми оказались действия анархистов на территории Украины, где организованная анархо-коммунистомНестором Махно Революционная повстанческая армия Украины (махновцы) действовала против белых, красных,националистов и интервентов. В ходе боевых действий махновцы трижды заключали союз с большевиками, однако все три раза большевики нарушали[148] союз, так что в конце концов РПАУ была разгромлена многократно превосходящими силами Красной армии, а Махно с несколькими товарищами скрылся за границей[149]. «В конце 1920 г. гражданская война между «белыми» контрреволюционерами, с одной стороны, и большевиками (буржуазными революционерами и, в то же самое время, социальными контрреволюционерами), с другой, в основном завершилась. Большевикам удалось вновь собрать старую Империю. Но рабочие и крестьянские массы уже не были готовы терпеть олигархическую диктатуру под "революционной" маской, пусть даже в качестве "меньшего зла". Развернулось движение 1920–1921 гг. за "третью революцию": за свободные Советы, независимые от большевистской партии и её диктатуры, против реквизиций и неравного распределения, против привилегий новых правителей. В этом движении участвовали сотни тысяч человек. Махновское Сопротивление, Кронштадт и крестьянское восстание в Западной Сибири стали символами российского "Жерминаля", последними всплесками социальной революции в России»[150]. Анархистское движение было разгромлено. Часть видных активистов погибла, часть бежала за границу, кто-то перешёл на сторону большевиков, а кто-то был выслан за границу[151]. В борьбе с фашизмом[править | править вики-текст] В Италии[править | править вики-текст] См. также: Красное двухлетие После Первой мировой войны в мире начался не только подъём леворадикальных сил, рабочего движения, но и ультраправых, фашистов и националистов (а затем и национал-социалистов). Анархисты приняли активнейшее участие в борьбе с этими тенденциями. Так, например, анархисты оказали сопротивление подъёму фашизма во Франции, где анархисты, правда, разошлись по вопросу об отношении к политике единого народного фронта[152], и Италии. В Италии анархисты и анархо-синдикалисты были одной из ведущих сил, стоящих на дороге Муссолини, в анархо-синдикалистской профсоюзной организации УСИ (Итальянский синдикальный союз) состояло около полумиллиона человек[153]. Сопротивлялись анархисты наступлению фашизма и националистических диктатур и в других странах, однако терпели постоянные поражения[154]. В Испании[править | править вики-текст] См. также: Гражданская война в Испании и Испанская революция «Основным оплотом анархо-синдикализма оставалась Испания, где после падения монархии в 1931 г. происходил стремительный рост сил НКТ. "Со всех сторон, из Германии, Польши, Франции и других стран, где имеются секции МАТ, Секретариат получает сообщения о состоянии духа, который... можно выразить следующим образом: "Международный фашизм разрушил наши революционные движения в большей части стран... Только в одной стране мы имеем надежду на то, что социальная революция может победить её (фашистскую реакцию, - В.Д.) - в Испании", - писали в июне 1934 г. члены Секретариата МАТ в послании НКТ»[155]. В 1936 году в Испании НКТ накануне очередных выборов приняла решение не бойкотировать выборы, результатом чего стала победа Народного фронта (сотни тысяч членов Национальной конфедерации труда пошли на избирательные участки, что помогло одержать победу над «правыми» силами)[156]. Через несколько месяцев военные подняли во многих городах Испании мятеж, положивший начало гражданской войне и революции. На мятеж военных анархисты, равно как и другие леворадикальные силы, организовали вооружённое сопротивление. Часть городов, в том числе Мадрид иБарселону, удалось отбить, правда была потеряна Сарагосса, один из анархо-синдикалистских центров, что сказалось на последующих действиях НКТ и ФАИ (Федерация анархистов Иберии)[157]. При этом под контролем анархо-синдикалистов оказались промышленный центр Испании Каталония и аграрный Арагон, в которых анархисты активно проводили свои преобразования, которые особенно глубокий характер имели в арагонских коммунах[158]. Согласно утвержденной в мае «Сарагосской программе» анархо-синдикалисты должны были приступать к строительству либертарного коммунистического общества, однако нерешительность руководства НКТ-ФАИ, ради антифашистскогоединства со сталинистами и буржуазными республиканцами отказались от собственной программы, хотя многие члены НКТ и осуществляли анархо-коммунистические преобразования на низовом уровне[159]. В мае 1937 года в результате провокаций со стороны сталинистов в Барселоне вспыхнули уличные бои между марксистами из ПОУМ (Рабочая партия марксистского единства) и НКТ, с одной стороны, и республиканскими силами — с другой. Несмотря на то, что НКТ и ПОУМ контролировали ситуацию в городе, они решили пойти на прекращение огня, опасаясь развязывать гражданскую войну в собственном тылу со своими формальными союзниками. Это закончилось тем, что бойцы ПОУМ были обвинены в поднятии «троцкистско-фашистского» мятежа, и против них начались репрессии, которые позже обрушились и на анархо-синдикалистов[160]. В 1939 году гражданская война закончилась победой сил Франко, в Испании на долгие годы была установлена диктатура, которой испанские анархисты оказывали сопротивление на протяжении всего времени её существования[161] Во время Второй мировой войны[править | править вики-текст] В ходе Второй мировой войны анархисты продолжали бороться с фашизмом: на Украине анархисты пытались организовать сопротивление как национал-социалистам, так и сталинистам[162]; ветераны испанской войны, эмигрировавшие во Францию, стали активными участниками движения сопротивления, и именно анархисты, входившие во2-ю Бронетанковую дивизию генерала Леклерка вошли в Париж[163], а группа, объединившаяся вокруг Всеволода Волина иАндре Аррю распространяла в Марселе листовки с призывом к борьбе с фашизмом, сталинизмом и западным демократическим капитализмом[155], действовали анархистские партизанские отряды в Италии, Болгарии и в других странах[164]. После Второй мировой войны[править | править вики-текст] Во время первых десятилетий, последовавшие за окончанием Второй мировой войны, анархическое движения во всем мире переживало упадок. Его новый взлет связан с «молодёжной революцией» второй половины 60-х годов, которую возглавили «новые левые». Среди них, наряду с другими идейными течениями, анархисты заняли видное место. Протесты 1968 года, породившие новые социальные движения: феминистские, «зеленые», антимилитаристские, коммунарские и т. п., дали новый импульс анархистскому движению во всем мире. В 1968 г. на международной конференции анархистов в Карраре был основан Интернационал Федераций Анархистов (IAF-IFA)[165]. Принципы работы в пределах ИФА — принцип федерализма, свободного договора и взаимопомощи. Для того, чтобы улучшать координацию и связь в пределах ИФА, а также в качестве открытого контакта для публики и других групп анархистов и организаций, был основан Международный секретариат, полномочия которого нерегулярно переходит от одной федерации IFA к другой[166]. Для налаживания информационного обмена и межорганизационного сотрудничества IFA также близко контактирует с другими организациями анархистов, например с Международной ассоциацией трудящихся(МАТ) — анархо-синдикалистским Интернационалом. В этот период в Европе и США было созданы тысячи коммун, культурных центров, в университетах создавались комитетысексуальной и культурной революции. При этом на смену «старым» анархистам во многом пришло новое, проанархистское движение «автономов», которое и по сей день насчитывает (особенно в Германии) десятки тысяч активистов. Это весьма политизированная молодёжная субкультура, включающая коммуны, сквоты (захваченные для жилья и борьбы здания), альтернативные кафе и книжные магазины, культурно- информационные центры и клубы, многочисленные издания, музыкальные рок- и техно-группы и другие творческие коллективы, антифашистские и феминистские инициативы, группировки «стритфайтеров» (уличных бойцов) и т. п[167]. Современное анархистское движение[править | править вики-текст] Члены профсоюза CNT-AIT на демонстрации, несут баннер Сегодня анархистское движение, конечно, всё ещё не так сильно как прежде, но организует уже десятки тысяч революционеров во многих странах. В многих странах мира насчитываются десятки, если не сотни тысяч сторонников анархистских идей. Появились группы анархистов и в тех странах, в которых их никогда не было, например, в Нигерии, Турции, Ливане, Бангладеш. Греческое анархистское движение является на сегодняшний день одним из самых сильных. Современное анархистское движение весьма разнообразно и включает в себя множество течений. Наряду со «старыми» анархистами, то есть представителями классических направлений в анархизме, преимущественно анархо-синдикалистами и анархо-коммунистами, существует например такое движение как анархо-примитивизм. Существуют также проанархистские движения «автономистов», ред-скинов (красные- и анархо- скинхеды), экологических движений, различных культурных инициатив, поселений, которые насчитывают десятки тысяч активистов[168]. Они борются за так называемую «деколонизацию повседневной жизни» в нынешнем обществе.[источник не указан 1292 дня] Следуя традиции ситуационистов и новых левых многие современные анархисты пытаются создать некую альтернативуотчуждённому и репрессивному социуму, решая все вопросы коллективно, на основе консенсуса, уважая личность и избегая всякого авторитаризма и иерархии. Патриархату противопоставляется равенство полов, традиционным семейным отношениям — коммуны, иерархии — самоуправление. Пропагандируются и активно практикуются экологизм,антиимпериализм и антифашизм. Анархисты активно выступают против дискриминации по национальному, гендерному, сексуальному признакам, против межгосударственных войн и политики неоколониализма. Анархисты весьма активны в антифашистском движении[169], постоянно участвуют в уличном противостоянии с неофашистами и неонацистами, а также полицией. В семидесятые огромный размах и известность приобрело антиядерное движение, в котором активно участвовали анархисты и автономы. Это было очень массовое движение, в котором активно участвовала западная молодёжь[170]. Автономы-сквоттеры часто захватывают пустующие здания, которые они превращают в центры либертарной культуры и политики[171]. Существуют различные анархистские коммуны, одной из самых знаменитых из которых является коммуна Христиания в Копенгагене[172]. В целом ряде стран продолжают действовать традиционные анархо-синдикалистские профсоюзы, и пропагандистские организации, из которых наиболее крупными являются САК в Швеции, НКТ и ВКТ в Испании, УСИ в Италии, НКТ-МАТ и НКТ-Ф во Франции, ФАУ в Германии (в них состоят десятки тысяч человек)[173]. Анархо-синдикалистское профсоюзное движение традиционно наиболее сильно развито в Испании. После смерти диктатора Франко в 1976 году здесь началось массовое возрождение анархизма. На первое постфранкистское собрание НКТ пришло порядка 500 000 человек[174] Правда впоследствии в НКТ произошло несколько расколов, в первую очередь по вопросу о выборах в комитеты предприятий[175]. Так что в итоге на сегодняшний день в Испании действует два основных анархо-синдикалистских объединения: НКТ-МАТ, в котором состоит порядка 10-15 тысяч человек, и ВКТ, в котором состоит около 60 тысяч человек. Соответственно НКТ-МАТ выступают против участия в этих выборах, а ВКТ в них активно участвуют[176]. Некоторая либерализация внутренней жизни в ряде латиноамериканских стран в конце 70-х и 80-х годов. способствовала началу возрождения и в этих странах[177]. Медленно возрождение анархизма идёт в Северной Америке, но и там либертарные организации испытывают существенный рост своих рядов. Вновь активизируется организация Индустриальные рабочие мира (IWW)[178]. В Южной Америке возрождается некогда знаменитая аргентинская ФОРА (Аргентинская региональная рабочая федерация), секция МАТ, пытающаяся воссоздать рабочее анархистское движение[179]. В Израиле анархизм позиционируется как политическая реализация библейского общественного устройства: небольшие города без федерального законодательства, управляемые выборными судьями. По мнению теоретика библейского анархизма Овадьи Шохера, свобода от власти реализуется не методом демонтажа власти как таковой, но устранения монополии на власть. Для этой цели библейский анархизм выдвигает концепцию конкурирующих юрисдикций — небольших городов, каждый со своими ценностями и законами, которые позволяют любому человеку выбрать комфортную для себя политическую систему без необходимости эмиграции в другую страну[180]. В СССР анархистское движение стало возрождаться в конце 1980-х, а крупнейшим объединением рубежа 1980—1990-х годов стала Конфедерация анархо-синдикалистов (КАС), которая объединяла во время своего наибольшего подъёма до двух тысяч человек[181]. В июне 1990 года, после раскола КАС, была образована Ассоциация движений анархистов, существующая до настоящего времени. Во всём мире существуют многочисленные анархистские издания, исследовательские центры, библиотеки (среди них английское издательство «Фридом», основанное Кропоткиным, американский журнал «Анархия: журнал вооружённого желания», немецкое издание «Шварцен фаден», швейцарская анархическая библиотека СЕРА и др.). В России сегодня тоже выходят анархистские журналы и газеты. В числе наиболее известных современных теоретиков анархизма можно назвать американских мыслителей Ноама Хомского, Мюррея Букчина (автор интересной концепции экоанархизма), Джона Зерзана (идейный вдохновитель антитехнологического направления в анархизме), Боба Блэка (авангардный писатель и теоретик парадоксального «отказа от работы»), а также близкого к анархизму выдающегося французского философа, теоретика автономизма и экосоциализма Андре Горца[167]. Внутренние проблемы и дебаты[править | править вики-текст] Анархизм — это философская, социально-политическая теория, которая содержит в себе множество направлений, часть из которых друг другу диаметрально противоположны (например анархо-коммунистическое направление и анархо-капиталистическое). Это вызывает постоянные споры относительно отдельных сторон теории анархизма, а также того, кого вообще можно считать анархистом: левые анархисты традиционно не признают анархистами национал-анархистов(своеобразное течение в анархизме, которое отрицается подавляющим большинством анархистов, учитывая что анархизм традиционно выступает против национализма[182]) и анархо-капиталистов[183], которые отвечают взаимностью[184], утверждая, что анархизм никогда не был частью «левой» социально-политической мысли. При этом часть современных анархистов вообще считает, что анархизм не является ни «левым», ни «правым», что это ложная классификация. Кроме того, часть анархистов считает что анархизм — это именно философия, которая не имеет никакого отношения к политике, и потому называть анархизм — политической идеологией — ложно. Не меньше вопросов вызывает и соотношение религии с анархизмом: традиционно анархизм считается атеистическим[185], однако вместе с тем существует христианский анархизм[186], а также постоянно дискутируется вопрос о либертарных составляющих в других религиях, таких какислам[187], буддизм и т. д. Представители разных направлений в анархизме придерживаются разных позиций по вопросамморали, этики, гуманизма и т. д. Кроме того, не все анархисты относятся одинаково к марксизму: для одних он не приемлем совершенно, для других — вполне приемлем, по крайней мере такие направления в марксизме (в первую очередь в либертарном марксизме), как «левый коммунизм», рэтекоммунизм («коммунизм рабочих советов»), операизм,люксембургианство, троцкизм или даже маоизм. Не менее сложные отношения у анархизма с понятиями прогресса, цивилизации, технологий: часть анархо-коммунистов и анархо-синдикалистов являются сторонниками технологического прогресса[188], другая часть относятся к нему крайне скептически[189], а анархо-примитивисты выступают резко против самого понятия цивилизация и технологического прогресса[190], при этом эко-анархисты, последователи идей социальной экологии, утверждают, что экологические проблемы заключаются не в технологиях, а в том, кто и как их использует[191]. Демократия так же вызывает неоднозначную оценку в рядах анархистов. Для одних любая демократия — это форма власти, а потому — угнетения и иерархического общественного устройства, так что они отрицают в том числе и понятие о «прямой демократии», так как «„кратия“ означает „власть“»[192], в то время как другие отстаивают принцип прямой демократии[193], утверждая, что вполне соответствует анархистским представлениям о свободном безгосударственном обществе. Проблема насилия также разделяет анархистов: одни являются его резкими противниками, в то время как другие — апологетами (что, кстати, уже сыграло злую шутку с анархистами на рубеже девятнадцатого-двадцатого веков, когда увлёкшись пропагандой действием, терроризмом и экспроприациями анархисты оказались загнанными в политическое «гетто»)[194]. Критика анархизма[править | править вики-текст] Анархизм критиковали с различных сторон. Так, Фридрих Энгельс писал, что «у Бакунина своеобразная теория — смесьпрудонизма с коммунизмом, причем самым существенным является прежде всего то, что главным злом, которое следует устранить, он считает не капитал и, следовательно, не возникшую в результате общественного развития классовую противоположность между капиталистами и наемными рабочими, а государство»[195]. Иосиф Покровский писал: «Если есть учение, которое поистине предполагает святых людей, так это именно анархизм; без этого он неизбежно вырождается в звериное bellum omnium contra omnes»[196]. Наиболее известные организации анархистов[править | править вики-текст] · Action Directe — «Прямое действие». Франция. 1979—1987. Террористическая организация. · IWA (International Workers Association) (Исп.: AIT — Asociación Internacional de los Trabajadores, Герм.: IAA — Internationale ArbeiterInnen Assoziation) — Международная ассоциация трудящихся (МАТ), анархо-синдикалистский Интеранционал, существует с конца 1922 года. · CNT-AIT (Confederación Nacional del Trabajo) — Национальная конфедерация труда. Конфедерация анархо-синдикалистских профсоюзов. Испанская секция МАТ. Существует с 1910 года. · USI-AIT (Unione Sindacale Italiana) — Итальянский синдикальный союз. Создан в 1912-м году (воссоздан в 1950-м). · Class War Federation — Федерация классовой войны. Великобритания. Существует с 1983 года. · CrimethInc Название является игрой смыслов. Его звучание можно перевести как «Преступное мышление», а написание как "корпорация «Преступление» ". США и другие страны. Существует с 1996 года. · FAI (Federación Anarquista Ibérica) — Федерация анархистов Иберии. Испания. Существует с 1927 года · FAUD (Freie Arbeiter Union Deutschlands) — Союз свободных рабочих Германии (1919—1933) · FORA (Federación Obrera Regional Argentina) — Аргентинская региональная рабочая федерация. Аргентинская секция МАТ. Существует с 1901 года. · IWW (Industrial Workers of the World) — Индустриальные рабочие мира. США и другие страны. Существует с 1905 года · SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) — Центральная организация рабочих Швеции. Является федерацией анархо-синдикалистских профсоюзов. Существует с 1910 года. · АЧК — Анархистский чёрный крест · РПАУ — Революционная повстанческая армия Украины (1918—1921) · Юрская федерация — Создана в 1870. Швейцария и другие страны. · АД — Автономное Действие — в настоящее время наиболее крупная организация анархистов в России. · АДА — Ассоциация движений анархистов, старейшая из существующих организация анархистов на территории ех-СССР, объединяет в своих рядах русскоязычных анархистов в нескольких странах мира, · КРАС — Конфедерация революционных анархо-синдикалистов, российская секция МАТ на территории бСССР. Существует с 1995 года. · МПСТ — Межпрофессиональный союз трудящихся · РД — Революционное действие · М.С.А. — Международный Союз Анархистов მონეტარული სისტემა და მოდიფიკაციები January 18, 2016 vepkhvia სილვიო გეზელი იყო ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვანი ანარქისტი თეორიტიკოსებიდან ვინც განიხილა ეკონომიკური საკითხები. დღეს, ფინანსური კრიზისის ფონზე, ბევრი ადამიანი ეთანხმება და აღიარებს მისი იდეების სისწორეს, ეს საკმაო მიზეზია იმისათვის რომ შემოგთავაზოთ ეკონომიკის სილვიო გეზელისეული კრიტიკული განხილვა. უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ რას წარმოადგენს მონეტარული სისტემა. Amelie Lanier 1. გაცვლის თეორია „ბაზარი“ არის ის ადგილი სადაც იცვლება „საქონელი“, თუ გინდათ რომ იყიდოთ რაღაც ბაზარზე – იქნება ეს მცირე, ადგილობრივი, დიდი მსოფლიო ბაზარი თუ e-bay – შეძენის პროცესში მყისიერად უნდა გასცეთ სანაცვლოდ რაიმე. თუ თქვენ არაფერი არ გაქვთ, არც შეგიძლიათ რაიმე მიიღოთ, არ შეგიძლიათ დაიკმაყოფილოთ ის მოთხოვნილებები, რაც გაქვთ. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს კერძო საკუთრების სისტემა რომელიც ადამიანების უმეტესობას უსპობს შესაძლებლობას რომ აწარმოონ რაიმე. ადამიანების უმეტესობას არ აქვს მიწა რომელიც შეუძლიათ გამოიყენონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით. მათ არ აქვთ სახელოსნოები, სადაც შეუძლიათ შექმნან რაიმე. მათ არ აქვთ სამუშაო იარაღები და ინსტრუმენტები, არ აქვთ ტექნიკა. მათ არ აქვთ სახლი, მათ ქოხის აშემებოს იფლებაც კი არ აქვთ ტყეში რომ იცხოვრონ. იმისათვის რომ მიიღონ საკვები, თავშესაფარი თუ სამომხმარებლო პროდუქტი, მათ უნდა გასცენ სანაცვლოდ რაღაც – ამ სისტემაში ეს არის ფული. თუმცა, არაფრით იქნება უკეთესი რომ ყველა სახის გასაცვლელი ობიექტები იქნეს ნებადართული ან მოთხოვნილი ბაზრისთვის, იმიტომ რომ ისინი ასევე არ აქვთ ადამიანების უმეტესობას. ადამიანების უმეტესობას უბრალოდ წართმეული აქვს შესაძლებლობა შექმნას რაიმე ღირებული. არსებობს მრავალი თეორია მსოფლიოს მოსახლეობის შიმშილის გასამართლებლად, ისინი განმარტავენ თუ რატომ არის რომ, მსოფლიოს მოსახლეობის 12.5%(დაახლოებით 842 მილიონი ადამიანი) იმყოფება შიმშილის ქვედა ზღვარზე, ან რატომ კვდება ყოველწლიურად დაახლოებით 3.1 მილიონი ბავშვი შიმშილის გამო. ყველა ეს თეორია თუ ახსნა არის სიცრუე. ადამიანები იმიტომ შიმშილობენ ან იხოცებიან შიმშილის გამო რომ სხვა მოთხოვნებთან ერთად, ისინი ვერ აკმაყოფილებენ კაპიტალიზმის მთავარ მოთხოვნას: „იმისათვის რომ მიიღო რაღაც, შენ უნდა გქონდეს რაღაც რომ გასცე სანაცვლოდ.“ ამ თეორიებში აქცენტს აკეთბენ ლოჯისტიკურ და დისტრიბუციულ პრობლემებზე, ბუნებაზე და მის თავისებურებებზე, ადამიანის ბუნებაზე, მის სიხარბეზე და ა.შ. რეალურად კი ესაა სახელმწიფოს ბრალი, რომელსაც ყოველთვის ახასიათებს კორუფცია და მიდრეკილია მისკენ, ასევე კაპიტალიზმის, რომელიც თვის მხრივ დაცულია სახელმწიფოს მიერ, და მისი პირდაპირი დამსახურებაა(ასევე სახელმწიფოსი) რომ არსებული საზოგადოება არის კონტრასტულად დაყოფილი, 85 უმდიდრესი ადამიანი ფლობს იმდენივე სიმდიდრეს რამდენსაც მსოფლიო მოსახლეობის უღარიბესი ნახევარი ერთად აღებული(დაახლოებით 3.5 მილიარდი ადამიანი). ეს არის ახალი მსოფლიო წესრიგი, სადაც ერთი მხარე ფუფუნებაში ცხოვრობს და მეორე კი სიღატაკეში ღაფავს სულს. როგორც წესი კაპიტალიზმის განვითარებულობას და პროგრესულობას მიაწერენ ხოლმე ევროპული კულტურის განვითარების დონეს, სიმდიდრეს და ა.შ. უფრო კონკრეტულად კი მონეტარული სისტემის ევოლუციას და ღირებულების თეორიას, რეალურად კი ეს ევროპული კოლონიალიზმის და მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ბუნებრივი თუ ადამიანური რესურსების ექსპლუატაციის და მიტაცების შედეგია. მე_15 საუკუნიდან, როცა დაიწყო დიდი აღმოჩენების ეპოქა, ევროპულმა კოლონიალიზმმა უფრო ფართოდ გაიდგა ფესვები და დაიპყრო სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკა, თითქმის მთელი აფრიკა, ავსტრალია და ასევე აღმოსავლეთ აზია. ამ დროიდან იწყება მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ფართომასშტაბიანი ექსპლუატაცია, მათი ბუნებრივი რესურსების, წიაღისეულის თუ მოსახლეობის კატასტროფული და მტაცებლური განადგურება. ამის პარალელურად არ აძლევდა მათ განვითარების საშუალებას, ეს არის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი თუ რატომ არის უღატაკესი მაგალითდ აფრიკის მოსახლეობა, რატომ კვდება ყოველდღიურად 2 500 ბავშვი სხვადასხვა დაავადებებისგან რომელიც გამოწვეულია სუფთა სასმელი წყლის არარსებობის და შიმშილის გამო. ან რატომ შემცირდა კატასტროფულად ამერიკის მკვიდრი მოსახლეობა, რომელიც დაახლოებით 100 მილიონ ადამიანამდე იყო სანამ არ ეზიარა ევროპული ცივილიზაციის „სიკეთეებს“, მათი 90-95 % შეეწირა მასშტაბურ გენოციდებს, ასევე ხელოვნურად გავრცელებულ დაავადებებს და ეპიდემიებს, რაც გამიზნულად ხდებოდა დამპყრობლების მიერ(ასეთივე სტრატეგიას იყენებდნენ ევროპელი კოლონისტები აფრიკაში, ავსტრალიაში და ა.შ.) ასევე წაართვეს მათ კუთვნილი ტერიოტორიები, გადაასახლეს და დღემდე ცხოვრობენ რეზერვაციებში, რომლებიც უმეტესად ხრიოკ, უდაბურ ადგილებშია, ხოლო ბუნებრივი რესურსები, მიწა, მდინარეები თუ ტყეები, რაც ამ ხალხის საკუთრება იყო საუკუნეების მანძილზე ჩამოართვეს, ჩამოართვეს ყველაფერი რაც მათ წინაპრებისგან მემკვიდრეობით მიიღეს, დამპყრობლებმა, ევროპელმა კოლონიალისტებმა და ეს ყველაფერი ცივილიზაციის და ჰუმანიზმის სახელით ჩაიდინეს – დღეს ამერიკის შეერთებული შტატები თავისუფლების სიმბოლოა როცა რეალურად ის წარმოადგენს ბოროტების იმპერიას რომელიც აშენებულია აფრიკელი მონების სისხლზე და ჩაგვრაზე, მათ ექსპლუატაციაზე, მკვიდრი ამერიკელი ინდიელების გენოციდზე, გადასახლებაზე და მათი კუთვნილის მიტაცებაზე. თუ კაპიტალისტური სისტემის უარყოფითი მხარეები იქნება ყველასათვის ცნობილი და კარგად გააზრებული, გაცვლითი თეორიების, მონეტარული სისტემის და საკუთრების პრინციპის, ასევე კაპიტალიზმის და მისი დამცველი სახელმწიფოს არსებობა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადეგება, ეს კი ასე ბუნებრივად და თავისით არასოდეს არ მოხდება, გაბატონებული კლასი, მმართველი ელიტა თავისით არ იტყვის უარს იმ პრივილეგიებზე რაც აქვს, იმ უშრომელ სარგებელზე რასაც იღებს და ასე უბრალოდ არ დათმობს პოზიციებს. უფრო მეტიც – მმართველი კლასი აკეთებს ყველაფერს რომ ხელი შეუშალოს ამ პროცესს, ჩაახშოს ნებისმიერი კრიტიკა და ამბოხი ექსპლუატირებული კლასებისა, გათიშოს ისინი ერთმანეთსიგან, ბავშვობიდან ჩაუნერგოს იდეები და შეხედულებები რომლებიც ორიენტირებული იქნება კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს დაცვაზე, და ასევე გამორიცხავს ნებისმიერ ალტერნატივას. იმისათვის რომ დავინახოთ როგორ შიმშილობენ ადამიანები, აღარ არის აუცილებელი მოვინახულოთ მესამე მსოფლიოს ქვეყნები. „მსოფლიო ცივილიზაციის ცენტრში“, მაგალითად გერმანიაში, უამრავი ადამიანია რომელიც ძლივს ახერხებს თავის გამოკვებას და სათანადოდ, სრულფასოვად ვერ იკვებება. მაგალითად, ძალიან ბევრი სკოლის მოსწავლეა რომელსაც არ აქვს საჭმელი სახლში და იღებენ მას სკოლაში ან საქველმოქმედო ორგანიზაციებში. ეს სოციალური პირობები არ არის შეუმჩნეველი, ყველამ იცის ამის შესახებ. მაგრამ ეს მართლაც შეურაცხმყოფელი პირობები არ აშფოთებს არავის იმიტომ რომ ყველა ვინც კითხულობს ამის შესახებ ან იგებს ტელევიზიის საშუალებით, დარწმუნებულია რომ გაცვლითი სისტემის და კერძო საკუთრების არსებობა აუცილებელია, და სჯერათ რომ არავინ არ აწარმოებს პროდუქციას თუ სანაცვლოდ ისინი არ მიიღებენ ამის ეკვივალენტს. ის ვინც სარგებელს იღებს ამ მსგავსი უსამართლობის, ადამიანების ექსპლუატაციის და შიმშილის ხარჯზე (მმართველი კლასი), დარწმუნებული არიან რომ არავინ დაიწყებს არსებული ეკონომიკური და სოციალური სისტემის კრიტიკას – რაც შეარყევს მათ გაბატონებულ მდგომარეობას და საფრთხეს შეუქმნის მათ ინტერესებს, ამის საფუძველს მათ აძლევთ დახვეწილი და მმართველი კლასის ინტერესებზე მორგებული განათლების სისტემა, რომლის საშუალებით მრავალი წლის მანძილზე ბავშვობიდან აჩვევენ ადამიანებს უსიტყვო მორჩილებას, დიქტატურასთან, უსამართლობასთან და ტერორთან შეგუებას, ზრდიან მათ სოლიდარული უნარის არ მქონე, დაქსაქსულ, მიზანთროპ ინდივიდებად, სწორედ ამის გათვალისწინებთ, რომ საფრთხე არ ემუქრება მათ ინტერესებს, იშვიათ შემთხვევებში მედია აშუქებს და აჩვენებს იმას რაც რეალურად ხდება, ეს თავის მხრივ იძლევა გარანტიებს რომ მოვლენები გახადონ სტაბილური, ადვილად სამართავი და დაბალი სოციალური ფენიდან წამოსული აგრესია ჩაახშონ მოჩვენებითი მზრუნველობით, ინტერესის გამოჩენით, თითქოს აწუხებთ ან მართლა მოუგვარებენ მათ იმ პრობლემებს რომელიც თავად შეუქმნეს, ისინი კი რწმუნდებიან, ენდობიან ძალაუფლების მქონე მმართველ კლასს და იჯერებენ რომ მათი მდგომარეობა შეიცვლება უკეთესობისკენ. იმ ფაქტის გათვალისწინებით რომ მონეტარულ სისტემას გარკვეულწილად შეექმნა ცუდი რეპუტაცია, არსებული სოციალური სისტემის ბევრი კრიტიკა ხედავს გამოსავალს ამ ყველა პრობლემიდან ბარტერულ ეკონომიკაში(ეკონომიკის ფორმა რომლის დროსაც ხდება საქონლის ან მომსახურების პირდაპირი გაცვლა, მონეტარული სისტემის გამოყენების გარეშე) დაბრუნებით, ან ფულის, მონეტარული სისტემის ამოღებით და მისი რაიმე სხვა გაცვლითი საშუალების ჩანავლებით, რომელიც არის გამოყენებადი და გააჩნია რეალური ღირებულება ფულისგან განსხვავებით. კოლონიალიზმამდე არსებობდა ბევრი საზოგადოება და ეკონომიკური ფორმა, რომელმაც არ იცოდა არაფერი გაცვლით თეორიებზე, სადაც ადამიანები როგორღაც ახერხებდნენ შემოსილიყვნენ და გამოეკვებათ თავი, ასეთი საზოგადოები ახლაც გვხვდება სამხრეთ ამერიკაში და აფრიკაში. ლათინურ ამერიკაში მკვიდრი მცხოვრებებისგან შემდგარ ადგილობრივ მოძრაობებს დღეს აქვს დასახული მიზანი რომ დაიბრუნოს ის მიწა რომელიც წაართვეს მათ წინაპრებს საუკუნეების წინ კოლონიზატორებმა და უნდათ რომ მოაწყონ ის კომუნალურად. მათ კი ამის გამო მასიურად, უმოწყალოდ ხოცავენ საკუთარი მთავრობები – მაგალითად ვენესუალაში. მათი საფუძვლიანი კრიტიკა კაპიტალისტური სახელმწიფო სისტემის შესახებ, უქმნის რეალურ საფრთხეს არსებულ ეკონომიკურ წესრიგს და გაბატონებული კლასის ინტერესებს, ის კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სახელმწიფო აპარატის და კაპიტალიზმის არსებობას, რაც უდიდეს საფრთხეს წარმოადგენს სახელმწიფოს მმართველებისთვის, მმართველი კლასისთვის. თუმცა, არსებული სოციალური წესრიგის დამცველებს არასოდეს მობეზრდებათ იმის თქმა რომ გაცვლითი პრინციპი მონეტარულ სისტემასთან ერთად არის სასარგებლო და საუკეთესო საშუალება. ამ გზით ისინი ეწევიან მონეტარული სისტემის პროპაგანდას. ისინი სუბიექტურად და დამახინჯებულად აღწერენ მონეტარული სისტემის შესაძლო ალტერნატივებს, მოყავთ პრიმიტიული და სასაცილო არგუმენტები და მაგალითები, მაგალითად ასეთი: „საშილენებაა მაღაზიაში წახვიდე კარტოფილით და გინდოდეს გაცვალო ის ფეხსაცმელებში. ეს ხომ არაპრაქტიკულია, რატომ მოუნდება კარტოფილის გაცვლა ფეხსაცმელებში, ფეხსაცმელების პატრონს?“. ეს კი საოცრად ჰგავს კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს კლასიკურ გამართლებას, როცა არგუმენტებად მოყავთ მსგავსი პრიმიტიული, უადგილო და შეუსაბამო მაგალითები. 2. უნივერსალული ეკვივალენტი: ფული მონეტარული სისტემის ასე ვთქვათ „ფანატიკოსი დამცველები“ ამბობენ: ეს არის შესანიშნავი რაღაც რომ უნივერსალური გაცვლითი საშუალება არსებობს, ერთი, რომელიც ყველას უნდა რომ ჰქონდეს. უნივერსალური ეკვივალენტი რომლის არსებობის მიზანი არის მოსახერხებელი და მარტივი გახადოს გაცვლის პროცესი, უნივერსალური ღირებულება რომელსაც ყველა აღაირებს და ეთანხმება. რას ნიშნავს ეს გაცვლა ? ეს ნიშნავს რომ ყველას ვისაც უნდა რაიმეს გაცვლა უნდა ჰქონდეს გადახდის უნივერსალური საშუალება, ღირებულება, რომ გაყიდონ რაღაც ბაზარზე ის რაც უნდათ და სანაცვლოდ მიიღონ ეს უნივერსალური საშუალება,. ასე რომ შემდეგ ისინი შესთავაზებენ ამ უნივერსალურ საშუალებას იმაში რაც სურთ რომ ჰქონდეთ და დარწმუნებული იქნებიან რომ ეს უნივერსალური ღირებულება ყოველთვის და ყველასთვის სასურველი და მოთხოვნადი იქნება. ყველა ვინც სარგებლობს ბაზრით, თუ მათ უნდათ რომ გაცვალონ საკუთარი საქონელი ეკვივალენტურ ღირებულებაში, ისინი აღიარებენ და უნდათ ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იმიტომ რომ დარწმუნებული არიან გაცემული პროდუქტის სანაცვლოდ მიღებული უნივერსალური ეკვივალენტით იყიდიან შემდგომში იმას რაც უნდათ. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია: ბაზარში ყველა მიდის მხოლოდ თავისი საქონლით იმიტომ რომ მას უნდა მოიშოროს კუთვნილი პროდუქტი თავდაპირველად, და შემდეგ მიიღოს ის რაც მას არ აქვს და არ შეუძლია აწარმოოს თვითონ. არ აქვს მნიშვნელობა ეს საკვებია რომელიც საჭმელად სჭირდება, თუ ის ნედლეული რაც მას სჭირდება საკუთარი საქონლის შესაქმენლად, გაცემულის სანაცვლოდ კი ყველას უნდა ეს უნივერსალური, მიღებული გასაცვლელი მედიუმი. ადრეულ საზოგადოებებში სადაც იყენებდნენ უფრო მარტივ გაცვლით სისტემას, მაგალითად შუა საუკუნეების ევროპაში, ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იყო ძვირფასი მეტალი: ოქრო ან ვერცხლი, და სპილენძი როგორც მონეტა. ეს ყველაფერი, მონეტარული სისტემა, უნივერსალური ეკვივალენტი სრულყო და გააუმჯობესა სახელმწიფო ინსტიტუტმა. ოქროს და ვერცხლის მოპოვება, მაშინაც კი თუ ეს ხდებოდა ინდივიდუალურად, აიყვანა სახელმწიფო კონტროლზე და სახელმწიფო გახდა მონოპოლისტი, მხოლოდ მას ჰქონდა უფლება გამოეყენებინა ძვირფასი წიაღისეული ან მოეჭრა მონეტა. თუ ვინმეს აქვს კონტროლი ამ უნივერსალურ გაცვლით საშუალებაზე, მას აქვს ძალაუფლება აკონტროლოს საზოგადოება: ამ ძალაუფლების მქონეს შეუძლია განსაზღვროს როგორც გაცვლის პირობები ასევე ძალის საშუალებით გაავრცელოს და დაამკვიდროს ისინი. ძალაუფლების მქონეს აქვს შესაძლებლობა რომ განსაზღვროს რა არის ღირებული და რა არა. თუმცა ფეოდალური მმართველები – მეფეები, იმპერატორები – იცავდნენ მონოპოლიას ეწარმოებინათ ძვირფასი მეტალები და ჰქონოდათ უფლება მოეჭრათ მონეტა. ანალოგიურად ხდება თანამედროვე მსოფლიოში, თუმცა დღეს მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობა გადასულია დემოკრატიული მმართველობის ფორმაზე და ფეოდალური სტრუქტურები იშვიათი გამონაკლისის გარდა მხოლოდ ფორმალობას წარმოადგენს ან საერთოდ აღარ არსებობს, ფეოდალების, მეფის როლში გვევლინება თანამედროვე სახელმწიფო რომელიც მტაცებლურად ისაკუთრებს ძვირფას ლითონებს, საბადოებს ან გადასცემს მას კერძო საკუთრებაში კაპიტალის მფლობელს, ორივე მათგანი, სახელმწიფო თუ კაპიტალისტი საკუთარი სურვილის მიხედვით იყენებს ამ რესურსებს, რესურსებს რომელიც წესით უნდა იყოს საერთო და ყველას შეეძლოს მისი მოპოვება(ანალოგიურად ხდება სხვა ბუნებრივი რესურსების თუ წიაღისეულის მიტაცება) მონოპოლიზებული უფლების მქონე სახელმწიფო აპარატის ან კაპიტალისტის საკუთრებას წარმოადგენს და ის ნახულობს სარგებელს საერთო რესურსის მიტაცებით, სახელმწიფო კი იგივენაირად აკონტროლებს მონეტარული სისტემის საშუალებით ადამიანებს როგორც ფეოდალურ ეპოქაში, უბრალოდ მეთოდები და საშუალებები გახდა უფრო მოქნილი და დახვეწილი რაც ორიენტირებულია ექსპლუატირებული კლასის წინააღმდეგობის ჩანასახშივე ჩასაკლავად და გასანეიტრალებლად. ყველა ვინც მიდის ბაზარში რომ გასცეს რაღაც, რაც უნდა რომ გაცვალოს უნივერსალურ ღირებულებაში, ფულში. და ამგვარად ისინი ბუნებრივია ეთანხმებიან რომ მათი საქონელი შეფასდეს არსებული უნივერსალური ღირებულებით, მონეტარული სისტემით. ეს ნიშნავს რომ ისინი აცნობიერებენ უნივერსალურ ღირებულების საზომს, რომელსაც მათი პროდუქტი, საქონელი უნდა დაექვემდებაროს, იმიტომ რომ ეს არის ერთადერთი საშუალება მიიღონ უნივერსალური ეკვივალენტური ღირებულება. და მათი პროდუქტი, მათი საქონელი შესაძლოა კონვერტირდეს ნაღდ ფულში მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მას გააჩნია ღირებულება, ამ ღირებულებასაც არეგულირებს მონეტარული სისტემა რომელზეც მონოპოლისტური უფლება აქვს სახელმწიფო აპარატს. რამდენადაც ეს „ღირებულების საზომი“ არის დამკვიდრებული და ყველა მიისწრაფვის რომ მიიღოს ის, ძვირფასი მეტალის არსებობას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი აქვს თავისი ნაკლი: ის შეიძლება იყოს შეზღუდული, მისი წარმოება არის რთული, ძვირი და ის გამოყენების დროს განიცდის ცვეთას, ეროზიას. ამის გამო კი დადგა დრო რომ ის ჩანაცვლებულიყო სხვა უფრო მოსახერხებელი სუბსტანციით. 3. სახელმწიფო ქაღალდის ვალუტა სახელმწიფოებმა, ამ სუვერენულმა ორგანიზაციებმა, როგორც უნივერსალური ეკვივალენტის გარანტებმა, გადაწყვიტეს რომ მთლიანად საკუთარ თავზე მოერგოთ მთელი ეკონომიკა და შეექმნათ ახალი უნივერსალური ეკვივალენტი და ეწარმორბინათ იგი, ამისათვის კი გამოიყენეს საკუთარი „კანონიერი“ ძალაუფლება და უფლებები რომ განეხორციელებინათ ახალი იდეა, ეს საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იყო, რომლის შემდეგაც ქაღალდი გახდა მონეტარული სისტემის ევოლუციის ახალი საფეხური და მისი შემცვლელი. ვაჭრებმა გვერდით გადადეს თამასუქები და ბანკებმა დაიწყეს ბანკნოტების ბეჭდვა. ეს კერძო ღირებულების შემცვლელი ქაღალდები გახდა საქონლის ანდა მონეტის კანონიერი წარმომადგენელი. ისინი იყო საიმედო და პრაქტიკული ყიდვა/გაყიდვის დროს საქონელთან მიმართებაში. სახელმწიფომ გამონახა ახალი, მარტივი გზა, რომ შეექმნა არაფრისგან ღირებულება, და შეემცირებინა რეალური ღირებულების მოთხოვნა ბაზარზე გაცვლის პროცესის დროს. ამან მთლიანად შეცვალა მონეტარული სისტემა და თუ ადრე იგი წარმოადგენდა ძვირფას მეტალს რომელსაც ნამდვილად გააჩნდა ღირებულება, ახლა ის უკვე მხოლოდ ქაღალდს წარმოადგენდა რომელსაც ღირებულებას ანიჭებდა სახელმწიფო აპარატი საკუთარი სურვილის შესაბამისად. ყველა ვინც სარგებლობდა ახალი უნივერსალური ეკვივალენტით სახელმწიფოს უზრუნველყოფდა მას გარანტიით, საკუთარი ძალაუფლების საშუალებით. სახელმწიფო ქაღალდის ფული, რომელსაც თავისით, არ გააჩნია არანაირი ღირებულება – მას არ გააჩნია იმდენი ღირებულებაც კი რამდენიც სხვა ქაღალდის პროდუქტებს, მაგალითად ხელსახოცებს, ტუალეტის ქაღალდს – იღებს თავის სპეციალურ ღირებულებას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი, გამომდინარე იქიდან რომ სახელმწიფო ანიჭებს მას განსაზღვრულ ღირებულებას და ამბობს: ეს ქაღალდი არის 50, ეს 100 მარკა, ან დღეს უკვე – ევრო. ეს ორი ბანკნოტი არის რა თქმა უნდა ერთი და იგივე მათი სუბსტაციის გათვალისწინებით. განსხვავება მათ ღირებულებას შორის არის მხოლოდ გარედან დადგენილი, სახელმწიფოსგან, რომელიც ბეჭდავს სხვადასხვა ღირებულებებს მასზე. დღეს საქონლის, ნებისმიერი პროდუქტის თუ დოვლათის ღირებულება, არის გაზომილი და შეფასებული მხოლოდ სახელმწიფოს ქაღალდის ფულით, და ეს არ ხდება სხვანაირად. ფულის, როგორც ძვირფასი მეტალის ცირკულირება შეუძლებელია. გაცვლითი ეკონომიკა და თანამედროვე მონეტარული სისტემა უფრო ხშირად ხდება დაყენებული კითხვის ნიშნის ქვეშ, ეს უნდობლობა კი სრულიად სამართლიანი და მოსალოდნელია, როგორც ღირებულების თეორიის მონეტარული სისტემის მიმართ: თუ მე გამაქვს რაღაც პროდუქტი ბაზარზე და მივიღე უნივერსალური ღირებულება მის სანაცვლოდ – მაქვს მე ნამდვილად ჩემი საქონლის პროპორციული ღირებულება ? შემიძლია მე ვიყიდო რაღაც ჩემი საქონლის პროპოციული ღირებულების სანაცვლოდ ? ამგვარად გაცვლითი სისტემა ძირითადად კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, რადგანაც მას არ გააჩნია რეალური ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი და ის უბრალოდ წარმოადგენს არარსებულ, წარმოსახვით საშუალებას რომელსაც სახელმწიფოს მიერ აქვს მინიჭებული განსაზღვრული ნომინალური ღირებულება. 4. მონეტარული თეორიის გეზელისეული კრიტიკა, კერძო საკუთრება და ინტერესი 4.1. ვალუტის უზრუნველყოფა კრიტიკა ნათლად აჩვენებს რომ თანამედეროვე მონეტარული სისტემის გამოყენება დაუცველია, შესაძლოა დაკარგოთ ქაღალდის ბანკნოტები, მოგპარონ ან საერთოდაც დაეცეს მისი ღირებულება უეცრად. მონეტარული სისტემა და ღირებულების თეორია თავისთავად იწვევს უარყოფით დამოკიდებულებას, უნდობლობას რაც თავის მხრივ უკვე ნიშნავს მის ნაწილობრივ უგულვებელყოფას და მისი საჭიროების კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენებას. ა) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული საქონლით როგორ უნდა მოხდეს ეს? თუ ნომინალური ღირებულება არის დაბეჭდილი ბანკნოტზე და ქაღალდების დასტას გააჩნია იგივე ღირებულება რაც საქონელს, რანაირად იქნება გამყარებული საქონლის ღირებულება თუ მისი გაცემის სანაცვლოდ გამცემი მიიღების ქაღალდების დასტას, რომელსაც უბრალოდ სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული პირობითი ნომინალური ღირებულება გააჩნია და არ აქვს არანაირი რეალური ღირებულება. პროდუქტს ღირებულება ენიჭება სხვა პროდუქტების ღირებულების შესაბამისად, როცა რაღაც პროდუქტი პირველად ჩნდება ბაზარზე, როგორც წესი მას ენიჭება ღირებულება სხვა პროდუქტების ღირებულიების გათვალისწინების შედეგად, ანუ მარტივად რომ ვთვათ იმისათვის რომ განვსაზღვროთ პროდუქტის ღირებულება უნდა ვიცოდეთ სხვა პროდუქტების ღირებულება, ანუ ერთი პროდქტის ღირებულება განსაზღვრავს სხვა პროდუქტების ღირებულებებს. ასევე პროდუქტს ღირებულებას ანიჭებენ არა იმის მიხედვით თუ რა ჯდება მისი წარმოება, ტრანსპორტირება, ან რა არის მისი რეალური ღირებულება, არამედ იმის მიხედვით თუ რამდენად დეფიციტური ან მოთხოვნადია ეს პროდუქტი ბაზარზე. შესაბამისად ბაზარზე არსებული ნებისმიერი პროდუქტის ღირებულება უბრალოდ პირობითია. მაშინაც კი თუ არ არსებობს კაპიტალისტური ბაზარი და ჩვენ ვართ რეალურ სოციალიზმში, გაცვლითი სისტემის არსებობის შემთხვევაში ლოგიკურად გაჩნდება უნივერსალური ექვივალნტის არსებობის მოთხოვნილება და ეს ბოლოს მიგვიყვანს ისევ მონეტარულ სისტემამდე და კერძო საკუთრებამდე, იმ შემთხვევაში თუ არ შევქმნით ახალ, არსობრივად სხვა პრინციპებზე აგებულ საზოგადოებას რომელიც არ იქნება დაფუძნებული კაპიტალისტურ საბაზრო ეკონომიკაზე. ბ) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული ძვირფასი მეტალებით. ოქრო და ვერცხლი რომელიც ინახება ეროვნულ საცავებში, უზრუნველყოფს ქაღალდის ფულის ღირებულებას რომელიც ჩაშვებულია მიმოქცევაში. მაგრამ რეალურად კი თუ მოქალაქეებს უნდათ რომ ჩააბარონ და გადაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი მისივე ღირებულების ძვირფას მეტალში, ანუ სანაცვლოდ მიიღონ შესაბამისი ღირებულების ძვირფასი მეტალები რომლითაც ვითომ მათი ბანკნოტებია გამყარებული, ეს არ ხდება და არც მოხდება, იმიტომ რომ რეალურად ძალიან მცირე რაოდენობის ძვირფასი მეტალი არსებობს რომელიც ინახება საცავებში და სიცრუეა ის რომ იგი ამყარებს ვალუტას, ისინი არაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ადეკვატური და შესაბამისი, გამომდინარე აქედან, რომ გაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი ძვირფას მეტალში ის ვერ აანაზღაურებს მიმოქცევაში ჩაშვებულ ყველა ბანკნოტზე გამოსახულ ღირებულებას. მთელი რაოდენობა ძვირფასი მეტალებისა, რომელიც ინახება ბანკში, არის მკვდარი კაპიტალის გროვა, ის არის ყოველთვის მიტაცებული და მისაკუთრებული სახელმწიფოს თუ კაპიტალისტის მიერ კანონის ძალით და წარმოადგენს მხოლოდ ნაწილს მიმოქცევაში არსებული ფულისა. ამ ტიპის გამყარება მხოლოდ მანამდე მუშაობს სანამ სჯერათ მისი და მას აქვს ნდობა საზოგადოების მხრიდან. რეალურად სახელმწიფოს არ შეუძლია უზრუნველყოს ფულის ღირებულების გამყარება. როგორც სახელმწიფოს მმართველი კლასების წარმომადგენლები ამბობენ: ქაღალდების დასტას რომელსაც თვითონ მიანიჭებენ ნომინალურ ღირებულებას არის იმდენივე რამდენიც ერთი უნცია ოქრო – ვის სჯერა ეს ? მოთხოვნის არსებობის შემთხვევაში საცავებში არსებული ოქრო რომ გადაცვალონ ნებისმიერი რაოდენობის ქაღალდის ფულში, ამდენი ოქრო არ გააჩნია სახელმწიფოს, უფრო მეტიც, იმდენი ოქრო რამდენიცაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ჯამური ღირებულება, არა რომელიმე კონკრეტულ სახელმწიფოში, არამედ საერთოდ ერთად აღებულ მთელს მსოფლიოში არ არის. 4.2. მიწის იჯარის წინააღმდეგ, უშრომელი სარგებელი და შემოსავალი თანამედროვე კაპიტალისტური სახელმწიფოები აგებულია პრინციპზე – ვინც არ მუშაობს ის არ იღებს საჭმელს, ეს კი ძალიან ჰგავს XX საუკუნის პირველი ნახევრის ნაცისტურ გერმანიას, სადაც ევთანაზია ხორციელდებოდა მასობრივი მასშტაბით იმათ წინააღმდეგ, ვინც იმ დროისთვის “ეკონომიკურ ტვირთს” წარმოადგენდა, ფაშისტებმა გამოსცეს ბრძანება იმ ბავშვების რეგისტრაციის შესახებ, რომლებიც დაავადებულნი იყვნენ ჰიდროცეფალიით, ცერებრალური დამბლით და სხვა დაავადებებით. ამ კატეგორიას უკეთებდნენ ევთანაზიას ფენობარბიტალის ჭარბი დოზის შეყვანით. ევთანაზია იყო საშულება ”საზოგადოებისათვის ზედმეტი ტვირთის მოსაცილებლად”. შესაბამისად მსგავსი დამოკიდებულება, ლოგიკურად მიგვიყვანს ისეთ საზოგადეობამდე რომელშიც შრომის უნარის არ მქონე ადამიანები, კაპიტალიზმისთვის გამოუსადეგარი ადამიანები შიმშილით მოკვდებიან, კაპიტალიზმს სჭირდება მხოლოდ ისეთი საზოგადოება რომელშიც არსებობენ მარტო ისინი ვინც არიან ჯანრმთელები და შრომისუნაირიანები, და ყველა სხვა უბრალოდ „ზედმეტი ტვირთია“ კაპიტალისტური წესრიგისათვის. გეზელის თავისუფალი ეკონომიკა ეწინააღმდეგება განვითარებულ კაპიტალიზმს კაპიტალიზმამდელი იდეალით: მწარმოებლების საწარმოო საშუალებებისგან მოწყვეტის თავიდან ასაცილებად ის გვევლინება იდეის დამცველად რომელიც წარმოადგენს უკან დაბრუნებას ისეთ სახელმწიფო სისტემაში, სადაც მწარმოებლები არიან ფერმერები და ხელოსნები და ამავე დროს საკუთარ საქონელს თვითონვე ყიდიან ბაზარზე. ეს იდეა ასევე პოპულარულია მათ შორის ვინც მხარს უჭერს თანამედროვე კაპიტალისტური სისტემისგან დამოუკიდებლად, მის გარეთ არსებობას, გარკვეულწილად, რადგან სრული მოწყვეტა არსებული სისტემიდან შეუძლებელია, მასში არსებული სერვისების და პროდუქტების გამო რომლის მისაღებადაც ადამიანებს უწევთ ურთიერთობა არსებულ კაპიტალისტურ სისტემასთან, ისინი გამოსავალს ხედავენ სასოფლო სამეურნეო ტიპის კომუნების არსებობაში. რაც ყველაზე აშკარად და ადვილი შესამჩნევია, არის ის რომ თანამედროვე ეკონომიკის პირობებში გარემო, საზოგადოება მტრული და ძალადობრივია, ის მთლიანად მშრომელთა შორის კონკურენციაზეა აგებული და არა ურთიერთდახმარებაზე. ეს მოდელი, აგებულია იმ იდეაზე რომელიც მიიჩნევს რომ თითქოს ჩვენ, არ შეგვიძლია ამ ეკონომიკური სისტემის გარეშე არსებობა, და რომ კონკურენცია განაპირობებს პროგრესს, რეალურად კი ეს კონკურენცია წარმოადგენს კაპიტალის და გავლენებს შორის დაპირისპირებას, და არა ნიჭსა თუ გამომგონებლობის უნარს შორის, ისტორიიდან ნიკოლა ტესლას და თომას ედისონის „კონკურენციის“ მაგალითის მოტანაც საკმარისია რომ მივხვდეთ რას ნიშნავს რეალურად კაპიტალიზმის პირობებში კონკურენცია, თომას ედისონი, მდიდარი კაპიტალისტი საკუთარი ბიზნეს ინტერესებიდან გამომდინარე მუდმივად ხელს უშლიდა მეცნიერს საკუთრი იდეების გავრცელებაში და მანამდე კი მის ექსპლუატაციას ეწეოდა, როცა ამუშავებდა თავისთან, შესაბამისი ანაზღაურების გარეშე, თანამედროვე კაპიტალისტური ეკონომიკა ისევ ამ პრინციპებზე დგას. მაგალითისთვის, რომ ავიღოთ თუნდაც აშშს 2013 წლის სამხედრო ბიუჯეტი, მან შეადგინა 682 მილიარდი აშშ დოლარი, განათლების კუთხით კი ბიუჯეტი 71 მილიარდი აშშ დოლარი, ესენი მთელი ბიუჯეტის 2 და 18 პროცენტია, მეცნიერებისთვის კი გამოყოფილი იყო 7.5 მილიარდი, რაც მხოლოდ 0.2 პროცენტია, რაც ნიშნავს იმას რომ კაპიტალისტური სახელმწიფოები ორიენტირებულია კონფლიქტებზე, ომებზე, და შესაბამისია მათი ბიუჯეტიც. არსებული სიმდიდრის, დოვლათის უდიდესი ნაწილი უაზროდ და უმისამართოდ ნადგურდება, კონფლიქტებში, ომებში და მსოფლიოში გავლენის სფეროების გადანაწილებს პროცესში, მილიტარიზაცია სახელმწიფოს არსებობისთვის ბუნებრივი და დამახასიათებელი პროცესია, რადგანაც წინააღმდეგ შემთხვევაში სახელმწიფოს თუ არ შეეძლება კაპიტალიზმის და ბიუროკრატიის დაცვა, ან არ გადაიტანს მოსახლეობის ყურადღებას სოციალური პრობლემებიდან გარე კონფლიქტებსა თუ ხელოვნურად, თავისივე შექმნილ ძალადობაზე, მისი ლეგიტიმაცია და საჭიროება ეჭვის ქვეშ დადგება, რაც ასევე საფრთხის ქვეშ აყენებს კაპიტალიზმს რომელიც დღეს, სახელმწიფოს არსებობის პირობებში საუკეთესოდაა დაცული, შესაბამისად სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანაც ამ კუთხით მუშაობს. ამ ყველაფრის შესანიღნად და შესალამაზებლად კი განათლების სისტემა სკოლიდანვე მუშაობს, ასევე მედიაც აქტიურადაა ჩაბმული ამ პროცესში, და სახელმწიფო ამ პროპაგანდისტული მანქანის საშუალებით ქმნის შეფერადებულ რეალობას რომელიც ნიღბავს შიმშილს, ძალადობას, ექსპლუატაციას, და ჩაგვრას. თანამედროვე ეკონომიკაში შექმნილ, არსებულ მოდელებს და ამ მოდელებით აზროვნებას ახასიათებს შემდეგი: ისინი ყოველთვის მათთვისაა სასარგებლო და მათ ინტერესებზეა მორგებული ვინც შექმნა იგი. მას კი ყველა ჩვენგანი იყენებს, მიუხედავად იმისა რომ სარგებელს მხოლოდ მცირე ნაწილი – მმართველი კლასი ნახულობს, სწორედ ამიტომ მათთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა მსგავსი მოდელების არსებობა და თუ ვინმე ცდილობს შემოიტანოს ალტერნატივა, რომელიმე ინდივიდი ან ადამიანთა ჯგუფი, ცდილობს შექმნას უფრო მოქნილი, დახვეწილი მოდელი, თუ საერთოდ რევოლუციური, ახალი ტიპის სქემა, ეს ყველაფერი ან იგნორირებულია, ან იბლოკება ან სულაც ხდება თავდასხმის ობიექტი მმართველი კლასის მხრიდან. ის რაც არ არის სასარგებლო მმართველი კლასისთვის ავტომატურად იქცევა სამიზნედ, თავდასხმის ობიექტად და იწყებს მუშაობას პროპაგანდისტული მანქანა რომელიც არწმუნებს ყველას არსებული მოდელის უალტერნატივობაში და შეუცვლეობაში, ასევე ამახვილებს ყურადღებას მის დადებით მხარეებზე, რაც სრული სიცრუეა და ვერ უძლებს კრიტიკას. უკიდურეასდ გამოუვალი სიტუაციის დროს კი, როცა უკან დასახევი გზა აღარ რჩება მმართველ კლაას, ისინი მიდიან კომპრომისზე და ამით ანეიტრალებენ იმ მუხტს, იმ პროტესტს, რომელიც მოდის ჩაგრული, ექსპლუატირებული უმრავლესობისგან, აძლევენ მცირედს მათ – და ინარჩუნებენ მართვის სადავეებს, სიტუაცია არის იგივე, უბრალოდ შელამაზებული და დაფარული იმ კომპრომისით რაზეც მიდის მმართველი კლასი. მაგალითად პროგრესული საშემოსავლო გადასახადი, რაც გულისხმობს განსხვავებულ, შესაბამის საშემოსავლო ტარიფების დაწესებას მაღალი შემოსავლის მქონე მოქალაქეებისთვის. თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში კერძო საკუთრების იჯარა არის ძალიან ჭკვიანური გზა მისმა მფლობელმა მიიღოს უშრომელი შემოსავალი: მთავარი საკითხია ის თუ როგორ ჩნდება ეს კერძო საკუთრებები, თუ რატომ ხდება მისი მისაკუთრება და გამოყენება მათ მიერ ვინც მის სანაცვლოდ გასცა რეალური ღირებულების არ მქონე, პირობითად მინიჭებული ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი. ეს არის ერთ ერთი ფუნდამენტური ელემენტი კაპიტალისტური სისტემის კონსტრუქციის ერთობლიობაში რომელიც უბრალოდ მორგებულია – მმართველი კლასის ინტერესებზე და ჩაგრული ფენის ექსპლუატაციაზე. 4.3. წარმოება: ადამიანის ფუნდამენტური უფლება შრომა, იმ პირობით თუ ის არის პატიოსანი და მშრომელის საკუთრება, უნდა იყოს კარგად ანაზღაურებადი და დაფასებული. დღეს კი ვინც მუშაობს მხოლოდ იმდენი ანაზღაურება აქვს რომ შიმშილით არ მოკვდეს და საკვები მიიღოს, ამ მიზერულ ანაზღაურებასაც კი მხოლოდ იმის გამო იღებს მშრომელი რომ კაპიტალისტებმა მუშახელი არ დაკარგონ. თუ ვინმე აწარმოებს იმას რაც მას შეუძლია ან უნდა რომ აწარმოოს, მან უნდა იპოვოს მყიდველი მის მიერ შექმნილი პროდუქტისათვის, რომ შემდეგ იყიდოს ბაზარზე ის რაც სჭირდება არსებობისათვის, მაგრამ თუკი მან ვერ გაყიდა მის მიერ წარმოებული პროდუქტი, მას არ შეუძლია ყიდვის შემთხვევაში შესთავაზოს სანაცვლოდ რაიმე ეკვივალენტური, შესაბამისად მისი მოთხოვნილებები იქნება უარყოფილი და დაუკმაყოფილებელი. კაპიტალიზმის პირობებში ყველას მოთხოვნილება დაკმაყოფილებული არ არის, ბაზარზე შესაძლოა არსებობდეს ყველა სახის პროდუქტი, მაგრამ მისი მიღება შეუძლია მას ვინც ფლობს უნივერსალურ ეკვივალენტს, კაპიტალს, შეიძლება სულაც გადაყარონ პროდუქტი, ან გაანადგურონ, მაგრამ მას უფასოდ არ მოგცემენ, ეს ეწინააღმდეგება საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს, რომელზეც კაპიტალიზმია აგებული. თანამედროვე მსოფლიოში ჩვენს მიერ წარმოებული საკვები 12 მილიარდ ადამიანის გამოსაკვებადაა საკმარისი, მაგრამ ყოველ დღე 100 000 ადამიანი კვდება შიმშილისგან, იმ დროს როცა ტონობით საკვები იყრება ყოველდღიურად ნაგავსაყრელებზე, ტონობით პური რომელიც ორი დღის შემდეგ არ იყიდება, როცა ის ჩვეულებრივად ვარგისია საკვებად იყრება ნაგავში და ნადგურდება, იგივენაირად ხდება სხვა პროდუქტებთან დაკავშირებით იმ ფონზე როცა ჩვენს გარშემოც კი ამდენი ადამიანი შიმშილობ ან ვერ იკვებება სრულფასოვნად. დაგეგმილი ეკონომიკა უპირისპირებს თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკას: დაგეგმილი ეკონომიკა ნიშნავს უპირველესად მხოლოდ იმას რომ საჭირობა, მოთხოვნილების შესაბამისად უნდა მოხდეს პროდუქციის წარმოება, ჯერ უნდა განისაზღვროს მოთხოვნილებები და შემდეგ მოხდეს საჭირო რაოდენობის პროდუქტის წარმოება. გეგმა უზრუნველყოფს რომ რაც არის წარმოებული არის ზუსტად იმდენი, რამდენის მოთხოვნილებაც არსებობს. დღეს, ინტერნეტის და თანამედროვე ტექნოლოგიების პირობებში, ეს სულაც არ არის რთული წარმოსადგენი და არ იქნება პრობლემა რომ ყველამ, თვითონვე ჩამოაყალიბოს საკუთრი სურვილები და მოთხოვნილებები და ასევე განისაზღვროს წარმოების შესაძლებლობები და შეგროვებული ინფრომაციის გაანალიზების და დახარისხების შედეგად განისაზღვროს წარმოებისათვის საჭირო გეგმა. დაგეგმილი ეკონომიკის საწინააღმდეგოდ, ყოველთვის არის წამოყენებული მოსაზრება რომ მსგავსი ეკონომიკა აუცილებლად წარმოშობს კონკრეტული პროდუქტის დეფიციტებს, და არ იქნება მოთხოვნილების და საჭიროების შესაბამისი. ასევე ხშირად ჩნდება კითხვა თუ ვინ იქნება ის ვინც განსაზღვრავს საჭიროებებს, მოთხოვნილებებს, დააგეგმარებს მათ, გაუწევს კოორდინაციას და ა.შ. ამის საპასუხოდ კი დაგეგმილი ეკონომიკის მოდელი გვთავაზობს რომ ყველა ადამიანი თავად იყოს ჩართული მოთხოვნილების, საჭიროების განსაზღვრის თუ საწარმოო გეგმის შედგენის საკითხებში ჩართული, ის რომ ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილებები, როგორიცაა საკვები, წყალი, ტანსაცმელი და თავშესაფარი უპირობოდ უნდა იქნას დაკმაყოფილებული, ეს ბუნებრივია ასეც იქნება, სხვა დანარჩენი საწარმოო გეგმის განსაზღვრა თუ დადგენა იმისი რა პროდუქტი უნდა შეიქმნას ან რა რაოდენობით წარმოადგენს განხილვის და მსჯელობის საგანანს რომელიც ზემოთხსენებული პრინციპებით უნდა მოხდეს. კერძო ინიციატივას უნდა გამოიჩინოს ყველამ რათა განისაზღვროს თუ რა ან რამდენი უნდა იწარმოოს. და ამგვარად ის აბსურდები და ანომალიები რაც ახასიათებს კაპიტალისტურ ეკონომიკას ძალადობრივი და სულელურიც ჩანს ამ ფონზე: ვიღაცამ უნდა აწარმოოს პროდუქტი რომელიც არავინ იცის სჭირდება თუ არა საზოგადოებას, და შემდეგ იფიქროს მის გასაღებაზე, ისე რომ არ გაიგოს ყველას აზრი მოთხოვნილების თუ საჭიროების შესახებ, უბრალოდ მიაწოდოს მათ პროდუქტი და დააჯეროს ისინი რომ მათ სჭირდებათ ეს, რეკლამების თუ სხვა კონსუმერული ტვინის რეცხვის საშუალებებით. მას კი ვისაც არ შუძლია საკუთარი წარმოებული პროდუქტის რეკლამირებაში ფული ჩადოს ან უბრალოდ მის მიერ შექმნილი პროდუქტი არ არის მოთხოვნადი, ან ზედმეტად დაბალანაზღაურებადია კონსუმერულ კაპიტალისტურ საზოგადოებაში უწევს აწარმოოს სხვა პროდუქტი, შექმნას ის რაც არ უნდა, აკეთოს ის რაც არ სურს, რომ არ მოკვდეს შიმშილით და იარსებოს, ინდივიდუალური წარმოება კაპიტალისტურ ბაზარზე, დიდი კაპიტალის და გავლენიანი მფარველების გარეშე იმდენად რთული და უშედეგოა რომ მწარმოებელს მოგება თითქმის არ რჩება, მან ჯერ უნდა შექმნას პროდუქტი და შემდეგ მოძებნოს ვინმე მყიდველი, იპოვოს ვინმე ვინც გადაიხდის ფულს მისი პროდუქტისთვის, ან ელოდოს როდის გამოჩნდება შესაბამისი მყიდველი და მერე შექმნას პროდუქცია. აქედან გამომდინარე კაპიტალისტური ეკონომიკა კრახისთვისაა განწირული და ხშირად ეფლობა ეკონომიკურ კრიზისებში. მთელი ეს პროცესი ყველაზე მეტად საზიანო კაპიტალის არ მქონე, დაბალ სოციალურ საფეხურზე მყოფი ადამიანებისთვის არის და ხშირად ეს ზიანი არამარტო შიმშილს არ მატერიალური სიდუხჭირის, არამედ ზოგჯერ სიკვდილის მიზეზიც ხდება ხოლმე. ეს სოციალური უთანასწორობა ამ ყველაფერთან ერთად წარმოშობს კლასობრივ დაყოფას, და უფსკრულს კლასებს შორის, ერთ მხარეს დგანან ადამიანები რომლებსაც საკუთარი თავის გადარჩენისთვის, და საკვების მოპოვებისთვის ყოველდღიური მძიმე ბრძოლის გადატანა უწევთ, ხოლო მეორე მხარეს კი დგანან ადამიანები რომლებიც სწორედ სხვების შიმშილის და სიღარიბის ხარჯზე მდიდრდებიან და აგროვებენ კაპიტალს. ამ ყველაფერს კაპიტალისტური სისტემის დამცველები ბუნებრივი გარდაუვალობით ხსინიან და ასევე ამბობენ რომ ადამიანების ბუნება ასეთია. თვითონ ზემოდან ქმნიან პრობლემას ხელოვნურად და შემდეგ დამნაშავეებად გამოყავთ ისევ დაზარალებული, ექსპლუატირებული ადამიანები. 4.4. ნაღდი ფული, შუამავალი სასაქონლო ბირჟაზე ხშირად ამბობენ რომ სილვიო გეზელს სურდა მონეტარული სისტემის გაუქმება. მაგრამ მე რაც ვისწავლე და წავიკითხე მისი ნაშრომებიდან, აქიდან გამომდინარე შემიძლია განვაცხადო რომ გარკვეულწილად არ არის ასე. მას უნდოდა რომ ფული გამხდარიყო ფუნქციური სასაქონლო ბირჟაზე და არ იყო მონეტარული სისტემის სრული გაქრობის წინააღმდეგი. მას ჰქონდა თავისი თეორიები იმის შესახებ თუ ვინ მართავს და ვისი ინტერესები დგას მონეტარული სისტემის უკან. მას განსაკუთრებით უნდოდა რომ თავიდან აეცილებინა მონეტარული სისტემის გაქრობა მიმოქცევიდან. მას უნდოდა რომ ფული მოგროვებულიყო და გამხდარიყო ცალკეული საქონელი, რომელსაც შემდეგ ისევ გამოიყენებდნენ სპეკულაციისთვის. მას უნდოდა დაეტოვებინათ ის მიმოქცევაში, ამიტომ მისი ფულის შეზღუდვის თეორია: ფულის დაგროვება უსარგებლოა და საჭიროა მისი შემცირება. იმიტომ რომ მას უნდოდა უარი ეთქვა უნივერსალურ ეკვივალენტზე, ფული ყოველთვის უნდა დარჩენილიყო მიმოქცევაში და უნდა მომსახურებოდა საქონლის გაცვლას, შეესრულებინა შუამავლის როლი. მისი იდეა ფულის შემცირების შესახებ გვაძლევს საფუძველს ვთქვათ რომ ის იყო სასაქონლო ბირჟის უპირობო დამცველი. ხშირად ადგილობრივი ვალუტის შემოღება მიაჩნიათ არსებული ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის საშუალებად, გეზელის თეორია ეთანხმება ამ იდეას, მე მოვიყვან ორ მაგალითს რომ წარმოვაჩინო როგორი სარისკოა მონეტარული სისტემის არსებობა- იმიტომ რომ სხვადასხვა სავალუტო სისტემების შემოღების აუცილებლობა ბუნებრივად ხდება კრიტიკულ სიტუაციებში და ის გამოირჩევა არასტაბილურობით და დიდხანს ვერ ახერხებს არსებობას, მალევე ქრება ან გარე ჩარევის ანდაც ბუნებრივად, უსარგებლო ხდება. 5. სიმბოლური ფული – ადგილობრივი მონეტარული სისტემა როგორც „ალტერნატივა“ ა. ვერგელი 1930 წელს, ავსტრიული ქალაქი ვერგელი გაკოტრდა მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის გამო და ის ვეღარ უხდიდა ანაზღაურებას საკუთარ დასაქმებულ მოქალაქეებს. 1932 წელს ქალაქის მერმა გადაწყვიტა შემოეღო ადგილობრივი ვალუტა, რომელიც მიღებული უნდა ყოფილიყო არსებულის ნაცვლად, დასაქმებულებს ანაზღაურებას უხდიდნენ ადგილობრივი ვალუტით, ფაქტობრივად ამ გზით მოხერხდა რეგიონალური გადახდის უნარიანობის შექმნა და სასაქონლო ბრუნვის აღდგენა ვერგელში და მის შემოგარენში. მალე მასს სამ სხვა რეგიონშიც მიბაძეს, მათაც ასევე უნდოდათ რომ შემოეღოთ ადგილობრივი ვალუტა. ვერგელის რეგიონულმა ვალუტამ აღადგინა ეკონომიკა იმ დროს როცა კრიზისის შედეგად იგი სრულიად განადგურებული იყო. ავსტრიის ეროვნული ბანკი თავიდანვე ეწინააღმდეგებოდა ვერგელის რეგიონალურ ვალუტას – ეს იყო გამოწვევა სახელმწიფო მონოპოლიისთვის და მონეტარული სისტემისთვის – რაც ლოგიკურად დამთავრდა სახელმწიფო სისტემის სასარგებლოდ, 1933 წელს ეს ყველაფერი აღიკვეთა სახელმწიფოს უხეში ჩარევის შედეგად, რომელმაც გამოიყენა პირდაპირი ზეწოლა რეგიონზე და განახორციელა შეიარაღებული ქმედება, სამხედრო ინტერვენციის გზით. ამან არსებულ თვითთმართველობას მოუსპო ამ იდეების გავრცელების შანსი და სახელმწიფომ დაიბრუნა მონოპოლია. ბ. არგენტინა 1991 წელს, არგენტინამ უარყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ინიციატივა, რომლის თანახმად ადგილობრივი ვალუტა – პესო უნდა გათანაბრებოდა დოლარს რომ შეეჩერებინათ მიმდინარე ინფლაცია ქვეყანაში და დაესტაბილურებინათ ვალუტა. ერთ ერთი აუცილებელი პირობა იყო ის რომ არგენტინის სახელმწიფოს უნდა შეეწყვიტა ვალუტის გამოცემა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდს ეკონტროლებინა მონეტარულ პოლიტიკა არგენტინაში. იმის ერთ ერთი შედეგი რომ არგენტინამ არ შეასრულა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მოთხოვნები, იყო ის რომ პროდუქციის ექსპორტირება უჯდებოდა უფრო ძვირი და დაკარგა საექსპორტო ბაზრები. პარალელურად შიდა ბაზარზე არგენტინული პროდუქტი აღარ იყო კონკურენტული იაფასიან იმპორტირებულ პროდუქტთან შედარებით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა აიძულა არგენტინის მთავრობა რომ მოეხდინა წამგებიანი კომპანიების პრივატიზება. ამ პრივატიზაციის შემდეგ კი კომპანიებმა ვერ მიიღეს საჭირო სუბსიდიები, რომელსაც საჭიროებდნენ ისინი რომ არ განეცადათ სრული კრახი, რეალურად კი სახელმწიფოს, რომელიც იმ დროს ისედაც კრიზისში იმყოფებოდა არც შეეძლო ეს, პრივატიზაციას კი ხშირ შემთხვევაში აქვს იგივე ეფექტი რაც დახურვას. ამ გზით, 1991 წლიდან 2000 წლამდე არგენტინამ მოახდინა საკუთრი ინდუსტრიის წამყვანი ნაწილის ლიკვიდაცია, რომელიც სათავეს იღებდა ხუან დომინგო პერონის მთავრობის დროიდან. ამ კომპანიებს შორის იყო სარკინიგზო ქსელი, საავიაციო, საავტომობი და სამხედრო ინდუსტრია, ასევე ენერგეტიკის და სამომხმარებლო ინდუსტრიის სფეროები. არგენტინა მთლიანად გახდა დამოკიდებული იმპორტზე. მას უწევდა უფრო და უფრო მეტი რაოდენობის იმპორტირება პროდუქტისა, რომელიც უკვე აღარ იწარმოებოდა ადგილობრივად. ამრიგად მისი სავაჭრო დეფიციტი გაიზარდა. არგენტინას ჰქონდა ყველაზე დიდი პრობლემა საკუთარი ობლიგაციების მსოფლიო ბაზარზე გადაცვლისას, სახელმწიფოს დავალიანება კი იზრდებოდა ეკონომიკის ვარდნის პარალელურად. ამ ყველაფერმა გამოიწვია ეროვნული ეკონომიკის სრული კრახი და ჩამოშლა 2001-2002 წლებში. უკვე 90_იან წლებში, ღირებულება დაკარგულ ვალუტას ჰქონდა თავისი შედეგი. ჩრდილო პროვინციებში, არ იყო ფული, ყველა წარმოება რაც კი იყო განვითარებული მანამდე, აღარ არსებობდა. ერთადერთი იყო სახელმწიფო სამსახურები, რომლებიც ფუნქციონირებდა და ადამიანები იყვნენ დასაქმებულები: მასწავლებლები, მოსამსახურეები, ექიმები. თუმცა ისინიც ხშირად ვერ იღებდნენ ხელფასებს თვეების განმავლობაში, ასევე სასოფლო სამეურნეო წარმოება, როგორც დამხმარე საარსებო საშუალება. იმისათვის რომ შეენარჩუნებინათ მონეტარული სისტემა, პროვინციებმა დაიწყეს საკუთარი ფულის გამოცემა – რომელიც მხოლოდ ლეგიტიმური იყო ადგილობრივად, საკუთარ პროვინციაში. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა თვალი დახუჭა ამა ფაქტზე, რადგანაც ადგილობრივი ვალუტა მათთვის არ წარმოადგენდა პრობლემას, მათი მთავარი სამიზნე იყო ეროვნული ვალუტა. მსგავსი მოვლენების ფონზე 90_იანი წლებში შიმშილის გამო ხდებოდა აჯანყებები პროვინციებში, რომლებსაც არგენტინის მთავრობა ახშობდა პოლიციის და არმიის საშუალებით. რისთვის არის საჭირო მონეტარული სისტემა ? 1.ზოგადად რომ შენარჩუნდეს სახელმწიფოს ერთობლიობა. თუ ჩვენ ყველა არ მივიღებთ ხელფასებს, როგორც სახელმწიფო მოხელეები: მასწავლებლები, საჯარო მოხელეები, ექიმები, ან უბრალოდ ნებისმიერ სამსახურში დასაქმებული ადამიანები – რისთვის უნდა ვიმუშავოთ ჩვენ ? ეს საფრთხეს უქმნის არსებულ კაპიტალისტურ წესრიგს რომელიც სწორედ მონეტარულ სისტემაზეა აგებული და კაპიტალისტური ეკონომიკის მხარდამჭერები ყველა გზას იყენებენ რომ ადამიანები დაარწმუნონ ფულის არსებობის აუცილებლობაში, კაპიტალიზმი იყენებს სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანას და ყველა საშუალებას რომ ეკონომიკის კაპიტალისტური პრინციპები იქნას გამოყენებული. 2. რომ შეინარჩუნდეს ინფრასტრუქტურა, იფუნქციონიროს მუნიციპალურმა ტრანსპორტმა, იარსებოს სახელმწიფო სამსახურებმა, პოლიციამ, რაც თავის მხრივ სისტემის დაცვის და მასების გაკონტროლების, დაშინების და დასჯის საუკეთესო და საუკუნეების მანძილზე დახვეწილი მეთოდია, ასევე იმისათვის რომ პროვინციულ ქალაქებსა და დედაქალაქს შორის იყოს კავშირი და ა.შ. ახლა მე არ მინდა თავი შევაწყინო ვინმეს უფრო მეტი დეტალებით 30_იანი წლების ავსტრიის ან 90_იანი წლების არგენტინის შესახებ. მე მხოლოდ იმიტომ მოვიტანე ეს მაგალითები რომ ასეთი საშუალება ადგილობრივი ვალუტის შესახებ არის გეზელის თეორიაში მოყვანილი. ადგილობრივი ვალუტა იქმნება რეგიონში მაშინ როცა გლობალური ვალუტა განიცდის ინფლაციას და პროდუქციის ღირებულება ქრება, კაპიტალისტური ეკონომიკის კრახის, კრიზისის გამო, მაგრამ მიუხედავად ამისა წარმოებული პროდუქციის ღირებულების პრინციპი და სასაქონლო ბირჟა უნდა იყოს შენარჩუნებული. ისინი საჭიროა: რადგანაც მონეტარული სისტემა უბრალოდ არის უნივერსალური ეკვივალენტი რომელიც წარმაოდგენს ღირებულებას, და არსებული ეკონომიკის პრინციპები მოითხოვს ამ უნივერსალური ეკვივალენტის არსებობას. თუ ვინმეს მიაჩნია რომ ადგილობრივი ვალუტის გამოცემა არის კრიზისისგან თავის დაღწევის საშუალება, მას ბოლომდე არ ესმის რა არის ფული: უპირველესად, უნივერსალური ეკვივალენტი რომელსაც აღაირებს ყველა, და ეთანხმება რომ ის წარმაოდგენს ღირებულებას. მეორე, უბრალოდ ღირებულების გამოხატვა არის საშუალება ბიზნესითვის: მონეტარული სისტემის ადგილობრივი ვალუტის კონტექსტში განხილვის მცდელობა, და მისი შენარჩუნება როგორც მიმოქცევის საშუალება, არის მხოლოდ მცდელობისა რომ გადავარჩინოთ კაპიტალისტური ეკონომიკა, კაპიტალიზმის კრიზისის შედეგად გამოწვეული კრახისგან რომ მას შეეძლოს კვლავ აღდგმოა მოგვიანებით სრული ძალით კონტროლის აღება ხელში: რომ უზრუნველყოს მათი კეთილდღეობა და აღმატებული, გაბატონებული, პრივილეგირებული მდგომარეობა ვისაც აქვს კერძო საკუთრება და კაპიტალი ასევე მხარდაჭერა სახელმწიფოსგან, რომ კვლავ განაგრძოს ექსპლუატაცია მათი, ვისაც არ გააჩნია ეს ყოველივე და მიეკუთვნება მოსხლეობის ღარიბ, მშრომელ ნაწილს. რეგიონალური ვალუტის შექმნა, როგორც მონეტარული სისტემის ყველა სხვა მოდიფიკაცია, ლოგიკურად ისევ მიგვიყვანს ექსპლუატაციამდე, კლასობრივ დაყოფამდე, კაპიტალიზმამდე და სახელმწიფომდე, იმისათვის რომ თავიდან იქნას ეს ყველაფერი არიდებული უნდა რადიკალურად შევცვალოთ არსებული პრინციპები ანარქისტული პრინციპებით. - See more at: http://a-library.org/monetaruli-sistemebi/#more-1167 დევიდ გრებერი – ფული უბრალოდ ქაღალდია, რომელიც ბანკებს ამოძრავებს September 14, 2015 vepkhvia 1930-იან წლებამდე, ჰენრი ფორდი ამბობდა, რომ კარგია, როცა ამერიკელების უმრავლესობამ არ იცის თუ რეალურად როგორ მუშაობენ ბანკები. მათ რომ ეს ცოდნოდათ, „რევოლუცია მოხდებოდა ხვალ დილამდე“. გასულ კვირას აღსანიშნავი რამ მოხდა. ინგლისის ბანკმა „კატა ჩანთიდან გამოუშვა“. თეორიას, რომლის სახელწოდებაა „ფულის შექმნა თანამედროვე ეკონომიკაში“, სამი ეკონომისტი ავტორი ჰყავს ბანკის ფინანსური ანალიზის დირექტორატიდან. მათ ცალსახად განაცხადეს, რომ საერთო გავრცელებული მოსაზრება იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ბანკი – მცდარია. ამ სახის პოპულიზმით კი ერეტიკული პოზიციები უფრო მეტად უკავშირდება ისეთ ჯგუფებს, როგორიცაა მაგალითად – დაიკავე ვოლ სთრითი. რომ იგრძნოთ თუ რამდენად რადიკალურია ბანკის ახალი პოზიცია, განიხილეთ საყოველთაოდ მიღებული ხედვა, რომელიც ბაზისია საჯარო პოლიტიკაში ყოველგვარი დებატისა. ხალხს შეაქვს თავისი ფული ბანკში. შემდეგ ბანკი ამ ფულს გაასესხებს პროცენტით – ან ჩვეულებრივ მომხმარებლებზე, ან მეწარმეებზე, რომლებიც მის ინვესტირებას მოახდენენ რამე მომგებიან საწარმოში. სინამდვილეში, ნაწილობრივი სარეზერვო სისტემა ნებას რთავს ბანკს გაასესხოს იმაზე გაცილებით მეტი თანხა, ვიდრე ეს რეზერვშია, ხოლო თუ დანაზოგები არ კმარა, კერძო ბანკს შეუძლია ისესხოს მეტი ფული ცენტრალური ბანკიდან. ცენტრალურ ბანკს შეუძლია დაბეჭდოს იმდენი ფული, რამდენიც მოუნდება. მაგრამ მაინც საფრთხილოა, რომ არ დაბეჭდოს ძალიან ბევრი. მართლაც, ჩვენ ხშირად გვეუბნებიან რომ სწორედ ამის გამო არიან დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკები პირველ ადგილზე. მთავრობებს თავად რომ შეეძლოთ ფულის ბეჭდვა, რასაკვირველია ისინი ძალიან ბევრს გამოუშვებდნენ, და საბოლოო ჯამში ინფლაცია ეკონომიკას ქაოსში გადაიყვანდა. ისეთი დაწესებულებები, როგორებიცაა ინგლისის ბანკი ან შეერთებული შტატების ფედერალური რეზერვი, შეიქმნა იმისათვის, რომ ყურადღებით დაარეგულირონ ფულის მიწოდება, რათა თავიდან აიცილონ ინფლაცია. სწორედ ამიტომ, მათ ეკრძალებათ ხელისუფლების პირდაპირ დააფინანსება, ვთქვათ, სახაზინო ობლიგაციების ყიდვით, მაგრამ ამის ნაცვლად აფინანსებენ კერძო ეკონომიკურ საქმიანობას, რომელიც ხელისუფლებას უხდის. ეს არის მოცემულ საკითხზე ის წარმოდგენა, რაც საშუალებას გვაძლევს კვლავაც ვისაუბროთ ფულზე ისე, თითქოს ეს იყოს შეზღუდული რესურსი, ისევე როგორც მაგალითად ალუმინის მადანზე ან ნავთობზე, რომ ვთქვათ: „უბრალოდ არ არის საკმარისი თანხა“ იმისათვის, რომ დაფინანსდეს სოციალური პროგრამები, იმისათვის, რომ ისაუბრო სამთავრობო ვალის უზნეობაზე, ან სახელმწიფო ხარჯებზე, რომლებიც განდევნიან კერძო სექტორს. რაც ინგლისის ბანკმა აღიარა ამ კვირაში, ეს არის ის, რომ არცერთი ზემოთ ჩამოთვლილთაგანი არ შეესაბამება სინამდვილეს. თუ მოვიყვანთ ციტატას მათი პირველადი მიმოხილვიდან: „ოჯახების მიერ ბანკში ფულის შენახვასა და შემდეგ სესხებაზე მეტად, ბანკში დეპოზიტს – საბანკო სესხი ქმნის.“ … „ჩვეულებრივ დროებში, ცენტრალური ბანკი არ უშვებს ჯამურ თანხას მიმოქცევაში, არცერთი ცენტრალური ბანკის ფული არ „მრავლდება“ სესხებითა და დეპოზიტებით.“ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყველაფერი რაც ვიცით არაა მცდარი, არამედ ჩამორჩენილია. როდესაც ბანკები აკეთებენ სესხებს, ისინი ქმნიან ფულს. ფული სინამდვილეში არის უბრალოდ IOU (IOU – „მე მმართებს შენი“, აღიარებითი ვალის არაფორმალური დოკუმენტი). ცეტრალური ბანკის ფუნქციაა გაუძღვეს კანონიერ ბრძანებას, რომელიც ბანკებს მიანიჭებ ექსკლუზიურ უფლებას შექმნან რამდენიმე სახის IOU, მაგალითად ერთ-ერთი მათგანი ასეთია: მთავრობა ვაჭრობას აღიარებს კანონიერად, თუ ვაჭრობის მსურველები დათანხმდებიან მთავრობას გადასახადების გადახდაზე. მართლაც, უთვალავი ბანკი შეიძლება შეიქმნას იმ პირობით, თუ ისინი მოძებნიან სესხის აღების მსურველებს. ისინი არასოდეს დაკავდებიან მოკლე ვადით, მარტივი მიზეზის – მსესხებლების გამო, ზოგადად რომ ვთქვათ, იღებენ ნაღდ ფულს და დებენ საკუთარი ლეიბების ქვეშ; საბოლოო ჯამში, ბანკის ნებისმიერი ფულადი სესხი ბოლოს ისევ და ისევ რომელიმე ბანკში დაბრუნდება. ასე რომ, ბანკის სისტემა როგორც მთლიანი არის ის, რომ ყოველი სესხი უბრალოდ ხდება მორიგი ანაბარი. გარდა ამისა, იმდენად რამდენადაც ბანკებმა უნდა მიიღონ დაფინანსება ცენტრალური ბანკისგან, მათ შეუძლიათ ისესხონ იმდენი, რამდენიც მოუნდებათ; ყველაფერი ეს უკანასკნელი კი ცვლის საპროცენტო განაკვეთს, ფულის ღირებულებას, და არა მის რაოდენობას. კრიზისის დაწყებიდან მოყოლებული, შეერთებული შტატებისა და ბრიტანეთის ცენტრალურმა ბანკებმა შეამცირეს ეს ღირებულება თითქმის არაფრამდე. მართლაც, „რაოდენობრივი გაადვილებით“ ისინი ეფექტურად ტენიან ბანკებში იმდენ ფულს, რამდენიც შეუძლიათ, ყოველგვარი ინფლაციური ეფექტის გამოწვევის გარეშე. ეს ყველაფერი ნიშნავს იმას, რომ რეალური ზღვარი ფულის ოდენობისა არის არა ის, თუ რა რაოდენობის თანხის გასესხებას მოინდომებს ცენტრალური ბანკი, არამედ რამდენი ხელისუფლება, ფირმები და ჩვეულებრივი მოქალაქეები მოინდომებენ, რომ ისესხონ ფული. სახელისუფლებო დანახარჯი ამ ყველაფრის მთავარი მამოძრავებელია (და ქაღალდი აღიარებს, თუ თქვენ ყურადღებით წაიკითხავთ მას, რომ ცენტრალური ბანკი აფინანსებს მთავრობას ამ ყველაფრის შემდეგ). ასე რომ, აღარ არის შეკითხვები სახელმწიფო დანახარჯების მიერ კერძო ინვესტიციების გაძევების შესახებ. ეს კი სწორედ საწინააღმდეგო რამაა. რატომ აღიარა მოულოდნელად ეს ყველაფერი ინგლისის ბანკმა? ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ ეს აშკარა სიმართლეა. ბანკის საქმეა რეალურად აწარმოოს სისტემა, ხოლო ბოლო დროს სისტემა არცისე განსაკუთრებულად კარგად დარბის. შესაძლოა მათ გადაწყვიტეს რომ ეკონომიკის „წარმოსახვითი-მიწის“ ვარიანტის შენარჩუნება, რომელმაც დაამტკიცა რომ ძალიან ხელსაყრელია მდიდრებისათვის, იმდენად დიდი ფუფუნებაა, რომ უფრო მეტ ხანს ვეღარ მოახერხებდა არსებობას. მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით, ეს ხდება დიდი რისკის ფასად. უბრალოდ განსაჯეთ, რა შეიძლება მოხდეს, თუკი იპოთეკარები გააცნობიერებენ, რომ ფული რომელიც მათ ბანკმა ასესხა უბრალოდ არ არსებობს, მართლაც, ზოგიერთი ხელმომჭირნე პენსიონერის ცხოვრების დანაზოგი, მაგრამ როგორღაც ბანკმა მოახერხა და რეალობა შესძინა მას ჯადოსნური ჯოხის საშუალებით, რომელიც ჩვენ, საზოგადოებამ გადავეცით ხელში. ისტორიულად, ინგლისის ბანკს ყოველთვის ჰქონდა ტენდენცია ყოფილიყო ლიდერი, გარეგნული მოჩვენებითი პოზიციებით, რომლებიც საბოლოოდ ახალი აქსიომები გახდნენ. თუ ეს მართლაც ის არის, რაც აქ ხდება, მაშინ ჩვენ შესაძლოა მალე იმ პოზიციაზე დავდგეთ და გავიაზროთ, რომ ჰენრი ფორდი მართალი იყო. - See more at: http://a-library.org/devid-greberi-fuli-bankebi/#more-1111 კრისტოფერ ჰიტჩენსი – უფალი არ სუფევს. როგორ წამლავს რელიგია ყველაფერს September 18, 2015 vepkhvia თავი 1. მსუბუქად რომ ვთქვათ თუ ამ წიგნის რომელიმე მკითხველი, არ დაკმაყოფილდება უბრალო უთანხმოებით ავტორთან და გადაწყვეტს გამოიკვლიოს რა ცოდვებმა მაიძულა კალმის აღება (ჩემი გამოცდილება კი მიჩვენებს, რომ გულმოწყალების და მიმტევებლობის მქადაგებელნი, ხშირად, სწორედ ასე იქცევიან.), ის გამოიწვევს არა მარტო მიუწვდომელ და სრულყოფილ შემოქმედს, რომელმაც სავარაუდოდ, თავადვე შემქმნა ასეთად, არამედ შებღალავს კეთილი და უანგარო რწმენის მქონე ქალბატონის, ჯინ უოტსის ხსოვნას. 9 წლის ასაკში, როდესაც ინგლისის სამხრეთ-დასავლეთში მდებარე სკოლა “დარტმურში” დავდიოდი, ჯინ უოტსის მოვალეობა გახლდათ, ვეზიარებინე ბუნების საიდუმლოებებისა და წმინდა წერილისთვის. მას დავყავდით ექსკურსიებზე, ჩემი სამშობლოს განსაკუთრებულ მხარეებში და გვასწავლიდა ფრინველების, ცხოველების და მცენარეების სახელებს. სწორედ მაშინ აღმოვაჩინე საოცარი სილამაზე, რომელსაც ბუნება მალავდა: ბუდეში მჭიდროდ ჩაწყობილი ფრინველის კვერცხები; ხელის გაწვდენაზე ამოსული მხსნელი მრავალძარღვა, ფეხების დასუსხვის შემთხვევაში.- ეს ყველაფერი ისევე ჩარჩა ჩემს მეხსიერებაში, როგორც ის “მონადირეთა მუზეუმი”, სადაც ადგილობრივ გლეხებს გამოფენაზე გამოჰქონდათ ნანადირევ ცხოველთა ფიტულები. მარტივად მიხვდებით რის გადმოცემას ვცდილობ, თუ წაგიკითხავთ ჯონ კლერის უკვდავი პროვინციული ლირიკა. გაკვეთილებზე გვაძლევდნენ ფურცლებს, რელიგიის სწავლებაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს ოფიციალური ბეჭდით დამოწმებულს, რომელსაც ერქვა “გამოვიკვლიოთ წმინდა წერილი”. (ყოველდღიურ ლოცვებთან ერთად, ის სახელმწიფოს მიერ იყო მხარდაჭერილი.) ფურცელზე ეწერა ნაწყვეტი, ძველი ან ახალი აღთქმიდან. ჩვენ უნდა წაგვეკითხა ის და წერილობით ან ზეპირად გადმოგვეცა თუ რას მოგვითხრობდა ნაწყვეტი და რა იყო მისი მორალი. მე ძალიან მომწონდა ეს დავალება და ხშირად საუკეთესოდ ვასრულებდი. ჩემთვის, ეს აღმოჩნდა შესავალი კრიტიკულ აზროვნებაში. მე ვკითხულობდი ტექსტებს, რომლებიც წინ უძღოდა და მოსდევდა მოცემულ ნაწყვეტს, რათა სწორად გამეგო მისი “აზრი”. ჩემს მოწინააღმდეგეთა სამწუხაროდ, მე ახლაც შემიძლია ამის კეთება და ახლაც განვიცდი პატივისცემას მათ მიმართ, რომელთა სტილსაც ზოგჯერ “მხოლოდ და მხოლოდ” თალმუდისტურად და “ფუნდამენტალისტურად” მოიხსენიებენ. ასეთი სავარჯიშოები სასარგებლოა ინტელექტის და ლიტერატურული გამოცდილების დონის ასამაღლდებლად. თუმცა, ერთ მშვენიერ დღეს, საბრალო მისის უოტსმა გადააჭარბა. ბუნებისმეტყველებისა და წმინდა წერილის მასწავლებლის როლის შეთავსების მცდელობისას, მან თქვა: “შეხედეთ ბავშვებო, რამდენად დიადი და გულუხვია ღმერთი. მან ყველა ბალახი და ხე მწვანე ფერის შექმნა, რადგან სწორედ მწვანე ფერია ყველაზე სასიამოვნო ჩვენი თვალებისთვის. წარმოიდგინეთ, რა საშინელება იქნებოდა, მცენარეებს წითელი ფერი რომ ჰქონოდათ.” და აი, წარმოიდგინეთ რა ჩაიდინა ამ ღვთისმოშიშმა ქალმა. მე მომწონდა მისის უოტსი: ის იყო უშვილო, ბავშვების მოყვარული მოხუცი, ცხოვრობდა ბებერ, მოსიყვარულე ავჩარკასთან ერთად, რომელსაც როვერს ეძახდნენ, და გაკვეთილების შემდეგ ხშირად გვეპატიჟებოდა ტკბილეულზე, თავის რკინიგზასთან ახლოს მდგომ სახლში. სატანა-თუ მისის უოტსი მან შეარჩია ჩემი ჭეშმარიტი გზიდან გადასაცდენად- ამ შემთხვევაში ბევრად უფრო შემოქმედებითი იყო, ვიდრე გველი ედემის ბაღიდან. მისის უოტსი არასოდეს უწევდა ხმას და არასოდეს მიმართავდა ხელმძღვანელობას-ზოგიერთი სხვა მასწავლებლისგან განსხვავებით-და საერთოდ, ის ერთ-ერთი იყო იმ ადამიანთაგან, რომლებზეც ჯორჯ ელიოტი წერდა: “თუ თქვენი საქმეები არც ისე ცუდადაა, როგორც შეიძლებოდა ყოფილიყო, ეს ნაწილობრივ იმ ადამიანთა დამსახურებაა, რომლებმაც ღირსეულად განვლეს თავიანთი უმნიშვნელო ცხოვრება და ახლა მივიწყებულ საფლავებში განისვენებენ.” ამგვარად, მისის უოტსის სიტყვებმა შემძრა. თითქოს მის მაგივრად მრცხვენოდა. 9 წლის ასაკში, მე არ მქონდა არანაირი წარმოდგენა თეოლოგიურ თვალსაზრისზე ღმერთის შესახებ, დარვინის თეორიაზე ან ფოტოსინთეზსა და ქლოროფილს შორის კავშირზე. გენეტიკის საიდუმლოებანი, ჩემთვის ისევე უცნობი იყო, როგორც ყველასთვის იმ პერიოდში. მაშინ ჯერ კიდევ არ ვაკვირდებოდი ბუნებას, მის ჰარმონიულ ელემენტებს, არ ვფიქრობდი ადამიანის ან საერთოდ სიცოცხლის საწყისზე. მე უბრალოდ ვიცოდი-თითქოს უმაღლეს ავტორიტეტთან მქონოდა წვდომა,-რომ ჩემმა მასწავლებელმა მოახერხა ორი წინადადებით თავდაყირა დაეყენებინა ყველაფერი. მე ვიცოდი, რომ თვალები იყო მორგებული ბუნებას და არა პირიქით. თავს არ მოგაჩვენებთ, თითქოს ყველაფერი ზედმიწევნით მახსოვს, მაგრამ ამ სიტყვებიდან მალევე, დავიწყე სხვა წინააღმდეგობების შემჩნევა. თუ ღმერთი ყველაფრის შემოქმედია, რატომ ვართ ვალდებულნი გამუდმებით ვემადლიეროთ იმისათვის, რაც მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენადა? ეს ძალიან წააგავს მონურ “სიყვარულს”.თუ იესოს შეეძლო განეკურნა ნებისმიერი ბრმა, რომელსაც შეხვდებოდა, რატომ არ ჰკურნავდა ყველას ერთად? რით იყო ასეთი გასაოცარი მის მიერ დემონების განდევნა, თუ ისინი ღორებს ჩაუსახლდნენ? არის ამაში რაღაც ამაზრზენი, შავი მაგიის მსგავსი. რისთვისაა ეს მუდმივი, უშედეგო ლოცვები? რატომ ვარ ვალდებული, გაუთავებლად, საჯაროდ განვაცხადო, რომ უსუსური ცოდვილი ვარ?რატომ არის სექსის თემა ასეთი ტოქსიკური? ეს პირველი, ბავშვური ეჭვები, საკმაოდ გავრცელებულია, დიდწილად იმიტომ რომ არც-ერთი რელიგია არ გვაძლევს მათზე დამაკმაყოფილებელ პასუხებს. ამავე პერიოდში, სკოლის დირექტორმა-რომელიც ყოველდღიურ ლოცვებს და ღვთისმსახურებას ხელმძღვანელობდა და სადისტი და ფარული ჰომოსექსუალი იყო(თუმცა მას დიდი ხნის წინ ვაპატიე, რადგან სწორედ მან გააღვიძა ჩემში ისტორიისადმი ინტერესი)-დიდაქტიკური განცხადება გააკეთა:”შეიძლება ახლა თქვენთვის გაუგებარია, თუ რაში გვჭირდება მთელი ეს რელიგია,მაგრამ როდესაც თქვენი ახლობლები დაიღუპებიან,მიხვდებით.” აი აქ მე ისევ ვიგრძენი აღშფოთება ამ წარმოუდგენელი უაზრობის მიმართ. ასეთივე წარმატებით, დირექტორს შეეძლო ეთქვა, რომ რელიგიათა სწავლებები შეიძლება ტყუილია, თუმცა არავის ესაქმება, რადგან ის გვამშვიდებს. რა სიმდაბლეა. მაშინ, ცამეტი წლის ასაკში, ჯერ არაფერი ვიცოდი ფროიდზე(ეს კი დამეხმარებოდა დირექტორის ქმედების ახსნაში), მაგრამ იმ მომენტში, თითქოს ცხადად წარმომიდგა მისი ესე “ერთი ილუზიის მომავალი”. ამ გაწელილი შესავლით, მინდა დაგარწმუნოთ რომ მე არ ვარ მათი მსგავსი, ვინც “ჯანსაღი რელიგიური რწმენის” შანსი ფსიქოლოგიური ტრავმის ან ძალადობის გამო დაკარგა. მე ვიცი, რომ მილიონობით ადამიანს მოუხდა მსგავსის გადატანა და ვთვლი, რომ რელიგიას შეუძლია და ვალდებულია პასუხი აგოს მიყენებულ ტკივილზე. (სულ ცოტა ხნის წინ, ჩვენთვის ცნობილი გახდა თუ როგორ ძალადობდა კათოლიკური ეკლესია ბავშვებზე.) არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ვფიქრობ, ქედმაღლურად არ გამომივა, თუ ვიტყვი რომ ეს ოთხივე ფაქტი ჯერ კიდევ ხმის დაბოხებამდე გავაანალიზე (ასევე შევამჩნიე ერთი უფრო ვულგარული და ნათელი მდგომარეობა:ხელისუფლებაში მოხვედრილი ადამიანები, ყოველთვის ცდილობენ ძალაუფლების გაძლიერებას რელიგიის საშუალებით). დარწმუნებული ვარ, რომ სხვა მილიონობით ადამიანი, ამავე გზით, ამავე დასკვნებამდე მივიდა. მე შევხვედრივარ ამ ადამიანებს, ასობით ქალაქში, ათობით ქვეყანაში. ბევრ მათგანს თავიდანვე არ სწამდა ღმერთის, ბევრმა კი ეს მხოლოდ რთული შინაგანი ბრძოლის შემდეგ შეძლო. ბევრ მათგანს ეს ეჭვები ისევე უეცრად დაატყდა თავს, როგორც მოციქული პავლე მოექცა დამასკოში, თუმცა ეს ნაკლებად ჰგავდა ეპილეფსიას და არ შეიცავდა აპოკალიპტურ აზრებს(საბოლოოდ კი ბევრად უფრო საფუძვლიანი და რაციონალურიც აღმოჩნდა). მთავარა განმასხვავებელი ჩემი და ჩემი თანამოაზრეებისა, არის ის, რომ ჩვენი რწმენა- არ არის რწმენა. ჩვენი პრინციპები- არ არის რელიგია. ჩვენ არ ვეყრდნობით მხოლოდ მეცნიერებასა და გონებას,ეს შეუცვლელი მაგრამ არა საკმარისი პირობებია, თუმცა ეჭვით ვუყურებთ ყველაფერს რაც ეწინააღმდეგება მეცნიერებას ან შეურაცხყოფს გონებას. შესაძლოა ჩვენ ბევრ რამეში არ ვეთანხმებოდეთ ერთმანეთს, თუმცა, გვაერთიანებს პატივისცემა თავისუფალი და მიუკერძოებელი აზროვნების მიმართ. ჩვენ არ ვართ დოგმატურები: აზრთასხვადასხვაობა პროსფესორ სტივენ გოლდსა და პროფესორ რიჩარდ დოკინსს შორის და პოსტ-დარვინისტული თეორიის ხარვეზები შეიძლება საკმაოდ რთული და ღრმაა, მაგრამ ჩვენ მათ ფაქტებითა და ლოგიკით გადავჭრით და არა ფანატიკური დაპირისპირებით. ( ჩემი პირადი პრეტენზიები რიჩარდ დოკინსისა და დენიელ დენეტის მიმართ გამოწვეული მათი გულისამრევი იდეით, რომ ათეისტმა თვითნებურად უნდა მიიკეროს სახელწოდება “ნათელი გონება”.-ასევე ზემოთხსენებული კამათის ნაწილია.) ჩვენთვისაც ნაცნობია “სასწაულების აღქმა”, საიდუმლოებები და “თაყვანისცემა”:ჩვენ გვაქვს მუსიკა, ფერწერა და ლიტერატურა და ვთვლით, რომ შექსპირი, ტოლსტოი, შილერი, დოსტოევსკი, ჯორჯ ელიოტი და სხვანი, ბევრად უფრო კარგად ართმევენ თავს მნიშვნელოვანი მორალური საკითხების გადაწყვეტას, ვიდრე მქადაგებლური მითები წმინდა წიგნებიდან. გონებასა და “სულს” კვებავს ლიტერატურა და არა წმინდა წერილები. ჩვენ არ გვწამს ჯოჯოხეთის ან სამოთხის, თუმცა არცერთი სტატისტიკა არ აჩვენებს, რომ ამ მუქარებისა და დაპირებების გარეშე, ჩავდივართ უფრო მეტ დანაშაულს სიხარბის გამო ან ვახორციელებთ ძალადობის უფრო მეტ აქტს ვიდრე მორწმუნეები. (მეტიც, დარწმუნებული ვარ, ამ საკითხზე ზუსტი სტატისტიკის შედგენის შემთხვევაში, ფაქტები საპირისპიროზე მიუთითებენ.) ჩვენ გვესმის, რომ ჩვენი სიცოცხლე სასრულია, უკვდავების ერთადერთი გამოვლინება კი ჩვენი შვილებია. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ადამიანები სიცოცხლის სასრულობის გაანალიზების შემდეგ, შესაძლოა უფრო კეთილები გახდნენ ერთმანეთის მიმართ. ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ თანასწორი და ღირსეული ცხოვრება შესაძლებელია რელიგიის გარეშე. ჩვენ რელიგიის გარეშე ვიცით რა არის კარგი და ვაცნობიერებთ იმასაც, რომ ძალიან ხშირად, რელიგიის გავლენის ქვეშ მყოფი ადამიანები, არამარტო იქცეოდნენ სხვებზე უარესად, არამედ ჩადიოდნენ ისეთ ქმედებებს, რომლებიც ბორდელის მეპატრონეშიც კი უარყოფით ემოციებს გამოიწვევს. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენ, ურწმუნოებს არ გვჭირდება ჩვენი ურწმუნოების მუდმივი ხაზგასმა. სწორედ ჩვენ გვგულისხმობდა ბლეზ პასკალი, როდესაც მიმართავდა მათ, ვინც აცხადებდა: “მე ისე ვარ მოწყობილი, რომ არ შემიძლია ღმერთის მწამდეს”. სოფელ მონტელში, ინკვიზიციის თარეშის პერიოდში, ერთ-ერთ ბრალდებულს ჰკითხეს თუ ვინ შთააგონა ერეტიკული აზრები ჯოჯოხეთისა და აღდგომის შესახებ. ქალმა სავარაუდოდ იცოდა, რომ ხანგრძლივი და მტანჯველი სიკვდილი ელოდა, თუმცა უპასუხა რომ ეჭვები თავისით გაუჩნდა. (ხშირად გვესმის როგორ ადიდებენ მორწმუნენი თავიანთ თანამოძმეებს სრულიად უბრალო და უაზრო მიზეზებით, თუმცა ამ ქალის მსგავს ნამდვილ მოაზროვნეებზე არასოდეს საუბრობენ. ასეთივე მიზეზებით ჩაქოლილ და ცოცხლად დამწვარ ადამიანთა სახელების ჩამოსათვლელადაც კი, მთელი სიცოცხლე არ კმარა.) ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა. მომლოცველთა ჯიუტ პატივმოყვარეობასა და რომელიმე წმინდა კედლის, გამოქვაბულისა თუ ქვის გამო სისხლისღვრას ჩვენ ვუპირისპირებთ აუჩქარებელ, მოუთმენელ ნაბიჯებს ბიბლიოთეკის დარბაზებსა თუ გალერეებში, ან სადილს კარგ მეგობართან- ყოველთვის სილამაზისა და ჭეშმარიტების ძიებაში. რომელიმე გასეირნება წიგნების თაროებსა და ნახატებს შორის თუ, რომელიმე საუბარი სადილისას, აუცილებლად მიგვიყვანს რწმენასა და მორწმუნეებამდე: დაწყებული დიდი კომპოზიტორებით და მხატვრებით, რომელთაც შთაგონება რელიგიურ თემატიკაში იპოვეს, დამთავრებული წმინდა ავგუსტინეთი, თომა აკვინელით, მაიმონდითა და ჯონ ნიუმანით. ამ ძლიერი გონების მქონე ადამიანებს, შეეძლოთ ეწერათ ამაზრზენი და აფსურდული ტექსტები და ყოფილიყვნენ წარმოუდგენლად უმეცარნი, დაავადებების წარმოშობის მიზეზებსა თუ მზის სისტემაში დედამიწის ადგილზე საუბრისას (რომ აღარაფერი ვთქვათ, საერთოდ სამყაროს მოწყობაზე), მაგრამ სწორედ ამ მიზეზით, მათნაირი ხალხი ახლა აღარ არის და არც არასოდეს იქნება. ბოლო სიტყვა, რომელშიც ჯერ კიდევ იყო აზრი, კეთილშობილება და შთაგონება, რელიგიამ დიდი ხნის წინათ წარმოთქვა. უკეთეს შემთხვევაში, მისი ბოლო გამონათება ჩვენ შეგვიძლია შევნიშნოთ, პატივსაცემ, მაგრამ ბუნდოვან ჰუმანიზმში, ისეთი ადამიანებისა, როგორიც იყო მამაცი ლუთერანი მღვდელი, დიტრიხ ბონჰეფერი, რომელიც ნაცისტებმა მათთან თანამშრომლობაზე უარის თქმის გამო მოკლეს. ჩვენ აღარასოდეს ვნახავთ არავის, ძველ წინასწარმეტყველთა და “ბრძენთა” მსგავსს. ჩვენი დღევანდელი კერპები, მხოლოდ ჩავლილი დღეების გამოძახილია, რომელიც ზოგჯერ ყვირილად იქცევა, რწმენის საშინელი სიცარიელის ჩახშობის მცდელობისას. რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური. ევოლუციამ ჩვენი შუბლისწინა ნაწილი ზედმეტად პატარა, ხოლო თირკმელზედა ჯირკვლები ზედმეტად დიდი დატოვა; ჩვენი რეპროდუქტიული ორგანოები, როგორც ჩანს, სპეციალურმა კომისიამ შექმნა. ასეთმა “ფეთქებადმა ნივთიერებამ”, ცალკე აღებულმა, ან სხვა ინგრედიენტებთან ერთად, არ შეიძლება არ გამოიწვიოს უბედურება და დარღვევები. და მაინც, განსხვავება მორწმუნეთა გულმოდგინებასა და ისეთი ადამიანების დაუღალავ შრომაში, როგორებიც არიან დარვინი, ჰოკინგი და კრიკი, უზარმაზარია. ამ ადამიანების ცრურწმენები ან ვარაუდებიც კი, უფრო ბევრ რამეს ჰფენენ ნათელს, ვიდრე ნებისმიერი მორწმუნე, რომელიც თავისი ცრუ მოკრძალებულობით ცდილობს დაამტკიცოს წრეწირის კვადრატულობა და ამ გზით, შემოქმედის უბრალო ქმნილებებს, ამავე შემოქმედის მიზნები თუ ჩანაფიქრები აუხსნას. ჩვენ- ჰუმანისტებს, ათეისტებს, აგნოსტიკებს- შეიძლება გვაქვს ესთეტიური წინააღმდეგობის გრძნობა,მაგრამ სულაც არ გვსურს რომ ადამიანებს წავართვათ “ჯადოქრობით”, “სასწაულებით” მინიჭებული სიმშვიდე. არავითარ შემთხვევაში. გამონახეთ რამოდენიმე წუთი, ტელესკოპ “ჰაბლის” მიერ გადაღებული ფოტოებისათვის და თქვენ იხილავთ ბევრად უფრო გრანდიოზულ, იდუმალ და მშვენიერ–ასევე უფრო ქაოტურ და საშიშ–მოვლენებს, ვიდრე შეუძლია მოგითხროთ ნებისმიერ მითს სამყაროს შექმნასა თუ აღსასრულზე. წაიკითხეთ, რას წერს ჰოკინგი “მოვლენათა ჰორიზონტზე” ან “შავ ხვრელებზე”- რომელშიც, თეორიულად შეიძლება “ჩაყვინთო” და თვალწინ დაგიდგეს წარსული და მომავალი, და ამის შემდეგ ნაკლებად შეძლებს თქვენს გაოცებას მოსე, თავისი “ცეცხლმოდებული ბუჩქით”. დატკბით დეენემის მოლეკულის ორმაგი სპირალის სილამაზითა და სიმეტრიულობით, შეუკვეთეთ თქვენი გენეტიკური კოდის სრული გამოკვლევა, და თქვენ დაგამუნჯებთ თქვენი შემადგენელი ნაწილების თითქმის უკამათო სრულყოფილება. ამავე დროს, თქვენ გაიგებთ (და იმედია გესიამოვნებათ) თუ რამდენი საერთო გაქვთ ადამიანთა სხვა ტომებთან(“რასის” ადგილი იმავე ნაგვის ყუთშია, რომელშიც მითისა “შემოქმედზე”). ალბათ დაგაინტერესებთ იმის გაგებაც, თუ რამდენი საერთო გაქვთ სხვა ცხოველებთან. ბოლოს და ბოლოს, თქვენ შეძლებთ, მშვიდად ჩახედოთ თვალებში თქვენს “შემოქმედს”, რომელიც, როგორც ჩანს, არა პიროვნება, არამედ მუტაციის პროცესია, რომლის დროსაც ბევრად უფრო მეტი რამეა დამოკიდებული შემთხვევითობაზე, ვიდრე ეს ჩვენს თავმოყვარეობას უნდა. ყველა ეს საიდუმლო და “სასწაული”, ნებისმიერ ძუძუმწოვარს ეყოფა მისტიურობის განცდის სურვილის დასაკმაყოფილებლად. განათლებული ადამიანი თანამედროვე სამყაროში, უნდა მიხვდეს, რომ რაც უფრო მეტი იცის, მით უფრო მეტი აქვს გასაგები. რელიგიის მიერ მოტანილ სიმშვიდესა და იმედზე (რადგან რელიგიის მიმდევრები ასე თავგამოდებით ამტკიცებენ, რომ რწმენას ამ თითქოსდა ამ აუცილებელი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეუძლია), ვიტყვი მხოლოდ იმას, რომ მოჩვენებითი იმედით მოვაჭრენი- მოჩვენებითი მეგობრები არიან. რელიგიის კრიტიკოსები არა მხოლოდ უარყოფენ რწმენის მიერ ტკივილის გაყუჩების ფაქტს, არამედ გამოდიან პლაცებოს ეფექტისა და “შეფერილი წყლის” წინააღმდეგ. ალბათ ჩვენს დროში, ყველაზე ცნობილი და ნათელი შემთხვევა, ციტატის ბოროტად გამოყენებისა – არის მტკიცება, რომ მარქსი რელიგიას მსუბუქად, მხოლოდ “ხალხის ოპიუმად მოიხსენიებდა. რეალურად, რაბინების ხაზის გამგრძელებელს მშვენივრად ესმოდა რელიგიური რწმენის ძალა და “ჰეგელის სამართლის ფილოსოფიის კრიტიკაში” შემდეგს წერდა: “რელიგიური სიღატაკე ერთსა და იმავე დროს არის გამოხატულება ნამდვილი სიღატაკისა და პროტესტი ნამდვილი სიღატაკის წინააღმდეგ. რელიგია არის ჩაგრულ ქმნილებათა ამოოხვრა, უგულო ქვეყნის სული და გულია, ისე როგორც იგი არის სული უსულო მდგომარეობათა. იგი ოპიუმია ხალხისა. გაუქმება რელიგიისა, როგორც ილუზორული ბედნიერებისა, ამ ხალხის ნამდვილი ბედნიერების მოთხოვნაა, მოთხოვნა თავის მდგომარეობის შესახებ არესბულ ილუზიებზე ხელის აღებისა, რომელიც ილუზიებს საჭიროებს. რელიგიის კრიტიკა, მაშასადამე, ჩანასახში კრიტიკაა გლოვის ველისა, რომლის წმინდა შარავანდედი რელიგიაა. კრიტიკამ ბორკილებს წარმოსახვითი ყვავილების იმისთვის კი არ ჩამოაგლიჯა, რომ ადამიანმა უფანტაზიო, უნუგეშო ბორკილები ატაროს, არამედ იმისთვის, რომ მან ბორკილები მოიხსნას და ცოცხალი ყვავილი მოსწყვიტოს. “ როგორც ხედავთ, აქ საქმე გვაქვს რელიგიის წინააღმდეგ ფილოსოფიური არგუმენტის დამახინჯების საკმაოდ უხეშ მცდელობასთან. მათ, ვინც დღემდე სჯეროდა მღვდლების, იმამებისა თუ რაბინების მონათხრობისა, იმაზე თუ რას ფიქრობენ ურწმუნოები, ჩემს წიგნში კიდევ ბევრი სიურპრიზი ელოდებათ. შეიძლება მათ ისწავლონ ეჭვის შეტანა იმაში, რასაც ეუბნებიან- ისწავლონ, რომ ყველაფერი რასაც მოისმენენ, არ უნდა “ირწმუნონ”. რეალურად, სწორედ ეს არის პრობლემის გადაწყვეტის გზა. უნდა ვაღიაროთ, რომ მარქსი და ფროიდი, არ იყვნენ არც ექიმები, არც ზუსტი მეცნიერებების წარმომადგენლები. უკეთესია ისინი მივიღოთ როგორც დიდი, მდიდარი წარმოსახვის მქონე, თუმცა ხშირად მაინც გზააბნეული ესეისტები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როცა სამყაროს ზოგადი სურათი იცვლება, მე არ მრცხვენია ჩემი ადრინდელი მცდარი პოზიციების კრიტიკის. მე ვიაზრებ იმას, რომ ზოგიერთი წინააღმდეგობა, დარჩება წინააღმდეგობად, ზოგიერთი პრობლემის გადაჭრა შეუძლებელი იქნება იმ ძუძუმწოვრის ტვინისათვის, რომელსაც ადამიანს ვეძახით, ხოლო ზოგიერთი რამ, უბრალოდ შეუცნობელი და გაუგებარია. მაგალითად, სამყაროს სასრულობაც და უსასრულობაც(თუ ოდესმე რომელიმე მათგანს დაამტკიცებენ), ჩემთვის ერთნაირად წარმოუდგენელია. მე შევხვედრივარ ბევრ ადამიანს, ჩემზე ჭკვიანსა და ბრძენს, თუმცა არცერთი მათგანის სიბრძნე და ჭკუა არ აღმოჩნდა საკმარისი ამ საკითხთან დაკავშირებით. ამგვარად, ყველაზე ზომიერი და ამავდროულად, ყველაზე რადიკალური არგუმენტი რელიგიის წინააღმდეგ: რელიგია- ადამიანის ქმნილებაა. მისმა შემოქმედებმა ვერ შეძლეს შეთანხმებულიყვნენ იმაზეც კი, თუ რა თქვეს რეალურად მათმა მხსნელებმა, წინასწარმეტყველებმა და გურუებმა. ნაკლებად უნდა გვქონდეს იმედი რომ ისინი აგვიხსნიან, ბოლო დროის აღმოჩენების რეალურ “მნიშვნელობას”, რომელთაც დასაწყისში, თავად ამუხრუჭებდნენ, ან წყევლიდნენ. თუმცა, მოუსმინეთ თანამედროვე მორწმუნეებს: მათ ძველებურად იციან! თანაც, იციან ყველაფერი. არა მხოლოდ იციან, რომ ღმერთი არსებობს, მან შექმნა და აკონტროლებს სამყაროს, არამედ აქვთ ზუსტი ინფორმაცია იმაზე, თუ რა უნდა “მას” ჩვენგან, ჩვენი რაციონის, რიტუალებისა და სექსზე შეხედულებების ჩათვლით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ამ უსაზღვრო და გაუგებარ დისკუსიაში, რომლის წყალობითაც, ჩვენ ვიგებთ უფრო და უფრო მეტს და თან ვხვდებით, თუ რა ცოტა ვიცით, არსებობს მხარე, რომელიც თავად შედგება დაპირისპირებული ჯგუფებისგან, მაგრამ ყოფნის თავხედობა იმის სათქმელად, რომ ყველა აუცილებელი ინფორმაცია ჩვენ უკვე გვაქვს. კლინიკური სიბრიყვის ერთი ასეთი კომბინაციაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ “რწმენაზე” საერთოდ აღარ ვისაუბროთ. ის ადამიანი, ვინც აცხადებს რომ უდავო ჭეშმარიტებას ფლობს, და ამ ჭეშმარიტებას ღვთიური საფუძვლით ამაგრებს, ჰომო საპიენსის ბავშვური დაავადებითაა შეპყრობილი. ბავშვობასთან გამოთხოვების პროცესი შეიძლება ხანგრძლივი აღმოჩნდეს, თუმცა ის უკვე დაიწყო, და მისი გაჭიანურება ისევე არ ღირს, როგორც საერთოდ, გამომშვიდობების პროცესისა. ერთი შეხედვით, რთულია მიხვდეთ რომ ჩემი შეხედულებები რელიგიის მიმართ ასეთია. ჩემს მორწმუნე მეგობრებთან ერთად მებევრად უფრო ხშირად ვმჯდარვარ გვიანობამდე, ვიდრე ნებისმიერ სხვასთან. (ეს მეგობრები ხშირად “მაძიებელ ადამიანს” მეძახიან, რაც, რა თქმა უნდა, გამაღიზიანებელია. თუ მე რაიმეს “ვეძებ”, იმას ნამდვილად არა, რასაც ისინი ფიქრობენ.) დევონში რომ დავბრუნდე, სადაც მისის უოტსი მივიწყებულ საფლავში განისვენებს, ალბათ აუცილებლად ჩამოვჯდებოდი რომელიმე კელტური ან საქსონური ეკლესიის კუთხეში და ფიქრებს მივეცემოდი.( ფილიპ ლარკინის ლექსი “ეკლესიაში” მშვენივრად გადმოსცემს ჩემს გრძნობებს.) ერთხელ, როდესაც ჯორჯ ორუელზე ვწერდი წიგნს,- ადამიანზე, რომელიც აუცილებლად იქნებოდა ჩემი გმირი, გმირები რომ მყავდეს- მე გამაღიზიანა იმ უხეშობამ, რომლითაც ის 1936 წელს, კატალონიაში ეკლესიის დაწვის შესახებ საუბრობდა. დიდი ხნით ადრე, მონოთეიზმის აღზევებამდე, სოფოკლემ აჩვენა, რომ ანტაგონეს ზიზღი მკრეხელებისადმი- ადამიანობის მაჩვენებელია. დაე მართლმორწმუნეებმა თავად დაწვან ერთმანეთის ეკლესიები, მეჩეთები და სინაგოგები, ამის სურვილი მათ სულ ექნებათ. მე კი, ფეხზე ვიხდი, როდესაც მეჩეთში შევდივარ. მე ვიფარებ ქუდს, როდესაც სინაგოგაში შევდივარ. ერთხელ, ინდოეთში, ასღამის წესები დავიცავი, თუმცა ეს ჩემთვის გამოცდას წარმოადგენდა. მშობლები არ მაიძულებდნენ რომელიმე რელიგიის მიმდევარი გავმხდარიყავი. ალბათ გამიმართლა, რომ მამაჩემს არც ისე თბილი მოგონებები ჰქონდა თავის ბაპტისტურ/კალვინისტურ აღზრდაზე, დედამ კი თავის იუდეისტურ მემკვიდრეობას, ასიმილაცია არჩია. ჩემი ნაცნობობა ყველა სახის ადამიანურ რწმენასთან, საკმარისზე მეტია იმისათვის, რომ ყველგან და ყოველთვის, ურწმუნოდ დავრჩე. თუმცა მაინც, ჩემი ათეიზმი, პროტესტანტულია. ჩემი პირველი უთანხმოება რელიგიასთან, იყო უთანხმოება მეფე იაკობის ბიბლიისა და კრანმერის ლოცვების წიგნის(რომელზეც, სიბრიყვის შემოტევისას, თანამედროვე ანგლიკანურმა ეკლესიამ უარი თქვა) ლექსებთან ღვთისმსახურებისთვის. მამაჩემი დაკრძალულია პორტსმუტის მსგავს სამლოცველოში, რომელშიც 1944 წელს, ნორმანდიაში ოპერაციის დაწყების მიჯნაზე, გენერალი ეიზენჰაუერი გამარჯვებისათვის ლოცულობდა. დაკრძალვის დღეს სიტყვით გამოვედი სამლოცველოს კათედრიდან. წასაკითხად ავირჩიე ნაწყვეტი, პავლე მოციქულის წერილიდან ფილიპეელთა მიმართ(თავი 4, მუხლი 8): “ბოლოს, ძმებო, რაც ჭეშმარიტია, რაც სამართლიანია, რაც წმინდაა, რაც სიყვარულის ღირსია, რაც მოსაწონია, რაც ზნეობრივი და საქებარია, იმაზე იფიქრეთ.” ეს ნაწილი იმ შეფარული, თავის მომაბეზრებელი მიკიბულ-მოკიბულობისთვის ავარჩიე, რომელიც ალბათ ბოლო საათამდე ჩემთან იქნება. და იმიტომაც, რომ ის შეძლებისდაგვარად გამოყოფილია წყევლის, მუქარებისა და აბსურდების საერთო ფონიდან. კამათი რელიგიაზე- დასაწყისია კამათისა ფილოსოფიაზე, მეცნიერებაზე, ისტორიაზე და ადამიანური ბუნების შეცნობაზე. მასშია დასაწყისი(მაგრამ არა დასასრული) მთელი პოლემიკისა სიკეთესა და სამართლიანობაზე. რელიგია ჯერ კიდევ მხოლოდ იმიტომ არსებობს, რომ ჩვენი ევოლუცია გრძელდება. ის არ მოკვდება, სანამ ჩვენ შეგვეშინდება სიკვდილის, სიბნელისა და ერთმანეთის. ამიტომაც, მე არ ავკრძალავდი რელიგიას, ამის შესაძლებლობა რომ მქონდეს. რა სულგრძელობაა, იტყვით თქვენ. მაგრამ დაფიქრდით: იქნებიან კი მართლმორწმუნენი ასეთივე სულგრძელები ჩემს მიმართ? ამ კითხვას ვსვამ იმიტომ, რომ ჩემსა და ჩემს მორწმუნე მეგობრებს შორის არსებობს ერთი ფუნდამენტური განსხვავება, და ნამდვილი მეგობრები აღიარებენ ამას. მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე(bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება. მთარგმნელი: ვაკო ხურციძე პეგი კორნეგერი – ანარქიზმი: კავშირი ფემინიზმთან December 21, 2015 vepkhvia თერთმეტი წლის წინ, როდესაც ილინოისის პატარა ქალაქში მცხოვრები უფროსკლასელი მოსწავლე ვიყავი, სიტყვა “ანარქიზმი” არც კი გამეგო. მსმენოდა მხოლოდ ანარქიის შესახებ, რაც ქაოსს აღნიშნავდა. რაც შეეხება სოციალიზმს და კომუნიზმს, ისტორიის გაკვეთილები როგორღაც მარწმუნებდა, რომ ესენი ფაშიზმისგან არ განსხვავდებოდა. ფაშიზმი კი თავისთავად მომაგონებდა ჰიტლერს, საკონცენტრაციო ბანაკებს და ათასგვარ საშინელებას, რაც ჩვენს თავისუფალ ქვეყანაში არასდროს ხდებოდა. ასე შეუმჩნევლად მკვებავდნენ უგემური, ტრადიციული ამერიკული პოლიტიკით, რაც ზომიერებას, კომპრომისებსა და ორაზროვნებას გულისხმობს. ეს გაკვეთილები კარგადაც ავითვისე; ჩემი “განათლების” თანმხლები მიკერძოებებისა თუ სიმრუდის ამოსაცნობად წლები დამჭირდა. (თეთრკანიანი) კაცობრიობის ისტორია [“his-story”] სწორედ ამას ნიშნავდა – როგორც ქალს მეორეხარისხოვნად არსებობის ნება მებოძა; როგორც ანარქისტი, საერთოდ არ ვარსებობდი. წარსულის დიდი ნაწილი (და შესაბამისად, სამომავლო შესაძლებლობებიც) ჩემთვის დაფარული და წართმეული იყო. მხოლოდ ამ ბოლო პერიოდში აღმოვაჩინე, რომ ჩემს შეუკავშირებელ პოლიტიკურ მისწრაფებებსა და იმპულსებს საერთო ჩარჩო გააჩნდა – ეს ჩარჩო ანარქისტული ანუ ლიბერტარიანული სააზროვნო ტრადიციაა. ჩემთვის ეს მრავალწლიანი სინაცრისფრის შემდეგ უეცარი განათების ტოლფასი იყო. ანარქიზმის განსაზღვრება თავდაპირველად ემა გოლდმანთან აღმოვაჩინე: “ანარქიზმი ემხრობა ადამიანის გონების გათავისუფლებას რელიგიის ბატონობისგან; ადამიანის სხეულის გათავისუფლებას საკუთრების ბატონობისგან; გათავისუფლებას სამთავრობო შეზღუდვებისა და ბორკილებისგან. ანარქიზმი ემხრობა სოციალურ წესრიგს, რომელიც ეფუძნება ინდივიდების თავისუფალ გაერთიანებას ნამდვილი სოციალური სიმდიდრის საწარმოებლად, რაც თავის მხრივ გარანტიაა იმისა, რომ ყოველ ადამიანს ექნება წვდომა რესურსებზე და შეძლებს, სრულად დაიკმაყოფილოს ცხოვრებისეული საჭიროებები ინდივიდუალური სურვილების, გემოვნებისა და მისწრაფებების შესაბამისად.” ანარქიზმი და რადიკალური ფემინიზმი ერთმანეთთან მალევე დავაკავშირე. ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვანი გახდა, ჩამეწერა ეს აღქმები, რათა სხვებისთვისაც გამეზიარებინა ის აღელვება, რასაც ანარქა-ფემინიზმთან მიმართებაში განვიცდი. ჩვენი ხედვების ერთმანეთისთვის გაზიარება ძალიან მნიშვნელოვანია იმ ბარიერების დასანგრევად, რასაც ჩვენ შორის სხვადასხვა გაუგებრობები და განხეთქილებები წარმოქმნის ხოლმე. მიუხედავად იმისა, რომ თავს ანარქა-ფემინისტს ვუწოდებ, ეს განსაზღვრება შეიძლება თავისუფლად მოიცავდეს სოციალიზმს, კომუნიზმს, კულტურის ფემინიზმს, ლესბოსურ სეპარატიზმს და სხვა ბევრ პოლიტიკურ კატეგორიას. როგორც სუ ნეგრინი წერს: “ჩემს საჭიროებებს სრულად ვერც ერთი პოლიტიკური ქოლგა ვერ ფარავს.” ჩვენ შეიძლება უფრო მეტი გვაქვს საერთო, ვიდრე გვგონია. ახლა, როდესაც ჩემს აღქმებსა და რეაქციებზე ვწერ, ჩემს ცხოვრებასა და აზრებს სხვა ქალების ცხოვრებისა და აზრებისგან განცალკევებულად არ განვიხილავ. მეტიც, როცა საქმე “ქალთა მოძრაობას” ეხება, მტკიცედ მჯერა, რომ საერთო ხედვა გვაკავშირებს. ამ ხედვაში ჩემი ჩართულობა გამოიხატება არა ურყევი განცხადებებითა და კატეგორიული პასუხებით, არამედ შესაძლებლობების და განვითარებადი კავშირების შეთავაზებით, რაც იმედი მაქვს, უფრო დაიხვეწება და ხელს შეუწყობს ჩვენსავე ინდივიდუალურ და კოლექტიურ ზრდას, ევოლუციას/რევოლუციას. რას ნიშნავს ანარქიზმი სინამდვილეში? ანარქიზმი იმდენი ხნის განმავლობაში მოიხსენიებოდა ავად და განიმარტებოდა არასწორად, რომ ალბათ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის განმარტებით დავიწყო, თუ რა არის და რა არ არის “ანარქიზმი” სინამდვილეში. ანარქისტის შესახებ ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სტერეოტიპი ამ უკანასკნელს გვიხატავს ავისმოსურნე კაცად, რომელიც შავი სამოსის ქვეშ ბომბს მალავს და მზადაა, მოკლას და გაანადგუროს ყველა და ყველაფერი, რაც გზაზე დახვდება. ეს ხატება ადამიანთა უმეტესობას, განურჩევლად მათი პოლიტიკური შეხედულებებისა, შიშს და ზიზღს აღუძრავს. შესაბამისად, ანარქიზმი “ჩამოიწერება”, როგორც მახინჯი, ძალადობრივი და ექსტრემისტული მოვლენა. ანარქისტის მეორე ცრუ აღქმაა მისი დანახვა არაპრაგმატულ იდეალისტად, რომელიც უსარგებლო, უტოპიური აბსტრაქციებით აზროვნებს და კონკრეტულ რეალობას კი მოწყვეტილია. შედეგად, ანარქიზმი ისევ “ჩამოიწერება”, ამ შემთხვევაში როგორც “ფუჭი ოცნება”. ანარქისტის ამ ორი სახიდან სინამდვილეს არც ერთი არ ასახავს (მიუხედავად იმისა, რომ ანარქისტი მკვლელებიც და ანარქისტი იდეალისტებიც ისევე არსებობდნენ, როგორც მკვლელები და იდეალისტები სხვა, მემარცხენე თუ მემარჯვენე პოლიტიკური მოძრაობების შემთხვევებში). რას მივიჩნევთ სინამდვილედ, ეს, რა თქმა უნდა, ჩვენი აღქმის ჩარჩოზეა დამოკიდებული. ისევე როგორც სოციალიზმია სხვადასხვაგვარი, ანარქიზმშიც სხვადასხვა მიმართულებები არსებობს. ამ შემთხვევაში მე კომუნისტური ანარქიზმის შესახებ ვისაუბრებ, რაც ჩემი ხედვით, პრაქტიკულად ლიბერტარიანული (ანუ არაავტორიტარული) სოციალიზმის იგივეობრივია. სახელწოდებები და კატეგორიები შეიძლება საკმაოდ დამაბნეველი იყოს, ამიტომ ვეცდები, ნათელი მოვფინო ამ ტერმინს და ავხსნა ანარქიზმი სამი ძირითადი პრინციპის გამოყენებით (ჩემი აზრით, სამივე პრინციპი ასევე ებმის საზოგადოების ანალიზს რადიკალური ფემინიზმის პოზიციიდან; ამაზე უფრო მეტს მოგვიანებით ვისაუბრებ): 1. მმართველობის, იერარქიისა და მთავრობის გაუქმება. ანარქისტები ძალაუფლების რღვევას ესწრაფვიან და არა მის ხელში ჩაგდებას; ებრძვიან როგორც ცალკეული ინდივიდის, ასევე სახელმწიფო ძალაუფლებას. სოციალისტების უმრავლესობა მუშათა კლასის მთავრობას ითხოვს და “სახელმწიფოს თანდათანობით გაქრობას” ელოდება, ანარქისტებს კი მიაჩნიათ, რომ მიზნებს საშუალებები ქმნის და ძლიერი სახელმწიფო თავისთავად უზრუნველყოფს თვითშენარჩუნებას. ანარქისტული თეორიის მიხედვით, ანარქიზმის მიღწევის ერთადერთი გზა თანამშრომლობაზე დაფუძნებულ, ანტიავტორიტარულ საშუალებებზე გადის. ამ პროცესის რევოლუციის მიზნებისგან გამიჯვნა მხოლოდ მჩაგვრელი სტრუქტურისა და სტილის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. 2. ინდივიდუალობა და კოლექტიურობა ერთდროულად. ინდივიდუალობა კომუნისტურ აზრთან შეუთავსებადი სულაც არ არის. თუმცა უნდა განვასხვაოთ “მკაცრი ინდივიდუალიზმი”, რომელიც კონკურენციასა და სხვისი საჭიროებების უგულებელყოფას წაახალისებს და ნამდვილი ინდივიდუალობა, რომლის შემთხვევაშიც თავისუფლება სხვისი თავისუფლების შეზღუდვის გარეშეა შესაძლებელი. უფრო კონკრეტულად, სოციალურ და პოლიტიკურ ორგანიზებასთან მიმართებაში, ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდუალური ინიციატივა კოლექტიური მოქმედებით ბალანსირდება; ეს ხერხდება ისეთი სტრუქტურების შექმნით, სადაც გადაწყვეტილების მიღებაში ჩართულია მთელი ჯგუფი, თემი თუ ქარხანა და ეს საქმე “წარმომადგენლებს” ან “ლიდერებს” არ აქვთ ჩაბარებული. კოორდინირება და მოქმედება ხდება არაიერარქიული ქსელის (შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ურთიერთგადამკვეთი წრეები პირამიდის სანაცვლოდ) მეშვეობით პატარა ჯგუფებსა ან საზოგადოებებში. დაბოლოს, ეს ნიშნავს, რომ წარმატებული რევოლუცია იქმნება მანიპულაციისგან თავისუფალი, ავტონომიური ინდივიდებისა და ჯგუფების თანამშრომლობით, რათა მათ დაამყარონ “პირდაპირი, უშუალო კონტროლი საზოგადოებასა და საკუთარ ცხოვრებაზე.” 3. სპონტანურობა და ორგანიზებულობა ერთდროულად. ანარქისტებს გამუდმებით ადანაშაულებენ ქაოსის მოთხოვნაში. ადამიანების უმრავლესობა მართლაც ფიქრობს, რომ ანარქიზმი უწესრიგობის და ძალადობის სინონიმია. ეს ანარქიზმის იდეის სრული გაუკუღმართებაა. ანარქისტები არ უარყოფენ ორგანიზების აუცილებლობას, ისინი უბრალოდ აცხადებენ, რომ ორგანიზება უნდა მოდიოდეს ქვემოდან და არა ზემოდან, შიგნიდან და არა გარედან. გარედან თავს მოხვეული სტრუქტურა თუ მკაცრი წესები, რომლებიც მანიპულაციისა და პასიურობის შესაქმნელი ინსტრუმენტებია, შესაძლო სოციალისტური “რევოლუციის” ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ფორმაა. მომავალი განვითარების კარნახი დაზუსტებით არავის შეუძლია. თუ ისეთი საზოგადოების შექმნა გვსურს, რომელიც ინდივიდებისა და ჯგუფების ცვალებად საჭიროებებს ფეხს უწყობს, მაშინ საჭიროა სპონტანური მოქმედება, კონკრეტული სიტუაციების კონტექსტის გათვალისწინებით. ანარქისტებს მიაჩნიათ, რომ საჭიროა ფლუიდური, მოქნილი საშუალებები: მცირემასშტაბიანი მონაწილეობითი დემოკრატია ფართომასშტაბიან კოლექტიურ თანამშრომლობასა და კოორდინაციასთან ერთად (ამავდროულად, არ უნდა დაიკარგოს ინდივიდუალური ინიციატივაც). ანარქიზმი და ქალთა მოძრაობა დობის [sisterhood] განვითარების საფრთხე უნიკალურია, რადგანაც იგი მიემართება იერარქიისა და დომინაციის ბაზისურ სოციალურ და ფსიქიკურ მოდელს… — მერი დეილი მთელი ქვეყნის მასშტაბით ქალთა დამოუკიდებელმა ჯგუფებმა დაიწყეს ფუნქციონირება სტრუქტურის, ლიდერების და მამაკაცური მემარცხენეობისთვის დამახასიათებელი სხვა მოხელეების გარეშე და ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, თუმცა ერთდროულად შექმნეს სხვადასხვა დროისა და სივრცის ანარქისტების მსგავსი ორგანიზაციები. ეს შემთხვევითობა არ არის. —კეთი ლევინი თანამედროვე ქალთა მოძრაობამ და საზოგადოების რადიკალურ-ფემინისტურმა ანალიზმა ლიბერტარიანულ აზრს ბევრი შესძინა. მეტიც, ჩემი აზრით, ფემინისტები ამ წლების განმავლობაში გაუცნობიერებლად ანარქისტულები არიან თავიანთ თეორიაშიც და პრაქტიკაშიც. ახლა უბრალოდ საჭიროა, გავაცნობიეროთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებული კავშირები და ეს ჩარჩო ჩვენს აზრებსა და ქმედებებს მოვარგოთ. ჩვენთვის ნათელი უნდა გახდეს, რა არის ჩვენი მიზანი და როგორ უნდა მივიდეთ იქამდე. იმისთვის, რომ უფრო ეფექტურები ვიყოთ და შევქმნათ მომავალი, რომლის შექმნაც შესაძლებელია, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ უბრალოდ ცვლილება კი არა, სრული გარდაქმნა გვსურს. რადიკალური ფემინიზმის ხედვა თითქმის ანარქიზმია. მისი საფუძველმდებარე თეორია აცხადებს, რომ ნუკლეარული ოჯახი წარმოადგენს ყველა ავტორიტარული სისტემის ბაზისს. მამისგან, მასწავლებლისგან, ბოსისგან თუ ღმერთისგან ბავშვი სწავლობს, რომ ძალაუფლების დიად, ანონიმურ ხმას უნდა დაემორჩილოს. ბავშვობიდან მოზრდილობაში გადასვლა სრულ ავტომატად ქცევას ნიშნავს, რომელსაც კითხვების დასმის და თვით გამართულად ფიქრის უნარიც კი არ აქვს. ასე შევდივართ “შუა ამერიკაში”, სადაც რასაც გვეუბნებიან, ყველაფერს ვიჯერებთ და ხმის ამოუღებლად ვიღებთ სიცოცხლის განადგურებას ჩვენ გარშემო. ფემინისტებს ერთობ გულისგამაწვრილებელ მოვლენასთან აქვთ საქმე – მამრების დომინირებაზე ორიენტირებული დამოკიდებულება სამყაროს მიმართ ადგილს მხოლოდ სუბიექტი-ობიექტის ურთიერთობებისთვის ტოვებს. ტრადიციული მამაკაცური პოლიტიკა ადამიანს ობიექტის სტატუსამდე ამცირებს და შემდეგ დომინირებს და მანიპულირებს ამ ობიექტით აბსტრაქტული “მიზნების” მისაღწევად. ქალები კი, თავის მხრივ, ყველგან “უცხოს” [“Other”] ცნობიერების განვითარებას ცდილობენ. სუბიექტი-სუბიექტის ურთიერთობებს არა მხოლოდ სასურველად, არამედ აუცილებლად მივიჩნევთ (ბევრი ჩვენგანი სწორედ ამ მიზეზით ირჩევს, რომ მხოლოდ ქალებთან იმუშაოს და მხოლოდ ქალები უყვარდეს – ასეთი ურთიერთობების ქონის შესაძლებლობა მეტია). ერთად ვმუშაობთ იმისთვის, რომ გავაფართოოთ ჩვენი ემპათია, ცოცხალი არსებების შესახებ ცოდნა და ვცდილობთ, იდენტიფიკაცია მოვახდინოთ გარეშე ქმნილებებთან, ნაცვლად მათი ობიექტივაციისა და მანიპულაციისა. ამ ეტაპზე სიცოცხლის ფორმების პატივისცემა ჩვენივე გადარჩენის წინაპირობაა. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ასევე აკრიტიკებს მამაკაცური იერარქიული აზრის სტრუქტურას – სადაც რაციონალობა დომინირებს მგრძნობელობაზე, გონება დომინირებს ინტუიციაზე, ხოლო მყარი დაპირისპირებები და პოლარობები (აქტიური-პასიური, ბავშვი-მოზრდილი, საღი-შეშლილი, მუშაობა-თამაში, სპონტანურობა-ორგანიზებულობა) გვაუცხოებს საკუთარი გონებისა და სხეულის ერთ მთლიანობად განცდისა და ადამიანური გამოცდილების კონტინუუმისგან. ქალები ცდილობენ მოიშორონ ეს დაპირისპირებები და იცხოვრონ სამყაროსთან ჰარმონიაში როგორც გამთლიანებულმა, ინტეგრირებულმა ადამიანებმა, რომლებიც ჩვენი ინდივიდუალური იარებისა და რღვევების კოლექტიური განკურნებისთვის იღწვიან. ქალთა მოძრაობის პრაქტიკაში ფემინისტებს იერარქიის და დომინაციის მოსპობაში წარმატებაც განუცდიათ და წარუმატებლობაც. ჩემი აზრით, ქალები ხშირად “ინტუიტურად” ანარქისტებივით იქცევიან და ლაპარაკობენ, ანუ ჩვენ ვუახლოვდებით ან ზღვარზე ვართ, რომ სრულად უარვყოთ ყოველგვარი პატრიარქალური აზრი და ორგანიზაცია. თუმცა ეს მიახლოება იბლოკება იმ ძლიერი, გაშინაგანებული პატრიარქალური ფორმებით, რომელიც არსებობს ჩვენს გონებასა და ჩვენს ურთიერთობებში. პატრიარქალურ საზოგადოებაში ცხოვრება და მისი პირობებია იმის მიზეზი, რომ ხშირად ვერ ვამჩნევთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებულ მნიშვნელოვან კავშირს. ჩვენ ვამბობთ, რომ ვებრძვით პატრიარქატს, მაგრამ ყველა ჩვენგანისთვის ნათელი არ არის, რომ ეს ყოველგვარ იერარქიასთან, ყოველგვარ ლიდერობასთან, ყოველგვარ მთავრობასა და თვით მმართველობის იდეასთან დაპირისპირებას ნიშნავს. ჩვენი იმპულსები, რომ ვიმუშაოთ კოლექტიურად და პატარა, ულიდერო ჯგუფებში, ანარქისტულია, მაგრამ უმეტესად თავისთვის ანარქისტები არ გვიწოდებია. ეს კი მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ფემინიზმის ანარქიზმად გააზრებამ შეიძლება ქალები რეფორმიზმისა და დროებითი ზომების მიღებისგან დააშოროს და ავტორიტარულ პოლიტიკასთან რევოლუციურ დაპირისპირებაში ჩააბას. თუკი “პატრიარქატის დამხობა” გვინდა, უნდა ვილაპარაკოთ ანარქიზმზე, ვიცოდეთ, რას ნიშნავს ეს და როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ საკუთარი თავისა და ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების სტრუქტურის გარდასაქმნელად. ფემინიზმი არ ნიშნავს ქალების კორპორატიულ ძალაუფლებას ან ქალ პრეზიდენტს, ფემინიზმი ნიშნავს, რომ არც კორპორატიული ძალაუფლება არსებობს და არც პრეზიდენტები. შესწორება თანასწორ უფლებებზე [The Equal Rights Amendment] ვერ გარდაქმნის საზოგადოებას, ის ქალებს უბრალოდ იერარქიულ სისტემაში ჩართვის “უფლებას” აძლევს. სექსიზმთან ბრძოლა ყოველგვარ იერარქიასთან ბრძოლას ნიშნავს – ეკონომიკურთან, პოლიტიკურსა და პირადთან. და ეს კი ანარქა-ფემინისტურ რევოლუციას ნიშნავს. კერძოდ, როდის იქცეოდნენ ფემინისტები ანარქისტულად და სად დავბრკოლდით? როდესაც 1960-იანების ბოლოს ქვეყანაში ფემინიზმი გავრცელდა, ქალთა ჯგუფები ხშირად გამოუთქმელ ლიბერტარიანულ ცნობიერებას ასახავდნენ. ქალები აუჯანყდნენ და გაემიჯნნენ შეჯიბრზე დაფუძნებულ ძალაუფლებრივ თამაშებს, უპიროვნო იერარქიას და მამაკაცური პოლიტიკის მასობრივი ორგანიზების ტაქტიკებს. ამის ნაცვლად ისინი გაერთიანდნენ პატარა, ულიდერო, ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებულ ჯგუფებში, რომლებიც ჩვენსავე ყოველდღიურ ცხოვრებაში წამოჭრილ პირადულ საკითხებზე მუშაობდნენ. ჩვენი იქამდე დაუფასებელი აღქმებისა და გამოცდილებების ერთმანეთისთვის გაზიარებით ერთად შევეცადეთ, ჩავწვდომოდით ჩვენი ჩაგვრის მიზეზებს. ერთმანეთისგან ვისწავლეთ, რომ პოლიტიკა “სადღაც გარეთ” კი არ არის, არამედ ჩვენს გონებაში, სხეულებსა და ინდივიდებს შორის ურთიერთობებში. გავიგეთ, რომ ჩვენი, როგორც პოლიტიკური კლასის ჩაგვრაში პირადი ურთიერთობები მონაწილეობდა. ჩვენი ტანჯვა და თვითსიძულვილი მამაკაცთა დომინაციის პირდაპირი შედეგი იყო; მამაკაცთა დომინაციის სახლში, ქუჩაში, სამსახურსა და პოლიტიკურ ორგანიზაციაში. ამრიგად, აშშ-ს სხვადასხვა რეგიონებში ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ჩამოყალიბდნენ C-R [consciousness raising – ცნობიერების ამაღლება] ჯგუფები როგორც პირდაპირი მოქმედების/რეაქციის ფორმები პატრიარქატზე. პატარა ჯგუფი, როგორც ბაზისური საორგანიზაციო ერთეული, პირადული და პოლიტიკური, ანტიავტორიტარიზმი, სპონტანური პირდაპირი მოქმედება – ყოველივე ამის გამოკვეთა არსებითად ანარქისტული იყო. მაგრამ გვაკლდა ის სამზადისი, რომელიც წლების განმავლობაში გრძელდებოდა და წინ უძღოდა ესპანეთში რევოლუციური აქტივობების გაღვივებას. ქალთა ჯგუფების სტრუქტურა თვალშისაცემად ჰგავდა ანარქისტულ ჯგუფებს, რომლებიც ესპანეთში, საფრანგეთსა და ბევრ სხვა ქვეყანაში ანარქო-სინდიკალისტური კავშირების შემადგენლობაში იყვნენ. მიუხედავად ამისა, საკუთარ თავს ანარქისტებს არ ვუწოდებდით და ცნობიერად ანარქისტური პრინციპების ირგვლივ ორგანიზება არ მომხდარა. იმ დროს საკომუნიკაციო, იდეებისა და უნარების გასაცვლელი იატაკქვეშა ქსელიც კი არ გვქონდა. ქალთა მოძრაობა ჯერ კიდევ იზოლირებული ჯგუფების სახით არსებობდა, რომლებიც პასუხებს სიბნელეში ხელის ფათურით ეძებდნენ, ანარქიზმი კი ჩვენს გონებაში დაუზუსტებული იდეალის სახით იყო წარმოდგენილი. მიმაჩნია, რომ ეს ქალებს უნიკალურ პოზიციაში აყენებს იმ აზრით, რომ თუკი ჩვენი დამარხული ანარქისტული ცნობიერების არტიკულირება და დაკონკრეტება მოხდება, ეს ყველა სხვა ჯგუფზე მეტად მიგვაახლოებს სრულ რევოლუციასთან. ქალთა ინტუიტური ანარქიზმის დახვეწა და დაზუსტება დიდი ნახტომი იქნება წინ (ან მიღმა) ადამიანთა გათავისუფლებისთვის ბრძოლაში. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ფემინიზმს აბსოლუტურ რევოლუციად აცხადებს. ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება სიმართლე, თუკი ჩვენს ანარქისტულ ფესვებს ვაღიარებთ და ავითვისებთ. ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის კავშირის ვერდანახვით მხოლოდ ვაყოვნებთ რევოლუციას და ისევ ტრადიციულ მამაკაცურ პოლიტიკაში ვიჭედებით. დროა, დავასრულოთ სიბნელეში ხელის ფათურით სვლა და გავიაზროთ, რას ვაკეთებდით და რას ვაკეთებთ ახლა, იმ კონტექსტში, თუ საითკენ გვსურს გეზის აღება. C-R ჯგუფები კარგი დასაწყისი იყო, მაგრამ ხშირად პირად პრობლემებზე საუბარში ისე იჭედებოდნენ, რომ პირდაპირ მოქმედებასა და პოლიტიკურ კონფრონტაციაზე გადასვლას ვეღარ ახერხებდნენ. ჯგუფები, რომლებიც კონკრეტული საკითხის ან პროექტის ირგვლივ ორგანიზდებოდნენ, ხანდახან იმ აღმოჩენამდე მიდიოდნენ, რომ “უსტრუქტურობის ტირანია” შეიძლება ისეთივე დესტრუქციული იყოს, როგორც “ტირანიის ტირანია”. ორგანიზებულობისა და სპონტანურობის შერწყმა ვერ ხერხდებოდა, რაც უფრო უნარიანი ან პიროვნული ქარიზმის მფლობელი ინდივიდების ლიდერებად ქცევას იწვევდა. შედეგად წარმოშობილი გულისწყრომა და იმედგაცრუება საფუძველს უდებდა ფარულ შეჯიბრს, მანიპულაციას და ძალაუფლებრივ ბრძოლებს. როგორც წესი, ეს ჯგუფის სრულ არაეფექტურობას განაპირობებდა ან ჯგუფის წევრები რეაქციულად წყვეტდნენ, რომ მეტი “სტრუქტურულობა” სჭირდებოდათ (ამ სიტყვის ტრადიციული მამაკაცური იერარქიული გაგებით). პრობლემას ამ შემთხვევაშიც ვერბალიზებული ანარქისტული ანალიზის არარსებობაში ვხედავ. უნდა ითქვას, რომ ორგანიზებულობა არ ნიშნავს სპონტანურობის ჩახშობას ან იერარქიული წესით მუშაობას. ყველაზე წარმატებული ქალთა ჯგუფები თუ პროექტები სწორედ ისინი იყვნენ, რომლებიც ფლუიდური სტრუქტურის ფორმებს ცდიდნენ: მოვალეობებისა და ხელმძღვანელი პირების ხშირი ცვლა, ყოველგვარი უნარის ერთმანეთისთვის გაზიარება, ინფორმაციასა და რესურსებზე თანაბარი წვდომა, გადაწყვეტილების მიღებაზე მონოპოლიების არქონა და ჯგუფის დინამიკის განხილვისთვის გამოყოფილი დრო. ეს უკანასკნელი სტრუქტურული ელემენტი მნიშვნელოვანია, რათა ჯგუფის წევრებმა საერთო ძალისხმევით ადევნონ თვალი “შეუმჩნევლად შემოპარულ ძალაუფლებრივ პოლიტიკას”. თუკი ქალები სიტყვიერად თანხმდებიან კოლექტიურად მუშაობაზე, მაშინ მათ იმისთვისაც მოუწევთ ბრძოლა, რომ გადაეჩვიონ პასიურობას (“მიმდევრების” აღმოსაფხვრელად) და მიეჩვიონ განსაკუთრებული უნარებისა და ცოდნის სხვებისთვის გაზიარებას (“ლიდერების” მოსასპობად). ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ერთმანეთის სიტყვებსა და ცხოვრებას შთაგონების წყაროდ ვეღარ გამოვიყენებთ; ძლიერი ინდივიდების გამორჩეული ქმედებები შეიძლება გადამდები და ამდენად, მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს. მაგრამ ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რათა შეუმჩნევლად ისევ ქცევის ძველ სქემას არ დავუბრუნდეთ. სასიხარულო ის არის, რომ ბოლო წლებში ქალთა მოძრაობის სტრუქტურა ანარქისტული მიმართულებით ვითარდებოდა – პატარა საპროექტო ჯგუფები კომუნიკაციის იატაკქვეშა ქსელსა და კონკრეტულ საკითხებზე კოლექტიური მუშაობით იყვნენ დაკავებულნი. ლიდერებისა თუ “ვარსკვლავების” არყოლასთან დაკავშირებით ნაწილობრივმა წარმატებამ და პატარა პროექტების (გაუპატიურების კრიზისული ცენტრები, ქალთა ჯანმრთელობის კოლექტივები) მთელი ქვეყნის მასშტაბით გაბნევამ ძალიან გაართულა ქალთა მოძრაობის მხოლოდ ერთ ადამიანთან ან ჯგუფთან გაიგივება. ფემინიზმი ის მრავალთავიანი ურჩხულია, რომელსაც ცალკეული თავის მოჭრით ვერ გაანადგურებ. ჩვენი ზრდისა და გავრცელების გზები იერარქიული მენტალობისთვის მიუწვდომელია. თუმცა არ უნდა დავაკნინოთ იმ უზარმაზარი ძალაუფლების მნიშვნელობა, რასაც მტერი ფლობს. ეს ძალაუფლება ყველაზე ვერაგულად შეიძლება გამოვლინდეს კოოპტირებაში, რასაც ხელს უწყობს ნებისმიერი არაშორსმჭვრეტელური, არაანარქისტული ხედვა ფემინიზმისა, როგორც უბრალო “სოციალური ცვლილებისა”. სექსიზმის იმგვარ ბოროტებად მიჩნევა, რომელიც არსებულ წესრიგში ქალების მონაწილეობით აღმოიფხვრება, ისევ დომინაციიის და ჩაგვრის გაგრძელების გარანტიაა. ფემინისტური კაპიტალიზმი წინააღმდეგობრივი ტერმინია. როცა ქალთა საკრედიტო კავშირებს, რესტორნებს, წიგნის მაღაზიებს ვაარსებთ, უნდა გვესმოდეს, რომ ამას თვითგადარჩენისთვის ვაკეთებთ, ვაკეთებთ იმ მიზნით, რომ შევქმნათ კონტრსისტემა, რომელიც დაუპირისპირდება შეჯიბრს, მომხვეჭელობას და ეკონომიკური ჩაგვრის ყველა ფორმას. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ მარგინალურად, ანტიკაპიტალისტური, არამომხმარებლური ღირებულებებით ცხოვრებისთვის. ჩვენ არც სისტემაში ინტეგრაცია გვინდა და არც გადატრიალება, რომელიც “ძალაუფლებას ბიჭების ერთი წყებიდან მეორე წყებას გადასცემს”. ჩვენ ვითხოვთ სრულ რევოლუციას, რომელიც ისეთ მომავალს შექმნის, სადაც ინდივიდუალური განსხვავებების მიმართ უსამართლობა, დომინაცია და უპატივცემულობა აღარ გამოვლინდება – ერთი სიტყვით, ფემინისტურ-ანარქისტულ რევოლუციას. მჯერა, რომ ქალებმა დიდი ხანია, იციან, როგორ უნდა მიაღწიონ ადამიანთა გათავისუფლებას. ახლა მხოლოდ ის გვჭირდება, რომ შემორჩენილი მამაკაცური პოლიტიკის ფორმები და ხედვები მოვიშოროთ და ჩვენს საკუთარ, ანარქისტულ ქალურ ანალიზზე ვფოკუსირდეთ. მომავლის ტრანსფორმაცია ქალური კულტურის შექმნა მეტად გადამდები პროცესია, რადგან ეს ნიშნავს მონაწილეობას იმ ხედვაში, რომელიც ისევ და ისევ იჩენს თავს ყველაფერში, დაწყებული მეგობრული საუბრებიდან და გაგრძელებული ხორცის ბოიკოტებით, მაღაზიების დაკავებით იქ ბავშვთა ცენტრების მოწყობის მიზნით და ასევე “დასთან” სექსით. ამას ვერ განსაზღვრავ და ვერაფერს უწოდებ ცვლილების პროცესის გარდა. ქალთა კულტურა არის ჩვენი საერთო ძალისხმევა განდევნისთვის, სახელდებისა და შემოქმედებისთვის, რითიც საკუთარ თავში, ერთმანეთთან და ჩვენს დედამიწასთან ერთად ჰარმონიის ხედვას ვავითარებთ. ბოლო ათი წლის განმავლობაში სულ უფრო ავჩქარდით და სულ უფრო მივუახლოვდით პატრიარქატის ძალაუფლების დამხობას… ეს გახდა ჩვენი სიხარულის და იმედის მიზეზი – ველური, გადამდები, შეუჩერებელი, შეშლილი იმედის!.. ამ იმედს, რომ სიცოცხლე გაიმარჯვებს სიკვდილზე, სასოწარკვეთასა და აზრისგან დაცლილობაზე, უკვე სადაც გავიხედავ, ყველგან ვხედავ. ეს იმედი ქალთახედვის თილისმად არის ქცეული… – ლორელი ადრე ვფიქრობდი, რომ თუ რევოლუცია ხვალვე არ მოხდებოდა, ყველანი კატასტროფისთვის (ან სულ ცოტა, უძრაობისთვის) ვიყავით განწირულები. ახლა უკვე აღარ მჯერა მოვლენების ამგვარი დაყოფის “რევოლუციამდე” და “რევოლუციის შემდეგ”. თანაც ვფიქრობ, რომ სწორედ ამგვარი აზროვნებით ვუბიძგებთ საკუთარ თავს მარცხისა და სასოწარკვეთისკენ. მჯერა, რომ ჩვენი ბრძოლის გასაგრძელებლად (მიუხედავად ყოველდღიურ ცხოვრებაში განცდილი ჩაგვრისა) მხოლოდ იმედი გვჭირდება – მომავლის ისეთი მშვენიერი და ძლიერი ხედვა, რომელიც მყარად გვექაჩება წინ მის შესაქმნელად, სადაც შინაგანი და გარეგანი სამყაროები ყველასთვის გამოსადეგი და კმარი იქნება. მე მჯერა, რომ იმედი არსებობს, ამას ვხედავთ ლორელის “ქალთახედვაში”, მერი დეილის “ეგზისტენციალურ სიმამაცესა” და ანარქა-ფემინიზმში. ჩვენი სხვადასხვაგვარი ხმები ერთსა და იმავე ოცნებას აღწერენ და “მხოლოდ ოცნებას შეუძლია იმ ქვის დამსხვრევა, რომელიც პირს გვიკეტავს.” როდესაც ვლაპარაკობთ, ვიცვლებით, ხოლო როდესაც ვიცვლებით, საკუთარ თავსაც და მომავალსაც ერთდროულად გარდავქმნით. მართალია ის, რომ ჩვენს საზოგადოებაში გამოსავალი არ არსებობს, არც ინდივიდუალური და არც სხვაგვარი. მაგრამ თუ მოვახერხებთ და ამ დამთრგუნველ ცოდნას დავაბალანსებთ ჩვენივე განცდილი რადიკალური მეტამორფოზების გაცნობიერებით – მეტამორფოზების ცნობიერებასა და ცხოვრებაში – მაშინ ალბათ ისევ გვექნება საკმარისი მხნეობა, რათა განვაგრძოთ იმის შექმნა, რაზეც ვოცნებობთ და რაც შესაძლებლად მიგვაჩნია. რასაკვირველია, არ არის იოლი, ყოველდღიურ ჩაგვრას აწყდებოდე და იმედს მაინც ინარჩუნებდე. მაგრამ ეს ჩვენი ერთადერთი შანსია. თუ იმედს (კავშირების დანახვისა და მომავალზე ოცნების უნარს) დავკარგავთ, ეს ნიშნავს, რომ უკვე დავმარცხდით. იმედი ქალის ყველაზე ძლიერი რევოლუციური იარაღია; სწორედ იმედს ვაძლევთ ერთმანეთს ყოველთვის, როცა ცხოვრებას, საქმესა და სიყვარულს ვუზიარებთ. ამასვე გამოვყავართ იმ თვითსიძულვილისგან, თვითგვემისა და ფატალიზმისგან, რომელიც იზოლირებულ პატიმრებად გვამყოფებს. თუკი ახლა დეპრესიას და სასოწარკვეთილებას დავნებდებით, ამით ავტორიტარული პოლიტიკისა და პატრიარქალური დომინაციის გარდაუვალობას ვაღიარებთ. (“სასოწარკვეთა ყველაზე მძიმე ღალატია, ყველაზე ცივი ცდუნება – დაჯერება იმისა, რომ ბოლოს მაინც მტერი იმარჯვებს.” – მარჯ პირსი). არ უნდა დავუშვათ, რომ ჩვენი ტკივილი და ბრაზი უიმედობამდე და არაშორსმჭვრეტელურ “ნახევარგამოსავლებამდე” დავიდეს. ჩვენი მოქმედება არასდროსაა საკმარისად ეფექტური, მაგრამ მეორე მხრივ, ის “პატარა ცვლილებები”, რომლებსაც ჩვენს გონებასა და ცხოვრებაში, აგრეთვე ერთმანეთის ცხოვრებაშიც ვახდენთ, სრულად უაზრო და უშედეგო მაინც არ არის. რევოლუციის შექმნას დიდი დრო სჭირდება, ეს ისეთი რამეა, რისთვისაც ადამიანი თან ცხოვრობს და თან ემზადება. მომავლის ტრანსფორმაცია ერთ წამში არ მოხდება, მაგრამ ის კი შესაძლებელია, რომ ტოტალური იყოს… აზრისა და მოქმედების, ინდივიდუალობისა და კოლექტიურობის, სპონტანურობისა და ორგანიზებულობის კონტინუუმი არსებულიდან შესაძლებლამდე გადაიჭიმება. ანარქიზმი გვაძლევს ჩარჩოს ამ ტრანსფორმაციისთვის. იგი არის ხედვა, ოცნება, შესაძლებლობა, რომელიც შეგვიძლია ჩვენი მოქმედებით რეალობად ვაქციოთ. ფემინიზმი არის ის, რაც ანარქიზმს მომავალთან აკავშირებს. როდესაც ამ კავშირს ნათლად დავინახავთ, როდესაც ამ ხედვის ერთგულნი ვიქნებით და უარს ვიტყვით, ძალადობით წაგვართვან იმედი, მაშინ გადავაბიჯებთ არარაობის უფსკრულს და ისეთ ყოფაში აღმოვჩნდებით, რაც ახლა ვერც კი წარმოგვიდგენია. ქალთახედვას – ანარქა-ფემინიზმს საუკუნეების მანძილზე საკუთარი სხეულებით ვატარებთ. “ხანგრძლივი ბრძოლა მოგვიწევს, რათა ეს ხედვა ვშვათ”, მაგრამ ეს უნდა გავაკეთოთ. “ჩვენი მრისხანება ბრძოლაში სპილოების მსგავსად უნდა შევიყვანოთ.” *Anarchism: The Feminist Connection. სტატია გამოქვეყნებულია ამერიკულ ფემინისტურ ჟურნალში “მეორე ტალღა” (The Second Wave) 1975 წელს. წყარო: ანარქისტ-ქვიარ-ფემინისტური ბლოგი GNIDA (Geo) მურეი ბუკჩინის ანარქიზმი მუშათა კლასის გარეშე December 14, 2015 vepkhvia მიუხედავად იმისა, რომ ის 2006 წელს გარდაიცვალა, მურეი ბუკჩინი მაინც აქტიურად ჩანს ახალ ამბებში. ბურჟუაზიული გაზეთები აშკარა შოკით იტყობინებიან, რომ ქურთების რევოლუციური მოძრაობა ამერიკელი ანარქისტის, მურეი ბუკჩინის იდეებით საზრდოობს. თუმცა ჩვენ არ ვაპირებთ ამის განხილვას ახლა. ჩვენი მიზანი არაა იმაზე მსჯელობა, თუ როგორ მიესადაგება მისი პოლიტიკური ფილოსოფია როჟავას ქურთებს. ბუკჩინმა უდიდესი წვლილი შეიტანა ანარქიზმის, განსაკუთრებით – და არა მხოლოდ – ეკო-ანარქიზმის განვითარებაში. ამასთანავე უნდა ავღნიშნოთ, რომ მისი ნაშრომები ღრმად მცდარია, რადგან უარყოფს მუშათა კლასის წამყვან როლს კაპიტალიზმიდან ანტი-ავტორიტარულ სოციალიზმში გადასვლაში. როგორც მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის სხვა რადიკალები, ისიც შეძრული იყო მსოფლიოს მუშათა კლასის მოძრაობების მიერ, ოცდაათიან და ორმოციან წლებში განცდილი მარცხებით და მოხიბლული იყო დასავლური სამყაროს ომის შემდგომი აყვავებით და სტაბილურობით. წინათ კომუნისტი და შემდეგ ტროცკისტი, ახლა ანარქიზმის ახალ მიმდინარეობაზე მოექცა, რომელიც უარყოფდა მუშათა კლასის რევოლუციას. ეს ხედვა არასდროს ყოფილა დომინანტი ანარქისტებში. ბაკუნინი, კროპოტკინი, მალატესტა, მახნო, გოლდმანი, დურუტი, სხვა ანარქო-სინდიკალისტები და ანარქო-კომუნისტები მიიჩნევდნენ, რომ “ანარქიზმი არის ლიბერტარიანული სოციალიზმის რევოლუციური, ინტერნაციონალური კლასობრივი ბრძოლა. ” ბუკჩინის მიერ 1969 წელს გამოქვეყნებულ ბროშურაში – “Listen, Marxist!”, მან გააკრიტიკა “მითი პროლეტარიატის შესახებ”. ის წერდა – “ჩვენ ვნახეთ, რომ მუშათა კლასი, როგორც “რევოლუციური ცვლილებების აგენტი”, განეიტრალდა, თუმცა მაინც იბრძვის ბურჟუაზიულ ჩარჩოებში მეტი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო საათებისთვის. კლასობრივი ბრძოლა კაპიტალიზმმა ჩაყლაპა”. მისი ნაშრომების უკანასკნელი კოლექცია იმეორებს ამ მოსაზრებას. “. . . მეორე მსოფლიო ომმა ბოლო მოუღო რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმის მთლიან ერას, რომელიც 1848 წლის ივნისში დაიწყო. ” “რევოლუციური პროლეტარიატის ერაში” ის გულისხმობდა არა წარმატებულ რევოლუციებს, არამედ მუშათა კლასის მასობრივ მოძრაობებს. “მუშა დომინაციას განიცდის ქარხნის იერარქიის, ინდუსტრიული რუტინის და სამუშაო ეთიკისგან. კაპიტალისტური წარმოება არამხოლოდ კაპიტალიზმის სოციალურ კავშირებს აახლებს, არამედ მის სულს, ღირებულებებს და იდეოლოგიას. ” (რატომ არ იმოქმედა ინდუსტრიული კაპიტალიზმის წარმოების ამ მომაკვდინებელბა ეფექტებმა “რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმზე” “მთელი ამ ხნის” განმავბლობაში 1848 წლიდან მეორე მსოფლიო ომამდე ის არ ხსნის. ) ბუკჩინი არ უარყოფდა, რომ ისევ არსებობს ბრძოლა უკეთესი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო განაკვეთისთვის, თუმცა ამ დაბალი დონის კლასობრივ კონფლიქტში რევოლუციის პოტენციალს ვერ ხედავდა. არც იმას უარყოფდა, რომ მუშა შეიძლება რევოლუციურ ძალად ქცეულიყო, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საკუთარ თავზე, როგორც მუშაზე, ფიქრს შეწყვეტდა, ფოკუსირდებოდა პრობლემებზე, რომლებიც მის ყოველდღიურ საქმესთან დაკავშირებული არ იყო და თავს ჩათვლიდა უკლასო “მოქალაქედ”. კომუნალიზმი vs ანარქიზმი & მარქსიზმი სანამ იმაზე გადავიდოდეთ, თუ რატომ უარყო ბუკჩინმა კლასობრივი რევოლუცია – და რატომ ვფიქრობთ, რომ ეს არასწორია – ამ თეორიის სხვა განვითარებაც ვახსენოთ. დაახლოებით ორმოცი წლის შემდეგ, რაც ის საკუთარ თავს ანარქისტად მოიხსენიებდა, ბუკჩინმა ამ ტერმინზე ხელის აღება გადაწყვიტა და საკუთარ “პროგრამას” “კომუნალიზმი” უწოდა. 2002 წელს გამოქვეყნებულ მის უკანასკნელ ნაშრომში არის ესეები, რომლებიც განმარტავს ამ შეხედულებას. “კომუნალიზმში” ის გულისხმობდა ეკოლოგიურად ბალანსირებული სამეზობლოებისა და საზოგადოებრივი გაერთიანებების კონფედერაციას, სადაც ეკონომიკა და პოლიტიკური მოწყობა მართული იქნებოდა პირდაპირი დემოკრატიული წესით შექმნილი მოქალაქეთა საკრებულოებით, თვით-ორგანიზებული ჯგუფებით. რაც არ უნდა ვთქვათ ამ წყობაზე, ის ანარქიზმის ერთ-ერთი სახეობაა. ბუკჩინი ადარებდა კომუნალიზმს ანარქიზმსა და მარქსიზმს და ამბობდა, რომ კომუნალიზმი მოიცავდა საუკეთესოს ორივედან, თუმცა უფრო შორს მიდიოდა. შედარების დროს ანარქიზმს ყოფდა ორ კატეგორიად, კერძოდ “ანარქიზმად” და “რევოლუციურ სინდიკალიზმად”. ხოლო ამ უკანასკნელში ის გულისხმობდა ნებისმიერი ტიპის ანარქიზმს, რომელიც მოიცავდა კლასობრივ ბრძოლას. მაგრამ თუ ჩვენ მოვაცილებთ მუშათა კლასის ასპექტებს ანარქიზმიდან (აღმოვფხვრით ფართოდ გავრცელებულ ანარქისტულ ტრადიციას), მივიღებთ “ანარქიზმს”, რომელიც ინდივიდუალისტური, არარევოლუციურად ექსტრემისტული და უპასუხისმგებლოა – ზუსტად იმას, რასაც თვითონვე აკრიტიკებდა ანარქიზმში! ასევე მარქსიზმშიც. თუ ჩვენ მოვაცილებთ პროლეტარიატს მარქსიზმს – თუ ჩვენ უარვყოფთ, რომ “მუშათა კლასის ემანსიპაცია თავად მუშათა კლასმა უნდა მოახდინოს” – მაშინ მარქსიზმისგან დარჩება მხოლოდ ცენტრალიზმი, დეტერმინიზმი და სტეიტიზმი – ის, რაც სტალინისტური ტოტალიტარიზმის საფუძველია. მთავარი კონცეპტი, რომელიც ბუკჩინმა მარქსიზმისგან აიღო იყო კაპიტალიზმის ანალიზი, როგორც დოვლათის მწარმოებელი სისტემა, რომელიც ან უნდა გაფართოებულიყო, ან მომკვდარიყო. კონკურენციის ზეწოლის ქვეშ ყველა ფირმამ უნდა აწარმოოს მეტი, გაყიდოს მეტი, გააკეთოს მეტი ფული, გაიზარდოს და დააგროვოს რაც შეიძლება მეტი. ბუკჩინი ხედავდა, რომ კაპიტალიზმის მამოძრავებელი ძალა აუცილებლად შეუქმნიდა საფრთხეს ეკოლოგიას მსოფლიოში. (ის მანამდე წერდა ამაზე, სანამ პრო-ეკოლოგიურად მოაზროვნე მარქსისტი სწავლულები დაიწყებდნენ თავიანთი თეორიების შემოშავებას) სამწუხაროდ მას არ ესმოდა, რომ კაპიტალიზმის დაგროვების სწრაფვაზე საუბარი იგივეა, რაც მის მიერ მუშების ექპლოატაციის საჭიროებაზე საუბარი. არსობრივად კაპიტალიზმი არაფერია, თუ არა კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობა – რის დროსაც ბუნება ღირებულებად არ მიიჩნევა. დოვლათის და ფულის დაგროვება ხდება ადამიანური შრომით და მუშებისთვის მათსავე წარმოებული პროდუქტის ღირებულებაზე ნაკლების გადახდით. ადამიანების შრომის უნარიც ასევე საქონელია, რომელსაც კაპიტალისტი ყიდულობს იმაზე ნაკლებ ფასად ვიდრე ამ უნარს შეუძლია რომ აწარმოოს. სწორედ მოგებაა ის, რასაც მუშები არ იღებენ, რისი დაგროვებაც ხდება და რაც უზრუნველყოფს ზრდის უწყვეტ ციკლს. ბუკჩინს რაც არ უნდა ეფიქრა, მუშათა კლასი რჩებოდა კაპიტალის ძირითად და ცენტრალურ მამოძრავებელ ძალად. რაც მას ასევე ცენტრალურ და მამოძრავებელ ძალად ხდიდა კაპიტალიზმის დასამხობად. როდესაც ფულის აკუმულაცია მცირდება (მონოპოლიის, გადაჭარბებული წარმოების ბუნებრივ რესურსებზე გაზრდილი ფასების და სხვათა გამო), კომპანიები ცდილობენ ყველანაირი გზით გაზარდონ მოგება. რაც პირდაპირ აისახება მუშებზე, წარმოებული პროდუქციიდან მათი წილის შემცირებით. ასეც მოხდა, როცა მეორე მსოფლიო ომიდან 30 წლის შემდეგ მათი კეთილდღეობის ხანა დასრულდა – დაახლოებით 1970 წლისთვის. ბუკჩინი (და ‘50-’60 წლების მემარცხენე თეორეტიკოსების უმეტესობა) არ ელოდა ომის შემდგომი “გაფურჩქვნის” დასრულებას იმაზე მეტად, ვიდრე ლიბერალები და კონსერვატორები. ის წერდა კიდეც: “მსოფლიო კაპიტალიზმი WW II-ის შემდეგ უფრო გაძლიერდა ვიდრე მთელი ისტორიის მანძილზე ყოფილა. არ არსებობს კაპიტალიზმის კრიზისი. ” ის უარყოფდა ლუქსემბურგის და ლენინის შეხედულებებს, რომ “პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ კაპიტალიზმი პროგრესული პერიოდიდან გადავიდა ფართოდ რეაქციონერულ ფაზაში. ” ამის მაგივრად მას სწამდა – “გასულმა ორმოცდაათმა წელმა გვაჩვენა, რომ უნიკალურად მეამბოხე პერიოდი 1917-1939 წლებს შორის, არ ყოფილა კაპიტალიზმის არაჯანსაღობის და დაცემის მტკიცებულება, როგორც ამას ლენინი(და არამარტო! – ავტ. ) ვარაუდობდა. ეს იყო სოციალური მოძრაობის პერიოდი, როცა გამოჩნდა ახალი საკითხები, რომლებიც ცდებოდა კლასიკური მემარცხენეობის მუშებზე ფართოდ ორიენტირებულ ანალიზებს. ” უარყოფდა რა კაპიტალიზმის შესვლას მის რეაქციულ, უკუქმედებით ეპოქაში, ბუკჩინი არ მიიჩნევდა, რომ კაპიტალიზმის ომის შემდგომი აყვავება მხოლოდ დროებითი იყო და კრიზისი ხელახლა გამოჩნდებოდა. ის არ ელოდა მუშებზე ახალ შეტევას და კლასობრივ ომს ზევიდან ქვევით. ბუკჩინის მიერ მუშათა კლასის უარყოფის მიზეზები “მარქსის მოლოდინების საპირისპიროდ, ინდუსტრიული მუშათა კლასი პატარავდება და მტკიცედ კარგავს თავის ტრადიციულ იდენტობას როგორც კლასი. თანამედროვე კულტურამ და წარმოების მეთოდებმა პროლეტარიატი აქცია წვრილ-ბურჟუა ფენად. პროლეტარიატი მთლიანად შეიცვლება წარმოების ავტომატიზირებული საშუალებებით. კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე და ნაციონალურ ან გეოგრაფიულ განსხვავებებზე დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან. ” აქ ჩანს რამდენიმე გაუგებრობა მუშათა კლასის განსაზღვრებაში. არც მარქსიზმი და მითუმეტეს არც ანარქო სინდიკალიზმი არ განსაზღვრავს “პროლეტარიატს” ისე შეზღუდულად როგორც “ინდუსტრიული მუშათა კლასი”. ადამიანები, რომლები თავიანთ შრომას ყიდიან და საერთო მოგების შექმნაში იღებენ მონაწილეობას, კაპიტალიზმის მუშები არიან (“მუშათა კლასი” გაცილებით ფართო გაგებისაა ვიდრე მხოლოდ დასაქმებული ადამიანების ერთობლიობა. ის ასევე მოიცავს ადამიანებს რომლებიც დასაქმებულებზე არიან დამოკიდებულნი – მათ ოჯახის წევრებს, პენსიონერებს, დროებით უმუშევრებს, სტუდენტებს და ა. შ. ) “ამერიკელების დიდი უმრავლესობა წარმოადგენს მუშათა კლასს. ისინი არიან კვალიფიციურები და არაკვალიფიციურები, წარმოებაში და მომსახურების სფეროში, ქალები და კაცები ნებისმიერი რასის. ისინი ატარებენ სატვირთო მანქანებს, წერენ რუტინულ კომპიუტერულ კოდს, ამუშავებენ ხელსაწყოებს, ემსახურებიან მაგიდებს, ალაგებენ და არიგებენ წერილებს, დგანან ბანკის კონსულტანტებად, ასრულებენ ათასობით სამუშაოს ეკონომიკის ყველა სფეროში. მათი განსხვავებულობის მიუხედავად მუშათა კლასის წარმომადგენლები წარმოებაში ერთი და იგივე ადგილს იზიარებენ, სადაც ძალიან მცირე კონტროლი აქვთ თავიანთ შექმნილ კონტენტზე და არ არიან არავის ბოსები. ისინი ქმნიან ერების სიმდიდრეს, თუმცა იღებენ მხოლოდ იმას რისი ყიდვაც შეუძლიათ თავიანთი ხელფასით”. (Michael Zweig. 2000 წ. ) ერთ ერთი მიზეზი ა. შ. შ-ში მძიმე ინდისტრიული მუშახელის შემცირებისა იყო კომპანიების მიერ პროდუქციის წარმოების გაფართოება ოკეანის გადაღმა, რამაც გამოიწვია საერთაშორისო დონეზე მუშათა კლასის გაფართოება, განსაკუთრებით აზიაში და სხვა ღარიბ – ე. წ. “მესამე მსოფლიოს” რეგიონებში. ბუკჩინს ასევე მაგალითად მოყავდა რუსული და ესპანეთის 1930 წლის რევოლუცია. ის ამბობდა, რომ მუშათა კლასში ყველაზე რევოლუციურები არიან ადამიანები, რომლებიც უშუალოდ გლეხობიდან იღებენ ფესვებს. სავარაუდოდ ეს იყო კიდევ ერთი მიზეზი რის გამოც ამერიკელი მუშები იყვნენ კონსერვატორები. მაგრამ ამ დებულების სისწორიდან გამომდინარეობს ისიც, რომ ჩაგრულ ერებში ახალი მუშათა მოძრაობების მეტად რადიკალურობა და მილიტანტურობაა მოსალოდნელი. . ბუკჩინის მთავარი ანტი-პროლეტარული ხედვა დაფუძნებული იყო იმ ემპირიულ მოცემულობაზე, რომ ამერიკელი მუშები ანარქიზმის, სოციალიზმის კომუნიზმის ან ზოგადად რევოლუციის მხარდამჭერები არ არიან და არც კი თვლიან თავს ამ სოციალური კლასის წარმომადგენლებად. რეალურად თეთრკანიანი მუშების უმეტესობა საკმაოდ კონსერვატორია. თუმცა კლასობრივი ორიენტაცია არ გულისხმობს, რომ მუშათა რომელიმე ნაწილს ჩამოუყალიბდება კლასობრივი აზროვნება და გახდება რევოლუციონერი. არსებობს ძალები, რომლებიც მათ უბიძგებენ რადიკალიზმისკენ: ექსპლოატაცია, გაუცხოება, სიღარიბე, არასათანადო მოქცევა, უმუშევრობა, დომინაცია, ასევე კაპიტალიზმის სხვა “უკლასო” სიბოროტეები, როგორიცაა ომი და ეკოლოგიური კატასტროფები. მაგრამ ასევე არსებობს ძალები, რომლებიც მათ რადიკალიზმს აშორებს: რასიზმი, სექსიზმი, პატრიოტიზმი, რელიგიები, არასწორი განათლება და სხვა. შედარებით უკეთეს პირობებში მომუშავეებს, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კომფორტის ზონაში არიან არ სურთ თავიანთი მდგომარეობის გარისკვა. უარეს პირობებში მომუშავენი კი დემორალიზებულნი და გატეხილნი არიან. დროთა განმავლობაში, კლასობრივი ცნობიერებისკენ მიდრეკილი ძალები გაიმარჯვებენ, მაგრამ ეს გარანტირებული შედეგი არაა – და მითუმეტეს არაა გარანტირებული, რომ ეს მოხდება მანამდე, სანამ მსოფლიო ეკონომიკურ კოლაფსის, ახალ მსოფლიო ომების ან კლიმატური კატასტროფების პრევენციაა შესაძლებელი. ეს ხომ ადამიანების არჩევანია და არა მექანიკური პროცესი. “პროლეტარიატისთვის რევოლუციური კლასის დაძახება ნიშნავს კლასს, რევოლუციების მოწყობის ისტორიული პოტენციალით. ეს არის იარლიყი სოციალური სწრაფვის და არა განმარტება მიმდინარე მოვლენების. ” (ჰალ დრაპერი, 1978). ბუკჩინი მართალია როცა ამბობს: “კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე… დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან”. ეს მუდამ ასე იყო. რათქმაუნდა ყოველთვის არსებობდნენ ვულგარული მარქსისტები და სინდიკალისტები, რომლებიც არასწორად მიიჩნევდნენ სოციალურ კლასს ერთადერთ მნიშვნელოვან საკითხად. არაფერია მასში ისეთი, რაც საჭიროებს ჩამოთვლილი უმნიშვნელოვანესი თემების იგნორირებას. კლასობრივი საკითხი ურთიერთქმედებს და ნაწილობრივ მოიცავს რასის, გენდერის, სექსუალური ორიენტაციის, ეროვნული ჩაგვრის, ეკოლოგიის, იმპერიალიზმის თემებს. (როგორც უვკე ავღნიშნეთ, მაგალითად, ეკოლოგიური კრიზისი წარმოჩნდება, როგორც ქროს-კლასობრივი პრობლემა რადგან ეხება ყველას, თუმცა გამოწვეულია კაპიტალიზმის სწრაფვით მოახდინოს ფულის აკომულაცია, რაც სათავეს იღებს მშრომელთა ექპლოატაციიდან. ) ბუკჩინი არსად განიხილავს მთავარ მიზეზს თუ რატომ არ აქვს მუშათა კლასის იმედი. ხალხს, როგორც მშრომელებს, აქვთ უდიდესი პოტენციური ძალაუფლება. მრავარიცხოვნობის გარდა, მათ აქვთ წვდომა წარმოების საშუალებებზე, ტრანსპორტზე, კომუნიკაციაზე, სოციალურ სერვისებზე და კომერციულ გადარიცხვებზე. მათ შეუძლიათ “გათიშონ” მთელი ქვეყანა და შემდეგ ისევ აამუშაონ სრულიად ახლებურად, თუ მოისურვებენ. ერთადერთი ძალა რაც კაპიტალისტებს გააჩნიათ მათ წინააღმდეგ, არის სახელმწიფოს კონტროლირებადი პოლიცია და სამხედროები. როგორც უბრალო “მოქალაქეებს”, ხალხს არ აქვს ამის პოტენციური ძალა. ბუკჩინის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია იყო რევოლუციების ისტორიული შესწავლა, რაც ასე შეაჯამა: “შუასაუკუნეების გლეხების ომებიდან დღევანდელ ინდუსტრიულ მუშათა და გლეხთა მოძრაობების აღზევებამდე, ჩაგრული ხალხი ქმნიდა საკუთარ საზოგადოებრივი ასოციაციების ფორმებს. რევოლუციების მსვლელობების დროს, ეს ასოციაციები იღებდა ადგილობრივი საკრებულოების ან მანდატიან წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტებულ საბჭოების ფორმებს”. ეს არის ბაზისი ნებისმიერი ანარქისტული რევოლუციის პროგრამის. ბუკჩინის ყურადღება მიპყრობილი იყო ქალაქებისა და სამეზობლოების საკრებულოებსა თუ საბჭოებზე. მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან ასეთი გაერთიანებების ძირითად ფორმას წარმოადგენდა ქარხნებისა და სამუშაო ადგილების კომიტეტები. მუშები ქმნიდნენ თვით-ორგანიზებად დემოკრატიულ, ჰორიზონტალურ პრინციპზე დაფუძნებულ საკრებულოებს. ბუკჩინი ამბობდა, რომ ის არ იყო მსგავსი დროებითი გაერთიანებების წინააღმდეგი, თუ მოხდებოდა მათი შერწყმა უფრო გლობალურ სახალხო საბჭოებში. ბუკჩინის სტრატეგია მუშათა კლასზე უარის თქმით, ბუკჩინს ცვლილებებისთვის საჭირო სოციალური ძალები სხვაგან უნდა მოეძებნა. 1970 წელს ის იმედებს ამყარებდა კონტრკულტურასა და ახალგაზრდების წინააღმდეგობაზე, ჰიპებზე და ტრაიბალიზმზე. “ცხოვრების სტილი აუცილებელია რევოლუციის ერთიანობის შესანახად” – ამბობდა ის. მოგვიანებით(1985) გული აუცრუვდა კონტრკულტურაზე და დაიწყო იმ მიმართულებით სვლა, რომელსაც თავად სდებდა ბრალს ლაიფსტაილიზმში (lifestyle anarchism – ამ ტერმინით ბუკჩინი აღწერდა და აკრიტიკებდა ანარქისტებს, რომლებიც კონკრეტული ცხოვრების წესით ცხოვრობდნენ და არ მოქმედებდნენ საბაზისო ანარქისტული პრინციპების მიხედვით). ბოლო ნაშრომებში, ბუკჩინმა შეაჯამა თავისი ხედვა, რომ ხალხს მოთხოვნილებები უნდა ჰქონოდა როგორც უკლასო “მოქალაქეებს” და არა მათი პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე. სხვადასხვა სფეროში მომუშავეები საკრებულოებში დაიკავებდნენ ადგილებს არა როგორც მშრომელები – მბეჭდავები, ხელოსნები, დამლაგებლები და ა. შ. – არამედ როგორც მოქალაქეები, რომელთა მთავარი საზრუნავი იქნებოდა იმ საზოგადოების ძირითადი ინტერესები, რომელშიც იცხოვრებდნენ. მოქალაქეები იქნებოდნენ თავისუფალნი რომელიმე ერთი კონკრეტული იდენტობისგან და ინტერესებისგან. “ეს არის მშრომელთა ტრანსფორმაცია კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” რათქმაუნდა ეს “ტრანსკლასობრივი” ტრანსფორმაცია არ არის შეზღუდული მხოლოდ მუშებზე და ასევე მოიცავს მენეჯერებს, კაპიტალისტებს, პოლიტიკოსებს და ყველას. სავარაუდოდ მათაც მოუწევდაც გადაქცევა “კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” ოთხმოციან წლებში ელენ მეიკსინს ვუდსმა დაწერა შესანიშნავი კრიტიკა ბრიტანელი და ფრანგი მარქსისტებისა, რომლებიც ბუკჩინის მსგავსი მიზეზებით ამბობდნენ უარს მუშათა კლასზე. ის წერდა: “ეს თეორიები უნდა ნიშნავდეს, რომ კაპიტალისტური ექპლოატაცია ვერ განაპირობებს მშრომელთა ცხოვრებისეულ მდგომარეობას იმაზე მეტად, ვიდრე სხვა ნებისმიერი გარემოება, რომელსაც მათ ცხოვრებასთან აქვს შეხება. გამოდის, რომ მშრომელებზე ისევე მოქმედებს ექპლოატაცია, როგორც სხვა ადამიანებზე, რომლებიც საერთოდ არ არიან პირდაპირი ექპლოატაციის ქვეშ მყოფი ობიექტები. ეს გულისხმობს იმასაც, რომ კაპიტალისტები არანაირ სარგებელს არ იღებენ მუშათა ექსპლოატაციით, რომ მუშები არანაირ ზიანს არ განიცდიან ექპლოატირებულობით, რომ ექპლოატაციის შეწყვეტით მათთვის არაფერი შეიცვლება, რომ კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობას არანაირი ფუნდამენტური გავლენა არ აქვს სოციალური და პოლიტიკური ძალაუფლების სტრუქტურაზე, და რომ კაპიტალისტებსა და მშრომელებს შორის არსებული ინტერესთა კონფლიქტი მხოლოდ მოჩვენებითია. ” აქედან გამომდინარე ბუკჩინის “მოქალაქეებს” არ აქვთ არანაირი მიზეზი, რომ კაპიტალიზმს აღუდგნენ წინ, გარდა იმისა, რომ ეს მორალურად სწორია. არც არანაირი სტრატეგიული ძალაუფლება არ აქვთ კაპიტალიზმის საბოტაჟისთვის, როგორც ეს გააჩნიათ გაფიცულ მუშებს. აფრო-ამერიკელი მშრომელ ქალს არ აქვს იმაზე მეტი მიზეზი, რომ იყოს ბუკჩინის მოქალაქეთა საკრებულოს წევრი, ვიდრე დიდი კორპორაციის ტოპ მენეჯერს ან პოლიციელს. ბუკჩინის კომუნალიზმის მიღწევის სტრატეგია დაფუძნებული იყო მის ანალიზებზე, რომ კაპიტალისტური საზოგადოების ფუნდამენტური კონფლიქტი მიმდინარეობდა არა კაპიტალსა და მუშათა კლასს შორის, არამედ ადგილობრივ გაერთიანებებსა და ცენტრალიზებულ, მჩაგვრელ სახელმწიფოს შორის. ის არ იყო ისეთი აჯანყებების მომხრე, რომლის დროსაც რევოლუციური საკრებულოები იქმნებოდა. ნაცვლად ამისა, ამბობდა, რომ მოქალაქეებს მშვიდობიანად და კანონის ფარგლებში უნდა შეექმნათ მასობრივი გაერთიანებები, სოფლების ქალაქების და გარეუბნების დონეზე. იმ მიზნით, რომ ეს გაერთიანებები ოფიციალური გამხდარიყო, “ბუკჩინისტები” კენჭს იყრიდნენ ადგილობრივ არჩევნებში. ისინი დაიკავებდნენ ქალაქის საბჭოებს და მსგავს დაწესებულებებს. ისინი ეცდებოდნენ, რომ შეეცვალათ ქალაქის გამგებლობის ქარტიები და მმართველი ორგანოები ჩაენაცვლებინათ სახალხო თვითმმართველობებით. რამდენადაც შესაძლებელი იქნებოდა ისინი ეცდებოდნენ ხელში ჩაეგდოთ ადგილობრივი ბიზნესები და ინდუსტრიები, რათა ეკონომიკის “მუნიციპალიზება” მოეხდინათ. და ეს იქნებოდა ბაზისი ლიბერტარიანული კომუნიზმისა. შემდეგ ლოკალური გაერთიანებები დაიწყებდნენ ერთმანეთთან დაკავშირებას კონფედერაციის ჩამოსაყალიბებლად. (მათ არ უნდა ეცადათ ქვეყნის მთავრობა არჩევნების ძალით დაემარცხებინათ; ბუკჩინი ამას სახელმწიფო რეფორმად მიიჩნევდა). მოვლენების განვითარების რაღაც ეტაპზე, სახელმწიფო და მმართველი კლასი ეცდებოდა პროცესის შეჩერებას. იქნებოდა დაპირისპირება, ძალადობრივი ან არაძალადობრივი, გარემოებებიდან გამომდინარე. თუ კონფედერაცია გაიმარჯვებდა მივიღებდით რევოლუციას! ბუკჩინის მიღწევების ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის გიჟური ფანტაზია. ლოკალური თვითმმართველობების შექმნა საზოგადოებრივი ორგანიზების მაგალითია. მაგრამ მუნიციპალური მთავრობა სახელმწიფოს ნაწილია და მცდელობა, რომ არჩევნებში გაიმარჯვო იგივე პრობლემებს წარმოქმნის, რაზეც ანარქისტები ყოველთვის მიუთითებდნენ მარქსისტებსა და სხვებს, როცა ისინი მთავრობის ნებისმიერ საფეხურზე მოხვედრას ცდილობდნენ. მართალია ადვილი ჩანს ამბოხებულთა მიერ ადგილობრივი მთავრობების დაკავება, მაგრამ მათ თითქმის არანაირი ძალაუფლება არ გააჩნიათ სახელმწიფოს მთავრობასთან შედარებით. თუ ქალაქი ანტი-კაპიტალისტური პროგრამით დაიწყებს მუშაობას, ცენტრალურ მთავრობას და ბიზნესს არ გაუჭირდება მათ ეკონომიკას საბოტაჟი მოუწყოს. ქალაქების და სოფლების ადგილობრივი თვითმმართველობებიც სახელმწიფოს შემადგენლობაში შედის. თუ ლოკალური რეჟიმი გახდება საკმარისად რადიკალური, სახელმწიფო მთავრობა მას არალეგიტიმურად ცნობს და ძალის გამოყენებით ეცდება დამხობას. იყო შემთხვევები, როცა ნიუ იორკ სითის ბიუჯეტი გადავიდა სახელმწიფოს სპეციალური სამსახურის კონტროლის ქვეშ ფინანსური პრობლემების გამო. იდეა, რომ ხალხს შეუძლია არჩევნებში ხმა მისცეს ლიბერტარიანულ მუნიციპალიზმს ლოკალურ დონეზე, ისეთივე რეფორმისტული და უაზროა, როგორც ეროვნულ დონეზე სოციალიზმისთვის ხმის მიცემა(შეგვიძლია ავიღოთ სირიზას მაგალითი საბერძნეთში). ბუკჩინისა და მისი მიმდევრების მიერ ამ სტრატეგიის გამოყენების მცდელობები კრახით დასრულდა. არც ანარქისტულმა გარემომ აითვისა რაიმე ლიბერტარიანული მუნიციპალიზმისგან. შეიძლება ეს გახდა მიზეზი, რატომაც ბუკჩინმა საბოლოოდ განაცხადა, რომ ანარქისტი აღარ იყო. სიმართლეს თუ ვიტყვით, ანარქიზმის რევოლუციურ კლასობრივ ბრძოლასაც არ ჰქონია წარმატება უკანასკნელ პერიოდებში. თუმცა კი უდიდესი ისტორია აქვს. შეჯამება მურეი ბუკჩინი იყო ნაყოფიერი და გავლენიანი თეორეტიკოსი. მან მოახდინა ანარქიზმისა და ეკოლოგიის მნიშვნელოვანი ინტეგრაცია. მან გვაჩვენა, რომ კაპიტალიზმის სწრაფვა აკუმულაციისკენ არის საფუძველი ეკოლოგიური კრიზისისა. შექმნა მოდელი პოსტ კაპიტალისტური საზოგადოებისა, რომელიც უნდა იქნეს კარგად შესწავლილი და გაანალიზებული. ბუკჩინმა დაუშვა ფუნდამენტური შეცდომა მუშათა კლასის, როგორც რევოლუციის ერთ-ერთი ძირითადი ძალის უარყოფით. მას არ ესმოდა მშრომელთა მნიშვნელობა კაპიტალიზმში, შესაბამისად არც მათი ინტერესი კაპიტალიზმის დასრულების. ვერ აცნობიერებდა მათ ძალაუფლებას ამის გასაკეთებლად. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდს ხედავდა, როგორც კაპიტალისტური განვითარების ახალ ეტაპად, და არა როგორც ღრმად კრიზისული სისტემის დროებით სტაბილურობად, რაც ეკოლოგიური კრიზისის მისსავე ანალიზებში უნდა დაენახა. პროლეტარიატის უარყოფით დაიწყო ალტერნატივების ძიება უკლასო, მულტიკლასობრივ ძალებში – წარმოსახვით “მოქალაქეებში”, რომლებიც მხოლოდ აბსტრაქტული და მორალური საზრუნავით იყვნენ მოტივირებულნი. თავიანთი სტრატეგიით, ისინი შეცვლიდნენ კაპიტალიზმს ლოკალურ არჩევნებში გამარჯვებით. ასეთ ხედვას არ შეუძლია მოძრაობის წამოწყება, არათუ რევოლუციის. გამოყენებული მასალები Biehl, Janet, with Bookchin, Murray (1998). The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism. Montreal/NY: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1986). Post-Scarcity Anarchism (2nd rev. ed. ). Montreal/Buffalo: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1996). The Third Revolution; Vol. 1: Popular Movements in the Revolutionary Era. London/NY: Cassell. Bookchin, Murray (2015). The Next Revolution: Popular Assemblies and the Promise of Direct Democracy; Essays by Murray Bookchin (Ed. : Debbie Bookchin & Blair Taylor). London/NY: Verso Books. Brinton, Maurice (2004). “The Bolsheviks and Workers’ Control, 1917—1921: The State and Counter-Revolution. ” In For Workers’ Power; The Selected Writings of Maurice Brinton (ed. : David Goodway). Oakland CA/Edinburgh UK: AK Press. Pp. 293—378. Draper, Hal (1978). Karl Marx’s Theory of Revolution; Vol. II: The Politics of Social Classes. NY/London: Monthly Review Press. Enzinna, Wes (12/29/2015). “The Rojava Experiment. ” The New York Times Magazine. Pp. 38—45. Kropotkin, Peter (2002). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings (ed. Roger Baldwin). Mineola NY: Dover Publications. Price, Wayne (2013). The Value of Radical Theory; An Anarchist Introduction to Marx’s Critique of Political Economy. Oakland CA: AK Press. Schmidt, Michael & van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism; Vol. 1. Oakland: AK Press. White, Damien F. (2008). Bookchin: A Critical Appraisal. London: Pluto Press. Wood, Ellen Meiksins (1998). The Retreat from Class; A New ‘True’ Socialism. London/NY: Verso. Zweig, Michael (2000). The Working Class Majority: America’s Best Kept Secret. Ithaca NY/London UK: Cornell University Press/ILR Press. წყარო: http://www.anarkismo.net/article/28832 ShareThis Copy and Paste - See more at: http://a-library.org/murray-bukchinis-anarqizmi-mushata-klasis-gareshe/#more-1152

ანარქიზმი ანარქიზმი ( ბერძნ. αναρχία - უხელისუფლეობა) — მსოფლმხედველობა, რომელიც ეწინააღმდეგება მმართველობის ყველა ფორმას და საშუალებას. კერძოდ, ანარქისტები უარყოფენ სახელმწიფოს, პოლიტიკური ხელისუფლების ან რაიმე სხვა იერარქიულიმმართველობის არსებობის საჭიროებას და მიისწრაფიან მათი ამოფხვრისკენ. უილიამ გოდვინი ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა უილიამ გოდვინის(1756-1836) ნაწერებში. ის პრესვიტერიანულიეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა ეკლესია დამწერალი გახდა, დაწერა "კალებ უილიამსი", სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ ავტორიტარიზმს, ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდაუტოპიზმს, ეკონომიკური თავისუფლების იდეას, რაც პრუდონის შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას. ანარქიიის წარმოშობა ბაკუნინის,პრუდონის და შმიდტის სახელებთნ არის დაკავშირებული. ბაკუნინი შეიძლება მივიჩნიოთ ანაარქიის ძირითად იდეოლოგად,ბაკუნინი მოსკოვში საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდა, სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აკტიურად იკვლევდა,1840 წელს იგი გერმანიაში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიირო პარაღსას და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში.1851 წელს იგი დააპატიმრეს და ციმბირში ამოაყფინეს თავი საიდანაც მალევე გაიქცადასავლეთ ევროპაში, სადაც აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთდ აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60 იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: ”სახელმწიფობრიობა და ანარქია”, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ რელიგიაპოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია ”კოლექტიური სიგიჟეა” ეკლესიას კი ”ზეციური სამიკიტნო” უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ ”თავისუფკლების სამეფოს” მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძლაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც რუსეთში ასევე ევროპულ დალათინო-ამერიკულ ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთერთ ყველზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქისტული კომუნიზმის თეორიას, თუმცა აქტიურად უპირისპირდებოდა ოქტობრის რევოლუციას და მარქსიზმს მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება. სექციების სია [დამალვა] · 1 ანარქიზმი საქართველოში · 2 იხილეთ აგრეთვე · 3 ლიტერატურა · 4 რესურსები ინტერნეტში ანარქიზმი საქართველოში[რედაქტირება] ქართველ ანარქისტებს, მიხაკო წერეთელს და ვარლამ ჩერქეზიშვილს უდიდესი როლი მიუძღვით მსოფლიოში ანარქისტული იდეების განვითრებაში, თუმცა ევროპელი და რუსი ანარქისტებისგან განსხვავებით, ქართველები აქტიურად იბრძოდნენ ეროვნული პრინციპებისათვის. სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ ამ იდეოლოგიას მიემხრნენ ის ქართველი პოლიტიკოსები, რომლებიც ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას ედგნენ სათავეში, ეროვნული თვითგადარჩენისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე იბრძოდნენ. ასეთი გამორჩეული პოლიტიკოსი იყო მიხაკო წერეთელი. მასთან ერთად, ანარქისტულ პარტიაში შედიოდნენ: ვარლამ ჩერქეზიშვილი, შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ანარქისტულმა ორგანიზაციამ ჩამოყალიბება დაიწყო 1895 წლიდან, გაძლიერდა I რევოლუციის წლებში და პირველი მსოფლიო ომის დროს შესუსტდა, რადგან მისი ქართველი მონაწილეები ამდროს საზღვარგარეთ მოღვაწეობდნენ, 1917 წლიდან კი ანარქიზმი აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას. ქართველი ანარქისტები უკომპრომისოდ ებრძოდნენ მარქსიზმს, გმობდნენ ყოველგვარ ძალადობას, მათ შორის, მის გამოხატულებას სახელმწიფოს სახით. მათი აზრით, მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ მიაღწიონ პროგრესს. ისინი ებრძოდნენ პროლეტარიატის დიქტატურას. რაც შეეხება სახელმწიფოს მოსპობის ანარქისტულ თეორიას, იგი გარკვეულწილად განუხორციელებელ იდეას მიეკუთვნება, თუმცა ცენტრალიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, მმართველობის დეცენტრალიზაცია ყველა პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის იდეალი და ქვეყნის წარმატების საფუძველია. ქართველი ანარქისტების მიერ მარქსიზმის კრიტიკაც დრომ გაამართლა. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს ავტონომიისათვის, უფრო შორსაც მიდიოდნენ: 10-იან წლებში ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას ითხოვდნენ, გამოდიოდნენ ერთა თანასწორუფლებიანობის ლოზუნგით და მათი რწმენით, მხოლოდ ეროვნული დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ შეუძლია ერს იზრუნოს თავისი სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. ქართველ ანარქისტთა შესახებ და ამ იდეოლოგიის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან კავშირზე მასალები მოიპოვება ს. ხუნდაძის, პ. გუგუშვილის, პრ. რატიანის, ლ. გორგილაძის, გ. ჯანგველიძის, გ. მეგრელიშვილის, ნ. გვიანიშვილის და სხვათა გამოკვლევებში. Анархия (от др.-греч. ἀναρχία «безначалие, безвластие или неподвластность, независимость»[1][2][3], «неповиновение властям, беспорядок, произвол»[4][5][6], «год без архонта»[7])[8] представляет собой идею отсутствия власти в отношении общества, группы лиц или отдельно взятого человека. В 1840 годуПьер-Жозеф Прудон использовал этот термин для обозначения новой на тот момент политической философии — анархизма, — в своём трактате «Что такое собственность?»[9]. Содержание [убрать] · 1 Анархия и политическая философия · 2 Анархия и антропология · 3 См. также · 4 Примечания · 5 Ссылки Анархия и политическая философия[править | править вики-текст] Немецкий философ Иммануил Кант рассматривал анархию в «Антропологии с прагматической точки зрения» как «закон и свобода без власти». Таким образом, по мнению Канта анархия не дотягивает до настоящего гражданского состояния, так как закон без власти будет лишь «пустой рекомендацией»[10]. В труде «К вечному миру» он писал, что анархия является крайней негативной формой существования государства после деспотии, когда искореняются «зачатки добра», когда любое малое правомерное устройство лучше, чем никакое, подразумевая под этим безвластие[11]. Пьер-Жозеф Прудон пишет, что анархия подразумевает собой отсутствие суверена, господина, давая им обозначение в лице правительства. Анархия у Прудона является мерой свободы, признающей лишь власть закона, или «необходимости»[9]. В «Решении социального вопроса» 1848 года указывает, что для республики идеальна положительная анархия, а свобода являетсяматерью порядка[12]. Ансельм Бельжарри, анархист из окружения Прудона, несколькими годами позже опубликовал брошюру «Анархия, журнал порядка» (фр. L’Anarchie, Journal de l’ordre)[13]. Макс Штирнер в труде 1844 года «Единственный и его собственность» анализирует понятие либерализма, показывая, что некоторые трактовки этого понятия идут вразрез соответствующим ему представлениям анархии и беззакония, заменяя их суррогатом из «разумного порядка» и «ограниченной свободы»[14][15]. Действительный политический либерализм порождает анархию, уничтожая господство и стирая различия между классами[15]. Реклэр отмечает, что анархия Штирнера прежде всего беспорядок, побуждаемый войной всех против всех на остове разрушенного государства[16]. Михаил Бакунин полагал, что анархия являет собой единственное условие нравственности индивида наряду с равенством[17]. Он отмечает первоначальную анархию, подразумевая под ней хаос и замешательство[18], и преступнуюанархию[19] — рабство добродетели, выражаемое в противоборстве материи и духа. Первоначальная анархия ведёт к разрушению государства в результате его порабощения другим государством[17]. Преступная анархия ассоциируется сосвободой воли, которая разрушает всякую людскую солидарность, так как группа людей с наличием свободы воли у каждого стремилась бы «уничтожить друг друга»[20]. Бакунин отождествлял анархию со свободой, подчёркивая, что анархия является тем аналогом «вольной организации рабочих масс снизу вверх», провозглашая доктрину анархо-коммунизма[21]. Пётр Кропоткин рассматривал понятие анархии в аспекте естественных наук, конкретно используя индуктивно-дедуктивный метод для оценки обобщений, выясняя, каковыми будут пути человечества для достижения свободы, равенства и братства, если оно будет действовать в рамках анархии[22]. Для Кропоткина анархия является миросозерцанием, в основе которого лежит механическое восприятие[23] и которое является «идеалом масс»[24]. В современном изложении анархия, в первую очередь, представляет собой отсутствие власти или государственности в обществе, являясь идеалом непосредственного состояния общества[25][26]. Данная трактовка получила распространение в конце XX века благодаря сдвигам в понимании самого понятия, которое определялось как упорядоченное иконституционное[27]. В уничижительном или обыденном представлении анархия олицетворяет хаос и беспорядок[28], в некоторых случаях вышесказанное является вторым значением данного понятия[26]. В рамках политического реализмамеждународная анархия подразумевает баланс сил между конфликтом и сотрудничеством между государствами[29]. Анархия и антропология См. также: Анархо-примитивизм, Антропология и Первобытный коммунизм Анархистские антропологи, такие как Дэвид Грейбер (англ.)русск. и Пьер Кластр, считают некоторые общества, среди которыхбушмены, тив, пиароа (англ.)русск., анархическими, так как они явно отвергают идею централизованной политической власти[30]. Другие антропологи, такие как Маршалл Салинс и Ричард Боршей Ли, отвергают идею обществ охотников и собирателей, которые образовались в результате скудности ресурсов и одичания, охарактеризовав их как «состоятельные сообщества»[31]. Эволюционный психолог Стивен Пинкер отмечает, что обобщение того, что анархия в смысле отсутствия правительства ведёт к анархии в смысле насильственного хаоса, является банальным, так как, с одной стороны, в догосударственных обществах совершалось большое количество убийств (до 60 % среди мужчин), но, с другой стороны, появление сильной культуры чести почти в любой части мира находится вне досягаемости закона[32]. Некоторые анархо-примитивисты полагают, что данное понятие используется для оправдания ценности современного индустриального общества и люди перемещаются дальше от естественных среды обитания и потребностей[33]. Анархи́зм (от ἀν — «без» и ἄρχή — «власть») — политическая философия, идеология, заключающая в себе теории и взгляды, которые выступают за ликвидацию любого принудительного управления и власти человека над человеком [1] Анархизм — политическая философия, основывающаяся на свободе и имеющая своей целью уничтожение всех типов принуждения и эксплуатациичеловека человеком. Анархизм предлагает заменить сотрудничеством индивидов власть, существующую за счёт подавления одних людей другими и благодаря привилегиям одних по отношению к другим. Это означает, что, по мнению анархистов, общественные отношения и институты должны основываться на личной заинтересованности, взаимопомощи, добровольном согласии и ответственности (исходящей из личной заинтересованности) каждого участника, а все виды власти (то есть принуждения и эксплуатации) должны быть ликвидированы[2]. Содержание [убрать] · 1 О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах · 2 Базовые принципы анархизма · 3 Неправильное представление · 4 Происхождение анархизма · 5 Основные направления в анархизме o 5.1 Анархо-индивидуализм § 5.1.1 Эгоизм Макса Штирнера § 5.1.2 Американская традиция o 5.2 Мютюализм o 5.3 Социальный анархизм § 5.3.1 Коллективистский анархизм § 5.3.2 Анархо-коммунизм § 5.3.3 Анархо-синдикализм o 5.4 Анархизм без прилагательных o 5.5 Постклассический анархизм § 5.5.1 Анархо-капитализм § 5.5.2 Анархо-феминизм § 5.5.3 Зелёный анархизм § 5.5.4 Квир-анархизм · 6 Анархизм как общественно-политическое движение, его история o 6.1 Первый Интернационал o 6.2 Рабочее движение o 6.3 Революция и гражданская война в России o 6.4 В борьбе с фашизмом § 6.4.1 В Италии § 6.4.2 В Испании § 6.4.3 Во время Второй мировой войны o 6.5 После Второй мировой войны · 7 Современное анархистское движение · 8 Внутренние проблемы и дебаты · 9 Критика анархизма · 10 Наиболее известные организации анархистов · 11 См. также o 11.1 Наиболее известные анархисты o 11.2 Журналы и газеты российских анархистов o 11.3 Прочее · 12 Ссылки и примечания · 13 Литература o 13.1 Критика · 14 Ссылки О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах[править | править вики-текст] Традиционный чёрный флаганархистов. Существует много типов и традиций анархизма, и не все они взаимоисключающие: как правило, конкретные анархисты являются сторонниками нескольких подвидов анархизма одновременно как дополняющих друг друга[3]: например, анархист может быть одновременно сторонником безгосударственных коммунистических идей и феминизма. Большинство анархистов традиционно считаются левыми, выступающими против не только государственности, но также частной собственности, капитализма, рыночных отношений[источник не указан 1317 дней]. К данному направлению относятся анархо-коммунисты, большинство анархо-коллективистов и анархо-синдикалистов. В то же время анархизм всегда включал в себя индивидуалистическую составляющую[4]. Стоит отметить, что ещё в 1927 году, отвечая на «Платформу», предложенную Петром Аршиновым и поддержанную Нестором Махно «группа русских анархистов в изгнании» писала (при этом отмечалось, что данные положения были сформулированы в ходегражданской войны в России в 1918—1919 годах, в ходе попытки объединения российских анархистов для совместной революционной борьбы: «(...) были признаны: либертарный коммунизм как основная материальная и организационная основа нового общества, синдикализм (в широком понимании) как основной метод действия и организации этой основы, индивидуализм как цель и смысл всего этого процесса. Было констатировано, что все три подхода - коммунизм (либертарный), синдикализм, индивидуализм - по сути, есть лишь три существенных элемента одного и того же целостного процесса: достижение методами классовой организации и классового действия трудящихся масс ("синдикалистский" метод) анархического коммунистического общества, которое призвано служить необходимой социальной базой для полного расцвета свободной индивидуальности»[5]. При этом часть современных анархистов даже выступают в поддержку капиталистических отношений (например, рыночные анархисты, агористы и др.), часть являются сторонниками рыночных отношений, но отрицают при этом капитализм (мутуалисты)[6]. При этом всё-таки представители «правого» анархизма и составляют меньшинство относительно анархистского движения в целом, в то время как большая часть анархистов по всему миру придерживается идей левого толка. По словам анархиста XXI века Синди Милштейн, анархизм — «политическая традиция, постоянно находившаяся в месте соприкосновения индивидуального и общественного»[7]. Среди анархистов нет однозначного отношения к организованности движения: часть выступает за создание анархистских организаций (в том числе анархистских профсоюзов — анархо-синдикалисты), другие же выступают резко против, отстаивая в частности принцип действия через аффинити группы, когда активисты группируются по принципу личного знакомства. Направления анархистской философской мысли включают в себя широкий спектр идей от крайнего индивидуализма до безгосударственного коммунизма. Одна часть анархистов отрицает любые виды принуждения и насилия (например —толстовцы, представители христианского анархизма), выступают с пацифистских позиций. Другая же часть анархистов наоборот поддерживает насилие, как необходимую составляющую повседневной борьбы за свои идеалы, в частности выступая с позиций пропаганды социальной революции, как единственной возможности достижения анархистского идеала вольного общества[8]. Базовые принципы анархизма[править | править вики-текст] Теория анархизма предусматривает следующие принципы[источник не указан 1513 дней]: 1. Отсутствие власти. 2. Свобода от принуждения. 3. Свобода ассоциаций. 4. Взаимопомощь. 5. Разнообразие. 6. Равенство. 7. Братство и сестринство. · Отсутствие власти подразумевает, что в анархистском обществе один человек, либо группа лиц не будут навязывать своё мнение, желание и волю другим лицам. Это же подразумевает отсутствие иерархии и представительной демократии, равно как и авторитарного правления. Анархизм исключает любого рода призывы к построению обществатоталитарного типа, при котором все люди будут подвергнуты тотальному контролю, а все сферы человеческой жизни будут стандартизированы вплоть до полного единообразия. Как раз наоборот, анархизм призывает к максимальному развитию каждой отдельной личности и индивидуализированный подход к решению проблем и потребностей отдельных людей, если на это существуют возможности[9]. · Свобода от принуждения предполагает отказ от принуждения одних людей другими к участию в какой бы то ни было деятельности, будь то в интересах отдельного человека или даже всего общества, против его воли. Участие в общественно значимых действиях либо проектах должно осуществляться по мысли анархистов не под внешнимдавлением, но при условии проявления личной ответственности перед обществом, частью которого он является[10]. · Свобода ассоциаций предполагает, что в обществе, организованном на анархистских принципах возможны любого рода ассоциации для удовлетворения всех общественных потребностей, любые общественные структуры должны создаваться свободно объединившимися людьми, обладающими равным правом определять будущее общества[11]. Анархисты полагают, что на место власти должен быть привнесён принцип действительной низовой инициативы, когда люди сами, коллективно будут решать общественные вопросы, и индивидуально (без вреда для других) свои личныевопросы. Ради решения любых проблем, которые касаются общества в целом, а также осуществления проектов, которые затрагивают широкие слои общества, инициатива должна выстраиваться снизу вверх, а не наоборот, как это имеет место в современном мире[12]. Если будет необходимость в крупных организациях, например по сбору и утилизации отходов, развитию компьютерных технологий, использованию природных ресурсов, организации промышленного производства, энергоснабжения и чего бы то ни было ещё, анархисты предлагают создавать федеративные сообщества снизу вверх, вплоть до всемирного уровня, либо на конфедеративных началах, с широким разветвлением горизонтальных связей[13]. При создании федералистских образований анархисты предлагают осуществлять их через систему делегирования, с правом немедленного отзыва делегатов, базирующуюся на принципе императивного мандата. Федерации основываются на тех же базовых принципах, но действуют через представительство от коллективов. Такие делегаты не должны принимать решений за выдвинувших его людей, но должны выполнять возложенные на них обязательства (в этом и заключается принцип императивного мандата)[14]. Два последующих принципа взаимосвязаны: · Взаимопомощь — это синоним сотрудничества. Когда люди работают сообща, их деятельность заметно эффективнее, нежели когда каждый работает поодиночке. Коллективное взаимодействие — это укороченный путь к достижению необходимого результата при возможно меньшей затрате усилий[15]. · Разнообразие — залог наиболее полноценной жизни каждого отдельного человека, из которых состоит общество.Фордистско-тейлористская организация производства, стандартизация массового производства, унификация отчуждаетлюдей друг от друга, способствует раздроблению общества на эгоистов, озабоченных только своими собственными интересами в ущерб окружающим. Данные тенденции, к тому же, способствуют разрушению окружающей среды[16]. С другой стороны, тенденции развития цивилизации способствуют развитию разнообразия рабочего процесса,дестандартизации и демассификации (что делает анархизм только более актуальным направлением общественной мысли), а потому ужасы конвейерезации человеческой жизни, неотъемлемо сопровождающие индустриализм выглядят, по крайней мере в странах уже прошедших процесс индустриализации, отходящими в прошлое[17]. Можно сказать, что разнообразие — это более экологичная форма организации, так как подразумевает индивидуализированный подход к производству и потреблению, и, кроме того, анархисты полагают, что общественные организации более эффективно удовлетворяют интересы людей тогда, когда те имеют возможность формировать их по своему усмотрению. Когда человеческая жизнь основывается на разнообразии, люди взаимодействуют более естественно и непосредственно. Кроме того, разнообразие приводит к тому, что отдельных людей становится всё сложнее контролировать[18]. С другой стороны нельзя идеализировать понятие разнообразие, так как оно возможно и в капиталистическом обществе (и не только в той форме, в которой рассматривал этот вопрос Элвин Тоффлер), что порождает пресловутое «общество потребления», которое как раз наоборот облегчает осуществление власти государством и капитализмом, и, кроме того, способствует всё более стремительному исчерпанию природных ресурсов[19]. Анархизм возможен только при так называемой «пространственной неопределённости», то есть когда невозможен тотальный контроль «сверху». К сожалению, развитие современных технологий только усиливают данный контроль, вроде бы не давая возможности такому строю, как анархизм[20]. Между тем, в сообществе свободных технологий есть другая неопределённость: между заказчиком и потребителем товара. Так что в этом смысле, как строй, анархизм в современных условиях всё равно возможен. · Равенство — означает отсутствие иерархии, одинаковые для всех возможности удовлетворения своих личных потребностей в искусстве, творчестве, продуктах труда, а также равный доступ ко всем общественным благам, в том числе последним достижениям науки и техники[21]. · Братство/сестринство подразумевает, что все люди являются равными, что интересы и потребности одних не могут быть важнее и/или ценнее интересов и потребностей других людей. Неправильное представление[править | править вики-текст] Возможно, этот раздел содержит оригинальное исследование. Добавьте ссылки на источники, в противном случае он может быть удалён. Дополнительные сведения могут быть на странице обсуждения. (16 декабря 2012) Уильям Годвин (1756—1836), один из основоположников анархизма По мнению сторонников анархизма, понятия «анархизм»( αναρχισμός) и «анархия», принадлежат к числу тех, которые наиболее часто представляются общественностью в искажённом виде и ошибочно используются в значении «хаос» или χάος -«беспорядок» — при этом утверждается, что анархисты якобы желают общественного хаоса и возврата к «законам джунглей», то есть фактически выставляются сторонниками гоббсовской «войны всех против всех». В ответ на это анархисты указывают, что греческую приставку αν- в слове «αναρχία» следует понимать как «отсутствие», то есть безвластие, а не «противостояние» или «противоположность» (власти): «Анархическая партия [ движение, если использовать современную терминологию - при. ред.] не побрезговала навязываемым ей названием и приняла его. Сначала она настаивала на маленькой чёрточке между ан и архией, объясняя, что в этой форме слово ан-архия, греческого происхождения, означает не "беспорядок", а "отсутствие власти". Но скоро она приняла его, как есть, не задавая лишней работы наборщикам и не отягощая своих читателей урокамигреческого языка. Таким образом, слово анархия вернулось к своему первоначальному, обычному и общепринятому смыслу, как-то выраженному в 1816 году в следующем замечании английского философа Бентама: "Философ, – писал он, – желающий изменить какой-нибудь дурной закон, не проповедует восстания против этого закона. Совсем иной характер у анархиста. Анархист отрицает самое существование закона, отвергает право закона приказывать нам, возбуждает людей к непризнанию в законе обязательного повеления и зовёт к восстанию против исполнения закона". В настоящее время смысл слова ещё расширился: анархист отрицает не только существующие законы, но и всякую установленную власть вообще; восстаёт против всякой власти, в какой бы форме она не проявлялась»[22]. Сторонники анархизма считают, что в последнее время эта философия, несмотря на представление анархии как стремления к хаосу и полному насилия беспорядку, получает всё большее распространение[23]. По их мнению, этому во многом способствует, в том числе, популярность движения за свободное распространение компьютерных программ, исходного кода, энциклопедий (в особенности компьютерных Интернет-энциклопедий, находящихся в максимально свободном доступе), свободный доступ к произведениям искусства и результатам научных исследований, а также анархические по своей сути проекты, вроде Freenet. А кроме того, росту популярности анархистских идей способствует кризис социального государства и крах авторитарных социалистических идеологий, что в особенности способствует возрождению анархистского профсоюзного движения: «Для IWA в 1990-х главное событие (или ряд событий) был падением Железного занавеса в началедесятилетия. Различные восстания восточноевропейских рабочих были заключительным доказательством (как будто они были всё ещё необходимы) полной неспособности авторитарного коммунизма освободить рабочий класс. Несомненно, будущие возможности для расширения анархо-синдикализма теперь ещё более ярки, чем те, что имели место десятилетие назад. Социал-демократия теперь потеряла даже самое плохое оправдание себя как альтернативы глобальному капитализму. Рабочие всё более и более оказываются перед фактом, что социал-демократическое профсоюзное движение не будет их защищать. В то время как возможности анархо-синдикализма имеются в большом количестве. Есть также всеобъемлющая опасность самим стать на реформистскийпуть, бросившись заполнить пустоту, оставленную реформистским профсоюзным движением»[24]. Происхождение анархизма[править | править вики-текст] Первые анархистские идеи восходят к древнегреческим и древнекитайским философским школам (хотя ростки протоанархизма находят в разных странах мира, в том числе в Египте и др.)[25]. К древнегреческим протоанархистамтрадиционно относят софистов (Антифонт — ок. 450/444 — ок. 365/360 гг. до н. э.) и киников (Диоген Синопский — ум. ок. 330—320 г. до н. э.)[26]. К древнекитайским относят даосскую традицию Лао-цзы (VI—V вв. до н. э.) и Чжуан-цзы (ок. 369—286 гг. до н. э.)[27][28]. Современный же анархизм возник из светского, равно как и религиозного направлений мысли эпохи Просвещения, в частности из аргументации Жан-Жака Руссо, его идей о свободе и морали[29]. Кроме того к предшественникам современного анархизма можно отнести ранних христиан, многие религиозные христианские ереси, такие как например движение анабаптистов[30]. Непосредственно же первым теоретиком современного анархизма стал Уильям Годвин (1756—1836), развивавший идеи, лёгшие впоследствии в основу современной анархистской мысли (правда, он ещё не пользовался термином «анархизм»)[31]: «(...) в Англии, уже в 1793 году, выступил Годвин, опубликовав свой поистине замечательный труд "Исследование политической справедливости и её влия­ния на общественную нравственность" (Enquiry concerning Political Justice and its influence on general virtue and happiness), где он явился первым теоретиком социализма без правительства, то есть анархизма (...)»[32]. Первым же либертарным теоретиком, открыто назвавшим себя анархистом, выступил Пьер Жозеф Прудон, по праву считающийся подлинным основателем современной анархистской традиции (в отличие от Годвина он имел последователей, и к тому же называл уже себя открыто анархистом)[33]. Он выступил с идеей «спонтанного порядка» (система координации в экономике, когда независимые участники производят свои действия, побуждаемые исключительно собственными интересами, основываясь на самостоятельно полученной информации), противопоставив её идеям централизма, предложив идею «положительной анархии», когда порядок возникает в результате того, что все делают то, что они сами желают делать, и такая система самоуравновешивается, приходя к естественному порядку[34], и где «одни только деловые операции создают общественный строй»[35]. При этом, как и Годвин, Прудон выступал против революционного преобразования общества, он представлял анархию как «форму правительства или конституции, в которой общественное и личное сознание, сформированное через развитие науки и закона, достаточных, чтобы поддерживать порядок и гарантировать все свободы. В таком случае, как следствие, учреждения полиции, превентивных и репрессивных методов, бюрократического аппарата, налогообложениеи т. д., [должны были] уменьшаться до минимума. В этом, в особенности, формы монархии и усиленной централизации исчезают, чтобы быть замененными федералистскими учреждениями и образом жизни, основанной на коммуне»[36]. Под «коммуной» Прудон подразумевал местное самоуправление. Его идеи вдохновляли многих последователей анархизма в XIX—XX столетиях[37]. Основные направления в анархизме[править | править вики-текст] Философ девятнадцатого столетия, младогегельянец Макс Штирнер, заложивший основы современного анархо-индивидуализма (эскиз сделанный Фридрихом Энгельсом). Анархо-индивидуализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-индивидуализм Анархистский индивидуализм включает в себя несколько традиций[38], которые отстаивают идею о том, что «индивидуальная совесть и преследование личного интереса не должны быть ограничены никаким коллективом или органом государственной власти»[39]. Анархо-индивидуализм поддерживает идею собственности, которая удерживается индивидом для себя, является частной. Это радикально отличает индивидуалистов отсоциалистов/коллективистов/коммунистов/коммунитаристов, которые выступают против данного подхода, причём одни из которых выступают за коллективное владение собственностью (как правило, противопоставляя понятия личной и частной собственности), а другие-и вовсе отрицают понятие собственности, утверждая, что «все принадлежит всем»[40]. Идеи анархо-индивидуализма развивали Макс Штирнер,Бенджамен Таккер, Генри Дэвид Торо[41] отчасти Алексей Боровой, Мюррей Ротбард и другие[42][43][44]. Эгоизм Макса Штирнера[править | править вики-текст] Основная статья: Макс Штирнер Самой крайней[45] формой анархистского индивидуализма называют «эгоизм»[46], — учение, разработанное одним из самых ранних и самых известных сторонников индивидуалистического анархизма (хотя, как и Уильям Годвин, и не называвшим себя анархистом) Максом Штирнером[47]. Книга Штирнера «Единственный и его собственность» («Der Einzige und sein Eigentum») была издана в 1844 году, и является основополагающим текстом данной философской традиции. В соответствии с концепцией Штирнера, единственное ограничение прав человека — это его сила, ограничиваемая силой других: «Дети не имеют права на совершеннолетие, потому что они несовершеннолетние: то есть потому что они дети. Народы, не добившиеся полноправия, не имеют права на полноправие: выйдя из состояния бесправия, они приобретают права на полноправие. Другими словами: то, чем ты в силах стать, на то ты имеешь право. Все права и все полномочия я черпаю в самом себе. Я имею право на всё то, что я могу осилить. Я имею право низвергнуть Зевса, Иегову, Бога и т. д., если могу это сделать, если же не могу, то эти боги всегда останутся относительно меня правыми и сильными, я же должен буду преклониться перед их правом и силой в бессильном "страхе Божием", должен буду соблюдать их заповеди и буду считать себя правым со всём, что я ни совершу согласно их праву, как русская пограничная стража считает себя вправе застрелить убегающих от неё подозрительных людей, действуя по приказу "высшего начальства", то есть убивая "по праву". Я же сам даю себе право убивать, пока я сам того не воспрещу себе, пока я сам не буду избегать убийства, не буду бояться его как "нарушения права". Подобная мысль проводится в стихотворении Шамиссо "Долина убийств", где седой убийца, краснокожий, вызы­вает благоговейное чувство у европейца, у которого он убил товарищей. Я только на то не имею право, чего я не делаю вполне свободно и сознательно, то есть на то, на что я сам себя не уполномочиваю»[48]. Штирнер исходил из права силы. Согласно его концепции общество — это иллюзия, его не существует, зато люди являются реальностью. Он выступал защитником собственности, приобретённой физической силой, властью, но не моральным правом[49]. При этом Штирнер выступал за определённого рода защиту своих прав и предрекал создание «союза эгоистов», в котором жестокость сплачивает людей[50]. Отношение к государству у Макса Штирнера было несколько противоречивым: с одной стороны он полагал его существование незаконным, противоестественным, но не считал в то же время необходимым, чтобы люди его уничтожили, хотя он и рекомендует от него избавиться. По сути, он выступает с позиции игнорирования существования государства,-там, где оно находится в противоречии с интересами личности, и согласия с его наличием, когда их интересы совпадают[51]. Однако, считая, что никто не обязан насильственно устранять государство, он в то же время полагал, что государство в конечном счёте разрушится в результате повсеместного распространения эгоизма[52]. В России анархистский индивидуализм, разработанный Штирнером, соединённый с идеями Фридриха Ницше, привлёк небольшое количество богемных художников и интеллектуалов, таких как Лев Чёрный, и ряд других одиночек, которые находили самовыражение в преступлениях и насилии[53]. Они отрицали необходимость создания организаций, считая, что только неорганизованные, спонтанно действующие люди обезопасены от принуждения и власти, и именно это делало их верными последователями идеалов анархизма[54]. Такой тип анархистского индивидуализма вдохновлял, в частности, анархо-феминистку Эмму Гольдман[55]. Хотя эгоизм Штирнера и индивидуалистичен, тем не менее он оказывал влияние и на определённую часть анархо-коммунистов[56]. Формы либертарного коммунизма, подобные этой, развивалисьСитуационистским Интернационалом, чрезвычайно, по своей природе, эгоистичным[57]. Лизандр Спунер, один из крупнейших представителей американской анархистской традиции. Он поддерживал идеиестественных прав и рыночной экономики. Американская традиция[править | править вики-текст] Другая форма анархо-индивидуализма отстаивалась «Бостонскими анархистами»[55], американскими индивидуалистами, которые поддерживали частную собственность,обмениваемую на свободном рынке[58]. Они отстаивали свободу и собственность частных организаций[59]. Однако бостонские анархисты также были последовательными противниками наемного труда, монополий и ростовщичества. Бенджамин Такер писал что «Анархизм выступает за уничтожение государства и ростовщичества; за ликвидацию власти и эксплуатации человека человеком» [60] То что одни люди нанимают других, эксплуатируют чужой труд, для них было проблемой, они требовали, чтобы: «всё естественное необходимое для производства богатств было доступно для всех на равных [ условиях] и что монополии, являющиеся результатом специальныхпривилегий, должны были быть отменёнными законом»[61]. Они полагали, что государственно-монополистический капитализм (определённый как спонсируемая государством монополия)[62] препятствует тому, чтобы труд был полноценно вознаграждён. При этом стоит отметить, что, даже среди американских индивидуалистов 19-го века, не было монолитной доктрины, поскольку они не соглашались друг с другом по различным проблемам, включая права на интеллектуальную собственность и владение правом собственности на землю[63]Главное расхождение имело место позже в 19-м столетии, когда Такер и ряд других отказались от концепции естественного права и перешли в «эгоисты», в духе штирнеровской философии[64]. Некоторые «Бостонские анархисты», такие как Такер, идентифицировали себя в качестве «социалистов» — термин, который в то время имел широкое и несколько неопределенное значение, подразумевавшее приверженность идеям решения «рабочей проблемы» посредством радикальной экономической реформы[65]. С началом двадцатого столетия популярность индивидуалистического анархизма падает[66], хотя позже эти идеи и были пересмотрены и модифицированы Мюрреем Ротбардом и анархо-капиталистами в середине двадцатого столетия, в потоке более широкого либертарианского движения[67]. Мютюализм[править | править вики-текст] Основная статья: Мютюализм Мютюализм берёт начало в 18-м столетии в английском и французском рабочих движениях- ещё до того как они приняли анархистскую форму (что было связано с работами Пьера Жозефа Прудона во Франции и других теоретиков — в Соединённых Штатах[68]). Прудоновские идеи были введены Шарлем Дана (Charles A. Dana)[69], анархо-индивидуалистами в Соединённых Штатах включая Бенджамена Таккера и Уильяма Батчельдера Гриине (William Batchelder Greene)[70]. Мютюалистский анархизм базируется на взаимности, свободе ассоциаций, добровольном контракте, федерализме, а также кредитах и денежной реформе. Согласно Гриине, в мютюалистской системе каждый рабочий получал бы «справедливую и точно положенную плату за его работу; услуги, эквивалентные в стоимости, являющейся обменом на услуги, эквивалентные в стоимости, без прибыли или скидки»[71]. Ретроспективно мютюализм иногда характеризовался как экономический индивидуализм[72], но при этом также — и как идеологически промежуточный между индивидуализмом и коллективистскими формами анархизма[73]. В одном из произведений Гарри Гаррисона относительно доброжелательно, но с юмором описывался «режим» победившего мютюализма. Социальный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Социальный анархизм Социальный анархизм — одна из двух основных категорий анархизма, наравне с индивидуалистическим анархизмом. Понятие социального анархизма обычно используют, чтобы идентифицировать коммунитаристские формы анархизма, которые подчёркивают сотрудничество, кооперацию и взаимопомощь, при отрицании частной собственности на средства производства и капиталистических отношений. Социальный анархизм включает в себя анархо-коллективизм, анархо-коммунизм, либертарный социализм, анархо-синдикализм, социальную экологию и, отчасти, мутуализм. Коллективистский анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-коллективизм Коллективистский анархизм, также называемый революционным социализмом[74], является революционной формой анархизма, обычно связываемой с именами Михаила Бакунина и Иоганна Моста[75]. В отличие от мутуалистов, коллективистские анархисты выступают против всех форм частной собственности на средства производства, полагая, что такая собственность должна быть коллективизированна. Согласно концепции анархо-коллективистов, этого можно добиться только путём революции, которая начнётся актами насилия со стороны небольших групп революционеров («пропагандой действием»), что должно революционизировать рабочие массы, которые коллективизируют средства производства[76]. Однако, при этом, коллективизация не должна распространяться на распределение доходов, поскольку рабочим должна будет выплачиваться заработная плата в соответствии с затраченным на работу временем. Это положение было позднее раскритиковано анархо-коммунистами, поскольку такая система «поддерживает систему наёмного труда»[77]. При этом анархо-коммунистические и коллективистские идеи отнюдь не были взаимоисключающими. Хотя коллективисты защищали систему заработной платы за труд, часть из них считали вполне возможным допустить что после революции, постепенно состоится переход к коммунистическим отношениям[78], а товарищ Михаила Бакунина по Первому Интернационалу Джеймс Гильом, например, утверждал, что они были именно коммунистическими анархистами, но выбрали самоназваниеколлективистов чтобы отличаться от коммунистов-государственников[79]. Коллективистский анархизм возник тогда же, когда и марксизм, но выступил против марксистской идеи о диктатуре пролетариата, несмотря на декларируемую марксистами цель создания коллективистского безгосударственного общества[80]. Анархо-коммунизм[править | править вики-текст] Князь П. А. Кропоткин (1842—1921) — выдающийся теоретиканархо-коммунизма Основная статья: Анархо-коммунизм Традиционный анархо-коммунистский флаг. Анархо-коммунисты утверждают, что действительно свободная форма социальной организации возможна только в таком обществе, которое состоит из самоуправляющихся коммуни общин, в которых организовано коллективное использование средств производства, внутри которых действует принцип прямой демократии, то есть коллективного, совместного принятия решений, а между собой эти коммуны связаны через объединение в федерации и/иликонфедерации, посредством горизонтальных и вертикальных (построенных снизу вверх) связей[81]. Однако, некоторые анархо-коммунисты выступают против мажоритарной природы прямой демократии, усматривая в ней потенциальную возможность препятствия личной свободе личности и благосклонность к демократии согласия, то есть усматривают в этих отношениях иерархические начала, власть и основы для воссоздания государственности[82]. Поскольку при анархистском коммунизме деньги должны будут перестать существовать, люди не будут получать прямую компенсацию за труд (через разделение прибыли и оплаты труда), но должны будут иметь свободный доступ ко всем ресурсам и излишкам, произведённым коммуной[83]. Согласно анархо-коммунистической концепции Петра Кропоткина и более поздним идеям Мюррея Букчина, члены такого общества будут спонтанно, добровольно выполнять весь необходимый труд, потому что они будут осознавать выгоды общественного владения предприятиями и взаимопомощи[84]. Кропоткин полагал, что частная собственность являлась одной из важнейших причин угнетения и эксплуатации и призывал к её отмене[85], выдвигая в противовес частной коллективную, общественную собственность[86]. При этом он писал: «Совсем иной результат получится, если рабочие будут требовать права на довольство. Они заявят тем самым о своём праве завладеть всем общественным богатством, домами и расположиться там сообразно потребностям каждой семьи, захватить накопленные съестные припасы и распорядиться ими так, чтобы после слишком долгого голодания узнать наконец довольство. Они заявят таким образом о своём праве на все богатства - продукт труда прошлых и настоящих поколений - и распорядятся ими так, чтобы познакомиться наконец с высшими наслаждениями искусства и науки, слишком долго бывшими достоянием одних буржуа. И, заявляя о своём праве на довольство, они - это ещё важнее - провозгласят вместе с тем своё право решать, что должно представлять собою это довольство, какие продукты нужно производить для его обеспечения и что можно оставить, как потерявшее всякую цену»[87]. Отвечая же тем, кто утверждал, что анархо-коммунисты хотят всех загнать силой в коммунистическое общество, в котором нет места разнообразию, и все будут жить как в тюрьме или казарме, Кропоткин пояснял: «Мы вовсе не хотим складывать в кучу все пальто, чтобы потом распределять их (хотя даже и при такой системе те, которые дрожат теперь от холода без одежды, всё-таки остались бы в выигрыше). Точно так же мы вовсе не хотим и делить деньги Ротшильда. Мы хотим устроить так, чтобы каждому родящемуся на свет человеческому существу было обеспечено, во-первых, то, что оно выучится какому-нибудь производительному труду и приобретёт в нём навык, а во-вторых, то, что оно сможет заниматься этим трудом, не спрашивая на то разрешения у какого-нибудь собственника или хозяина и не отдавая львиной доли всего своего труда людям, захватившим землю и машины»[88]. Анархо-синдикализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм В начале 20-ого столетия возник анархо-синдикализм, заняв своё особое место в рамках анархистской мысли[89]Сосредоточив намного больше внимания на рабочем движении, нежели все остальные формы анархизма, синдикалисты выдвигают идею о том, что профсоюзы являются той силой, посредством которой возможно осуществить радикальные социальные изменения в общественной жизни, произвести революцию, заменив капитализм и государство новым обществом, основанным на общественном самоуправлении трудящихся. Как и анархо-коммунисты, подавляющеебольшинство анархо-синдикалистов стремятся отменить систему наёмного труда и частную собственность на средства производства, в которых видят одни из важнейших причины разделения общества на класс имущих (собственников) и неимущих (наёмных работников, трудящихся). Важнейшими принципами, на которых основывается анархо-синдикализм, являются рабочая солидарность, прямое действие (всеобщая забастовка и повседневная борьба на рабочем месте, саботаж), самоуправление рабочих. Всё это вполне совместимо и с другими направлениями анархизма, так что анархо-синдикалисты часто являются также анархо-коммунистами или анархо-коллективистами[90]. Сторонники анархо-синдикализма выступают за развитие профсоюзных организаций трудящихся, поскольку это концентрирует трудящихся в рамках существующей системы, и способствует тем самым социальной революции. Ведущим анархо-синдикалистским теоретиком первой половины двадцатого столетия был Рудольф Роккер, чья брошюра1938 года «Anarchosyndicalism» обрисовывала в общих чертах возникновение движения, его основные цели и значимость рабочего движения в будущем[91]. Хотя анархо-синдикализм подчас ассоциируется с рабочим движением начала двадцатого столетия (в особенности во Франции и Испании), многие синдикалистские организации активно действуют и сегодня, часть из которых по-прежнему представляет Анархо-синдикалистский Интернационал (МАТ — Международная ассоциация трудящихся, созданная зимой1922—1923 годов) и профсоюзную организацию Индустриальные рабочие мира (ИРМ). Существует и российская секция МАТ — КРАС. Часть синдикалистских профобъединений действуют, не являясь коллективными членами международных синдикалистских объединений[92], в частности, Центральная организация рабочих Швеции. Анархизм без прилагательных[править | править вики-текст] Основная статья: Анархизм без прилагательных «Анархизм без прилагательных», по словам историка Джорджа Ричарда Эсенвейна (George Richard Esenwein), «отдаёт на рассмотрение ненаписанная через дефис формы анархизма, то есть, доктрины без любых пометок квалификации таких как коммунизм, коллективизм, мутуализм, или индивидуализм. Для других … [это] было просто понято как отношение, которое допускало сосуществование различных анархистских школ»[93]. «Анархизм без прилагательных» подчёркивает гармонию среди различных анархистских фракций и пытается объединить их вокруг их общих антиавторитарных основ. Такая позиция была сначала принята в 1889 Фернандо Тарридой дель Мармолой (Fernando Tarrida del Mármol), обеспокоенного «горькими дебатами» среди различных анархистских движений, как призыв к терпимости[94]. Среди представителей данного направления можно назвать Вольтериану де Клер (Voltairine de Cleyre)[95], Эррико Малатесту[96] иФреда Вудворта[97]. Постклассический анархизм[править | править вики-текст] Анархизм продолжает производить много эклектичных и синкретических философских направлений и движений; начиная с возрождения анархизма в США в 1960-х годах[98] возникло много новых направлений. Так, например, анархо-капитализм развивался в качестве радикального крыла антигосударственного либертарианства, будучи, по сути, изрядно омоложённой формой анархо-индивидуализма. Данное направление вобрало многие идеи из экономической австрийской школы, экономики и права или теории государственного выбора. Собственные направления в анархизме также породили расцветающие в то время феминистские движения и движение защитников окружающей среды. Постлевый анархизм — это тенденция, которая стремится дистанцироваться от традиционной «левой политики» и вообще покинуть жёсткие пределы идеологий. Постлевые анархисты утверждают, что анархизм был ослаблен тем, что слишком долго был частью «левого» движения, и единственным решением данной проблемы называется синтез разных направлений анархистской мысли, и самоопределение антиавторитарного революционного движения вне левого дискурса. Постанархизм — теоретическое продвижение синтеза классической анархистской теории и постструктурализма, развиваемого Солом Ньюманом (Saul Newman), также ассоцируется с такими теоретиками, как Тодд Мэй (Todd May), Жиль Делёз и Феликс Гваттари. Эта теория исходит из широкого диапазона идей, включая постмодернизм, автономистский марксизм, постлевый анархизм, ситуационизм и постколониализм[99]. Другая, недавно возникшая, форма анархизма, критичная по отношению к традиционному анархизму —инсуррекционализм, защищает неформальную организацию и активное сопротивление государству; её сторонниками называют Вулфи Ландстрейчера и Альфредо Баннано. Библейский анархизм — интерпретация Овадией Шохером (Obadiah Shoher) анархических идей Льва Толстого. Шохер формулирует идею анархического общества – как сети небольших городов, управляемых судьями без законодательной власти. Шохер постулировал, что анархизм отвергает только принудительный закон, а не закон вообще. Поскольку культурное окружение является частью самоидентификации человека, а закон защищает культурное окружение, то люди имеют право жить под властью закона, если они того хотят. Шохер решает возникающий парадокс, предлагая систему конкурирующих мини-юрисдикций. В его примерах, некоторые города будут практиковать рыночный капитализм, а другие — коммунизм, некоторые будут религиозными, а другие — либертарианскими. Если каждый человек может свободно и недорого выбрать юрисдикцию по своему вкусу, и если такие юрисдикции активно конкурируют между собой за привлечение новых жителей, то в такой системе люди выбирают власть закона совершенно добровольно. Шохер описывает свой анархизм как отказ от монопольной юрисдикции национальных государств[100]. Анархо-капитализм[править | править вики-текст] Мюррей Ротбард (1926—1995), основоположник анархо-капитализма, который утверждал, что «капитализм — это наиболее полное выражение анархизма, а анархизм наиболее полное выражение капитализма»[101]. Жёлто-чёрный флаг — наиболее часто используемый анархо-капиталистами. Основная статья: Анархо-капитализм Анархо-капитализм (или по-другому «анархизм свободного рынка», «рыночный анархизм») «основывается на вере в свободное владение частной собственностью, отрицании любой формы правительственной власти или [ее] вмешательства, и поддержке конкурентоспособного свободного рынка как главного механизма для социального взаимодействия»[102]. Вследствие того, что исторически анархизм сложился как (в подавляющем большинстве случаев) антикапиталистическая социально-политическая и философская мысль, анархо-коммунисты выступают резко против капиталистического анархизма[103]. Сами же анархо-капиталисты различают капитализм как систему мирного свободного обмена[104] и «государственный капитализм», который Мюррей Ротбард определяет как сговор между крупным капиталом и правительством, которое использует методы принуждения, чтобы уничтожить систему свободных рыночных отношений[105]. Основываясь на принципе естественных прав, понятии о свободном договоре и прагматизме анархо-капиталисты приветствуют существование частной собственности, которая была приобретена благодаря труду, торговле, или же была получена в подарок[106]. Говоря об обществе, построенном на анархо-капиталистических началах, его сторонники придерживаются принципа существующих на добровольных началах свободных рыночных отношениях, которые привели бы к такому социальному устройству, где будет поддерживатьсясанкционированный законом правопорядок, обеспечиваться защита и будет создана инфраструктура, организованная через коммерческую конкуренцию, благотворительные организации и свободно создаваемые ассоциации, но будет отсутствовать государственная власть[107]. В пропагандируемом Ротбардом анархо-капитализме закон (принцип ненападения) применяется рынком, но не создается им, в то время как утилитаристская версия Давида Д. Фридмана подразумевает, что закон будет создаваться рынком. В то время как термин «анархо-капитализм» был введён Ротбардом, и его возникновение датируется 1960-ми годами в Соединённых Штатах, некоторые историки, включая и самого Ротбарда, прослеживают корни данного анархистского направления до середины 19-го столетия в работах рыночных теоретиков, таких как Густав де Молинари (Gustave de Molinari)[108][109]. Анархо-капитализм испытал на себе влияние таких прорыночных теоретиков, как Молинари, Фредерик Бастиа и Роберт Нозик, а также американских теоретиков индивидуализма, таких как Бенджамен Таккер и Лизандр Спунер (Lysander Spooner)[110][111]. Продуманная форма анархистского индивидуализма отличается от индивидуализма «Бостонских анархистов» 19-го столетия своим отрицанием трудовой теории стоимости (и её нормативных значений) в пользу неоклассической или Австрийской Школы маржиналистского направления. В свою очередь анархо-капиталистические идеи способствовали развитию агоризма[112], автаркизма, волюнтаризма (либертарианского)[113] и криптоанархизма[114]. Есть институты, очень тесно связанные с капиталистическим анархизмом: Центр Либертарианских Исследований и Институт Людвига фон Мизеса. Анархо-феминизм[править | править вики-текст] Черно-пурпурный флаг анархо-феминистов. Основная статья: Анархо-феминизм Анархо-феминизм представляет собой синтез радикального феминизма и анархизма, который рассматривает патриархат (мужское доминирование над женщинами), как фундаментальное проявление существующей государственнической системы, которой противостоят анархисты. Анархо-феминизм возник в конце 19-го столетия в работах ранних феминистских анархистов, таких как Люси Парсонс, Эмма Гольдман иВольтарина де Клер, и даже Дора Марсден (Dora Marsden). Анархо-феминистки, как и другие радикальные феминистки, выступают против традиционных для нашего общества концепций семейных отношений, образования и гендерных ролей. Многие анархо-феминистки особенно критически настроены по отношению к институту брака. Например, Эмма Гольдман утверждала, что брак — это просто экономический договор, и что «… [женщина] платит за это своим именем, уединением, самоуважением и самой жизнью, "пока смерть не разлучит их". Более того, брачная страховка обрекает её на пожизненную зависимость, на паразитизм, на полную бесполезность, как личную, так и общественную. Мужчина также платит свою долю, но, поскольку его возможности шире, брак не ограничивает его в той мере, как женщину. Свои оковы он ощущает больше в экономическом плане»[115]. Анархо-феминистки рассматривают патриархат как основополагающую общественную проблему и считают, что феминистская борьба против дискриминации по половому признаку и патриархата — весьма существенный компонент анархистской борьбы против государственности и капитализма. Сьюзан Браун (Susan Brown), выражая свою точку зрения, говорила, что «поскольку анархизм — политическая философия, которая выступает против любых властных отношений, он является неотъемлемой частью феминизма»[116]. Было и несколько мужчин-феминистов, таких как анархо-коммунистЖозеф Дежак, который выступал против антифеминистских взглядов Прудона[117]. Не так давно Венди Макэлройопределила свою оригинальную позицию, которую она называет «инфеминизм», или по-другому — «индивидуалистический феминизм», соединяющую в себе феминизм с анархо-капитализмом или либертарианством, утверждая, что прокапиталистическая, антигосударственная позиция подразумевает равные права и возможности для женщин[118]. Индивидуалистический анархистский феминизм возник из американского анархо-индивидуалистического движения. Зелёный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Зелёный анархизм Черно-зелёный флаг зелёного анархизма. Зелёный анархизм — одно из направлений в анархизме, которое делает акцент на проблемах охраны окружающей среды. На сегодняшний день можно выделить такие важные направления в нём как социальная экология и анархо-примитивизм. Многие сторонники зелёного анархизма и примитивизма рассматривают в качестве основоположника их современных взглядов Фреди Перлмана. Среди известных современных авторов, поддерживающих зелёный анархизм, можно назвать сторонников технологического развития Мюррея Букчина, Жанет Биил (Janet Biehl), Дэниела Ходоркоффа (Daniel Chodorkoff), антрополога Брайана Морриса, а также людей, близких к Институту социальной экологии; также к зелёным анархистам относятся крайне критически настроенные по отношению к идеям технологического развития Деррик Йенсен (Derrick Jensen), Джордж Драффан (George Draffan) и Джон Зерзан; кроме того к данному направлению в анархизме можно отнести Алана Картера[119] и Стюарта Давидсона[120]. Социальные экологи, представляющие собой своего рода социальных анархистов, часто критикуют основные (традиционные) направления в анархизме за то, что они излишне фиксируются на политике и экономике, вместо того, чтобы сосредоточить своё внимание на экосистеме (человеческой и природной), как делают это последователи зелёного анархизма. Данная теория продвигает идею развития так называемого либертарного муниципализма[121]. Анархо-примитивисты часто критикуют анархистский «мейнстрим» за то, что он поддерживает понятие цивилизации и современные технологии, которые, как считают примитивисты, основываются на господстве и эксплуатации. В противовес этому они защищают процесс «возврата к дикости», или же повторного воссоединения с окружающей средой[122]. Флаг ЛГБТ-анархизма Квир-анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Квир-анархизм Квир-анархизм — направление анархизма, считающее социальную революциюспособом достижения равноправия геев, лесбиянок, транссексуалов и представителей иных нетрадиционных ориентаций, а также преодоления гомофобии,гетеронормативности, патриархата и иных предрассудков гендерного характера[123]. Анархизм как общественно-политическое движение, его история[править | править вики-текст] Анархизм как социально-политическое движение регулярно переживал спады и подъёмы популярности. Его классический период, определяемый историками-анарховедами примерно с 1860 по 1939 годы, связан с рабочим движением девятнадцатого века и борьбой с фашизмом, прежде всего участием испанских анархистов и анархо-синдикалистов вГражданской войне 1936—1939 годов[124] Кроме того, анархисты были особенно активны в аболиционистском движении, рабочем движении, движении за гражданские права, женском освободительном движении, антикапиталистическом движении, антивоенном движении, движении за права сексуальных меньшинств, альтерглобалистском движении, сопротивлении налогообложению, и других формах анархистской активности. Первый Интернационал[править | править вики-текст] Михаил Бакунин, анархо-коллективист, выступавший противником марксистской идеи диктатуры пролетариата, сторонник социальной революции, федералистской организации общества снизу вверх, один из известнейших членов Первого Интернационала. См. также: Бакунин Михаил Александрович, Юрская федерация и Первый интернационал После поражения революций 1848—1849 годов, в Европе восторжествовала реакция. При этом одним из важнейших итогов революции стало размежевание социально-революционного движения с либеральной буржуазией, революционное движение всё более «левело». В 1857-м году многие страны мира охватил очередной экономический кризис, что поспособствовало оживлению рабочего движения. «После поражения политической революции 1848 года выступила мысль о необходимости подготовления экономической революции в среде самих рабочих. На Международную выставку 1862 года смотрели как на великий праздник мировой промышленности, и она сделалась отправным пунктом развития в борьбе труда за своё освобождение; и когда Международный союз рабочих громко заявил о своём разрыве со всеми старыми политическими партиями и о решении рабочих взять в свои руки дело своего осво­бождения, он повсеместно произвёл глубокое впечат­ление»[125]. В 1864 было создано Международное товарищество рабочих (МТР)[126] (Первый Интернационал), которое объединило в своих рядах английских тред-юнионистов, французских прудонистов, бланкистов, лассальянцев и др[127]. Секции Интернационала возникли во многих странах, движение приобрело размах, напугавший правительства разных стран, отдельные секции оказывались под запретом, участников движения преследовали, однако он всё равно функционировал. В МТР были сильными позиции последователей Маркса, ставшего Генеральным секретарём данной международной рабочей организации, и прудонистов. Последователи идей Прудона активно отстаивали идеи кооперации, мутуализма. Между представителями различных социалистических течений в рамках Интернационала шли постоянные дискуссии испоры по социально-экономическим вопросам, способам рабочей борьбы[128][129][130]. В 1868 году к Первому Интернационалу присоединяется Михаил Бакунин, со своими единомышленниками. В том же году, вЖеневе ими был создан Международный альянс социалистической демократии. На просьбу о вступлении в МТР Альянсу было отказано, после чего, в июне 1869 года он был распущен, а его отдельные части вступили в Интернационал (женевская секция Альянса была принята в МТР тем же летом)[131]. Сначала Маркс и Бакунин находились в дружеских отношениях, однако постепенно их отношения портились, в связи со спорами о революции и её средствах, о федерализме и централизме и других вопросах. Таким образом Интернационал раскалывался на сторонников Маркса (централистов) и Бакунина (антиавторитарных федералистов)[132]. Бакунин критиковал централистские идеи Карла Маркса, предсказывая, что если он или его сторонники придут где либо к власти, то они всего лишь станут новой правящей элитой, или даже худшей, нежели прежняя[133]. Конфликт достиг кульминации в 1872 году, когда произошёл формальный раскол Первого Интернационала на Гаагском Конгрессе 2-7 сентября 1872 года (кстати, это был первый конгресс Интернационала, на котором Карл Маркс присутствовал лично[134]), на котором произошло исключение Михаила Бакунина и Джеймса Гильома из МТР, а штаб-квартира МТР (которое просуществовало после этого до 1876 года) была переведена в Нью-Йорк (при том, что практически на сто процентов Интернационал был сосредоточен в Европе). В ответ на эти действия руководства МТР сторонники Бакунина создали на конгрессе в Сент-Имьене, проходившем 15-17 сентября 1872 года свой, антиавторитарный Интернационал федералистов, принявший анархистскую программу, сохранивший за собой название Международное Товарищество Рабочих, последний конгресс которого был созван в 1877 году в Верьвье[135]. Рабочее движение[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм Фактически антиавторитарные секции Первого Интернационала явились предшественниками возникшего позднее анархо-синдикалистского движения, стремясь «заменить привилегии и власть государства» «свободной и добровольной организацией труда»[136]. В 1880-х годах американские рабочие развернули широкое движение на улучшение условий труда и введение 8-ми часового рабочего дня. С 1880 года наблюдался постоянный рост забастовочного движения. Кульминацией стал май 1886 года, когда рабочие Чикаго вышли на забастовку. В городе действовали Американская федерация труда, Орден рыцарей труда и социалистическая рабочая партия. Однако самыми влиятельными были анархисты, которые и встали во главе рабочего движения. В ответ на притеснения и репрессии рабочие бастовали по всей стране: 1 мая 1886 года в США бастовало 350 тысяч человек, самыми мощными были акции протеста в Чикаго[137]. 3 мая во время многотысячного митинга произошли столкновения митингующих со штрейкбрехерами, полиция открыла стрельбу по протестующим — погибло 6 человек. На следующий день на Хеймаркетской площади проходил новый митинг, во время которого неизвестный бросил бомбу в полицию: один полицейский был убит, несколько десятков ранено. В ответ полиция открыла огонь по митингующим убив 11 человек и ранив около двухсот. Этот день вошёл в историю рабочего движения как Хеймаркетская бойня. По обвинению в подстрекательстве к терроризму были схвачены лидеры рабочего движения — восемь анархистов: один покончил с собой в тюрьме, четверо были повешены 11 ноября 1887 года, остальные были помилованы в 1893 году, по причине того, «что вся „чикагская восьмёрка“ была невиновна в инкриминируемом им преступлении». В память о событиях мая 1886 года и казни рабочих-анархистов 1 мая было провозглашено в июле 1889 года на конгрессе Второго Интернационала проходившего в Париже днем выступлений за права рабочих. С тех пор рабочие всего мира отмечают этот день[138]. В 1907, в Амстердаме прошёл Международный анархистский конгресс, на котором присутствовали делегаты из 14 стран, и собрал многих выдающихся анархистов того периода, среди которых были: Эррико Малатеста, Пьер Монатт, Луи Фаббри,Эмма Гольдман, Рудольф Рокер, Кристиан Корнелиссен, Александр Шапиро, Владимир Забрежнев и др. На Конгрессе рассматривали разные вопросы, особое внимание уделялось практическим вопросам организации анархистского движения, проблемам народного образования, всеобщей забастовки и антимилитаризма. Основные дебаты разгорелись вокруг взаимоотношений анархизма и синдикализма. В частности французский делегат, член Всеобщей конфедерации труда (ВКТ) Франции Пьер Монатт считал синдикализм самодостаточным, а известный итальянский анархо-коммунист Эррико Малатесста выступал с резкой критикой синдикализма. Малатеста выступал с поддержкой рабочего движения, но считал что нужны не революционные, а «абсолютно нейтральные» рабочие организации, он критически относился к созданию профсоюзов[139]. В 1905 году, в Чикаго была образована организация Индустриальные рабочие мира (ИРМ), находившаяся под сильным влиянием анархистских идей[140]. Широкого размаха приобретало радикальное рабочее движение в Испании, Франции и других странах. Созданная во Франции Всеобщая конфедерация труда (ВКТ), строившаяся на принципах революционного синдикализма, насчитывала к 1912 году 600 тысяч членов[141]. В 1910 году была создана самая знаменитая анархистская профсоюзная организация — испанская Национальная конфедерация труда (НКТ) — Confederación Nacional del Trabajo (CNT). Эта анархо-синдикалистская организация была до конца 1930-х годов ведущей силой в испанском рабочем движении[142]. Зимой 1922—1923 годов на берлинском учредительном конгрессе была создана Международная ассоциация трудящихся (МАТ) — анархо-синдикалистский Интернационал, известный так же как Берлинский Интернационал профсоюзов[143]. Революция и гражданская война в России[править | править вики-текст] Анархисты Эмма Гольдман иАлександр Шапиро, противники установления большевистскойдиктатуры. См. также: Анархизм в России С началом революции в России в 1917 году многие анархисты действовали совместно с большевиками, видя в них ближайших союзников, немалую роль в этом сыграла и вышедшая в 1917 году книга Владимира Ленина «Государство и революция». ВПетрограде, произошедшее в июле неудачное восстание возглавлялось анархистами[144]. Часть анархистов поддержала Октябрьскую революциюбольшевиков. Однако уже в 1918 году пути анархистов и большевиков стали расходиться, когда в апреле ЧК произвела разгром создаваемой анархистами «Чёрной гвардии»[145]. Анархо-синдикалисты пытались объединить усилия отдельных революционно- и анархо-синдикалистских групп, участвовали в профсоюзных съездах и организовывали свои. На первом всероссийском съезде представителей профсоюзных организаций, проходившем в январе 1918 года было представлено 88 тысяч синдикалистов имаксималистов[146]. Однако им так и не удалось достигнуть желаемой цели, влияние их постоянно падало, и уже в 1920 году они представляли только 35 тысяч своих членов[147]. Наиболее значимыми оказались действия анархистов на территории Украины, где организованная анархо-коммунистомНестором Махно Революционная повстанческая армия Украины (махновцы) действовала против белых, красных,националистов и интервентов. В ходе боевых действий махновцы трижды заключали союз с большевиками, однако все три раза большевики нарушали[148] союз, так что в конце концов РПАУ была разгромлена многократно превосходящими силами Красной армии, а Махно с несколькими товарищами скрылся за границей[149]. «В конце 1920 г. гражданская война между «белыми» контрреволюционерами, с одной стороны, и большевиками (буржуазными революционерами и, в то же самое время, социальными контрреволюционерами), с другой, в основном завершилась. Большевикам удалось вновь собрать старую Империю. Но рабочие и крестьянские массы уже не были готовы терпеть олигархическую диктатуру под "революционной" маской, пусть даже в качестве "меньшего зла". Развернулось движение 1920–1921 гг. за "третью революцию": за свободные Советы, независимые от большевистской партии и её диктатуры, против реквизиций и неравного распределения, против привилегий новых правителей. В этом движении участвовали сотни тысяч человек. Махновское Сопротивление, Кронштадт и крестьянское восстание в Западной Сибири стали символами российского "Жерминаля", последними всплесками социальной революции в России»[150]. Анархистское движение было разгромлено. Часть видных активистов погибла, часть бежала за границу, кто-то перешёл на сторону большевиков, а кто-то был выслан за границу[151]. В борьбе с фашизмом[править | править вики-текст] В Италии[править | править вики-текст] См. также: Красное двухлетие После Первой мировой войны в мире начался не только подъём леворадикальных сил, рабочего движения, но и ультраправых, фашистов и националистов (а затем и национал-социалистов). Анархисты приняли активнейшее участие в борьбе с этими тенденциями. Так, например, анархисты оказали сопротивление подъёму фашизма во Франции, где анархисты, правда, разошлись по вопросу об отношении к политике единого народного фронта[152], и Италии. В Италии анархисты и анархо-синдикалисты были одной из ведущих сил, стоящих на дороге Муссолини, в анархо-синдикалистской профсоюзной организации УСИ (Итальянский синдикальный союз) состояло около полумиллиона человек[153]. Сопротивлялись анархисты наступлению фашизма и националистических диктатур и в других странах, однако терпели постоянные поражения[154]. В Испании[править | править вики-текст] См. также: Гражданская война в Испании и Испанская революция «Основным оплотом анархо-синдикализма оставалась Испания, где после падения монархии в 1931 г. происходил стремительный рост сил НКТ. "Со всех сторон, из Германии, Польши, Франции и других стран, где имеются секции МАТ, Секретариат получает сообщения о состоянии духа, который... можно выразить следующим образом: "Международный фашизм разрушил наши революционные движения в большей части стран... Только в одной стране мы имеем надежду на то, что социальная революция может победить её (фашистскую реакцию, - В.Д.) - в Испании", - писали в июне 1934 г. члены Секретариата МАТ в послании НКТ»[155]. В 1936 году в Испании НКТ накануне очередных выборов приняла решение не бойкотировать выборы, результатом чего стала победа Народного фронта (сотни тысяч членов Национальной конфедерации труда пошли на избирательные участки, что помогло одержать победу над «правыми» силами)[156]. Через несколько месяцев военные подняли во многих городах Испании мятеж, положивший начало гражданской войне и революции. На мятеж военных анархисты, равно как и другие леворадикальные силы, организовали вооружённое сопротивление. Часть городов, в том числе Мадрид иБарселону, удалось отбить, правда была потеряна Сарагосса, один из анархо-синдикалистских центров, что сказалось на последующих действиях НКТ и ФАИ (Федерация анархистов Иберии)[157]. При этом под контролем анархо-синдикалистов оказались промышленный центр Испании Каталония и аграрный Арагон, в которых анархисты активно проводили свои преобразования, которые особенно глубокий характер имели в арагонских коммунах[158]. Согласно утвержденной в мае «Сарагосской программе» анархо-синдикалисты должны были приступать к строительству либертарного коммунистического общества, однако нерешительность руководства НКТ-ФАИ, ради антифашистскогоединства со сталинистами и буржуазными республиканцами отказались от собственной программы, хотя многие члены НКТ и осуществляли анархо-коммунистические преобразования на низовом уровне[159]. В мае 1937 года в результате провокаций со стороны сталинистов в Барселоне вспыхнули уличные бои между марксистами из ПОУМ (Рабочая партия марксистского единства) и НКТ, с одной стороны, и республиканскими силами — с другой. Несмотря на то, что НКТ и ПОУМ контролировали ситуацию в городе, они решили пойти на прекращение огня, опасаясь развязывать гражданскую войну в собственном тылу со своими формальными союзниками. Это закончилось тем, что бойцы ПОУМ были обвинены в поднятии «троцкистско-фашистского» мятежа, и против них начались репрессии, которые позже обрушились и на анархо-синдикалистов[160]. В 1939 году гражданская война закончилась победой сил Франко, в Испании на долгие годы была установлена диктатура, которой испанские анархисты оказывали сопротивление на протяжении всего времени её существования[161] Во время Второй мировой войны[править | править вики-текст] В ходе Второй мировой войны анархисты продолжали бороться с фашизмом: на Украине анархисты пытались организовать сопротивление как национал-социалистам, так и сталинистам[162]; ветераны испанской войны, эмигрировавшие во Францию, стали активными участниками движения сопротивления, и именно анархисты, входившие во2-ю Бронетанковую дивизию генерала Леклерка вошли в Париж[163], а группа, объединившаяся вокруг Всеволода Волина иАндре Аррю распространяла в Марселе листовки с призывом к борьбе с фашизмом, сталинизмом и западным демократическим капитализмом[155], действовали анархистские партизанские отряды в Италии, Болгарии и в других странах[164]. После Второй мировой войны[править | править вики-текст] Во время первых десятилетий, последовавшие за окончанием Второй мировой войны, анархическое движения во всем мире переживало упадок. Его новый взлет связан с «молодёжной революцией» второй половины 60-х годов, которую возглавили «новые левые». Среди них, наряду с другими идейными течениями, анархисты заняли видное место. Протесты 1968 года, породившие новые социальные движения: феминистские, «зеленые», антимилитаристские, коммунарские и т. п., дали новый импульс анархистскому движению во всем мире. В 1968 г. на международной конференции анархистов в Карраре был основан Интернационал Федераций Анархистов (IAF-IFA)[165]. Принципы работы в пределах ИФА — принцип федерализма, свободного договора и взаимопомощи. Для того, чтобы улучшать координацию и связь в пределах ИФА, а также в качестве открытого контакта для публики и других групп анархистов и организаций, был основан Международный секретариат, полномочия которого нерегулярно переходит от одной федерации IFA к другой[166]. Для налаживания информационного обмена и межорганизационного сотрудничества IFA также близко контактирует с другими организациями анархистов, например с Международной ассоциацией трудящихся(МАТ) — анархо-синдикалистским Интернационалом. В этот период в Европе и США было созданы тысячи коммун, культурных центров, в университетах создавались комитетысексуальной и культурной революции. При этом на смену «старым» анархистам во многом пришло новое, проанархистское движение «автономов», которое и по сей день насчитывает (особенно в Германии) десятки тысяч активистов. Это весьма политизированная молодёжная субкультура, включающая коммуны, сквоты (захваченные для жилья и борьбы здания), альтернативные кафе и книжные магазины, культурно- информационные центры и клубы, многочисленные издания, музыкальные рок- и техно-группы и другие творческие коллективы, антифашистские и феминистские инициативы, группировки «стритфайтеров» (уличных бойцов) и т. п[167]. Современное анархистское движение[править | править вики-текст] Члены профсоюза CNT-AIT на демонстрации, несут баннер Сегодня анархистское движение, конечно, всё ещё не так сильно как прежде, но организует уже десятки тысяч революционеров во многих странах. В многих странах мира насчитываются десятки, если не сотни тысяч сторонников анархистских идей. Появились группы анархистов и в тех странах, в которых их никогда не было, например, в Нигерии, Турции, Ливане, Бангладеш. Греческое анархистское движение является на сегодняшний день одним из самых сильных. Современное анархистское движение весьма разнообразно и включает в себя множество течений. Наряду со «старыми» анархистами, то есть представителями классических направлений в анархизме, преимущественно анархо-синдикалистами и анархо-коммунистами, существует например такое движение как анархо-примитивизм. Существуют также проанархистские движения «автономистов», ред-скинов (красные- и анархо- скинхеды), экологических движений, различных культурных инициатив, поселений, которые насчитывают десятки тысяч активистов[168]. Они борются за так называемую «деколонизацию повседневной жизни» в нынешнем обществе.[источник не указан 1292 дня] Следуя традиции ситуационистов и новых левых многие современные анархисты пытаются создать некую альтернативуотчуждённому и репрессивному социуму, решая все вопросы коллективно, на основе консенсуса, уважая личность и избегая всякого авторитаризма и иерархии. Патриархату противопоставляется равенство полов, традиционным семейным отношениям — коммуны, иерархии — самоуправление. Пропагандируются и активно практикуются экологизм,антиимпериализм и антифашизм. Анархисты активно выступают против дискриминации по национальному, гендерному, сексуальному признакам, против межгосударственных войн и политики неоколониализма. Анархисты весьма активны в антифашистском движении[169], постоянно участвуют в уличном противостоянии с неофашистами и неонацистами, а также полицией. В семидесятые огромный размах и известность приобрело антиядерное движение, в котором активно участвовали анархисты и автономы. Это было очень массовое движение, в котором активно участвовала западная молодёжь[170]. Автономы-сквоттеры часто захватывают пустующие здания, которые они превращают в центры либертарной культуры и политики[171]. Существуют различные анархистские коммуны, одной из самых знаменитых из которых является коммуна Христиания в Копенгагене[172]. В целом ряде стран продолжают действовать традиционные анархо-синдикалистские профсоюзы, и пропагандистские организации, из которых наиболее крупными являются САК в Швеции, НКТ и ВКТ в Испании, УСИ в Италии, НКТ-МАТ и НКТ-Ф во Франции, ФАУ в Германии (в них состоят десятки тысяч человек)[173]. Анархо-синдикалистское профсоюзное движение традиционно наиболее сильно развито в Испании. После смерти диктатора Франко в 1976 году здесь началось массовое возрождение анархизма. На первое постфранкистское собрание НКТ пришло порядка 500 000 человек[174] Правда впоследствии в НКТ произошло несколько расколов, в первую очередь по вопросу о выборах в комитеты предприятий[175]. Так что в итоге на сегодняшний день в Испании действует два основных анархо-синдикалистских объединения: НКТ-МАТ, в котором состоит порядка 10-15 тысяч человек, и ВКТ, в котором состоит около 60 тысяч человек. Соответственно НКТ-МАТ выступают против участия в этих выборах, а ВКТ в них активно участвуют[176]. Некоторая либерализация внутренней жизни в ряде латиноамериканских стран в конце 70-х и 80-х годов. способствовала началу возрождения и в этих странах[177]. Медленно возрождение анархизма идёт в Северной Америке, но и там либертарные организации испытывают существенный рост своих рядов. Вновь активизируется организация Индустриальные рабочие мира (IWW)[178]. В Южной Америке возрождается некогда знаменитая аргентинская ФОРА (Аргентинская региональная рабочая федерация), секция МАТ, пытающаяся воссоздать рабочее анархистское движение[179]. В Израиле анархизм позиционируется как политическая реализация библейского общественного устройства: небольшие города без федерального законодательства, управляемые выборными судьями. По мнению теоретика библейского анархизма Овадьи Шохера, свобода от власти реализуется не методом демонтажа власти как таковой, но устранения монополии на власть. Для этой цели библейский анархизм выдвигает концепцию конкурирующих юрисдикций — небольших городов, каждый со своими ценностями и законами, которые позволяют любому человеку выбрать комфортную для себя политическую систему без необходимости эмиграции в другую страну[180]. В СССР анархистское движение стало возрождаться в конце 1980-х, а крупнейшим объединением рубежа 1980—1990-х годов стала Конфедерация анархо-синдикалистов (КАС), которая объединяла во время своего наибольшего подъёма до двух тысяч человек[181]. В июне 1990 года, после раскола КАС, была образована Ассоциация движений анархистов, существующая до настоящего времени. Во всём мире существуют многочисленные анархистские издания, исследовательские центры, библиотеки (среди них английское издательство «Фридом», основанное Кропоткиным, американский журнал «Анархия: журнал вооружённого желания», немецкое издание «Шварцен фаден», швейцарская анархическая библиотека СЕРА и др.). В России сегодня тоже выходят анархистские журналы и газеты. В числе наиболее известных современных теоретиков анархизма можно назвать американских мыслителей Ноама Хомского, Мюррея Букчина (автор интересной концепции экоанархизма), Джона Зерзана (идейный вдохновитель антитехнологического направления в анархизме), Боба Блэка (авангардный писатель и теоретик парадоксального «отказа от работы»), а также близкого к анархизму выдающегося французского философа, теоретика автономизма и экосоциализма Андре Горца[167]. Внутренние проблемы и дебаты[править | править вики-текст] Анархизм — это философская, социально-политическая теория, которая содержит в себе множество направлений, часть из которых друг другу диаметрально противоположны (например анархо-коммунистическое направление и анархо-капиталистическое). Это вызывает постоянные споры относительно отдельных сторон теории анархизма, а также того, кого вообще можно считать анархистом: левые анархисты традиционно не признают анархистами национал-анархистов(своеобразное течение в анархизме, которое отрицается подавляющим большинством анархистов, учитывая что анархизм традиционно выступает против национализма[182]) и анархо-капиталистов[183], которые отвечают взаимностью[184], утверждая, что анархизм никогда не был частью «левой» социально-политической мысли. При этом часть современных анархистов вообще считает, что анархизм не является ни «левым», ни «правым», что это ложная классификация. Кроме того, часть анархистов считает что анархизм — это именно философия, которая не имеет никакого отношения к политике, и потому называть анархизм — политической идеологией — ложно. Не меньше вопросов вызывает и соотношение религии с анархизмом: традиционно анархизм считается атеистическим[185], однако вместе с тем существует христианский анархизм[186], а также постоянно дискутируется вопрос о либертарных составляющих в других религиях, таких какислам[187], буддизм и т. д. Представители разных направлений в анархизме придерживаются разных позиций по вопросамморали, этики, гуманизма и т. д. Кроме того, не все анархисты относятся одинаково к марксизму: для одних он не приемлем совершенно, для других — вполне приемлем, по крайней мере такие направления в марксизме (в первую очередь в либертарном марксизме), как «левый коммунизм», рэтекоммунизм («коммунизм рабочих советов»), операизм,люксембургианство, троцкизм или даже маоизм. Не менее сложные отношения у анархизма с понятиями прогресса, цивилизации, технологий: часть анархо-коммунистов и анархо-синдикалистов являются сторонниками технологического прогресса[188], другая часть относятся к нему крайне скептически[189], а анархо-примитивисты выступают резко против самого понятия цивилизация и технологического прогресса[190], при этом эко-анархисты, последователи идей социальной экологии, утверждают, что экологические проблемы заключаются не в технологиях, а в том, кто и как их использует[191]. Демократия так же вызывает неоднозначную оценку в рядах анархистов. Для одних любая демократия — это форма власти, а потому — угнетения и иерархического общественного устройства, так что они отрицают в том числе и понятие о «прямой демократии», так как «„кратия“ означает „власть“»[192], в то время как другие отстаивают принцип прямой демократии[193], утверждая, что вполне соответствует анархистским представлениям о свободном безгосударственном обществе. Проблема насилия также разделяет анархистов: одни являются его резкими противниками, в то время как другие — апологетами (что, кстати, уже сыграло злую шутку с анархистами на рубеже девятнадцатого-двадцатого веков, когда увлёкшись пропагандой действием, терроризмом и экспроприациями анархисты оказались загнанными в политическое «гетто»)[194]. Критика анархизма[править | править вики-текст] Анархизм критиковали с различных сторон. Так, Фридрих Энгельс писал, что «у Бакунина своеобразная теория — смесьпрудонизма с коммунизмом, причем самым существенным является прежде всего то, что главным злом, которое следует устранить, он считает не капитал и, следовательно, не возникшую в результате общественного развития классовую противоположность между капиталистами и наемными рабочими, а государство»[195]. Иосиф Покровский писал: «Если есть учение, которое поистине предполагает святых людей, так это именно анархизм; без этого он неизбежно вырождается в звериное bellum omnium contra omnes»[196]. Наиболее известные организации анархистов[править | править вики-текст] · Action Directe — «Прямое действие». Франция. 1979—1987. Террористическая организация. · IWA (International Workers Association) (Исп.: AIT — Asociación Internacional de los Trabajadores, Герм.: IAA — Internationale ArbeiterInnen Assoziation) — Международная ассоциация трудящихся (МАТ), анархо-синдикалистский Интеранционал, существует с конца 1922 года. · CNT-AIT (Confederación Nacional del Trabajo) — Национальная конфедерация труда. Конфедерация анархо-синдикалистских профсоюзов. Испанская секция МАТ. Существует с 1910 года. · USI-AIT (Unione Sindacale Italiana) — Итальянский синдикальный союз. Создан в 1912-м году (воссоздан в 1950-м). · Class War Federation — Федерация классовой войны. Великобритания. Существует с 1983 года. · CrimethInc Название является игрой смыслов. Его звучание можно перевести как «Преступное мышление», а написание как "корпорация «Преступление» ". США и другие страны. Существует с 1996 года. · FAI (Federación Anarquista Ibérica) — Федерация анархистов Иберии. Испания. Существует с 1927 года · FAUD (Freie Arbeiter Union Deutschlands) — Союз свободных рабочих Германии (1919—1933) · FORA (Federación Obrera Regional Argentina) — Аргентинская региональная рабочая федерация. Аргентинская секция МАТ. Существует с 1901 года. · IWW (Industrial Workers of the World) — Индустриальные рабочие мира. США и другие страны. Существует с 1905 года · SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) — Центральная организация рабочих Швеции. Является федерацией анархо-синдикалистских профсоюзов. Существует с 1910 года. · АЧК — Анархистский чёрный крест · РПАУ — Революционная повстанческая армия Украины (1918—1921) · Юрская федерация — Создана в 1870. Швейцария и другие страны. · АД — Автономное Действие — в настоящее время наиболее крупная организация анархистов в России. · АДА — Ассоциация движений анархистов, старейшая из существующих организация анархистов на территории ех-СССР, объединяет в своих рядах русскоязычных анархистов в нескольких странах мира, · КРАС — Конфедерация революционных анархо-синдикалистов, российская секция МАТ на территории бСССР. Существует с 1995 года. · МПСТ — Межпрофессиональный союз трудящихся · РД — Революционное действие · М.С.А. — Международный Союз Анархистов მონეტარული სისტემა და მოდიფიკაციები January 18, 2016 vepkhvia სილვიო გეზელი იყო ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვანი ანარქისტი თეორიტიკოსებიდან ვინც განიხილა ეკონომიკური საკითხები. დღეს, ფინანსური კრიზისის ფონზე, ბევრი ადამიანი ეთანხმება და აღიარებს მისი იდეების სისწორეს, ეს საკმაო მიზეზია იმისათვის რომ შემოგთავაზოთ ეკონომიკის სილვიო გეზელისეული კრიტიკული განხილვა. უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ რას წარმოადგენს მონეტარული სისტემა. Amelie Lanier 1. გაცვლის თეორია „ბაზარი“ არის ის ადგილი სადაც იცვლება „საქონელი“, თუ გინდათ რომ იყიდოთ რაღაც ბაზარზე – იქნება ეს მცირე, ადგილობრივი, დიდი მსოფლიო ბაზარი თუ e-bay – შეძენის პროცესში მყისიერად უნდა გასცეთ სანაცვლოდ რაიმე. თუ თქვენ არაფერი არ გაქვთ, არც შეგიძლიათ რაიმე მიიღოთ, არ შეგიძლიათ დაიკმაყოფილოთ ის მოთხოვნილებები, რაც გაქვთ. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს კერძო საკუთრების სისტემა რომელიც ადამიანების უმეტესობას უსპობს შესაძლებლობას რომ აწარმოონ რაიმე. ადამიანების უმეტესობას არ აქვს მიწა რომელიც შეუძლიათ გამოიყენონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით. მათ არ აქვთ სახელოსნოები, სადაც შეუძლიათ შექმნან რაიმე. მათ არ აქვთ სამუშაო იარაღები და ინსტრუმენტები, არ აქვთ ტექნიკა. მათ არ აქვთ სახლი, მათ ქოხის აშემებოს იფლებაც კი არ აქვთ ტყეში რომ იცხოვრონ. იმისათვის რომ მიიღონ საკვები, თავშესაფარი თუ სამომხმარებლო პროდუქტი, მათ უნდა გასცენ სანაცვლოდ რაღაც – ამ სისტემაში ეს არის ფული. თუმცა, არაფრით იქნება უკეთესი რომ ყველა სახის გასაცვლელი ობიექტები იქნეს ნებადართული ან მოთხოვნილი ბაზრისთვის, იმიტომ რომ ისინი ასევე არ აქვთ ადამიანების უმეტესობას. ადამიანების უმეტესობას უბრალოდ წართმეული აქვს შესაძლებლობა შექმნას რაიმე ღირებული. არსებობს მრავალი თეორია მსოფლიოს მოსახლეობის შიმშილის გასამართლებლად, ისინი განმარტავენ თუ რატომ არის რომ, მსოფლიოს მოსახლეობის 12.5%(დაახლოებით 842 მილიონი ადამიანი) იმყოფება შიმშილის ქვედა ზღვარზე, ან რატომ კვდება ყოველწლიურად დაახლოებით 3.1 მილიონი ბავშვი შიმშილის გამო. ყველა ეს თეორია თუ ახსნა არის სიცრუე. ადამიანები იმიტომ შიმშილობენ ან იხოცებიან შიმშილის გამო რომ სხვა მოთხოვნებთან ერთად, ისინი ვერ აკმაყოფილებენ კაპიტალიზმის მთავარ მოთხოვნას: „იმისათვის რომ მიიღო რაღაც, შენ უნდა გქონდეს რაღაც რომ გასცე სანაცვლოდ.“ ამ თეორიებში აქცენტს აკეთბენ ლოჯისტიკურ და დისტრიბუციულ პრობლემებზე, ბუნებაზე და მის თავისებურებებზე, ადამიანის ბუნებაზე, მის სიხარბეზე და ა.შ. რეალურად კი ესაა სახელმწიფოს ბრალი, რომელსაც ყოველთვის ახასიათებს კორუფცია და მიდრეკილია მისკენ, ასევე კაპიტალიზმის, რომელიც თვის მხრივ დაცულია სახელმწიფოს მიერ, და მისი პირდაპირი დამსახურებაა(ასევე სახელმწიფოსი) რომ არსებული საზოგადოება არის კონტრასტულად დაყოფილი, 85 უმდიდრესი ადამიანი ფლობს იმდენივე სიმდიდრეს რამდენსაც მსოფლიო მოსახლეობის უღარიბესი ნახევარი ერთად აღებული(დაახლოებით 3.5 მილიარდი ადამიანი). ეს არის ახალი მსოფლიო წესრიგი, სადაც ერთი მხარე ფუფუნებაში ცხოვრობს და მეორე კი სიღატაკეში ღაფავს სულს. როგორც წესი კაპიტალიზმის განვითარებულობას და პროგრესულობას მიაწერენ ხოლმე ევროპული კულტურის განვითარების დონეს, სიმდიდრეს და ა.შ. უფრო კონკრეტულად კი მონეტარული სისტემის ევოლუციას და ღირებულების თეორიას, რეალურად კი ეს ევროპული კოლონიალიზმის და მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ბუნებრივი თუ ადამიანური რესურსების ექსპლუატაციის და მიტაცების შედეგია. მე_15 საუკუნიდან, როცა დაიწყო დიდი აღმოჩენების ეპოქა, ევროპულმა კოლონიალიზმმა უფრო ფართოდ გაიდგა ფესვები და დაიპყრო სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკა, თითქმის მთელი აფრიკა, ავსტრალია და ასევე აღმოსავლეთ აზია. ამ დროიდან იწყება მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ფართომასშტაბიანი ექსპლუატაცია, მათი ბუნებრივი რესურსების, წიაღისეულის თუ მოსახლეობის კატასტროფული და მტაცებლური განადგურება. ამის პარალელურად არ აძლევდა მათ განვითარების საშუალებას, ეს არის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი თუ რატომ არის უღატაკესი მაგალითდ აფრიკის მოსახლეობა, რატომ კვდება ყოველდღიურად 2 500 ბავშვი სხვადასხვა დაავადებებისგან რომელიც გამოწვეულია სუფთა სასმელი წყლის არარსებობის და შიმშილის გამო. ან რატომ შემცირდა კატასტროფულად ამერიკის მკვიდრი მოსახლეობა, რომელიც დაახლოებით 100 მილიონ ადამიანამდე იყო სანამ არ ეზიარა ევროპული ცივილიზაციის „სიკეთეებს“, მათი 90-95 % შეეწირა მასშტაბურ გენოციდებს, ასევე ხელოვნურად გავრცელებულ დაავადებებს და ეპიდემიებს, რაც გამიზნულად ხდებოდა დამპყრობლების მიერ(ასეთივე სტრატეგიას იყენებდნენ ევროპელი კოლონისტები აფრიკაში, ავსტრალიაში და ა.შ.) ასევე წაართვეს მათ კუთვნილი ტერიოტორიები, გადაასახლეს და დღემდე ცხოვრობენ რეზერვაციებში, რომლებიც უმეტესად ხრიოკ, უდაბურ ადგილებშია, ხოლო ბუნებრივი რესურსები, მიწა, მდინარეები თუ ტყეები, რაც ამ ხალხის საკუთრება იყო საუკუნეების მანძილზე ჩამოართვეს, ჩამოართვეს ყველაფერი რაც მათ წინაპრებისგან მემკვიდრეობით მიიღეს, დამპყრობლებმა, ევროპელმა კოლონიალისტებმა და ეს ყველაფერი ცივილიზაციის და ჰუმანიზმის სახელით ჩაიდინეს – დღეს ამერიკის შეერთებული შტატები თავისუფლების სიმბოლოა როცა რეალურად ის წარმოადგენს ბოროტების იმპერიას რომელიც აშენებულია აფრიკელი მონების სისხლზე და ჩაგვრაზე, მათ ექსპლუატაციაზე, მკვიდრი ამერიკელი ინდიელების გენოციდზე, გადასახლებაზე და მათი კუთვნილის მიტაცებაზე. თუ კაპიტალისტური სისტემის უარყოფითი მხარეები იქნება ყველასათვის ცნობილი და კარგად გააზრებული, გაცვლითი თეორიების, მონეტარული სისტემის და საკუთრების პრინციპის, ასევე კაპიტალიზმის და მისი დამცველი სახელმწიფოს არსებობა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადეგება, ეს კი ასე ბუნებრივად და თავისით არასოდეს არ მოხდება, გაბატონებული კლასი, მმართველი ელიტა თავისით არ იტყვის უარს იმ პრივილეგიებზე რაც აქვს, იმ უშრომელ სარგებელზე რასაც იღებს და ასე უბრალოდ არ დათმობს პოზიციებს. უფრო მეტიც – მმართველი კლასი აკეთებს ყველაფერს რომ ხელი შეუშალოს ამ პროცესს, ჩაახშოს ნებისმიერი კრიტიკა და ამბოხი ექსპლუატირებული კლასებისა, გათიშოს ისინი ერთმანეთსიგან, ბავშვობიდან ჩაუნერგოს იდეები და შეხედულებები რომლებიც ორიენტირებული იქნება კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს დაცვაზე, და ასევე გამორიცხავს ნებისმიერ ალტერნატივას. იმისათვის რომ დავინახოთ როგორ შიმშილობენ ადამიანები, აღარ არის აუცილებელი მოვინახულოთ მესამე მსოფლიოს ქვეყნები. „მსოფლიო ცივილიზაციის ცენტრში“, მაგალითად გერმანიაში, უამრავი ადამიანია რომელიც ძლივს ახერხებს თავის გამოკვებას და სათანადოდ, სრულფასოვად ვერ იკვებება. მაგალითად, ძალიან ბევრი სკოლის მოსწავლეა რომელსაც არ აქვს საჭმელი სახლში და იღებენ მას სკოლაში ან საქველმოქმედო ორგანიზაციებში. ეს სოციალური პირობები არ არის შეუმჩნეველი, ყველამ იცის ამის შესახებ. მაგრამ ეს მართლაც შეურაცხმყოფელი პირობები არ აშფოთებს არავის იმიტომ რომ ყველა ვინც კითხულობს ამის შესახებ ან იგებს ტელევიზიის საშუალებით, დარწმუნებულია რომ გაცვლითი სისტემის და კერძო საკუთრების არსებობა აუცილებელია, და სჯერათ რომ არავინ არ აწარმოებს პროდუქციას თუ სანაცვლოდ ისინი არ მიიღებენ ამის ეკვივალენტს. ის ვინც სარგებელს იღებს ამ მსგავსი უსამართლობის, ადამიანების ექსპლუატაციის და შიმშილის ხარჯზე (მმართველი კლასი), დარწმუნებული არიან რომ არავინ დაიწყებს არსებული ეკონომიკური და სოციალური სისტემის კრიტიკას – რაც შეარყევს მათ გაბატონებულ მდგომარეობას და საფრთხეს შეუქმნის მათ ინტერესებს, ამის საფუძველს მათ აძლევთ დახვეწილი და მმართველი კლასის ინტერესებზე მორგებული განათლების სისტემა, რომლის საშუალებით მრავალი წლის მანძილზე ბავშვობიდან აჩვევენ ადამიანებს უსიტყვო მორჩილებას, დიქტატურასთან, უსამართლობასთან და ტერორთან შეგუებას, ზრდიან მათ სოლიდარული უნარის არ მქონე, დაქსაქსულ, მიზანთროპ ინდივიდებად, სწორედ ამის გათვალისწინებთ, რომ საფრთხე არ ემუქრება მათ ინტერესებს, იშვიათ შემთხვევებში მედია აშუქებს და აჩვენებს იმას რაც რეალურად ხდება, ეს თავის მხრივ იძლევა გარანტიებს რომ მოვლენები გახადონ სტაბილური, ადვილად სამართავი და დაბალი სოციალური ფენიდან წამოსული აგრესია ჩაახშონ მოჩვენებითი მზრუნველობით, ინტერესის გამოჩენით, თითქოს აწუხებთ ან მართლა მოუგვარებენ მათ იმ პრობლემებს რომელიც თავად შეუქმნეს, ისინი კი რწმუნდებიან, ენდობიან ძალაუფლების მქონე მმართველ კლასს და იჯერებენ რომ მათი მდგომარეობა შეიცვლება უკეთესობისკენ. იმ ფაქტის გათვალისწინებით რომ მონეტარულ სისტემას გარკვეულწილად შეექმნა ცუდი რეპუტაცია, არსებული სოციალური სისტემის ბევრი კრიტიკა ხედავს გამოსავალს ამ ყველა პრობლემიდან ბარტერულ ეკონომიკაში(ეკონომიკის ფორმა რომლის დროსაც ხდება საქონლის ან მომსახურების პირდაპირი გაცვლა, მონეტარული სისტემის გამოყენების გარეშე) დაბრუნებით, ან ფულის, მონეტარული სისტემის ამოღებით და მისი რაიმე სხვა გაცვლითი საშუალების ჩანავლებით, რომელიც არის გამოყენებადი და გააჩნია რეალური ღირებულება ფულისგან განსხვავებით. კოლონიალიზმამდე არსებობდა ბევრი საზოგადოება და ეკონომიკური ფორმა, რომელმაც არ იცოდა არაფერი გაცვლით თეორიებზე, სადაც ადამიანები როგორღაც ახერხებდნენ შემოსილიყვნენ და გამოეკვებათ თავი, ასეთი საზოგადოები ახლაც გვხვდება სამხრეთ ამერიკაში და აფრიკაში. ლათინურ ამერიკაში მკვიდრი მცხოვრებებისგან შემდგარ ადგილობრივ მოძრაობებს დღეს აქვს დასახული მიზანი რომ დაიბრუნოს ის მიწა რომელიც წაართვეს მათ წინაპრებს საუკუნეების წინ კოლონიზატორებმა და უნდათ რომ მოაწყონ ის კომუნალურად. მათ კი ამის გამო მასიურად, უმოწყალოდ ხოცავენ საკუთარი მთავრობები – მაგალითად ვენესუალაში. მათი საფუძვლიანი კრიტიკა კაპიტალისტური სახელმწიფო სისტემის შესახებ, უქმნის რეალურ საფრთხეს არსებულ ეკონომიკურ წესრიგს და გაბატონებული კლასის ინტერესებს, ის კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სახელმწიფო აპარატის და კაპიტალიზმის არსებობას, რაც უდიდეს საფრთხეს წარმოადგენს სახელმწიფოს მმართველებისთვის, მმართველი კლასისთვის. თუმცა, არსებული სოციალური წესრიგის დამცველებს არასოდეს მობეზრდებათ იმის თქმა რომ გაცვლითი პრინციპი მონეტარულ სისტემასთან ერთად არის სასარგებლო და საუკეთესო საშუალება. ამ გზით ისინი ეწევიან მონეტარული სისტემის პროპაგანდას. ისინი სუბიექტურად და დამახინჯებულად აღწერენ მონეტარული სისტემის შესაძლო ალტერნატივებს, მოყავთ პრიმიტიული და სასაცილო არგუმენტები და მაგალითები, მაგალითად ასეთი: „საშილენებაა მაღაზიაში წახვიდე კარტოფილით და გინდოდეს გაცვალო ის ფეხსაცმელებში. ეს ხომ არაპრაქტიკულია, რატომ მოუნდება კარტოფილის გაცვლა ფეხსაცმელებში, ფეხსაცმელების პატრონს?“. ეს კი საოცრად ჰგავს კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს კლასიკურ გამართლებას, როცა არგუმენტებად მოყავთ მსგავსი პრიმიტიული, უადგილო და შეუსაბამო მაგალითები. 2. უნივერსალული ეკვივალენტი: ფული მონეტარული სისტემის ასე ვთქვათ „ფანატიკოსი დამცველები“ ამბობენ: ეს არის შესანიშნავი რაღაც რომ უნივერსალური გაცვლითი საშუალება არსებობს, ერთი, რომელიც ყველას უნდა რომ ჰქონდეს. უნივერსალური ეკვივალენტი რომლის არსებობის მიზანი არის მოსახერხებელი და მარტივი გახადოს გაცვლის პროცესი, უნივერსალური ღირებულება რომელსაც ყველა აღაირებს და ეთანხმება. რას ნიშნავს ეს გაცვლა ? ეს ნიშნავს რომ ყველას ვისაც უნდა რაიმეს გაცვლა უნდა ჰქონდეს გადახდის უნივერსალური საშუალება, ღირებულება, რომ გაყიდონ რაღაც ბაზარზე ის რაც უნდათ და სანაცვლოდ მიიღონ ეს უნივერსალური საშუალება,. ასე რომ შემდეგ ისინი შესთავაზებენ ამ უნივერსალურ საშუალებას იმაში რაც სურთ რომ ჰქონდეთ და დარწმუნებული იქნებიან რომ ეს უნივერსალური ღირებულება ყოველთვის და ყველასთვის სასურველი და მოთხოვნადი იქნება. ყველა ვინც სარგებლობს ბაზრით, თუ მათ უნდათ რომ გაცვალონ საკუთარი საქონელი ეკვივალენტურ ღირებულებაში, ისინი აღიარებენ და უნდათ ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იმიტომ რომ დარწმუნებული არიან გაცემული პროდუქტის სანაცვლოდ მიღებული უნივერსალური ეკვივალენტით იყიდიან შემდგომში იმას რაც უნდათ. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია: ბაზარში ყველა მიდის მხოლოდ თავისი საქონლით იმიტომ რომ მას უნდა მოიშოროს კუთვნილი პროდუქტი თავდაპირველად, და შემდეგ მიიღოს ის რაც მას არ აქვს და არ შეუძლია აწარმოოს თვითონ. არ აქვს მნიშვნელობა ეს საკვებია რომელიც საჭმელად სჭირდება, თუ ის ნედლეული რაც მას სჭირდება საკუთარი საქონლის შესაქმენლად, გაცემულის სანაცვლოდ კი ყველას უნდა ეს უნივერსალური, მიღებული გასაცვლელი მედიუმი. ადრეულ საზოგადოებებში სადაც იყენებდნენ უფრო მარტივ გაცვლით სისტემას, მაგალითად შუა საუკუნეების ევროპაში, ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იყო ძვირფასი მეტალი: ოქრო ან ვერცხლი, და სპილენძი როგორც მონეტა. ეს ყველაფერი, მონეტარული სისტემა, უნივერსალური ეკვივალენტი სრულყო და გააუმჯობესა სახელმწიფო ინსტიტუტმა. ოქროს და ვერცხლის მოპოვება, მაშინაც კი თუ ეს ხდებოდა ინდივიდუალურად, აიყვანა სახელმწიფო კონტროლზე და სახელმწიფო გახდა მონოპოლისტი, მხოლოდ მას ჰქონდა უფლება გამოეყენებინა ძვირფასი წიაღისეული ან მოეჭრა მონეტა. თუ ვინმეს აქვს კონტროლი ამ უნივერსალურ გაცვლით საშუალებაზე, მას აქვს ძალაუფლება აკონტროლოს საზოგადოება: ამ ძალაუფლების მქონეს შეუძლია განსაზღვროს როგორც გაცვლის პირობები ასევე ძალის საშუალებით გაავრცელოს და დაამკვიდროს ისინი. ძალაუფლების მქონეს აქვს შესაძლებლობა რომ განსაზღვროს რა არის ღირებული და რა არა. თუმცა ფეოდალური მმართველები – მეფეები, იმპერატორები – იცავდნენ მონოპოლიას ეწარმოებინათ ძვირფასი მეტალები და ჰქონოდათ უფლება მოეჭრათ მონეტა. ანალოგიურად ხდება თანამედროვე მსოფლიოში, თუმცა დღეს მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობა გადასულია დემოკრატიული მმართველობის ფორმაზე და ფეოდალური სტრუქტურები იშვიათი გამონაკლისის გარდა მხოლოდ ფორმალობას წარმოადგენს ან საერთოდ აღარ არსებობს, ფეოდალების, მეფის როლში გვევლინება თანამედროვე სახელმწიფო რომელიც მტაცებლურად ისაკუთრებს ძვირფას ლითონებს, საბადოებს ან გადასცემს მას კერძო საკუთრებაში კაპიტალის მფლობელს, ორივე მათგანი, სახელმწიფო თუ კაპიტალისტი საკუთარი სურვილის მიხედვით იყენებს ამ რესურსებს, რესურსებს რომელიც წესით უნდა იყოს საერთო და ყველას შეეძლოს მისი მოპოვება(ანალოგიურად ხდება სხვა ბუნებრივი რესურსების თუ წიაღისეულის მიტაცება) მონოპოლიზებული უფლების მქონე სახელმწიფო აპარატის ან კაპიტალისტის საკუთრებას წარმოადგენს და ის ნახულობს სარგებელს საერთო რესურსის მიტაცებით, სახელმწიფო კი იგივენაირად აკონტროლებს მონეტარული სისტემის საშუალებით ადამიანებს როგორც ფეოდალურ ეპოქაში, უბრალოდ მეთოდები და საშუალებები გახდა უფრო მოქნილი და დახვეწილი რაც ორიენტირებულია ექსპლუატირებული კლასის წინააღმდეგობის ჩანასახშივე ჩასაკლავად და გასანეიტრალებლად. ყველა ვინც მიდის ბაზარში რომ გასცეს რაღაც, რაც უნდა რომ გაცვალოს უნივერსალურ ღირებულებაში, ფულში. და ამგვარად ისინი ბუნებრივია ეთანხმებიან რომ მათი საქონელი შეფასდეს არსებული უნივერსალური ღირებულებით, მონეტარული სისტემით. ეს ნიშნავს რომ ისინი აცნობიერებენ უნივერსალურ ღირებულების საზომს, რომელსაც მათი პროდუქტი, საქონელი უნდა დაექვემდებაროს, იმიტომ რომ ეს არის ერთადერთი საშუალება მიიღონ უნივერსალური ეკვივალენტური ღირებულება. და მათი პროდუქტი, მათი საქონელი შესაძლოა კონვერტირდეს ნაღდ ფულში მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მას გააჩნია ღირებულება, ამ ღირებულებასაც არეგულირებს მონეტარული სისტემა რომელზეც მონოპოლისტური უფლება აქვს სახელმწიფო აპარატს. რამდენადაც ეს „ღირებულების საზომი“ არის დამკვიდრებული და ყველა მიისწრაფვის რომ მიიღოს ის, ძვირფასი მეტალის არსებობას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი აქვს თავისი ნაკლი: ის შეიძლება იყოს შეზღუდული, მისი წარმოება არის რთული, ძვირი და ის გამოყენების დროს განიცდის ცვეთას, ეროზიას. ამის გამო კი დადგა დრო რომ ის ჩანაცვლებულიყო სხვა უფრო მოსახერხებელი სუბსტანციით. 3. სახელმწიფო ქაღალდის ვალუტა სახელმწიფოებმა, ამ სუვერენულმა ორგანიზაციებმა, როგორც უნივერსალური ეკვივალენტის გარანტებმა, გადაწყვიტეს რომ მთლიანად საკუთარ თავზე მოერგოთ მთელი ეკონომიკა და შეექმნათ ახალი უნივერსალური ეკვივალენტი და ეწარმორბინათ იგი, ამისათვის კი გამოიყენეს საკუთარი „კანონიერი“ ძალაუფლება და უფლებები რომ განეხორციელებინათ ახალი იდეა, ეს საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იყო, რომლის შემდეგაც ქაღალდი გახდა მონეტარული სისტემის ევოლუციის ახალი საფეხური და მისი შემცვლელი. ვაჭრებმა გვერდით გადადეს თამასუქები და ბანკებმა დაიწყეს ბანკნოტების ბეჭდვა. ეს კერძო ღირებულების შემცვლელი ქაღალდები გახდა საქონლის ანდა მონეტის კანონიერი წარმომადგენელი. ისინი იყო საიმედო და პრაქტიკული ყიდვა/გაყიდვის დროს საქონელთან მიმართებაში. სახელმწიფომ გამონახა ახალი, მარტივი გზა, რომ შეექმნა არაფრისგან ღირებულება, და შეემცირებინა რეალური ღირებულების მოთხოვნა ბაზარზე გაცვლის პროცესის დროს. ამან მთლიანად შეცვალა მონეტარული სისტემა და თუ ადრე იგი წარმოადგენდა ძვირფას მეტალს რომელსაც ნამდვილად გააჩნდა ღირებულება, ახლა ის უკვე მხოლოდ ქაღალდს წარმოადგენდა რომელსაც ღირებულებას ანიჭებდა სახელმწიფო აპარატი საკუთარი სურვილის შესაბამისად. ყველა ვინც სარგებლობდა ახალი უნივერსალური ეკვივალენტით სახელმწიფოს უზრუნველყოფდა მას გარანტიით, საკუთარი ძალაუფლების საშუალებით. სახელმწიფო ქაღალდის ფული, რომელსაც თავისით, არ გააჩნია არანაირი ღირებულება – მას არ გააჩნია იმდენი ღირებულებაც კი რამდენიც სხვა ქაღალდის პროდუქტებს, მაგალითად ხელსახოცებს, ტუალეტის ქაღალდს – იღებს თავის სპეციალურ ღირებულებას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი, გამომდინარე იქიდან რომ სახელმწიფო ანიჭებს მას განსაზღვრულ ღირებულებას და ამბობს: ეს ქაღალდი არის 50, ეს 100 მარკა, ან დღეს უკვე – ევრო. ეს ორი ბანკნოტი არის რა თქმა უნდა ერთი და იგივე მათი სუბსტაციის გათვალისწინებით. განსხვავება მათ ღირებულებას შორის არის მხოლოდ გარედან დადგენილი, სახელმწიფოსგან, რომელიც ბეჭდავს სხვადასხვა ღირებულებებს მასზე. დღეს საქონლის, ნებისმიერი პროდუქტის თუ დოვლათის ღირებულება, არის გაზომილი და შეფასებული მხოლოდ სახელმწიფოს ქაღალდის ფულით, და ეს არ ხდება სხვანაირად. ფულის, როგორც ძვირფასი მეტალის ცირკულირება შეუძლებელია. გაცვლითი ეკონომიკა და თანამედროვე მონეტარული სისტემა უფრო ხშირად ხდება დაყენებული კითხვის ნიშნის ქვეშ, ეს უნდობლობა კი სრულიად სამართლიანი და მოსალოდნელია, როგორც ღირებულების თეორიის მონეტარული სისტემის მიმართ: თუ მე გამაქვს რაღაც პროდუქტი ბაზარზე და მივიღე უნივერსალური ღირებულება მის სანაცვლოდ – მაქვს მე ნამდვილად ჩემი საქონლის პროპორციული ღირებულება ? შემიძლია მე ვიყიდო რაღაც ჩემი საქონლის პროპოციული ღირებულების სანაცვლოდ ? ამგვარად გაცვლითი სისტემა ძირითადად კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, რადგანაც მას არ გააჩნია რეალური ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი და ის უბრალოდ წარმოადგენს არარსებულ, წარმოსახვით საშუალებას რომელსაც სახელმწიფოს მიერ აქვს მინიჭებული განსაზღვრული ნომინალური ღირებულება. 4. მონეტარული თეორიის გეზელისეული კრიტიკა, კერძო საკუთრება და ინტერესი 4.1. ვალუტის უზრუნველყოფა კრიტიკა ნათლად აჩვენებს რომ თანამედეროვე მონეტარული სისტემის გამოყენება დაუცველია, შესაძლოა დაკარგოთ ქაღალდის ბანკნოტები, მოგპარონ ან საერთოდაც დაეცეს მისი ღირებულება უეცრად. მონეტარული სისტემა და ღირებულების თეორია თავისთავად იწვევს უარყოფით დამოკიდებულებას, უნდობლობას რაც თავის მხრივ უკვე ნიშნავს მის ნაწილობრივ უგულვებელყოფას და მისი საჭიროების კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენებას. ა) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული საქონლით როგორ უნდა მოხდეს ეს? თუ ნომინალური ღირებულება არის დაბეჭდილი ბანკნოტზე და ქაღალდების დასტას გააჩნია იგივე ღირებულება რაც საქონელს, რანაირად იქნება გამყარებული საქონლის ღირებულება თუ მისი გაცემის სანაცვლოდ გამცემი მიიღების ქაღალდების დასტას, რომელსაც უბრალოდ სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული პირობითი ნომინალური ღირებულება გააჩნია და არ აქვს არანაირი რეალური ღირებულება. პროდუქტს ღირებულება ენიჭება სხვა პროდუქტების ღირებულების შესაბამისად, როცა რაღაც პროდუქტი პირველად ჩნდება ბაზარზე, როგორც წესი მას ენიჭება ღირებულება სხვა პროდუქტების ღირებულიების გათვალისწინების შედეგად, ანუ მარტივად რომ ვთვათ იმისათვის რომ განვსაზღვროთ პროდუქტის ღირებულება უნდა ვიცოდეთ სხვა პროდუქტების ღირებულება, ანუ ერთი პროდქტის ღირებულება განსაზღვრავს სხვა პროდუქტების ღირებულებებს. ასევე პროდუქტს ღირებულებას ანიჭებენ არა იმის მიხედვით თუ რა ჯდება მისი წარმოება, ტრანსპორტირება, ან რა არის მისი რეალური ღირებულება, არამედ იმის მიხედვით თუ რამდენად დეფიციტური ან მოთხოვნადია ეს პროდუქტი ბაზარზე. შესაბამისად ბაზარზე არსებული ნებისმიერი პროდუქტის ღირებულება უბრალოდ პირობითია. მაშინაც კი თუ არ არსებობს კაპიტალისტური ბაზარი და ჩვენ ვართ რეალურ სოციალიზმში, გაცვლითი სისტემის არსებობის შემთხვევაში ლოგიკურად გაჩნდება უნივერსალური ექვივალნტის არსებობის მოთხოვნილება და ეს ბოლოს მიგვიყვანს ისევ მონეტარულ სისტემამდე და კერძო საკუთრებამდე, იმ შემთხვევაში თუ არ შევქმნით ახალ, არსობრივად სხვა პრინციპებზე აგებულ საზოგადოებას რომელიც არ იქნება დაფუძნებული კაპიტალისტურ საბაზრო ეკონომიკაზე. ბ) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული ძვირფასი მეტალებით. ოქრო და ვერცხლი რომელიც ინახება ეროვნულ საცავებში, უზრუნველყოფს ქაღალდის ფულის ღირებულებას რომელიც ჩაშვებულია მიმოქცევაში. მაგრამ რეალურად კი თუ მოქალაქეებს უნდათ რომ ჩააბარონ და გადაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი მისივე ღირებულების ძვირფას მეტალში, ანუ სანაცვლოდ მიიღონ შესაბამისი ღირებულების ძვირფასი მეტალები რომლითაც ვითომ მათი ბანკნოტებია გამყარებული, ეს არ ხდება და არც მოხდება, იმიტომ რომ რეალურად ძალიან მცირე რაოდენობის ძვირფასი მეტალი არსებობს რომელიც ინახება საცავებში და სიცრუეა ის რომ იგი ამყარებს ვალუტას, ისინი არაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ადეკვატური და შესაბამისი, გამომდინარე აქედან, რომ გაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი ძვირფას მეტალში ის ვერ აანაზღაურებს მიმოქცევაში ჩაშვებულ ყველა ბანკნოტზე გამოსახულ ღირებულებას. მთელი რაოდენობა ძვირფასი მეტალებისა, რომელიც ინახება ბანკში, არის მკვდარი კაპიტალის გროვა, ის არის ყოველთვის მიტაცებული და მისაკუთრებული სახელმწიფოს თუ კაპიტალისტის მიერ კანონის ძალით და წარმოადგენს მხოლოდ ნაწილს მიმოქცევაში არსებული ფულისა. ამ ტიპის გამყარება მხოლოდ მანამდე მუშაობს სანამ სჯერათ მისი და მას აქვს ნდობა საზოგადოების მხრიდან. რეალურად სახელმწიფოს არ შეუძლია უზრუნველყოს ფულის ღირებულების გამყარება. როგორც სახელმწიფოს მმართველი კლასების წარმომადგენლები ამბობენ: ქაღალდების დასტას რომელსაც თვითონ მიანიჭებენ ნომინალურ ღირებულებას არის იმდენივე რამდენიც ერთი უნცია ოქრო – ვის სჯერა ეს ? მოთხოვნის არსებობის შემთხვევაში საცავებში არსებული ოქრო რომ გადაცვალონ ნებისმიერი რაოდენობის ქაღალდის ფულში, ამდენი ოქრო არ გააჩნია სახელმწიფოს, უფრო მეტიც, იმდენი ოქრო რამდენიცაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ჯამური ღირებულება, არა რომელიმე კონკრეტულ სახელმწიფოში, არამედ საერთოდ ერთად აღებულ მთელს მსოფლიოში არ არის. 4.2. მიწის იჯარის წინააღმდეგ, უშრომელი სარგებელი და შემოსავალი თანამედროვე კაპიტალისტური სახელმწიფოები აგებულია პრინციპზე – ვინც არ მუშაობს ის არ იღებს საჭმელს, ეს კი ძალიან ჰგავს XX საუკუნის პირველი ნახევრის ნაცისტურ გერმანიას, სადაც ევთანაზია ხორციელდებოდა მასობრივი მასშტაბით იმათ წინააღმდეგ, ვინც იმ დროისთვის “ეკონომიკურ ტვირთს” წარმოადგენდა, ფაშისტებმა გამოსცეს ბრძანება იმ ბავშვების რეგისტრაციის შესახებ, რომლებიც დაავადებულნი იყვნენ ჰიდროცეფალიით, ცერებრალური დამბლით და სხვა დაავადებებით. ამ კატეგორიას უკეთებდნენ ევთანაზიას ფენობარბიტალის ჭარბი დოზის შეყვანით. ევთანაზია იყო საშულება ”საზოგადოებისათვის ზედმეტი ტვირთის მოსაცილებლად”. შესაბამისად მსგავსი დამოკიდებულება, ლოგიკურად მიგვიყვანს ისეთ საზოგადეობამდე რომელშიც შრომის უნარის არ მქონე ადამიანები, კაპიტალიზმისთვის გამოუსადეგარი ადამიანები შიმშილით მოკვდებიან, კაპიტალიზმს სჭირდება მხოლოდ ისეთი საზოგადოება რომელშიც არსებობენ მარტო ისინი ვინც არიან ჯანრმთელები და შრომისუნაირიანები, და ყველა სხვა უბრალოდ „ზედმეტი ტვირთია“ კაპიტალისტური წესრიგისათვის. გეზელის თავისუფალი ეკონომიკა ეწინააღმდეგება განვითარებულ კაპიტალიზმს კაპიტალიზმამდელი იდეალით: მწარმოებლების საწარმოო საშუალებებისგან მოწყვეტის თავიდან ასაცილებად ის გვევლინება იდეის დამცველად რომელიც წარმოადგენს უკან დაბრუნებას ისეთ სახელმწიფო სისტემაში, სადაც მწარმოებლები არიან ფერმერები და ხელოსნები და ამავე დროს საკუთარ საქონელს თვითონვე ყიდიან ბაზარზე. ეს იდეა ასევე პოპულარულია მათ შორის ვინც მხარს უჭერს თანამედროვე კაპიტალისტური სისტემისგან დამოუკიდებლად, მის გარეთ არსებობას, გარკვეულწილად, რადგან სრული მოწყვეტა არსებული სისტემიდან შეუძლებელია, მასში არსებული სერვისების და პროდუქტების გამო რომლის მისაღებადაც ადამიანებს უწევთ ურთიერთობა არსებულ კაპიტალისტურ სისტემასთან, ისინი გამოსავალს ხედავენ სასოფლო სამეურნეო ტიპის კომუნების არსებობაში. რაც ყველაზე აშკარად და ადვილი შესამჩნევია, არის ის რომ თანამედროვე ეკონომიკის პირობებში გარემო, საზოგადოება მტრული და ძალადობრივია, ის მთლიანად მშრომელთა შორის კონკურენციაზეა აგებული და არა ურთიერთდახმარებაზე. ეს მოდელი, აგებულია იმ იდეაზე რომელიც მიიჩნევს რომ თითქოს ჩვენ, არ შეგვიძლია ამ ეკონომიკური სისტემის გარეშე არსებობა, და რომ კონკურენცია განაპირობებს პროგრესს, რეალურად კი ეს კონკურენცია წარმოადგენს კაპიტალის და გავლენებს შორის დაპირისპირებას, და არა ნიჭსა თუ გამომგონებლობის უნარს შორის, ისტორიიდან ნიკოლა ტესლას და თომას ედისონის „კონკურენციის“ მაგალითის მოტანაც საკმარისია რომ მივხვდეთ რას ნიშნავს რეალურად კაპიტალიზმის პირობებში კონკურენცია, თომას ედისონი, მდიდარი კაპიტალისტი საკუთარი ბიზნეს ინტერესებიდან გამომდინარე მუდმივად ხელს უშლიდა მეცნიერს საკუთრი იდეების გავრცელებაში და მანამდე კი მის ექსპლუატაციას ეწეოდა, როცა ამუშავებდა თავისთან, შესაბამისი ანაზღაურების გარეშე, თანამედროვე კაპიტალისტური ეკონომიკა ისევ ამ პრინციპებზე დგას. მაგალითისთვის, რომ ავიღოთ თუნდაც აშშს 2013 წლის სამხედრო ბიუჯეტი, მან შეადგინა 682 მილიარდი აშშ დოლარი, განათლების კუთხით კი ბიუჯეტი 71 მილიარდი აშშ დოლარი, ესენი მთელი ბიუჯეტის 2 და 18 პროცენტია, მეცნიერებისთვის კი გამოყოფილი იყო 7.5 მილიარდი, რაც მხოლოდ 0.2 პროცენტია, რაც ნიშნავს იმას რომ კაპიტალისტური სახელმწიფოები ორიენტირებულია კონფლიქტებზე, ომებზე, და შესაბამისია მათი ბიუჯეტიც. არსებული სიმდიდრის, დოვლათის უდიდესი ნაწილი უაზროდ და უმისამართოდ ნადგურდება, კონფლიქტებში, ომებში და მსოფლიოში გავლენის სფეროების გადანაწილებს პროცესში, მილიტარიზაცია სახელმწიფოს არსებობისთვის ბუნებრივი და დამახასიათებელი პროცესია, რადგანაც წინააღმდეგ შემთხვევაში სახელმწიფოს თუ არ შეეძლება კაპიტალიზმის და ბიუროკრატიის დაცვა, ან არ გადაიტანს მოსახლეობის ყურადღებას სოციალური პრობლემებიდან გარე კონფლიქტებსა თუ ხელოვნურად, თავისივე შექმნილ ძალადობაზე, მისი ლეგიტიმაცია და საჭიროება ეჭვის ქვეშ დადგება, რაც ასევე საფრთხის ქვეშ აყენებს კაპიტალიზმს რომელიც დღეს, სახელმწიფოს არსებობის პირობებში საუკეთესოდაა დაცული, შესაბამისად სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანაც ამ კუთხით მუშაობს. ამ ყველაფრის შესანიღნად და შესალამაზებლად კი განათლების სისტემა სკოლიდანვე მუშაობს, ასევე მედიაც აქტიურადაა ჩაბმული ამ პროცესში, და სახელმწიფო ამ პროპაგანდისტული მანქანის საშუალებით ქმნის შეფერადებულ რეალობას რომელიც ნიღბავს შიმშილს, ძალადობას, ექსპლუატაციას, და ჩაგვრას. თანამედროვე ეკონომიკაში შექმნილ, არსებულ მოდელებს და ამ მოდელებით აზროვნებას ახასიათებს შემდეგი: ისინი ყოველთვის მათთვისაა სასარგებლო და მათ ინტერესებზეა მორგებული ვინც შექმნა იგი. მას კი ყველა ჩვენგანი იყენებს, მიუხედავად იმისა რომ სარგებელს მხოლოდ მცირე ნაწილი – მმართველი კლასი ნახულობს, სწორედ ამიტომ მათთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა მსგავსი მოდელების არსებობა და თუ ვინმე ცდილობს შემოიტანოს ალტერნატივა, რომელიმე ინდივიდი ან ადამიანთა ჯგუფი, ცდილობს შექმნას უფრო მოქნილი, დახვეწილი მოდელი, თუ საერთოდ რევოლუციური, ახალი ტიპის სქემა, ეს ყველაფერი ან იგნორირებულია, ან იბლოკება ან სულაც ხდება თავდასხმის ობიექტი მმართველი კლასის მხრიდან. ის რაც არ არის სასარგებლო მმართველი კლასისთვის ავტომატურად იქცევა სამიზნედ, თავდასხმის ობიექტად და იწყებს მუშაობას პროპაგანდისტული მანქანა რომელიც არწმუნებს ყველას არსებული მოდელის უალტერნატივობაში და შეუცვლეობაში, ასევე ამახვილებს ყურადღებას მის დადებით მხარეებზე, რაც სრული სიცრუეა და ვერ უძლებს კრიტიკას. უკიდურეასდ გამოუვალი სიტუაციის დროს კი, როცა უკან დასახევი გზა აღარ რჩება მმართველ კლაას, ისინი მიდიან კომპრომისზე და ამით ანეიტრალებენ იმ მუხტს, იმ პროტესტს, რომელიც მოდის ჩაგრული, ექსპლუატირებული უმრავლესობისგან, აძლევენ მცირედს მათ – და ინარჩუნებენ მართვის სადავეებს, სიტუაცია არის იგივე, უბრალოდ შელამაზებული და დაფარული იმ კომპრომისით რაზეც მიდის მმართველი კლასი. მაგალითად პროგრესული საშემოსავლო გადასახადი, რაც გულისხმობს განსხვავებულ, შესაბამის საშემოსავლო ტარიფების დაწესებას მაღალი შემოსავლის მქონე მოქალაქეებისთვის. თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში კერძო საკუთრების იჯარა არის ძალიან ჭკვიანური გზა მისმა მფლობელმა მიიღოს უშრომელი შემოსავალი: მთავარი საკითხია ის თუ როგორ ჩნდება ეს კერძო საკუთრებები, თუ რატომ ხდება მისი მისაკუთრება და გამოყენება მათ მიერ ვინც მის სანაცვლოდ გასცა რეალური ღირებულების არ მქონე, პირობითად მინიჭებული ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი. ეს არის ერთ ერთი ფუნდამენტური ელემენტი კაპიტალისტური სისტემის კონსტრუქციის ერთობლიობაში რომელიც უბრალოდ მორგებულია – მმართველი კლასის ინტერესებზე და ჩაგრული ფენის ექსპლუატაციაზე. 4.3. წარმოება: ადამიანის ფუნდამენტური უფლება შრომა, იმ პირობით თუ ის არის პატიოსანი და მშრომელის საკუთრება, უნდა იყოს კარგად ანაზღაურებადი და დაფასებული. დღეს კი ვინც მუშაობს მხოლოდ იმდენი ანაზღაურება აქვს რომ შიმშილით არ მოკვდეს და საკვები მიიღოს, ამ მიზერულ ანაზღაურებასაც კი მხოლოდ იმის გამო იღებს მშრომელი რომ კაპიტალისტებმა მუშახელი არ დაკარგონ. თუ ვინმე აწარმოებს იმას რაც მას შეუძლია ან უნდა რომ აწარმოოს, მან უნდა იპოვოს მყიდველი მის მიერ შექმნილი პროდუქტისათვის, რომ შემდეგ იყიდოს ბაზარზე ის რაც სჭირდება არსებობისათვის, მაგრამ თუკი მან ვერ გაყიდა მის მიერ წარმოებული პროდუქტი, მას არ შეუძლია ყიდვის შემთხვევაში შესთავაზოს სანაცვლოდ რაიმე ეკვივალენტური, შესაბამისად მისი მოთხოვნილებები იქნება უარყოფილი და დაუკმაყოფილებელი. კაპიტალიზმის პირობებში ყველას მოთხოვნილება დაკმაყოფილებული არ არის, ბაზარზე შესაძლოა არსებობდეს ყველა სახის პროდუქტი, მაგრამ მისი მიღება შეუძლია მას ვინც ფლობს უნივერსალურ ეკვივალენტს, კაპიტალს, შეიძლება სულაც გადაყარონ პროდუქტი, ან გაანადგურონ, მაგრამ მას უფასოდ არ მოგცემენ, ეს ეწინააღმდეგება საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს, რომელზეც კაპიტალიზმია აგებული. თანამედროვე მსოფლიოში ჩვენს მიერ წარმოებული საკვები 12 მილიარდ ადამიანის გამოსაკვებადაა საკმარისი, მაგრამ ყოველ დღე 100 000 ადამიანი კვდება შიმშილისგან, იმ დროს როცა ტონობით საკვები იყრება ყოველდღიურად ნაგავსაყრელებზე, ტონობით პური რომელიც ორი დღის შემდეგ არ იყიდება, როცა ის ჩვეულებრივად ვარგისია საკვებად იყრება ნაგავში და ნადგურდება, იგივენაირად ხდება სხვა პროდუქტებთან დაკავშირებით იმ ფონზე როცა ჩვენს გარშემოც კი ამდენი ადამიანი შიმშილობ ან ვერ იკვებება სრულფასოვნად. დაგეგმილი ეკონომიკა უპირისპირებს თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკას: დაგეგმილი ეკონომიკა ნიშნავს უპირველესად მხოლოდ იმას რომ საჭირობა, მოთხოვნილების შესაბამისად უნდა მოხდეს პროდუქციის წარმოება, ჯერ უნდა განისაზღვროს მოთხოვნილებები და შემდეგ მოხდეს საჭირო რაოდენობის პროდუქტის წარმოება. გეგმა უზრუნველყოფს რომ რაც არის წარმოებული არის ზუსტად იმდენი, რამდენის მოთხოვნილებაც არსებობს. დღეს, ინტერნეტის და თანამედროვე ტექნოლოგიების პირობებში, ეს სულაც არ არის რთული წარმოსადგენი და არ იქნება პრობლემა რომ ყველამ, თვითონვე ჩამოაყალიბოს საკუთრი სურვილები და მოთხოვნილებები და ასევე განისაზღვროს წარმოების შესაძლებლობები და შეგროვებული ინფრომაციის გაანალიზების და დახარისხების შედეგად განისაზღვროს წარმოებისათვის საჭირო გეგმა. დაგეგმილი ეკონომიკის საწინააღმდეგოდ, ყოველთვის არის წამოყენებული მოსაზრება რომ მსგავსი ეკონომიკა აუცილებლად წარმოშობს კონკრეტული პროდუქტის დეფიციტებს, და არ იქნება მოთხოვნილების და საჭიროების შესაბამისი. ასევე ხშირად ჩნდება კითხვა თუ ვინ იქნება ის ვინც განსაზღვრავს საჭიროებებს, მოთხოვნილებებს, დააგეგმარებს მათ, გაუწევს კოორდინაციას და ა.შ. ამის საპასუხოდ კი დაგეგმილი ეკონომიკის მოდელი გვთავაზობს რომ ყველა ადამიანი თავად იყოს ჩართული მოთხოვნილების, საჭიროების განსაზღვრის თუ საწარმოო გეგმის შედგენის საკითხებში ჩართული, ის რომ ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილებები, როგორიცაა საკვები, წყალი, ტანსაცმელი და თავშესაფარი უპირობოდ უნდა იქნას დაკმაყოფილებული, ეს ბუნებრივია ასეც იქნება, სხვა დანარჩენი საწარმოო გეგმის განსაზღვრა თუ დადგენა იმისი რა პროდუქტი უნდა შეიქმნას ან რა რაოდენობით წარმოადგენს განხილვის და მსჯელობის საგანანს რომელიც ზემოთხსენებული პრინციპებით უნდა მოხდეს. კერძო ინიციატივას უნდა გამოიჩინოს ყველამ რათა განისაზღვროს თუ რა ან რამდენი უნდა იწარმოოს. და ამგვარად ის აბსურდები და ანომალიები რაც ახასიათებს კაპიტალისტურ ეკონომიკას ძალადობრივი და სულელურიც ჩანს ამ ფონზე: ვიღაცამ უნდა აწარმოოს პროდუქტი რომელიც არავინ იცის სჭირდება თუ არა საზოგადოებას, და შემდეგ იფიქროს მის გასაღებაზე, ისე რომ არ გაიგოს ყველას აზრი მოთხოვნილების თუ საჭიროების შესახებ, უბრალოდ მიაწოდოს მათ პროდუქტი და დააჯეროს ისინი რომ მათ სჭირდებათ ეს, რეკლამების თუ სხვა კონსუმერული ტვინის რეცხვის საშუალებებით. მას კი ვისაც არ შუძლია საკუთარი წარმოებული პროდუქტის რეკლამირებაში ფული ჩადოს ან უბრალოდ მის მიერ შექმნილი პროდუქტი არ არის მოთხოვნადი, ან ზედმეტად დაბალანაზღაურებადია კონსუმერულ კაპიტალისტურ საზოგადოებაში უწევს აწარმოოს სხვა პროდუქტი, შექმნას ის რაც არ უნდა, აკეთოს ის რაც არ სურს, რომ არ მოკვდეს შიმშილით და იარსებოს, ინდივიდუალური წარმოება კაპიტალისტურ ბაზარზე, დიდი კაპიტალის და გავლენიანი მფარველების გარეშე იმდენად რთული და უშედეგოა რომ მწარმოებელს მოგება თითქმის არ რჩება, მან ჯერ უნდა შექმნას პროდუქტი და შემდეგ მოძებნოს ვინმე მყიდველი, იპოვოს ვინმე ვინც გადაიხდის ფულს მისი პროდუქტისთვის, ან ელოდოს როდის გამოჩნდება შესაბამისი მყიდველი და მერე შექმნას პროდუქცია. აქედან გამომდინარე კაპიტალისტური ეკონომიკა კრახისთვისაა განწირული და ხშირად ეფლობა ეკონომიკურ კრიზისებში. მთელი ეს პროცესი ყველაზე მეტად საზიანო კაპიტალის არ მქონე, დაბალ სოციალურ საფეხურზე მყოფი ადამიანებისთვის არის და ხშირად ეს ზიანი არამარტო შიმშილს არ მატერიალური სიდუხჭირის, არამედ ზოგჯერ სიკვდილის მიზეზიც ხდება ხოლმე. ეს სოციალური უთანასწორობა ამ ყველაფერთან ერთად წარმოშობს კლასობრივ დაყოფას, და უფსკრულს კლასებს შორის, ერთ მხარეს დგანან ადამიანები რომლებსაც საკუთარი თავის გადარჩენისთვის, და საკვების მოპოვებისთვის ყოველდღიური მძიმე ბრძოლის გადატანა უწევთ, ხოლო მეორე მხარეს კი დგანან ადამიანები რომლებიც სწორედ სხვების შიმშილის და სიღარიბის ხარჯზე მდიდრდებიან და აგროვებენ კაპიტალს. ამ ყველაფერს კაპიტალისტური სისტემის დამცველები ბუნებრივი გარდაუვალობით ხსინიან და ასევე ამბობენ რომ ადამიანების ბუნება ასეთია. თვითონ ზემოდან ქმნიან პრობლემას ხელოვნურად და შემდეგ დამნაშავეებად გამოყავთ ისევ დაზარალებული, ექსპლუატირებული ადამიანები. 4.4. ნაღდი ფული, შუამავალი სასაქონლო ბირჟაზე ხშირად ამბობენ რომ სილვიო გეზელს სურდა მონეტარული სისტემის გაუქმება. მაგრამ მე რაც ვისწავლე და წავიკითხე მისი ნაშრომებიდან, აქიდან გამომდინარე შემიძლია განვაცხადო რომ გარკვეულწილად არ არის ასე. მას უნდოდა რომ ფული გამხდარიყო ფუნქციური სასაქონლო ბირჟაზე და არ იყო მონეტარული სისტემის სრული გაქრობის წინააღმდეგი. მას ჰქონდა თავისი თეორიები იმის შესახებ თუ ვინ მართავს და ვისი ინტერესები დგას მონეტარული სისტემის უკან. მას განსაკუთრებით უნდოდა რომ თავიდან აეცილებინა მონეტარული სისტემის გაქრობა მიმოქცევიდან. მას უნდოდა რომ ფული მოგროვებულიყო და გამხდარიყო ცალკეული საქონელი, რომელსაც შემდეგ ისევ გამოიყენებდნენ სპეკულაციისთვის. მას უნდოდა დაეტოვებინათ ის მიმოქცევაში, ამიტომ მისი ფულის შეზღუდვის თეორია: ფულის დაგროვება უსარგებლოა და საჭიროა მისი შემცირება. იმიტომ რომ მას უნდოდა უარი ეთქვა უნივერსალურ ეკვივალენტზე, ფული ყოველთვის უნდა დარჩენილიყო მიმოქცევაში და უნდა მომსახურებოდა საქონლის გაცვლას, შეესრულებინა შუამავლის როლი. მისი იდეა ფულის შემცირების შესახებ გვაძლევს საფუძველს ვთქვათ რომ ის იყო სასაქონლო ბირჟის უპირობო დამცველი. ხშირად ადგილობრივი ვალუტის შემოღება მიაჩნიათ არსებული ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის საშუალებად, გეზელის თეორია ეთანხმება ამ იდეას, მე მოვიყვან ორ მაგალითს რომ წარმოვაჩინო როგორი სარისკოა მონეტარული სისტემის არსებობა- იმიტომ რომ სხვადასხვა სავალუტო სისტემების შემოღების აუცილებლობა ბუნებრივად ხდება კრიტიკულ სიტუაციებში და ის გამოირჩევა არასტაბილურობით და დიდხანს ვერ ახერხებს არსებობას, მალევე ქრება ან გარე ჩარევის ანდაც ბუნებრივად, უსარგებლო ხდება. 5. სიმბოლური ფული – ადგილობრივი მონეტარული სისტემა როგორც „ალტერნატივა“ ა. ვერგელი 1930 წელს, ავსტრიული ქალაქი ვერგელი გაკოტრდა მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის გამო და ის ვეღარ უხდიდა ანაზღაურებას საკუთარ დასაქმებულ მოქალაქეებს. 1932 წელს ქალაქის მერმა გადაწყვიტა შემოეღო ადგილობრივი ვალუტა, რომელიც მიღებული უნდა ყოფილიყო არსებულის ნაცვლად, დასაქმებულებს ანაზღაურებას უხდიდნენ ადგილობრივი ვალუტით, ფაქტობრივად ამ გზით მოხერხდა რეგიონალური გადახდის უნარიანობის შექმნა და სასაქონლო ბრუნვის აღდგენა ვერგელში და მის შემოგარენში. მალე მასს სამ სხვა რეგიონშიც მიბაძეს, მათაც ასევე უნდოდათ რომ შემოეღოთ ადგილობრივი ვალუტა. ვერგელის რეგიონულმა ვალუტამ აღადგინა ეკონომიკა იმ დროს როცა კრიზისის შედეგად იგი სრულიად განადგურებული იყო. ავსტრიის ეროვნული ბანკი თავიდანვე ეწინააღმდეგებოდა ვერგელის რეგიონალურ ვალუტას – ეს იყო გამოწვევა სახელმწიფო მონოპოლიისთვის და მონეტარული სისტემისთვის – რაც ლოგიკურად დამთავრდა სახელმწიფო სისტემის სასარგებლოდ, 1933 წელს ეს ყველაფერი აღიკვეთა სახელმწიფოს უხეში ჩარევის შედეგად, რომელმაც გამოიყენა პირდაპირი ზეწოლა რეგიონზე და განახორციელა შეიარაღებული ქმედება, სამხედრო ინტერვენციის გზით. ამან არსებულ თვითთმართველობას მოუსპო ამ იდეების გავრცელების შანსი და სახელმწიფომ დაიბრუნა მონოპოლია. ბ. არგენტინა 1991 წელს, არგენტინამ უარყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ინიციატივა, რომლის თანახმად ადგილობრივი ვალუტა – პესო უნდა გათანაბრებოდა დოლარს რომ შეეჩერებინათ მიმდინარე ინფლაცია ქვეყანაში და დაესტაბილურებინათ ვალუტა. ერთ ერთი აუცილებელი პირობა იყო ის რომ არგენტინის სახელმწიფოს უნდა შეეწყვიტა ვალუტის გამოცემა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდს ეკონტროლებინა მონეტარულ პოლიტიკა არგენტინაში. იმის ერთ ერთი შედეგი რომ არგენტინამ არ შეასრულა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მოთხოვნები, იყო ის რომ პროდუქციის ექსპორტირება უჯდებოდა უფრო ძვირი და დაკარგა საექსპორტო ბაზრები. პარალელურად შიდა ბაზარზე არგენტინული პროდუქტი აღარ იყო კონკურენტული იაფასიან იმპორტირებულ პროდუქტთან შედარებით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა აიძულა არგენტინის მთავრობა რომ მოეხდინა წამგებიანი კომპანიების პრივატიზება. ამ პრივატიზაციის შემდეგ კი კომპანიებმა ვერ მიიღეს საჭირო სუბსიდიები, რომელსაც საჭიროებდნენ ისინი რომ არ განეცადათ სრული კრახი, რეალურად კი სახელმწიფოს, რომელიც იმ დროს ისედაც კრიზისში იმყოფებოდა არც შეეძლო ეს, პრივატიზაციას კი ხშირ შემთხვევაში აქვს იგივე ეფექტი რაც დახურვას. ამ გზით, 1991 წლიდან 2000 წლამდე არგენტინამ მოახდინა საკუთრი ინდუსტრიის წამყვანი ნაწილის ლიკვიდაცია, რომელიც სათავეს იღებდა ხუან დომინგო პერონის მთავრობის დროიდან. ამ კომპანიებს შორის იყო სარკინიგზო ქსელი, საავიაციო, საავტომობი და სამხედრო ინდუსტრია, ასევე ენერგეტიკის და სამომხმარებლო ინდუსტრიის სფეროები. არგენტინა მთლიანად გახდა დამოკიდებული იმპორტზე. მას უწევდა უფრო და უფრო მეტი რაოდენობის იმპორტირება პროდუქტისა, რომელიც უკვე აღარ იწარმოებოდა ადგილობრივად. ამრიგად მისი სავაჭრო დეფიციტი გაიზარდა. არგენტინას ჰქონდა ყველაზე დიდი პრობლემა საკუთარი ობლიგაციების მსოფლიო ბაზარზე გადაცვლისას, სახელმწიფოს დავალიანება კი იზრდებოდა ეკონომიკის ვარდნის პარალელურად. ამ ყველაფერმა გამოიწვია ეროვნული ეკონომიკის სრული კრახი და ჩამოშლა 2001-2002 წლებში. უკვე 90_იან წლებში, ღირებულება დაკარგულ ვალუტას ჰქონდა თავისი შედეგი. ჩრდილო პროვინციებში, არ იყო ფული, ყველა წარმოება რაც კი იყო განვითარებული მანამდე, აღარ არსებობდა. ერთადერთი იყო სახელმწიფო სამსახურები, რომლებიც ფუნქციონირებდა და ადამიანები იყვნენ დასაქმებულები: მასწავლებლები, მოსამსახურეები, ექიმები. თუმცა ისინიც ხშირად ვერ იღებდნენ ხელფასებს თვეების განმავლობაში, ასევე სასოფლო სამეურნეო წარმოება, როგორც დამხმარე საარსებო საშუალება. იმისათვის რომ შეენარჩუნებინათ მონეტარული სისტემა, პროვინციებმა დაიწყეს საკუთარი ფულის გამოცემა – რომელიც მხოლოდ ლეგიტიმური იყო ადგილობრივად, საკუთარ პროვინციაში. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა თვალი დახუჭა ამა ფაქტზე, რადგანაც ადგილობრივი ვალუტა მათთვის არ წარმოადგენდა პრობლემას, მათი მთავარი სამიზნე იყო ეროვნული ვალუტა. მსგავსი მოვლენების ფონზე 90_იანი წლებში შიმშილის გამო ხდებოდა აჯანყებები პროვინციებში, რომლებსაც არგენტინის მთავრობა ახშობდა პოლიციის და არმიის საშუალებით. რისთვის არის საჭირო მონეტარული სისტემა ? 1.ზოგადად რომ შენარჩუნდეს სახელმწიფოს ერთობლიობა. თუ ჩვენ ყველა არ მივიღებთ ხელფასებს, როგორც სახელმწიფო მოხელეები: მასწავლებლები, საჯარო მოხელეები, ექიმები, ან უბრალოდ ნებისმიერ სამსახურში დასაქმებული ადამიანები – რისთვის უნდა ვიმუშავოთ ჩვენ ? ეს საფრთხეს უქმნის არსებულ კაპიტალისტურ წესრიგს რომელიც სწორედ მონეტარულ სისტემაზეა აგებული და კაპიტალისტური ეკონომიკის მხარდამჭერები ყველა გზას იყენებენ რომ ადამიანები დაარწმუნონ ფულის არსებობის აუცილებლობაში, კაპიტალიზმი იყენებს სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანას და ყველა საშუალებას რომ ეკონომიკის კაპიტალისტური პრინციპები იქნას გამოყენებული. 2. რომ შეინარჩუნდეს ინფრასტრუქტურა, იფუნქციონიროს მუნიციპალურმა ტრანსპორტმა, იარსებოს სახელმწიფო სამსახურებმა, პოლიციამ, რაც თავის მხრივ სისტემის დაცვის და მასების გაკონტროლების, დაშინების და დასჯის საუკეთესო და საუკუნეების მანძილზე დახვეწილი მეთოდია, ასევე იმისათვის რომ პროვინციულ ქალაქებსა და დედაქალაქს შორის იყოს კავშირი და ა.შ. ახლა მე არ მინდა თავი შევაწყინო ვინმეს უფრო მეტი დეტალებით 30_იანი წლების ავსტრიის ან 90_იანი წლების არგენტინის შესახებ. მე მხოლოდ იმიტომ მოვიტანე ეს მაგალითები რომ ასეთი საშუალება ადგილობრივი ვალუტის შესახებ არის გეზელის თეორიაში მოყვანილი. ადგილობრივი ვალუტა იქმნება რეგიონში მაშინ როცა გლობალური ვალუტა განიცდის ინფლაციას და პროდუქციის ღირებულება ქრება, კაპიტალისტური ეკონომიკის კრახის, კრიზისის გამო, მაგრამ მიუხედავად ამისა წარმოებული პროდუქციის ღირებულების პრინციპი და სასაქონლო ბირჟა უნდა იყოს შენარჩუნებული. ისინი საჭიროა: რადგანაც მონეტარული სისტემა უბრალოდ არის უნივერსალური ეკვივალენტი რომელიც წარმაოდგენს ღირებულებას, და არსებული ეკონომიკის პრინციპები მოითხოვს ამ უნივერსალური ეკვივალენტის არსებობას. თუ ვინმეს მიაჩნია რომ ადგილობრივი ვალუტის გამოცემა არის კრიზისისგან თავის დაღწევის საშუალება, მას ბოლომდე არ ესმის რა არის ფული: უპირველესად, უნივერსალური ეკვივალენტი რომელსაც აღაირებს ყველა, და ეთანხმება რომ ის წარმაოდგენს ღირებულებას. მეორე, უბრალოდ ღირებულების გამოხატვა არის საშუალება ბიზნესითვის: მონეტარული სისტემის ადგილობრივი ვალუტის კონტექსტში განხილვის მცდელობა, და მისი შენარჩუნება როგორც მიმოქცევის საშუალება, არის მხოლოდ მცდელობისა რომ გადავარჩინოთ კაპიტალისტური ეკონომიკა, კაპიტალიზმის კრიზისის შედეგად გამოწვეული კრახისგან რომ მას შეეძლოს კვლავ აღდგმოა მოგვიანებით სრული ძალით კონტროლის აღება ხელში: რომ უზრუნველყოს მათი კეთილდღეობა და აღმატებული, გაბატონებული, პრივილეგირებული მდგომარეობა ვისაც აქვს კერძო საკუთრება და კაპიტალი ასევე მხარდაჭერა სახელმწიფოსგან, რომ კვლავ განაგრძოს ექსპლუატაცია მათი, ვისაც არ გააჩნია ეს ყოველივე და მიეკუთვნება მოსხლეობის ღარიბ, მშრომელ ნაწილს. რეგიონალური ვალუტის შექმნა, როგორც მონეტარული სისტემის ყველა სხვა მოდიფიკაცია, ლოგიკურად ისევ მიგვიყვანს ექსპლუატაციამდე, კლასობრივ დაყოფამდე, კაპიტალიზმამდე და სახელმწიფომდე, იმისათვის რომ თავიდან იქნას ეს ყველაფერი არიდებული უნდა რადიკალურად შევცვალოთ არსებული პრინციპები ანარქისტული პრინციპებით. - See more at: http://a-library.org/monetaruli-sistemebi/#more-1167 დევიდ გრებერი – ფული უბრალოდ ქაღალდია, რომელიც ბანკებს ამოძრავებს September 14, 2015 vepkhvia 1930-იან წლებამდე, ჰენრი ფორდი ამბობდა, რომ კარგია, როცა ამერიკელების უმრავლესობამ არ იცის თუ რეალურად როგორ მუშაობენ ბანკები. მათ რომ ეს ცოდნოდათ, „რევოლუცია მოხდებოდა ხვალ დილამდე“. გასულ კვირას აღსანიშნავი რამ მოხდა. ინგლისის ბანკმა „კატა ჩანთიდან გამოუშვა“. თეორიას, რომლის სახელწოდებაა „ფულის შექმნა თანამედროვე ეკონომიკაში“, სამი ეკონომისტი ავტორი ჰყავს ბანკის ფინანსური ანალიზის დირექტორატიდან. მათ ცალსახად განაცხადეს, რომ საერთო გავრცელებული მოსაზრება იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ბანკი – მცდარია. ამ სახის პოპულიზმით კი ერეტიკული პოზიციები უფრო მეტად უკავშირდება ისეთ ჯგუფებს, როგორიცაა მაგალითად – დაიკავე ვოლ სთრითი. რომ იგრძნოთ თუ რამდენად რადიკალურია ბანკის ახალი პოზიცია, განიხილეთ საყოველთაოდ მიღებული ხედვა, რომელიც ბაზისია საჯარო პოლიტიკაში ყოველგვარი დებატისა. ხალხს შეაქვს თავისი ფული ბანკში. შემდეგ ბანკი ამ ფულს გაასესხებს პროცენტით – ან ჩვეულებრივ მომხმარებლებზე, ან მეწარმეებზე, რომლებიც მის ინვესტირებას მოახდენენ რამე მომგებიან საწარმოში. სინამდვილეში, ნაწილობრივი სარეზერვო სისტემა ნებას რთავს ბანკს გაასესხოს იმაზე გაცილებით მეტი თანხა, ვიდრე ეს რეზერვშია, ხოლო თუ დანაზოგები არ კმარა, კერძო ბანკს შეუძლია ისესხოს მეტი ფული ცენტრალური ბანკიდან. ცენტრალურ ბანკს შეუძლია დაბეჭდოს იმდენი ფული, რამდენიც მოუნდება. მაგრამ მაინც საფრთხილოა, რომ არ დაბეჭდოს ძალიან ბევრი. მართლაც, ჩვენ ხშირად გვეუბნებიან რომ სწორედ ამის გამო არიან დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკები პირველ ადგილზე. მთავრობებს თავად რომ შეეძლოთ ფულის ბეჭდვა, რასაკვირველია ისინი ძალიან ბევრს გამოუშვებდნენ, და საბოლოო ჯამში ინფლაცია ეკონომიკას ქაოსში გადაიყვანდა. ისეთი დაწესებულებები, როგორებიცაა ინგლისის ბანკი ან შეერთებული შტატების ფედერალური რეზერვი, შეიქმნა იმისათვის, რომ ყურადღებით დაარეგულირონ ფულის მიწოდება, რათა თავიდან აიცილონ ინფლაცია. სწორედ ამიტომ, მათ ეკრძალებათ ხელისუფლების პირდაპირ დააფინანსება, ვთქვათ, სახაზინო ობლიგაციების ყიდვით, მაგრამ ამის ნაცვლად აფინანსებენ კერძო ეკონომიკურ საქმიანობას, რომელიც ხელისუფლებას უხდის. ეს არის მოცემულ საკითხზე ის წარმოდგენა, რაც საშუალებას გვაძლევს კვლავაც ვისაუბროთ ფულზე ისე, თითქოს ეს იყოს შეზღუდული რესურსი, ისევე როგორც მაგალითად ალუმინის მადანზე ან ნავთობზე, რომ ვთქვათ: „უბრალოდ არ არის საკმარისი თანხა“ იმისათვის, რომ დაფინანსდეს სოციალური პროგრამები, იმისათვის, რომ ისაუბრო სამთავრობო ვალის უზნეობაზე, ან სახელმწიფო ხარჯებზე, რომლებიც განდევნიან კერძო სექტორს. რაც ინგლისის ბანკმა აღიარა ამ კვირაში, ეს არის ის, რომ არცერთი ზემოთ ჩამოთვლილთაგანი არ შეესაბამება სინამდვილეს. თუ მოვიყვანთ ციტატას მათი პირველადი მიმოხილვიდან: „ოჯახების მიერ ბანკში ფულის შენახვასა და შემდეგ სესხებაზე მეტად, ბანკში დეპოზიტს – საბანკო სესხი ქმნის.“ … „ჩვეულებრივ დროებში, ცენტრალური ბანკი არ უშვებს ჯამურ თანხას მიმოქცევაში, არცერთი ცენტრალური ბანკის ფული არ „მრავლდება“ სესხებითა და დეპოზიტებით.“ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყველაფერი რაც ვიცით არაა მცდარი, არამედ ჩამორჩენილია. როდესაც ბანკები აკეთებენ სესხებს, ისინი ქმნიან ფულს. ფული სინამდვილეში არის უბრალოდ IOU (IOU – „მე მმართებს შენი“, აღიარებითი ვალის არაფორმალური დოკუმენტი). ცეტრალური ბანკის ფუნქციაა გაუძღვეს კანონიერ ბრძანებას, რომელიც ბანკებს მიანიჭებ ექსკლუზიურ უფლებას შექმნან რამდენიმე სახის IOU, მაგალითად ერთ-ერთი მათგანი ასეთია: მთავრობა ვაჭრობას აღიარებს კანონიერად, თუ ვაჭრობის მსურველები დათანხმდებიან მთავრობას გადასახადების გადახდაზე. მართლაც, უთვალავი ბანკი შეიძლება შეიქმნას იმ პირობით, თუ ისინი მოძებნიან სესხის აღების მსურველებს. ისინი არასოდეს დაკავდებიან მოკლე ვადით, მარტივი მიზეზის – მსესხებლების გამო, ზოგადად რომ ვთქვათ, იღებენ ნაღდ ფულს და დებენ საკუთარი ლეიბების ქვეშ; საბოლოო ჯამში, ბანკის ნებისმიერი ფულადი სესხი ბოლოს ისევ და ისევ რომელიმე ბანკში დაბრუნდება. ასე რომ, ბანკის სისტემა როგორც მთლიანი არის ის, რომ ყოველი სესხი უბრალოდ ხდება მორიგი ანაბარი. გარდა ამისა, იმდენად რამდენადაც ბანკებმა უნდა მიიღონ დაფინანსება ცენტრალური ბანკისგან, მათ შეუძლიათ ისესხონ იმდენი, რამდენიც მოუნდებათ; ყველაფერი ეს უკანასკნელი კი ცვლის საპროცენტო განაკვეთს, ფულის ღირებულებას, და არა მის რაოდენობას. კრიზისის დაწყებიდან მოყოლებული, შეერთებული შტატებისა და ბრიტანეთის ცენტრალურმა ბანკებმა შეამცირეს ეს ღირებულება თითქმის არაფრამდე. მართლაც, „რაოდენობრივი გაადვილებით“ ისინი ეფექტურად ტენიან ბანკებში იმდენ ფულს, რამდენიც შეუძლიათ, ყოველგვარი ინფლაციური ეფექტის გამოწვევის გარეშე. ეს ყველაფერი ნიშნავს იმას, რომ რეალური ზღვარი ფულის ოდენობისა არის არა ის, თუ რა რაოდენობის თანხის გასესხებას მოინდომებს ცენტრალური ბანკი, არამედ რამდენი ხელისუფლება, ფირმები და ჩვეულებრივი მოქალაქეები მოინდომებენ, რომ ისესხონ ფული. სახელისუფლებო დანახარჯი ამ ყველაფრის მთავარი მამოძრავებელია (და ქაღალდი აღიარებს, თუ თქვენ ყურადღებით წაიკითხავთ მას, რომ ცენტრალური ბანკი აფინანსებს მთავრობას ამ ყველაფრის შემდეგ). ასე რომ, აღარ არის შეკითხვები სახელმწიფო დანახარჯების მიერ კერძო ინვესტიციების გაძევების შესახებ. ეს კი სწორედ საწინააღმდეგო რამაა. რატომ აღიარა მოულოდნელად ეს ყველაფერი ინგლისის ბანკმა? ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ ეს აშკარა სიმართლეა. ბანკის საქმეა რეალურად აწარმოოს სისტემა, ხოლო ბოლო დროს სისტემა არცისე განსაკუთრებულად კარგად დარბის. შესაძლოა მათ გადაწყვიტეს რომ ეკონომიკის „წარმოსახვითი-მიწის“ ვარიანტის შენარჩუნება, რომელმაც დაამტკიცა რომ ძალიან ხელსაყრელია მდიდრებისათვის, იმდენად დიდი ფუფუნებაა, რომ უფრო მეტ ხანს ვეღარ მოახერხებდა არსებობას. მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით, ეს ხდება დიდი რისკის ფასად. უბრალოდ განსაჯეთ, რა შეიძლება მოხდეს, თუკი იპოთეკარები გააცნობიერებენ, რომ ფული რომელიც მათ ბანკმა ასესხა უბრალოდ არ არსებობს, მართლაც, ზოგიერთი ხელმომჭირნე პენსიონერის ცხოვრების დანაზოგი, მაგრამ როგორღაც ბანკმა მოახერხა და რეალობა შესძინა მას ჯადოსნური ჯოხის საშუალებით, რომელიც ჩვენ, საზოგადოებამ გადავეცით ხელში. ისტორიულად, ინგლისის ბანკს ყოველთვის ჰქონდა ტენდენცია ყოფილიყო ლიდერი, გარეგნული მოჩვენებითი პოზიციებით, რომლებიც საბოლოოდ ახალი აქსიომები გახდნენ. თუ ეს მართლაც ის არის, რაც აქ ხდება, მაშინ ჩვენ შესაძლოა მალე იმ პოზიციაზე დავდგეთ და გავიაზროთ, რომ ჰენრი ფორდი მართალი იყო. - See more at: http://a-library.org/devid-greberi-fuli-bankebi/#more-1111 კრისტოფერ ჰიტჩენსი – უფალი არ სუფევს. როგორ წამლავს რელიგია ყველაფერს September 18, 2015 vepkhvia თავი 1. მსუბუქად რომ ვთქვათ თუ ამ წიგნის რომელიმე მკითხველი, არ დაკმაყოფილდება უბრალო უთანხმოებით ავტორთან და გადაწყვეტს გამოიკვლიოს რა ცოდვებმა მაიძულა კალმის აღება (ჩემი გამოცდილება კი მიჩვენებს, რომ გულმოწყალების და მიმტევებლობის მქადაგებელნი, ხშირად, სწორედ ასე იქცევიან.), ის გამოიწვევს არა მარტო მიუწვდომელ და სრულყოფილ შემოქმედს, რომელმაც სავარაუდოდ, თავადვე შემქმნა ასეთად, არამედ შებღალავს კეთილი და უანგარო რწმენის მქონე ქალბატონის, ჯინ უოტსის ხსოვნას. 9 წლის ასაკში, როდესაც ინგლისის სამხრეთ-დასავლეთში მდებარე სკოლა “დარტმურში” დავდიოდი, ჯინ უოტსის მოვალეობა გახლდათ, ვეზიარებინე ბუნების საიდუმლოებებისა და წმინდა წერილისთვის. მას დავყავდით ექსკურსიებზე, ჩემი სამშობლოს განსაკუთრებულ მხარეებში და გვასწავლიდა ფრინველების, ცხოველების და მცენარეების სახელებს. სწორედ მაშინ აღმოვაჩინე საოცარი სილამაზე, რომელსაც ბუნება მალავდა: ბუდეში მჭიდროდ ჩაწყობილი ფრინველის კვერცხები; ხელის გაწვდენაზე ამოსული მხსნელი მრავალძარღვა, ფეხების დასუსხვის შემთხვევაში.- ეს ყველაფერი ისევე ჩარჩა ჩემს მეხსიერებაში, როგორც ის “მონადირეთა მუზეუმი”, სადაც ადგილობრივ გლეხებს გამოფენაზე გამოჰქონდათ ნანადირევ ცხოველთა ფიტულები. მარტივად მიხვდებით რის გადმოცემას ვცდილობ, თუ წაგიკითხავთ ჯონ კლერის უკვდავი პროვინციული ლირიკა. გაკვეთილებზე გვაძლევდნენ ფურცლებს, რელიგიის სწავლებაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს ოფიციალური ბეჭდით დამოწმებულს, რომელსაც ერქვა “გამოვიკვლიოთ წმინდა წერილი”. (ყოველდღიურ ლოცვებთან ერთად, ის სახელმწიფოს მიერ იყო მხარდაჭერილი.) ფურცელზე ეწერა ნაწყვეტი, ძველი ან ახალი აღთქმიდან. ჩვენ უნდა წაგვეკითხა ის და წერილობით ან ზეპირად გადმოგვეცა თუ რას მოგვითხრობდა ნაწყვეტი და რა იყო მისი მორალი. მე ძალიან მომწონდა ეს დავალება და ხშირად საუკეთესოდ ვასრულებდი. ჩემთვის, ეს აღმოჩნდა შესავალი კრიტიკულ აზროვნებაში. მე ვკითხულობდი ტექსტებს, რომლებიც წინ უძღოდა და მოსდევდა მოცემულ ნაწყვეტს, რათა სწორად გამეგო მისი “აზრი”. ჩემს მოწინააღმდეგეთა სამწუხაროდ, მე ახლაც შემიძლია ამის კეთება და ახლაც განვიცდი პატივისცემას მათ მიმართ, რომელთა სტილსაც ზოგჯერ “მხოლოდ და მხოლოდ” თალმუდისტურად და “ფუნდამენტალისტურად” მოიხსენიებენ. ასეთი სავარჯიშოები სასარგებლოა ინტელექტის და ლიტერატურული გამოცდილების დონის ასამაღლდებლად. თუმცა, ერთ მშვენიერ დღეს, საბრალო მისის უოტსმა გადააჭარბა. ბუნებისმეტყველებისა და წმინდა წერილის მასწავლებლის როლის შეთავსების მცდელობისას, მან თქვა: “შეხედეთ ბავშვებო, რამდენად დიადი და გულუხვია ღმერთი. მან ყველა ბალახი და ხე მწვანე ფერის შექმნა, რადგან სწორედ მწვანე ფერია ყველაზე სასიამოვნო ჩვენი თვალებისთვის. წარმოიდგინეთ, რა საშინელება იქნებოდა, მცენარეებს წითელი ფერი რომ ჰქონოდათ.” და აი, წარმოიდგინეთ რა ჩაიდინა ამ ღვთისმოშიშმა ქალმა. მე მომწონდა მისის უოტსი: ის იყო უშვილო, ბავშვების მოყვარული მოხუცი, ცხოვრობდა ბებერ, მოსიყვარულე ავჩარკასთან ერთად, რომელსაც როვერს ეძახდნენ, და გაკვეთილების შემდეგ ხშირად გვეპატიჟებოდა ტკბილეულზე, თავის რკინიგზასთან ახლოს მდგომ სახლში. სატანა-თუ მისის უოტსი მან შეარჩია ჩემი ჭეშმარიტი გზიდან გადასაცდენად- ამ შემთხვევაში ბევრად უფრო შემოქმედებითი იყო, ვიდრე გველი ედემის ბაღიდან. მისის უოტსი არასოდეს უწევდა ხმას და არასოდეს მიმართავდა ხელმძღვანელობას-ზოგიერთი სხვა მასწავლებლისგან განსხვავებით-და საერთოდ, ის ერთ-ერთი იყო იმ ადამიანთაგან, რომლებზეც ჯორჯ ელიოტი წერდა: “თუ თქვენი საქმეები არც ისე ცუდადაა, როგორც შეიძლებოდა ყოფილიყო, ეს ნაწილობრივ იმ ადამიანთა დამსახურებაა, რომლებმაც ღირსეულად განვლეს თავიანთი უმნიშვნელო ცხოვრება და ახლა მივიწყებულ საფლავებში განისვენებენ.” ამგვარად, მისის უოტსის სიტყვებმა შემძრა. თითქოს მის მაგივრად მრცხვენოდა. 9 წლის ასაკში, მე არ მქონდა არანაირი წარმოდგენა თეოლოგიურ თვალსაზრისზე ღმერთის შესახებ, დარვინის თეორიაზე ან ფოტოსინთეზსა და ქლოროფილს შორის კავშირზე. გენეტიკის საიდუმლოებანი, ჩემთვის ისევე უცნობი იყო, როგორც ყველასთვის იმ პერიოდში. მაშინ ჯერ კიდევ არ ვაკვირდებოდი ბუნებას, მის ჰარმონიულ ელემენტებს, არ ვფიქრობდი ადამიანის ან საერთოდ სიცოცხლის საწყისზე. მე უბრალოდ ვიცოდი-თითქოს უმაღლეს ავტორიტეტთან მქონოდა წვდომა,-რომ ჩემმა მასწავლებელმა მოახერხა ორი წინადადებით თავდაყირა დაეყენებინა ყველაფერი. მე ვიცოდი, რომ თვალები იყო მორგებული ბუნებას და არა პირიქით. თავს არ მოგაჩვენებთ, თითქოს ყველაფერი ზედმიწევნით მახსოვს, მაგრამ ამ სიტყვებიდან მალევე, დავიწყე სხვა წინააღმდეგობების შემჩნევა. თუ ღმერთი ყველაფრის შემოქმედია, რატომ ვართ ვალდებულნი გამუდმებით ვემადლიეროთ იმისათვის, რაც მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენადა? ეს ძალიან წააგავს მონურ “სიყვარულს”.თუ იესოს შეეძლო განეკურნა ნებისმიერი ბრმა, რომელსაც შეხვდებოდა, რატომ არ ჰკურნავდა ყველას ერთად? რით იყო ასეთი გასაოცარი მის მიერ დემონების განდევნა, თუ ისინი ღორებს ჩაუსახლდნენ? არის ამაში რაღაც ამაზრზენი, შავი მაგიის მსგავსი. რისთვისაა ეს მუდმივი, უშედეგო ლოცვები? რატომ ვარ ვალდებული, გაუთავებლად, საჯაროდ განვაცხადო, რომ უსუსური ცოდვილი ვარ?რატომ არის სექსის თემა ასეთი ტოქსიკური? ეს პირველი, ბავშვური ეჭვები, საკმაოდ გავრცელებულია, დიდწილად იმიტომ რომ არც-ერთი რელიგია არ გვაძლევს მათზე დამაკმაყოფილებელ პასუხებს. ამავე პერიოდში, სკოლის დირექტორმა-რომელიც ყოველდღიურ ლოცვებს და ღვთისმსახურებას ხელმძღვანელობდა და სადისტი და ფარული ჰომოსექსუალი იყო(თუმცა მას დიდი ხნის წინ ვაპატიე, რადგან სწორედ მან გააღვიძა ჩემში ისტორიისადმი ინტერესი)-დიდაქტიკური განცხადება გააკეთა:”შეიძლება ახლა თქვენთვის გაუგებარია, თუ რაში გვჭირდება მთელი ეს რელიგია,მაგრამ როდესაც თქვენი ახლობლები დაიღუპებიან,მიხვდებით.” აი აქ მე ისევ ვიგრძენი აღშფოთება ამ წარმოუდგენელი უაზრობის მიმართ. ასეთივე წარმატებით, დირექტორს შეეძლო ეთქვა, რომ რელიგიათა სწავლებები შეიძლება ტყუილია, თუმცა არავის ესაქმება, რადგან ის გვამშვიდებს. რა სიმდაბლეა. მაშინ, ცამეტი წლის ასაკში, ჯერ არაფერი ვიცოდი ფროიდზე(ეს კი დამეხმარებოდა დირექტორის ქმედების ახსნაში), მაგრამ იმ მომენტში, თითქოს ცხადად წარმომიდგა მისი ესე “ერთი ილუზიის მომავალი”. ამ გაწელილი შესავლით, მინდა დაგარწმუნოთ რომ მე არ ვარ მათი მსგავსი, ვინც “ჯანსაღი რელიგიური რწმენის” შანსი ფსიქოლოგიური ტრავმის ან ძალადობის გამო დაკარგა. მე ვიცი, რომ მილიონობით ადამიანს მოუხდა მსგავსის გადატანა და ვთვლი, რომ რელიგიას შეუძლია და ვალდებულია პასუხი აგოს მიყენებულ ტკივილზე. (სულ ცოტა ხნის წინ, ჩვენთვის ცნობილი გახდა თუ როგორ ძალადობდა კათოლიკური ეკლესია ბავშვებზე.) არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ვფიქრობ, ქედმაღლურად არ გამომივა, თუ ვიტყვი რომ ეს ოთხივე ფაქტი ჯერ კიდევ ხმის დაბოხებამდე გავაანალიზე (ასევე შევამჩნიე ერთი უფრო ვულგარული და ნათელი მდგომარეობა:ხელისუფლებაში მოხვედრილი ადამიანები, ყოველთვის ცდილობენ ძალაუფლების გაძლიერებას რელიგიის საშუალებით). დარწმუნებული ვარ, რომ სხვა მილიონობით ადამიანი, ამავე გზით, ამავე დასკვნებამდე მივიდა. მე შევხვედრივარ ამ ადამიანებს, ასობით ქალაქში, ათობით ქვეყანაში. ბევრ მათგანს თავიდანვე არ სწამდა ღმერთის, ბევრმა კი ეს მხოლოდ რთული შინაგანი ბრძოლის შემდეგ შეძლო. ბევრ მათგანს ეს ეჭვები ისევე უეცრად დაატყდა თავს, როგორც მოციქული პავლე მოექცა დამასკოში, თუმცა ეს ნაკლებად ჰგავდა ეპილეფსიას და არ შეიცავდა აპოკალიპტურ აზრებს(საბოლოოდ კი ბევრად უფრო საფუძვლიანი და რაციონალურიც აღმოჩნდა). მთავარა განმასხვავებელი ჩემი და ჩემი თანამოაზრეებისა, არის ის, რომ ჩვენი რწმენა- არ არის რწმენა. ჩვენი პრინციპები- არ არის რელიგია. ჩვენ არ ვეყრდნობით მხოლოდ მეცნიერებასა და გონებას,ეს შეუცვლელი მაგრამ არა საკმარისი პირობებია, თუმცა ეჭვით ვუყურებთ ყველაფერს რაც ეწინააღმდეგება მეცნიერებას ან შეურაცხყოფს გონებას. შესაძლოა ჩვენ ბევრ რამეში არ ვეთანხმებოდეთ ერთმანეთს, თუმცა, გვაერთიანებს პატივისცემა თავისუფალი და მიუკერძოებელი აზროვნების მიმართ. ჩვენ არ ვართ დოგმატურები: აზრთასხვადასხვაობა პროსფესორ სტივენ გოლდსა და პროფესორ რიჩარდ დოკინსს შორის და პოსტ-დარვინისტული თეორიის ხარვეზები შეიძლება საკმაოდ რთული და ღრმაა, მაგრამ ჩვენ მათ ფაქტებითა და ლოგიკით გადავჭრით და არა ფანატიკური დაპირისპირებით. ( ჩემი პირადი პრეტენზიები რიჩარდ დოკინსისა და დენიელ დენეტის მიმართ გამოწვეული მათი გულისამრევი იდეით, რომ ათეისტმა თვითნებურად უნდა მიიკეროს სახელწოდება “ნათელი გონება”.-ასევე ზემოთხსენებული კამათის ნაწილია.) ჩვენთვისაც ნაცნობია “სასწაულების აღქმა”, საიდუმლოებები და “თაყვანისცემა”:ჩვენ გვაქვს მუსიკა, ფერწერა და ლიტერატურა და ვთვლით, რომ შექსპირი, ტოლსტოი, შილერი, დოსტოევსკი, ჯორჯ ელიოტი და სხვანი, ბევრად უფრო კარგად ართმევენ თავს მნიშვნელოვანი მორალური საკითხების გადაწყვეტას, ვიდრე მქადაგებლური მითები წმინდა წიგნებიდან. გონებასა და “სულს” კვებავს ლიტერატურა და არა წმინდა წერილები. ჩვენ არ გვწამს ჯოჯოხეთის ან სამოთხის, თუმცა არცერთი სტატისტიკა არ აჩვენებს, რომ ამ მუქარებისა და დაპირებების გარეშე, ჩავდივართ უფრო მეტ დანაშაულს სიხარბის გამო ან ვახორციელებთ ძალადობის უფრო მეტ აქტს ვიდრე მორწმუნეები. (მეტიც, დარწმუნებული ვარ, ამ საკითხზე ზუსტი სტატისტიკის შედგენის შემთხვევაში, ფაქტები საპირისპიროზე მიუთითებენ.) ჩვენ გვესმის, რომ ჩვენი სიცოცხლე სასრულია, უკვდავების ერთადერთი გამოვლინება კი ჩვენი შვილებია. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ადამიანები სიცოცხლის სასრულობის გაანალიზების შემდეგ, შესაძლოა უფრო კეთილები გახდნენ ერთმანეთის მიმართ. ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ თანასწორი და ღირსეული ცხოვრება შესაძლებელია რელიგიის გარეშე. ჩვენ რელიგიის გარეშე ვიცით რა არის კარგი და ვაცნობიერებთ იმასაც, რომ ძალიან ხშირად, რელიგიის გავლენის ქვეშ მყოფი ადამიანები, არამარტო იქცეოდნენ სხვებზე უარესად, არამედ ჩადიოდნენ ისეთ ქმედებებს, რომლებიც ბორდელის მეპატრონეშიც კი უარყოფით ემოციებს გამოიწვევს. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენ, ურწმუნოებს არ გვჭირდება ჩვენი ურწმუნოების მუდმივი ხაზგასმა. სწორედ ჩვენ გვგულისხმობდა ბლეზ პასკალი, როდესაც მიმართავდა მათ, ვინც აცხადებდა: “მე ისე ვარ მოწყობილი, რომ არ შემიძლია ღმერთის მწამდეს”. სოფელ მონტელში, ინკვიზიციის თარეშის პერიოდში, ერთ-ერთ ბრალდებულს ჰკითხეს თუ ვინ შთააგონა ერეტიკული აზრები ჯოჯოხეთისა და აღდგომის შესახებ. ქალმა სავარაუდოდ იცოდა, რომ ხანგრძლივი და მტანჯველი სიკვდილი ელოდა, თუმცა უპასუხა რომ ეჭვები თავისით გაუჩნდა. (ხშირად გვესმის როგორ ადიდებენ მორწმუნენი თავიანთ თანამოძმეებს სრულიად უბრალო და უაზრო მიზეზებით, თუმცა ამ ქალის მსგავს ნამდვილ მოაზროვნეებზე არასოდეს საუბრობენ. ასეთივე მიზეზებით ჩაქოლილ და ცოცხლად დამწვარ ადამიანთა სახელების ჩამოსათვლელადაც კი, მთელი სიცოცხლე არ კმარა.) ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა. მომლოცველთა ჯიუტ პატივმოყვარეობასა და რომელიმე წმინდა კედლის, გამოქვაბულისა თუ ქვის გამო სისხლისღვრას ჩვენ ვუპირისპირებთ აუჩქარებელ, მოუთმენელ ნაბიჯებს ბიბლიოთეკის დარბაზებსა თუ გალერეებში, ან სადილს კარგ მეგობართან- ყოველთვის სილამაზისა და ჭეშმარიტების ძიებაში. რომელიმე გასეირნება წიგნების თაროებსა და ნახატებს შორის თუ, რომელიმე საუბარი სადილისას, აუცილებლად მიგვიყვანს რწმენასა და მორწმუნეებამდე: დაწყებული დიდი კომპოზიტორებით და მხატვრებით, რომელთაც შთაგონება რელიგიურ თემატიკაში იპოვეს, დამთავრებული წმინდა ავგუსტინეთი, თომა აკვინელით, მაიმონდითა და ჯონ ნიუმანით. ამ ძლიერი გონების მქონე ადამიანებს, შეეძლოთ ეწერათ ამაზრზენი და აფსურდული ტექსტები და ყოფილიყვნენ წარმოუდგენლად უმეცარნი, დაავადებების წარმოშობის მიზეზებსა თუ მზის სისტემაში დედამიწის ადგილზე საუბრისას (რომ აღარაფერი ვთქვათ, საერთოდ სამყაროს მოწყობაზე), მაგრამ სწორედ ამ მიზეზით, მათნაირი ხალხი ახლა აღარ არის და არც არასოდეს იქნება. ბოლო სიტყვა, რომელშიც ჯერ კიდევ იყო აზრი, კეთილშობილება და შთაგონება, რელიგიამ დიდი ხნის წინათ წარმოთქვა. უკეთეს შემთხვევაში, მისი ბოლო გამონათება ჩვენ შეგვიძლია შევნიშნოთ, პატივსაცემ, მაგრამ ბუნდოვან ჰუმანიზმში, ისეთი ადამიანებისა, როგორიც იყო მამაცი ლუთერანი მღვდელი, დიტრიხ ბონჰეფერი, რომელიც ნაცისტებმა მათთან თანამშრომლობაზე უარის თქმის გამო მოკლეს. ჩვენ აღარასოდეს ვნახავთ არავის, ძველ წინასწარმეტყველთა და “ბრძენთა” მსგავსს. ჩვენი დღევანდელი კერპები, მხოლოდ ჩავლილი დღეების გამოძახილია, რომელიც ზოგჯერ ყვირილად იქცევა, რწმენის საშინელი სიცარიელის ჩახშობის მცდელობისას. რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური. ევოლუციამ ჩვენი შუბლისწინა ნაწილი ზედმეტად პატარა, ხოლო თირკმელზედა ჯირკვლები ზედმეტად დიდი დატოვა; ჩვენი რეპროდუქტიული ორგანოები, როგორც ჩანს, სპეციალურმა კომისიამ შექმნა. ასეთმა “ფეთქებადმა ნივთიერებამ”, ცალკე აღებულმა, ან სხვა ინგრედიენტებთან ერთად, არ შეიძლება არ გამოიწვიოს უბედურება და დარღვევები. და მაინც, განსხვავება მორწმუნეთა გულმოდგინებასა და ისეთი ადამიანების დაუღალავ შრომაში, როგორებიც არიან დარვინი, ჰოკინგი და კრიკი, უზარმაზარია. ამ ადამიანების ცრურწმენები ან ვარაუდებიც კი, უფრო ბევრ რამეს ჰფენენ ნათელს, ვიდრე ნებისმიერი მორწმუნე, რომელიც თავისი ცრუ მოკრძალებულობით ცდილობს დაამტკიცოს წრეწირის კვადრატულობა და ამ გზით, შემოქმედის უბრალო ქმნილებებს, ამავე შემოქმედის მიზნები თუ ჩანაფიქრები აუხსნას. ჩვენ- ჰუმანისტებს, ათეისტებს, აგნოსტიკებს- შეიძლება გვაქვს ესთეტიური წინააღმდეგობის გრძნობა,მაგრამ სულაც არ გვსურს რომ ადამიანებს წავართვათ “ჯადოქრობით”, “სასწაულებით” მინიჭებული სიმშვიდე. არავითარ შემთხვევაში. გამონახეთ რამოდენიმე წუთი, ტელესკოპ “ჰაბლის” მიერ გადაღებული ფოტოებისათვის და თქვენ იხილავთ ბევრად უფრო გრანდიოზულ, იდუმალ და მშვენიერ–ასევე უფრო ქაოტურ და საშიშ–მოვლენებს, ვიდრე შეუძლია მოგითხროთ ნებისმიერ მითს სამყაროს შექმნასა თუ აღსასრულზე. წაიკითხეთ, რას წერს ჰოკინგი “მოვლენათა ჰორიზონტზე” ან “შავ ხვრელებზე”- რომელშიც, თეორიულად შეიძლება “ჩაყვინთო” და თვალწინ დაგიდგეს წარსული და მომავალი, და ამის შემდეგ ნაკლებად შეძლებს თქვენს გაოცებას მოსე, თავისი “ცეცხლმოდებული ბუჩქით”. დატკბით დეენემის მოლეკულის ორმაგი სპირალის სილამაზითა და სიმეტრიულობით, შეუკვეთეთ თქვენი გენეტიკური კოდის სრული გამოკვლევა, და თქვენ დაგამუნჯებთ თქვენი შემადგენელი ნაწილების თითქმის უკამათო სრულყოფილება. ამავე დროს, თქვენ გაიგებთ (და იმედია გესიამოვნებათ) თუ რამდენი საერთო გაქვთ ადამიანთა სხვა ტომებთან(“რასის” ადგილი იმავე ნაგვის ყუთშია, რომელშიც მითისა “შემოქმედზე”). ალბათ დაგაინტერესებთ იმის გაგებაც, თუ რამდენი საერთო გაქვთ სხვა ცხოველებთან. ბოლოს და ბოლოს, თქვენ შეძლებთ, მშვიდად ჩახედოთ თვალებში თქვენს “შემოქმედს”, რომელიც, როგორც ჩანს, არა პიროვნება, არამედ მუტაციის პროცესია, რომლის დროსაც ბევრად უფრო მეტი რამეა დამოკიდებული შემთხვევითობაზე, ვიდრე ეს ჩვენს თავმოყვარეობას უნდა. ყველა ეს საიდუმლო და “სასწაული”, ნებისმიერ ძუძუმწოვარს ეყოფა მისტიურობის განცდის სურვილის დასაკმაყოფილებლად. განათლებული ადამიანი თანამედროვე სამყაროში, უნდა მიხვდეს, რომ რაც უფრო მეტი იცის, მით უფრო მეტი აქვს გასაგები. რელიგიის მიერ მოტანილ სიმშვიდესა და იმედზე (რადგან რელიგიის მიმდევრები ასე თავგამოდებით ამტკიცებენ, რომ რწმენას ამ თითქოსდა ამ აუცილებელი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეუძლია), ვიტყვი მხოლოდ იმას, რომ მოჩვენებითი იმედით მოვაჭრენი- მოჩვენებითი მეგობრები არიან. რელიგიის კრიტიკოსები არა მხოლოდ უარყოფენ რწმენის მიერ ტკივილის გაყუჩების ფაქტს, არამედ გამოდიან პლაცებოს ეფექტისა და “შეფერილი წყლის” წინააღმდეგ. ალბათ ჩვენს დროში, ყველაზე ცნობილი და ნათელი შემთხვევა, ციტატის ბოროტად გამოყენებისა – არის მტკიცება, რომ მარქსი რელიგიას მსუბუქად, მხოლოდ “ხალხის ოპიუმად მოიხსენიებდა. რეალურად, რაბინების ხაზის გამგრძელებელს მშვენივრად ესმოდა რელიგიური რწმენის ძალა და “ჰეგელის სამართლის ფილოსოფიის კრიტიკაში” შემდეგს წერდა: “რელიგიური სიღატაკე ერთსა და იმავე დროს არის გამოხატულება ნამდვილი სიღატაკისა და პროტესტი ნამდვილი სიღატაკის წინააღმდეგ. რელიგია არის ჩაგრულ ქმნილებათა ამოოხვრა, უგულო ქვეყნის სული და გულია, ისე როგორც იგი არის სული უსულო მდგომარეობათა. იგი ოპიუმია ხალხისა. გაუქმება რელიგიისა, როგორც ილუზორული ბედნიერებისა, ამ ხალხის ნამდვილი ბედნიერების მოთხოვნაა, მოთხოვნა თავის მდგომარეობის შესახებ არესბულ ილუზიებზე ხელის აღებისა, რომელიც ილუზიებს საჭიროებს. რელიგიის კრიტიკა, მაშასადამე, ჩანასახში კრიტიკაა გლოვის ველისა, რომლის წმინდა შარავანდედი რელიგიაა. კრიტიკამ ბორკილებს წარმოსახვითი ყვავილების იმისთვის კი არ ჩამოაგლიჯა, რომ ადამიანმა უფანტაზიო, უნუგეშო ბორკილები ატაროს, არამედ იმისთვის, რომ მან ბორკილები მოიხსნას და ცოცხალი ყვავილი მოსწყვიტოს. “ როგორც ხედავთ, აქ საქმე გვაქვს რელიგიის წინააღმდეგ ფილოსოფიური არგუმენტის დამახინჯების საკმაოდ უხეშ მცდელობასთან. მათ, ვინც დღემდე სჯეროდა მღვდლების, იმამებისა თუ რაბინების მონათხრობისა, იმაზე თუ რას ფიქრობენ ურწმუნოები, ჩემს წიგნში კიდევ ბევრი სიურპრიზი ელოდებათ. შეიძლება მათ ისწავლონ ეჭვის შეტანა იმაში, რასაც ეუბნებიან- ისწავლონ, რომ ყველაფერი რასაც მოისმენენ, არ უნდა “ირწმუნონ”. რეალურად, სწორედ ეს არის პრობლემის გადაწყვეტის გზა. უნდა ვაღიაროთ, რომ მარქსი და ფროიდი, არ იყვნენ არც ექიმები, არც ზუსტი მეცნიერებების წარმომადგენლები. უკეთესია ისინი მივიღოთ როგორც დიდი, მდიდარი წარმოსახვის მქონე, თუმცა ხშირად მაინც გზააბნეული ესეისტები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როცა სამყაროს ზოგადი სურათი იცვლება, მე არ მრცხვენია ჩემი ადრინდელი მცდარი პოზიციების კრიტიკის. მე ვიაზრებ იმას, რომ ზოგიერთი წინააღმდეგობა, დარჩება წინააღმდეგობად, ზოგიერთი პრობლემის გადაჭრა შეუძლებელი იქნება იმ ძუძუმწოვრის ტვინისათვის, რომელსაც ადამიანს ვეძახით, ხოლო ზოგიერთი რამ, უბრალოდ შეუცნობელი და გაუგებარია. მაგალითად, სამყაროს სასრულობაც და უსასრულობაც(თუ ოდესმე რომელიმე მათგანს დაამტკიცებენ), ჩემთვის ერთნაირად წარმოუდგენელია. მე შევხვედრივარ ბევრ ადამიანს, ჩემზე ჭკვიანსა და ბრძენს, თუმცა არცერთი მათგანის სიბრძნე და ჭკუა არ აღმოჩნდა საკმარისი ამ საკითხთან დაკავშირებით. ამგვარად, ყველაზე ზომიერი და ამავდროულად, ყველაზე რადიკალური არგუმენტი რელიგიის წინააღმდეგ: რელიგია- ადამიანის ქმნილებაა. მისმა შემოქმედებმა ვერ შეძლეს შეთანხმებულიყვნენ იმაზეც კი, თუ რა თქვეს რეალურად მათმა მხსნელებმა, წინასწარმეტყველებმა და გურუებმა. ნაკლებად უნდა გვქონდეს იმედი რომ ისინი აგვიხსნიან, ბოლო დროის აღმოჩენების რეალურ “მნიშვნელობას”, რომელთაც დასაწყისში, თავად ამუხრუჭებდნენ, ან წყევლიდნენ. თუმცა, მოუსმინეთ თანამედროვე მორწმუნეებს: მათ ძველებურად იციან! თანაც, იციან ყველაფერი. არა მხოლოდ იციან, რომ ღმერთი არსებობს, მან შექმნა და აკონტროლებს სამყაროს, არამედ აქვთ ზუსტი ინფორმაცია იმაზე, თუ რა უნდა “მას” ჩვენგან, ჩვენი რაციონის, რიტუალებისა და სექსზე შეხედულებების ჩათვლით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ამ უსაზღვრო და გაუგებარ დისკუსიაში, რომლის წყალობითაც, ჩვენ ვიგებთ უფრო და უფრო მეტს და თან ვხვდებით, თუ რა ცოტა ვიცით, არსებობს მხარე, რომელიც თავად შედგება დაპირისპირებული ჯგუფებისგან, მაგრამ ყოფნის თავხედობა იმის სათქმელად, რომ ყველა აუცილებელი ინფორმაცია ჩვენ უკვე გვაქვს. კლინიკური სიბრიყვის ერთი ასეთი კომბინაციაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ “რწმენაზე” საერთოდ აღარ ვისაუბროთ. ის ადამიანი, ვინც აცხადებს რომ უდავო ჭეშმარიტებას ფლობს, და ამ ჭეშმარიტებას ღვთიური საფუძვლით ამაგრებს, ჰომო საპიენსის ბავშვური დაავადებითაა შეპყრობილი. ბავშვობასთან გამოთხოვების პროცესი შეიძლება ხანგრძლივი აღმოჩნდეს, თუმცა ის უკვე დაიწყო, და მისი გაჭიანურება ისევე არ ღირს, როგორც საერთოდ, გამომშვიდობების პროცესისა. ერთი შეხედვით, რთულია მიხვდეთ რომ ჩემი შეხედულებები რელიგიის მიმართ ასეთია. ჩემს მორწმუნე მეგობრებთან ერთად მებევრად უფრო ხშირად ვმჯდარვარ გვიანობამდე, ვიდრე ნებისმიერ სხვასთან. (ეს მეგობრები ხშირად “მაძიებელ ადამიანს” მეძახიან, რაც, რა თქმა უნდა, გამაღიზიანებელია. თუ მე რაიმეს “ვეძებ”, იმას ნამდვილად არა, რასაც ისინი ფიქრობენ.) დევონში რომ დავბრუნდე, სადაც მისის უოტსი მივიწყებულ საფლავში განისვენებს, ალბათ აუცილებლად ჩამოვჯდებოდი რომელიმე კელტური ან საქსონური ეკლესიის კუთხეში და ფიქრებს მივეცემოდი.( ფილიპ ლარკინის ლექსი “ეკლესიაში” მშვენივრად გადმოსცემს ჩემს გრძნობებს.) ერთხელ, როდესაც ჯორჯ ორუელზე ვწერდი წიგნს,- ადამიანზე, რომელიც აუცილებლად იქნებოდა ჩემი გმირი, გმირები რომ მყავდეს- მე გამაღიზიანა იმ უხეშობამ, რომლითაც ის 1936 წელს, კატალონიაში ეკლესიის დაწვის შესახებ საუბრობდა. დიდი ხნით ადრე, მონოთეიზმის აღზევებამდე, სოფოკლემ აჩვენა, რომ ანტაგონეს ზიზღი მკრეხელებისადმი- ადამიანობის მაჩვენებელია. დაე მართლმორწმუნეებმა თავად დაწვან ერთმანეთის ეკლესიები, მეჩეთები და სინაგოგები, ამის სურვილი მათ სულ ექნებათ. მე კი, ფეხზე ვიხდი, როდესაც მეჩეთში შევდივარ. მე ვიფარებ ქუდს, როდესაც სინაგოგაში შევდივარ. ერთხელ, ინდოეთში, ასღამის წესები დავიცავი, თუმცა ეს ჩემთვის გამოცდას წარმოადგენდა. მშობლები არ მაიძულებდნენ რომელიმე რელიგიის მიმდევარი გავმხდარიყავი. ალბათ გამიმართლა, რომ მამაჩემს არც ისე თბილი მოგონებები ჰქონდა თავის ბაპტისტურ/კალვინისტურ აღზრდაზე, დედამ კი თავის იუდეისტურ მემკვიდრეობას, ასიმილაცია არჩია. ჩემი ნაცნობობა ყველა სახის ადამიანურ რწმენასთან, საკმარისზე მეტია იმისათვის, რომ ყველგან და ყოველთვის, ურწმუნოდ დავრჩე. თუმცა მაინც, ჩემი ათეიზმი, პროტესტანტულია. ჩემი პირველი უთანხმოება რელიგიასთან, იყო უთანხმოება მეფე იაკობის ბიბლიისა და კრანმერის ლოცვების წიგნის(რომელზეც, სიბრიყვის შემოტევისას, თანამედროვე ანგლიკანურმა ეკლესიამ უარი თქვა) ლექსებთან ღვთისმსახურებისთვის. მამაჩემი დაკრძალულია პორტსმუტის მსგავს სამლოცველოში, რომელშიც 1944 წელს, ნორმანდიაში ოპერაციის დაწყების მიჯნაზე, გენერალი ეიზენჰაუერი გამარჯვებისათვის ლოცულობდა. დაკრძალვის დღეს სიტყვით გამოვედი სამლოცველოს კათედრიდან. წასაკითხად ავირჩიე ნაწყვეტი, პავლე მოციქულის წერილიდან ფილიპეელთა მიმართ(თავი 4, მუხლი 8): “ბოლოს, ძმებო, რაც ჭეშმარიტია, რაც სამართლიანია, რაც წმინდაა, რაც სიყვარულის ღირსია, რაც მოსაწონია, რაც ზნეობრივი და საქებარია, იმაზე იფიქრეთ.” ეს ნაწილი იმ შეფარული, თავის მომაბეზრებელი მიკიბულ-მოკიბულობისთვის ავარჩიე, რომელიც ალბათ ბოლო საათამდე ჩემთან იქნება. და იმიტომაც, რომ ის შეძლებისდაგვარად გამოყოფილია წყევლის, მუქარებისა და აბსურდების საერთო ფონიდან. კამათი რელიგიაზე- დასაწყისია კამათისა ფილოსოფიაზე, მეცნიერებაზე, ისტორიაზე და ადამიანური ბუნების შეცნობაზე. მასშია დასაწყისი(მაგრამ არა დასასრული) მთელი პოლემიკისა სიკეთესა და სამართლიანობაზე. რელიგია ჯერ კიდევ მხოლოდ იმიტომ არსებობს, რომ ჩვენი ევოლუცია გრძელდება. ის არ მოკვდება, სანამ ჩვენ შეგვეშინდება სიკვდილის, სიბნელისა და ერთმანეთის. ამიტომაც, მე არ ავკრძალავდი რელიგიას, ამის შესაძლებლობა რომ მქონდეს. რა სულგრძელობაა, იტყვით თქვენ. მაგრამ დაფიქრდით: იქნებიან კი მართლმორწმუნენი ასეთივე სულგრძელები ჩემს მიმართ? ამ კითხვას ვსვამ იმიტომ, რომ ჩემსა და ჩემს მორწმუნე მეგობრებს შორის არსებობს ერთი ფუნდამენტური განსხვავება, და ნამდვილი მეგობრები აღიარებენ ამას. მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე(bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება. მთარგმნელი: ვაკო ხურციძე პეგი კორნეგერი – ანარქიზმი: კავშირი ფემინიზმთან December 21, 2015 vepkhvia თერთმეტი წლის წინ, როდესაც ილინოისის პატარა ქალაქში მცხოვრები უფროსკლასელი მოსწავლე ვიყავი, სიტყვა “ანარქიზმი” არც კი გამეგო. მსმენოდა მხოლოდ ანარქიის შესახებ, რაც ქაოსს აღნიშნავდა. რაც შეეხება სოციალიზმს და კომუნიზმს, ისტორიის გაკვეთილები როგორღაც მარწმუნებდა, რომ ესენი ფაშიზმისგან არ განსხვავდებოდა. ფაშიზმი კი თავისთავად მომაგონებდა ჰიტლერს, საკონცენტრაციო ბანაკებს და ათასგვარ საშინელებას, რაც ჩვენს თავისუფალ ქვეყანაში არასდროს ხდებოდა. ასე შეუმჩნევლად მკვებავდნენ უგემური, ტრადიციული ამერიკული პოლიტიკით, რაც ზომიერებას, კომპრომისებსა და ორაზროვნებას გულისხმობს. ეს გაკვეთილები კარგადაც ავითვისე; ჩემი “განათლების” თანმხლები მიკერძოებებისა თუ სიმრუდის ამოსაცნობად წლები დამჭირდა. (თეთრკანიანი) კაცობრიობის ისტორია [“his-story”] სწორედ ამას ნიშნავდა – როგორც ქალს მეორეხარისხოვნად არსებობის ნება მებოძა; როგორც ანარქისტი, საერთოდ არ ვარსებობდი. წარსულის დიდი ნაწილი (და შესაბამისად, სამომავლო შესაძლებლობებიც) ჩემთვის დაფარული და წართმეული იყო. მხოლოდ ამ ბოლო პერიოდში აღმოვაჩინე, რომ ჩემს შეუკავშირებელ პოლიტიკურ მისწრაფებებსა და იმპულსებს საერთო ჩარჩო გააჩნდა – ეს ჩარჩო ანარქისტული ანუ ლიბერტარიანული სააზროვნო ტრადიციაა. ჩემთვის ეს მრავალწლიანი სინაცრისფრის შემდეგ უეცარი განათების ტოლფასი იყო. ანარქიზმის განსაზღვრება თავდაპირველად ემა გოლდმანთან აღმოვაჩინე: “ანარქიზმი ემხრობა ადამიანის გონების გათავისუფლებას რელიგიის ბატონობისგან; ადამიანის სხეულის გათავისუფლებას საკუთრების ბატონობისგან; გათავისუფლებას სამთავრობო შეზღუდვებისა და ბორკილებისგან. ანარქიზმი ემხრობა სოციალურ წესრიგს, რომელიც ეფუძნება ინდივიდების თავისუფალ გაერთიანებას ნამდვილი სოციალური სიმდიდრის საწარმოებლად, რაც თავის მხრივ გარანტიაა იმისა, რომ ყოველ ადამიანს ექნება წვდომა რესურსებზე და შეძლებს, სრულად დაიკმაყოფილოს ცხოვრებისეული საჭიროებები ინდივიდუალური სურვილების, გემოვნებისა და მისწრაფებების შესაბამისად.” ანარქიზმი და რადიკალური ფემინიზმი ერთმანეთთან მალევე დავაკავშირე. ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვანი გახდა, ჩამეწერა ეს აღქმები, რათა სხვებისთვისაც გამეზიარებინა ის აღელვება, რასაც ანარქა-ფემინიზმთან მიმართებაში განვიცდი. ჩვენი ხედვების ერთმანეთისთვის გაზიარება ძალიან მნიშვნელოვანია იმ ბარიერების დასანგრევად, რასაც ჩვენ შორის სხვადასხვა გაუგებრობები და განხეთქილებები წარმოქმნის ხოლმე. მიუხედავად იმისა, რომ თავს ანარქა-ფემინისტს ვუწოდებ, ეს განსაზღვრება შეიძლება თავისუფლად მოიცავდეს სოციალიზმს, კომუნიზმს, კულტურის ფემინიზმს, ლესბოსურ სეპარატიზმს და სხვა ბევრ პოლიტიკურ კატეგორიას. როგორც სუ ნეგრინი წერს: “ჩემს საჭიროებებს სრულად ვერც ერთი პოლიტიკური ქოლგა ვერ ფარავს.” ჩვენ შეიძლება უფრო მეტი გვაქვს საერთო, ვიდრე გვგონია. ახლა, როდესაც ჩემს აღქმებსა და რეაქციებზე ვწერ, ჩემს ცხოვრებასა და აზრებს სხვა ქალების ცხოვრებისა და აზრებისგან განცალკევებულად არ განვიხილავ. მეტიც, როცა საქმე “ქალთა მოძრაობას” ეხება, მტკიცედ მჯერა, რომ საერთო ხედვა გვაკავშირებს. ამ ხედვაში ჩემი ჩართულობა გამოიხატება არა ურყევი განცხადებებითა და კატეგორიული პასუხებით, არამედ შესაძლებლობების და განვითარებადი კავშირების შეთავაზებით, რაც იმედი მაქვს, უფრო დაიხვეწება და ხელს შეუწყობს ჩვენსავე ინდივიდუალურ და კოლექტიურ ზრდას, ევოლუციას/რევოლუციას. რას ნიშნავს ანარქიზმი სინამდვილეში? ანარქიზმი იმდენი ხნის განმავლობაში მოიხსენიებოდა ავად და განიმარტებოდა არასწორად, რომ ალბათ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის განმარტებით დავიწყო, თუ რა არის და რა არ არის “ანარქიზმი” სინამდვილეში. ანარქისტის შესახებ ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სტერეოტიპი ამ უკანასკნელს გვიხატავს ავისმოსურნე კაცად, რომელიც შავი სამოსის ქვეშ ბომბს მალავს და მზადაა, მოკლას და გაანადგუროს ყველა და ყველაფერი, რაც გზაზე დახვდება. ეს ხატება ადამიანთა უმეტესობას, განურჩევლად მათი პოლიტიკური შეხედულებებისა, შიშს და ზიზღს აღუძრავს. შესაბამისად, ანარქიზმი “ჩამოიწერება”, როგორც მახინჯი, ძალადობრივი და ექსტრემისტული მოვლენა. ანარქისტის მეორე ცრუ აღქმაა მისი დანახვა არაპრაგმატულ იდეალისტად, რომელიც უსარგებლო, უტოპიური აბსტრაქციებით აზროვნებს და კონკრეტულ რეალობას კი მოწყვეტილია. შედეგად, ანარქიზმი ისევ “ჩამოიწერება”, ამ შემთხვევაში როგორც “ფუჭი ოცნება”. ანარქისტის ამ ორი სახიდან სინამდვილეს არც ერთი არ ასახავს (მიუხედავად იმისა, რომ ანარქისტი მკვლელებიც და ანარქისტი იდეალისტებიც ისევე არსებობდნენ, როგორც მკვლელები და იდეალისტები სხვა, მემარცხენე თუ მემარჯვენე პოლიტიკური მოძრაობების შემთხვევებში). რას მივიჩნევთ სინამდვილედ, ეს, რა თქმა უნდა, ჩვენი აღქმის ჩარჩოზეა დამოკიდებული. ისევე როგორც სოციალიზმია სხვადასხვაგვარი, ანარქიზმშიც სხვადასხვა მიმართულებები არსებობს. ამ შემთხვევაში მე კომუნისტური ანარქიზმის შესახებ ვისაუბრებ, რაც ჩემი ხედვით, პრაქტიკულად ლიბერტარიანული (ანუ არაავტორიტარული) სოციალიზმის იგივეობრივია. სახელწოდებები და კატეგორიები შეიძლება საკმაოდ დამაბნეველი იყოს, ამიტომ ვეცდები, ნათელი მოვფინო ამ ტერმინს და ავხსნა ანარქიზმი სამი ძირითადი პრინციპის გამოყენებით (ჩემი აზრით, სამივე პრინციპი ასევე ებმის საზოგადოების ანალიზს რადიკალური ფემინიზმის პოზიციიდან; ამაზე უფრო მეტს მოგვიანებით ვისაუბრებ): 1. მმართველობის, იერარქიისა და მთავრობის გაუქმება. ანარქისტები ძალაუფლების რღვევას ესწრაფვიან და არა მის ხელში ჩაგდებას; ებრძვიან როგორც ცალკეული ინდივიდის, ასევე სახელმწიფო ძალაუფლებას. სოციალისტების უმრავლესობა მუშათა კლასის მთავრობას ითხოვს და “სახელმწიფოს თანდათანობით გაქრობას” ელოდება, ანარქისტებს კი მიაჩნიათ, რომ მიზნებს საშუალებები ქმნის და ძლიერი სახელმწიფო თავისთავად უზრუნველყოფს თვითშენარჩუნებას. ანარქისტული თეორიის მიხედვით, ანარქიზმის მიღწევის ერთადერთი გზა თანამშრომლობაზე დაფუძნებულ, ანტიავტორიტარულ საშუალებებზე გადის. ამ პროცესის რევოლუციის მიზნებისგან გამიჯვნა მხოლოდ მჩაგვრელი სტრუქტურისა და სტილის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. 2. ინდივიდუალობა და კოლექტიურობა ერთდროულად. ინდივიდუალობა კომუნისტურ აზრთან შეუთავსებადი სულაც არ არის. თუმცა უნდა განვასხვაოთ “მკაცრი ინდივიდუალიზმი”, რომელიც კონკურენციასა და სხვისი საჭიროებების უგულებელყოფას წაახალისებს და ნამდვილი ინდივიდუალობა, რომლის შემთხვევაშიც თავისუფლება სხვისი თავისუფლების შეზღუდვის გარეშეა შესაძლებელი. უფრო კონკრეტულად, სოციალურ და პოლიტიკურ ორგანიზებასთან მიმართებაში, ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდუალური ინიციატივა კოლექტიური მოქმედებით ბალანსირდება; ეს ხერხდება ისეთი სტრუქტურების შექმნით, სადაც გადაწყვეტილების მიღებაში ჩართულია მთელი ჯგუფი, თემი თუ ქარხანა და ეს საქმე “წარმომადგენლებს” ან “ლიდერებს” არ აქვთ ჩაბარებული. კოორდინირება და მოქმედება ხდება არაიერარქიული ქსელის (შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ურთიერთგადამკვეთი წრეები პირამიდის სანაცვლოდ) მეშვეობით პატარა ჯგუფებსა ან საზოგადოებებში. დაბოლოს, ეს ნიშნავს, რომ წარმატებული რევოლუცია იქმნება მანიპულაციისგან თავისუფალი, ავტონომიური ინდივიდებისა და ჯგუფების თანამშრომლობით, რათა მათ დაამყარონ “პირდაპირი, უშუალო კონტროლი საზოგადოებასა და საკუთარ ცხოვრებაზე.” 3. სპონტანურობა და ორგანიზებულობა ერთდროულად. ანარქისტებს გამუდმებით ადანაშაულებენ ქაოსის მოთხოვნაში. ადამიანების უმრავლესობა მართლაც ფიქრობს, რომ ანარქიზმი უწესრიგობის და ძალადობის სინონიმია. ეს ანარქიზმის იდეის სრული გაუკუღმართებაა. ანარქისტები არ უარყოფენ ორგანიზების აუცილებლობას, ისინი უბრალოდ აცხადებენ, რომ ორგანიზება უნდა მოდიოდეს ქვემოდან და არა ზემოდან, შიგნიდან და არა გარედან. გარედან თავს მოხვეული სტრუქტურა თუ მკაცრი წესები, რომლებიც მანიპულაციისა და პასიურობის შესაქმნელი ინსტრუმენტებია, შესაძლო სოციალისტური “რევოლუციის” ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ფორმაა. მომავალი განვითარების კარნახი დაზუსტებით არავის შეუძლია. თუ ისეთი საზოგადოების შექმნა გვსურს, რომელიც ინდივიდებისა და ჯგუფების ცვალებად საჭიროებებს ფეხს უწყობს, მაშინ საჭიროა სპონტანური მოქმედება, კონკრეტული სიტუაციების კონტექსტის გათვალისწინებით. ანარქისტებს მიაჩნიათ, რომ საჭიროა ფლუიდური, მოქნილი საშუალებები: მცირემასშტაბიანი მონაწილეობითი დემოკრატია ფართომასშტაბიან კოლექტიურ თანამშრომლობასა და კოორდინაციასთან ერთად (ამავდროულად, არ უნდა დაიკარგოს ინდივიდუალური ინიციატივაც). ანარქიზმი და ქალთა მოძრაობა დობის [sisterhood] განვითარების საფრთხე უნიკალურია, რადგანაც იგი მიემართება იერარქიისა და დომინაციის ბაზისურ სოციალურ და ფსიქიკურ მოდელს… — მერი დეილი მთელი ქვეყნის მასშტაბით ქალთა დამოუკიდებელმა ჯგუფებმა დაიწყეს ფუნქციონირება სტრუქტურის, ლიდერების და მამაკაცური მემარცხენეობისთვის დამახასიათებელი სხვა მოხელეების გარეშე და ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, თუმცა ერთდროულად შექმნეს სხვადასხვა დროისა და სივრცის ანარქისტების მსგავსი ორგანიზაციები. ეს შემთხვევითობა არ არის. —კეთი ლევინი თანამედროვე ქალთა მოძრაობამ და საზოგადოების რადიკალურ-ფემინისტურმა ანალიზმა ლიბერტარიანულ აზრს ბევრი შესძინა. მეტიც, ჩემი აზრით, ფემინისტები ამ წლების განმავლობაში გაუცნობიერებლად ანარქისტულები არიან თავიანთ თეორიაშიც და პრაქტიკაშიც. ახლა უბრალოდ საჭიროა, გავაცნობიეროთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებული კავშირები და ეს ჩარჩო ჩვენს აზრებსა და ქმედებებს მოვარგოთ. ჩვენთვის ნათელი უნდა გახდეს, რა არის ჩვენი მიზანი და როგორ უნდა მივიდეთ იქამდე. იმისთვის, რომ უფრო ეფექტურები ვიყოთ და შევქმნათ მომავალი, რომლის შექმნაც შესაძლებელია, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ უბრალოდ ცვლილება კი არა, სრული გარდაქმნა გვსურს. რადიკალური ფემინიზმის ხედვა თითქმის ანარქიზმია. მისი საფუძველმდებარე თეორია აცხადებს, რომ ნუკლეარული ოჯახი წარმოადგენს ყველა ავტორიტარული სისტემის ბაზისს. მამისგან, მასწავლებლისგან, ბოსისგან თუ ღმერთისგან ბავშვი სწავლობს, რომ ძალაუფლების დიად, ანონიმურ ხმას უნდა დაემორჩილოს. ბავშვობიდან მოზრდილობაში გადასვლა სრულ ავტომატად ქცევას ნიშნავს, რომელსაც კითხვების დასმის და თვით გამართულად ფიქრის უნარიც კი არ აქვს. ასე შევდივართ “შუა ამერიკაში”, სადაც რასაც გვეუბნებიან, ყველაფერს ვიჯერებთ და ხმის ამოუღებლად ვიღებთ სიცოცხლის განადგურებას ჩვენ გარშემო. ფემინისტებს ერთობ გულისგამაწვრილებელ მოვლენასთან აქვთ საქმე – მამრების დომინირებაზე ორიენტირებული დამოკიდებულება სამყაროს მიმართ ადგილს მხოლოდ სუბიექტი-ობიექტის ურთიერთობებისთვის ტოვებს. ტრადიციული მამაკაცური პოლიტიკა ადამიანს ობიექტის სტატუსამდე ამცირებს და შემდეგ დომინირებს და მანიპულირებს ამ ობიექტით აბსტრაქტული “მიზნების” მისაღწევად. ქალები კი, თავის მხრივ, ყველგან “უცხოს” [“Other”] ცნობიერების განვითარებას ცდილობენ. სუბიექტი-სუბიექტის ურთიერთობებს არა მხოლოდ სასურველად, არამედ აუცილებლად მივიჩნევთ (ბევრი ჩვენგანი სწორედ ამ მიზეზით ირჩევს, რომ მხოლოდ ქალებთან იმუშაოს და მხოლოდ ქალები უყვარდეს – ასეთი ურთიერთობების ქონის შესაძლებლობა მეტია). ერთად ვმუშაობთ იმისთვის, რომ გავაფართოოთ ჩვენი ემპათია, ცოცხალი არსებების შესახებ ცოდნა და ვცდილობთ, იდენტიფიკაცია მოვახდინოთ გარეშე ქმნილებებთან, ნაცვლად მათი ობიექტივაციისა და მანიპულაციისა. ამ ეტაპზე სიცოცხლის ფორმების პატივისცემა ჩვენივე გადარჩენის წინაპირობაა. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ასევე აკრიტიკებს მამაკაცური იერარქიული აზრის სტრუქტურას – სადაც რაციონალობა დომინირებს მგრძნობელობაზე, გონება დომინირებს ინტუიციაზე, ხოლო მყარი დაპირისპირებები და პოლარობები (აქტიური-პასიური, ბავშვი-მოზრდილი, საღი-შეშლილი, მუშაობა-თამაში, სპონტანურობა-ორგანიზებულობა) გვაუცხოებს საკუთარი გონებისა და სხეულის ერთ მთლიანობად განცდისა და ადამიანური გამოცდილების კონტინუუმისგან. ქალები ცდილობენ მოიშორონ ეს დაპირისპირებები და იცხოვრონ სამყაროსთან ჰარმონიაში როგორც გამთლიანებულმა, ინტეგრირებულმა ადამიანებმა, რომლებიც ჩვენი ინდივიდუალური იარებისა და რღვევების კოლექტიური განკურნებისთვის იღწვიან. ქალთა მოძრაობის პრაქტიკაში ფემინისტებს იერარქიის და დომინაციის მოსპობაში წარმატებაც განუცდიათ და წარუმატებლობაც. ჩემი აზრით, ქალები ხშირად “ინტუიტურად” ანარქისტებივით იქცევიან და ლაპარაკობენ, ანუ ჩვენ ვუახლოვდებით ან ზღვარზე ვართ, რომ სრულად უარვყოთ ყოველგვარი პატრიარქალური აზრი და ორგანიზაცია. თუმცა ეს მიახლოება იბლოკება იმ ძლიერი, გაშინაგანებული პატრიარქალური ფორმებით, რომელიც არსებობს ჩვენს გონებასა და ჩვენს ურთიერთობებში. პატრიარქალურ საზოგადოებაში ცხოვრება და მისი პირობებია იმის მიზეზი, რომ ხშირად ვერ ვამჩნევთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებულ მნიშვნელოვან კავშირს. ჩვენ ვამბობთ, რომ ვებრძვით პატრიარქატს, მაგრამ ყველა ჩვენგანისთვის ნათელი არ არის, რომ ეს ყოველგვარ იერარქიასთან, ყოველგვარ ლიდერობასთან, ყოველგვარ მთავრობასა და თვით მმართველობის იდეასთან დაპირისპირებას ნიშნავს. ჩვენი იმპულსები, რომ ვიმუშაოთ კოლექტიურად და პატარა, ულიდერო ჯგუფებში, ანარქისტულია, მაგრამ უმეტესად თავისთვის ანარქისტები არ გვიწოდებია. ეს კი მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ფემინიზმის ანარქიზმად გააზრებამ შეიძლება ქალები რეფორმიზმისა და დროებითი ზომების მიღებისგან დააშოროს და ავტორიტარულ პოლიტიკასთან რევოლუციურ დაპირისპირებაში ჩააბას. თუკი “პატრიარქატის დამხობა” გვინდა, უნდა ვილაპარაკოთ ანარქიზმზე, ვიცოდეთ, რას ნიშნავს ეს და როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ საკუთარი თავისა და ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების სტრუქტურის გარდასაქმნელად. ფემინიზმი არ ნიშნავს ქალების კორპორატიულ ძალაუფლებას ან ქალ პრეზიდენტს, ფემინიზმი ნიშნავს, რომ არც კორპორატიული ძალაუფლება არსებობს და არც პრეზიდენტები. შესწორება თანასწორ უფლებებზე [The Equal Rights Amendment] ვერ გარდაქმნის საზოგადოებას, ის ქალებს უბრალოდ იერარქიულ სისტემაში ჩართვის “უფლებას” აძლევს. სექსიზმთან ბრძოლა ყოველგვარ იერარქიასთან ბრძოლას ნიშნავს – ეკონომიკურთან, პოლიტიკურსა და პირადთან. და ეს კი ანარქა-ფემინისტურ რევოლუციას ნიშნავს. კერძოდ, როდის იქცეოდნენ ფემინისტები ანარქისტულად და სად დავბრკოლდით? როდესაც 1960-იანების ბოლოს ქვეყანაში ფემინიზმი გავრცელდა, ქალთა ჯგუფები ხშირად გამოუთქმელ ლიბერტარიანულ ცნობიერებას ასახავდნენ. ქალები აუჯანყდნენ და გაემიჯნნენ შეჯიბრზე დაფუძნებულ ძალაუფლებრივ თამაშებს, უპიროვნო იერარქიას და მამაკაცური პოლიტიკის მასობრივი ორგანიზების ტაქტიკებს. ამის ნაცვლად ისინი გაერთიანდნენ პატარა, ულიდერო, ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებულ ჯგუფებში, რომლებიც ჩვენსავე ყოველდღიურ ცხოვრებაში წამოჭრილ პირადულ საკითხებზე მუშაობდნენ. ჩვენი იქამდე დაუფასებელი აღქმებისა და გამოცდილებების ერთმანეთისთვის გაზიარებით ერთად შევეცადეთ, ჩავწვდომოდით ჩვენი ჩაგვრის მიზეზებს. ერთმანეთისგან ვისწავლეთ, რომ პოლიტიკა “სადღაც გარეთ” კი არ არის, არამედ ჩვენს გონებაში, სხეულებსა და ინდივიდებს შორის ურთიერთობებში. გავიგეთ, რომ ჩვენი, როგორც პოლიტიკური კლასის ჩაგვრაში პირადი ურთიერთობები მონაწილეობდა. ჩვენი ტანჯვა და თვითსიძულვილი მამაკაცთა დომინაციის პირდაპირი შედეგი იყო; მამაკაცთა დომინაციის სახლში, ქუჩაში, სამსახურსა და პოლიტიკურ ორგანიზაციაში. ამრიგად, აშშ-ს სხვადასხვა რეგიონებში ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ჩამოყალიბდნენ C-R [consciousness raising – ცნობიერების ამაღლება] ჯგუფები როგორც პირდაპირი მოქმედების/რეაქციის ფორმები პატრიარქატზე. პატარა ჯგუფი, როგორც ბაზისური საორგანიზაციო ერთეული, პირადული და პოლიტიკური, ანტიავტორიტარიზმი, სპონტანური პირდაპირი მოქმედება – ყოველივე ამის გამოკვეთა არსებითად ანარქისტული იყო. მაგრამ გვაკლდა ის სამზადისი, რომელიც წლების განმავლობაში გრძელდებოდა და წინ უძღოდა ესპანეთში რევოლუციური აქტივობების გაღვივებას. ქალთა ჯგუფების სტრუქტურა თვალშისაცემად ჰგავდა ანარქისტულ ჯგუფებს, რომლებიც ესპანეთში, საფრანგეთსა და ბევრ სხვა ქვეყანაში ანარქო-სინდიკალისტური კავშირების შემადგენლობაში იყვნენ. მიუხედავად ამისა, საკუთარ თავს ანარქისტებს არ ვუწოდებდით და ცნობიერად ანარქისტური პრინციპების ირგვლივ ორგანიზება არ მომხდარა. იმ დროს საკომუნიკაციო, იდეებისა და უნარების გასაცვლელი იატაკქვეშა ქსელიც კი არ გვქონდა. ქალთა მოძრაობა ჯერ კიდევ იზოლირებული ჯგუფების სახით არსებობდა, რომლებიც პასუხებს სიბნელეში ხელის ფათურით ეძებდნენ, ანარქიზმი კი ჩვენს გონებაში დაუზუსტებული იდეალის სახით იყო წარმოდგენილი. მიმაჩნია, რომ ეს ქალებს უნიკალურ პოზიციაში აყენებს იმ აზრით, რომ თუკი ჩვენი დამარხული ანარქისტული ცნობიერების არტიკულირება და დაკონკრეტება მოხდება, ეს ყველა სხვა ჯგუფზე მეტად მიგვაახლოებს სრულ რევოლუციასთან. ქალთა ინტუიტური ანარქიზმის დახვეწა და დაზუსტება დიდი ნახტომი იქნება წინ (ან მიღმა) ადამიანთა გათავისუფლებისთვის ბრძოლაში. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ფემინიზმს აბსოლუტურ რევოლუციად აცხადებს. ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება სიმართლე, თუკი ჩვენს ანარქისტულ ფესვებს ვაღიარებთ და ავითვისებთ. ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის კავშირის ვერდანახვით მხოლოდ ვაყოვნებთ რევოლუციას და ისევ ტრადიციულ მამაკაცურ პოლიტიკაში ვიჭედებით. დროა, დავასრულოთ სიბნელეში ხელის ფათურით სვლა და გავიაზროთ, რას ვაკეთებდით და რას ვაკეთებთ ახლა, იმ კონტექსტში, თუ საითკენ გვსურს გეზის აღება. C-R ჯგუფები კარგი დასაწყისი იყო, მაგრამ ხშირად პირად პრობლემებზე საუბარში ისე იჭედებოდნენ, რომ პირდაპირ მოქმედებასა და პოლიტიკურ კონფრონტაციაზე გადასვლას ვეღარ ახერხებდნენ. ჯგუფები, რომლებიც კონკრეტული საკითხის ან პროექტის ირგვლივ ორგანიზდებოდნენ, ხანდახან იმ აღმოჩენამდე მიდიოდნენ, რომ “უსტრუქტურობის ტირანია” შეიძლება ისეთივე დესტრუქციული იყოს, როგორც “ტირანიის ტირანია”. ორგანიზებულობისა და სპონტანურობის შერწყმა ვერ ხერხდებოდა, რაც უფრო უნარიანი ან პიროვნული ქარიზმის მფლობელი ინდივიდების ლიდერებად ქცევას იწვევდა. შედეგად წარმოშობილი გულისწყრომა და იმედგაცრუება საფუძველს უდებდა ფარულ შეჯიბრს, მანიპულაციას და ძალაუფლებრივ ბრძოლებს. როგორც წესი, ეს ჯგუფის სრულ არაეფექტურობას განაპირობებდა ან ჯგუფის წევრები რეაქციულად წყვეტდნენ, რომ მეტი “სტრუქტურულობა” სჭირდებოდათ (ამ სიტყვის ტრადიციული მამაკაცური იერარქიული გაგებით). პრობლემას ამ შემთხვევაშიც ვერბალიზებული ანარქისტული ანალიზის არარსებობაში ვხედავ. უნდა ითქვას, რომ ორგანიზებულობა არ ნიშნავს სპონტანურობის ჩახშობას ან იერარქიული წესით მუშაობას. ყველაზე წარმატებული ქალთა ჯგუფები თუ პროექტები სწორედ ისინი იყვნენ, რომლებიც ფლუიდური სტრუქტურის ფორმებს ცდიდნენ: მოვალეობებისა და ხელმძღვანელი პირების ხშირი ცვლა, ყოველგვარი უნარის ერთმანეთისთვის გაზიარება, ინფორმაციასა და რესურსებზე თანაბარი წვდომა, გადაწყვეტილების მიღებაზე მონოპოლიების არქონა და ჯგუფის დინამიკის განხილვისთვის გამოყოფილი დრო. ეს უკანასკნელი სტრუქტურული ელემენტი მნიშვნელოვანია, რათა ჯგუფის წევრებმა საერთო ძალისხმევით ადევნონ თვალი “შეუმჩნევლად შემოპარულ ძალაუფლებრივ პოლიტიკას”. თუკი ქალები სიტყვიერად თანხმდებიან კოლექტიურად მუშაობაზე, მაშინ მათ იმისთვისაც მოუწევთ ბრძოლა, რომ გადაეჩვიონ პასიურობას (“მიმდევრების” აღმოსაფხვრელად) და მიეჩვიონ განსაკუთრებული უნარებისა და ცოდნის სხვებისთვის გაზიარებას (“ლიდერების” მოსასპობად). ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ერთმანეთის სიტყვებსა და ცხოვრებას შთაგონების წყაროდ ვეღარ გამოვიყენებთ; ძლიერი ინდივიდების გამორჩეული ქმედებები შეიძლება გადამდები და ამდენად, მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს. მაგრამ ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რათა შეუმჩნევლად ისევ ქცევის ძველ სქემას არ დავუბრუნდეთ. სასიხარულო ის არის, რომ ბოლო წლებში ქალთა მოძრაობის სტრუქტურა ანარქისტული მიმართულებით ვითარდებოდა – პატარა საპროექტო ჯგუფები კომუნიკაციის იატაკქვეშა ქსელსა და კონკრეტულ საკითხებზე კოლექტიური მუშაობით იყვნენ დაკავებულნი. ლიდერებისა თუ “ვარსკვლავების” არყოლასთან დაკავშირებით ნაწილობრივმა წარმატებამ და პატარა პროექტების (გაუპატიურების კრიზისული ცენტრები, ქალთა ჯანმრთელობის კოლექტივები) მთელი ქვეყნის მასშტაბით გაბნევამ ძალიან გაართულა ქალთა მოძრაობის მხოლოდ ერთ ადამიანთან ან ჯგუფთან გაიგივება. ფემინიზმი ის მრავალთავიანი ურჩხულია, რომელსაც ცალკეული თავის მოჭრით ვერ გაანადგურებ. ჩვენი ზრდისა და გავრცელების გზები იერარქიული მენტალობისთვის მიუწვდომელია. თუმცა არ უნდა დავაკნინოთ იმ უზარმაზარი ძალაუფლების მნიშვნელობა, რასაც მტერი ფლობს. ეს ძალაუფლება ყველაზე ვერაგულად შეიძლება გამოვლინდეს კოოპტირებაში, რასაც ხელს უწყობს ნებისმიერი არაშორსმჭვრეტელური, არაანარქისტული ხედვა ფემინიზმისა, როგორც უბრალო “სოციალური ცვლილებისა”. სექსიზმის იმგვარ ბოროტებად მიჩნევა, რომელიც არსებულ წესრიგში ქალების მონაწილეობით აღმოიფხვრება, ისევ დომინაციიის და ჩაგვრის გაგრძელების გარანტიაა. ფემინისტური კაპიტალიზმი წინააღმდეგობრივი ტერმინია. როცა ქალთა საკრედიტო კავშირებს, რესტორნებს, წიგნის მაღაზიებს ვაარსებთ, უნდა გვესმოდეს, რომ ამას თვითგადარჩენისთვის ვაკეთებთ, ვაკეთებთ იმ მიზნით, რომ შევქმნათ კონტრსისტემა, რომელიც დაუპირისპირდება შეჯიბრს, მომხვეჭელობას და ეკონომიკური ჩაგვრის ყველა ფორმას. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ მარგინალურად, ანტიკაპიტალისტური, არამომხმარებლური ღირებულებებით ცხოვრებისთვის. ჩვენ არც სისტემაში ინტეგრაცია გვინდა და არც გადატრიალება, რომელიც “ძალაუფლებას ბიჭების ერთი წყებიდან მეორე წყებას გადასცემს”. ჩვენ ვითხოვთ სრულ რევოლუციას, რომელიც ისეთ მომავალს შექმნის, სადაც ინდივიდუალური განსხვავებების მიმართ უსამართლობა, დომინაცია და უპატივცემულობა აღარ გამოვლინდება – ერთი სიტყვით, ფემინისტურ-ანარქისტულ რევოლუციას. მჯერა, რომ ქალებმა დიდი ხანია, იციან, როგორ უნდა მიაღწიონ ადამიანთა გათავისუფლებას. ახლა მხოლოდ ის გვჭირდება, რომ შემორჩენილი მამაკაცური პოლიტიკის ფორმები და ხედვები მოვიშოროთ და ჩვენს საკუთარ, ანარქისტულ ქალურ ანალიზზე ვფოკუსირდეთ. მომავლის ტრანსფორმაცია ქალური კულტურის შექმნა მეტად გადამდები პროცესია, რადგან ეს ნიშნავს მონაწილეობას იმ ხედვაში, რომელიც ისევ და ისევ იჩენს თავს ყველაფერში, დაწყებული მეგობრული საუბრებიდან და გაგრძელებული ხორცის ბოიკოტებით, მაღაზიების დაკავებით იქ ბავშვთა ცენტრების მოწყობის მიზნით და ასევე “დასთან” სექსით. ამას ვერ განსაზღვრავ და ვერაფერს უწოდებ ცვლილების პროცესის გარდა. ქალთა კულტურა არის ჩვენი საერთო ძალისხმევა განდევნისთვის, სახელდებისა და შემოქმედებისთვის, რითიც საკუთარ თავში, ერთმანეთთან და ჩვენს დედამიწასთან ერთად ჰარმონიის ხედვას ვავითარებთ. ბოლო ათი წლის განმავლობაში სულ უფრო ავჩქარდით და სულ უფრო მივუახლოვდით პატრიარქატის ძალაუფლების დამხობას… ეს გახდა ჩვენი სიხარულის და იმედის მიზეზი – ველური, გადამდები, შეუჩერებელი, შეშლილი იმედის!.. ამ იმედს, რომ სიცოცხლე გაიმარჯვებს სიკვდილზე, სასოწარკვეთასა და აზრისგან დაცლილობაზე, უკვე სადაც გავიხედავ, ყველგან ვხედავ. ეს იმედი ქალთახედვის თილისმად არის ქცეული… – ლორელი ადრე ვფიქრობდი, რომ თუ რევოლუცია ხვალვე არ მოხდებოდა, ყველანი კატასტროფისთვის (ან სულ ცოტა, უძრაობისთვის) ვიყავით განწირულები. ახლა უკვე აღარ მჯერა მოვლენების ამგვარი დაყოფის “რევოლუციამდე” და “რევოლუციის შემდეგ”. თანაც ვფიქრობ, რომ სწორედ ამგვარი აზროვნებით ვუბიძგებთ საკუთარ თავს მარცხისა და სასოწარკვეთისკენ. მჯერა, რომ ჩვენი ბრძოლის გასაგრძელებლად (მიუხედავად ყოველდღიურ ცხოვრებაში განცდილი ჩაგვრისა) მხოლოდ იმედი გვჭირდება – მომავლის ისეთი მშვენიერი და ძლიერი ხედვა, რომელიც მყარად გვექაჩება წინ მის შესაქმნელად, სადაც შინაგანი და გარეგანი სამყაროები ყველასთვის გამოსადეგი და კმარი იქნება. მე მჯერა, რომ იმედი არსებობს, ამას ვხედავთ ლორელის “ქალთახედვაში”, მერი დეილის “ეგზისტენციალურ სიმამაცესა” და ანარქა-ფემინიზმში. ჩვენი სხვადასხვაგვარი ხმები ერთსა და იმავე ოცნებას აღწერენ და “მხოლოდ ოცნებას შეუძლია იმ ქვის დამსხვრევა, რომელიც პირს გვიკეტავს.” როდესაც ვლაპარაკობთ, ვიცვლებით, ხოლო როდესაც ვიცვლებით, საკუთარ თავსაც და მომავალსაც ერთდროულად გარდავქმნით. მართალია ის, რომ ჩვენს საზოგადოებაში გამოსავალი არ არსებობს, არც ინდივიდუალური და არც სხვაგვარი. მაგრამ თუ მოვახერხებთ და ამ დამთრგუნველ ცოდნას დავაბალანსებთ ჩვენივე განცდილი რადიკალური მეტამორფოზების გაცნობიერებით – მეტამორფოზების ცნობიერებასა და ცხოვრებაში – მაშინ ალბათ ისევ გვექნება საკმარისი მხნეობა, რათა განვაგრძოთ იმის შექმნა, რაზეც ვოცნებობთ და რაც შესაძლებლად მიგვაჩნია. რასაკვირველია, არ არის იოლი, ყოველდღიურ ჩაგვრას აწყდებოდე და იმედს მაინც ინარჩუნებდე. მაგრამ ეს ჩვენი ერთადერთი შანსია. თუ იმედს (კავშირების დანახვისა და მომავალზე ოცნების უნარს) დავკარგავთ, ეს ნიშნავს, რომ უკვე დავმარცხდით. იმედი ქალის ყველაზე ძლიერი რევოლუციური იარაღია; სწორედ იმედს ვაძლევთ ერთმანეთს ყოველთვის, როცა ცხოვრებას, საქმესა და სიყვარულს ვუზიარებთ. ამასვე გამოვყავართ იმ თვითსიძულვილისგან, თვითგვემისა და ფატალიზმისგან, რომელიც იზოლირებულ პატიმრებად გვამყოფებს. თუკი ახლა დეპრესიას და სასოწარკვეთილებას დავნებდებით, ამით ავტორიტარული პოლიტიკისა და პატრიარქალური დომინაციის გარდაუვალობას ვაღიარებთ. (“სასოწარკვეთა ყველაზე მძიმე ღალატია, ყველაზე ცივი ცდუნება – დაჯერება იმისა, რომ ბოლოს მაინც მტერი იმარჯვებს.” – მარჯ პირსი). არ უნდა დავუშვათ, რომ ჩვენი ტკივილი და ბრაზი უიმედობამდე და არაშორსმჭვრეტელურ “ნახევარგამოსავლებამდე” დავიდეს. ჩვენი მოქმედება არასდროსაა საკმარისად ეფექტური, მაგრამ მეორე მხრივ, ის “პატარა ცვლილებები”, რომლებსაც ჩვენს გონებასა და ცხოვრებაში, აგრეთვე ერთმანეთის ცხოვრებაშიც ვახდენთ, სრულად უაზრო და უშედეგო მაინც არ არის. რევოლუციის შექმნას დიდი დრო სჭირდება, ეს ისეთი რამეა, რისთვისაც ადამიანი თან ცხოვრობს და თან ემზადება. მომავლის ტრანსფორმაცია ერთ წამში არ მოხდება, მაგრამ ის კი შესაძლებელია, რომ ტოტალური იყოს… აზრისა და მოქმედების, ინდივიდუალობისა და კოლექტიურობის, სპონტანურობისა და ორგანიზებულობის კონტინუუმი არსებულიდან შესაძლებლამდე გადაიჭიმება. ანარქიზმი გვაძლევს ჩარჩოს ამ ტრანსფორმაციისთვის. იგი არის ხედვა, ოცნება, შესაძლებლობა, რომელიც შეგვიძლია ჩვენი მოქმედებით რეალობად ვაქციოთ. ფემინიზმი არის ის, რაც ანარქიზმს მომავალთან აკავშირებს. როდესაც ამ კავშირს ნათლად დავინახავთ, როდესაც ამ ხედვის ერთგულნი ვიქნებით და უარს ვიტყვით, ძალადობით წაგვართვან იმედი, მაშინ გადავაბიჯებთ არარაობის უფსკრულს და ისეთ ყოფაში აღმოვჩნდებით, რაც ახლა ვერც კი წარმოგვიდგენია. ქალთახედვას – ანარქა-ფემინიზმს საუკუნეების მანძილზე საკუთარი სხეულებით ვატარებთ. “ხანგრძლივი ბრძოლა მოგვიწევს, რათა ეს ხედვა ვშვათ”, მაგრამ ეს უნდა გავაკეთოთ. “ჩვენი მრისხანება ბრძოლაში სპილოების მსგავსად უნდა შევიყვანოთ.” *Anarchism: The Feminist Connection. სტატია გამოქვეყნებულია ამერიკულ ფემინისტურ ჟურნალში “მეორე ტალღა” (The Second Wave) 1975 წელს. წყარო: ანარქისტ-ქვიარ-ფემინისტური ბლოგი GNIDA (Geo) მურეი ბუკჩინის ანარქიზმი მუშათა კლასის გარეშე December 14, 2015 vepkhvia მიუხედავად იმისა, რომ ის 2006 წელს გარდაიცვალა, მურეი ბუკჩინი მაინც აქტიურად ჩანს ახალ ამბებში. ბურჟუაზიული გაზეთები აშკარა შოკით იტყობინებიან, რომ ქურთების რევოლუციური მოძრაობა ამერიკელი ანარქისტის, მურეი ბუკჩინის იდეებით საზრდოობს. თუმცა ჩვენ არ ვაპირებთ ამის განხილვას ახლა. ჩვენი მიზანი არაა იმაზე მსჯელობა, თუ როგორ მიესადაგება მისი პოლიტიკური ფილოსოფია როჟავას ქურთებს. ბუკჩინმა უდიდესი წვლილი შეიტანა ანარქიზმის, განსაკუთრებით – და არა მხოლოდ – ეკო-ანარქიზმის განვითარებაში. ამასთანავე უნდა ავღნიშნოთ, რომ მისი ნაშრომები ღრმად მცდარია, რადგან უარყოფს მუშათა კლასის წამყვან როლს კაპიტალიზმიდან ანტი-ავტორიტარულ სოციალიზმში გადასვლაში. როგორც მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის სხვა რადიკალები, ისიც შეძრული იყო მსოფლიოს მუშათა კლასის მოძრაობების მიერ, ოცდაათიან და ორმოციან წლებში განცდილი მარცხებით და მოხიბლული იყო დასავლური სამყაროს ომის შემდგომი აყვავებით და სტაბილურობით. წინათ კომუნისტი და შემდეგ ტროცკისტი, ახლა ანარქიზმის ახალ მიმდინარეობაზე მოექცა, რომელიც უარყოფდა მუშათა კლასის რევოლუციას. ეს ხედვა არასდროს ყოფილა დომინანტი ანარქისტებში. ბაკუნინი, კროპოტკინი, მალატესტა, მახნო, გოლდმანი, დურუტი, სხვა ანარქო-სინდიკალისტები და ანარქო-კომუნისტები მიიჩნევდნენ, რომ “ანარქიზმი არის ლიბერტარიანული სოციალიზმის რევოლუციური, ინტერნაციონალური კლასობრივი ბრძოლა. ” ბუკჩინის მიერ 1969 წელს გამოქვეყნებულ ბროშურაში – “Listen, Marxist!”, მან გააკრიტიკა “მითი პროლეტარიატის შესახებ”. ის წერდა – “ჩვენ ვნახეთ, რომ მუშათა კლასი, როგორც “რევოლუციური ცვლილებების აგენტი”, განეიტრალდა, თუმცა მაინც იბრძვის ბურჟუაზიულ ჩარჩოებში მეტი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო საათებისთვის. კლასობრივი ბრძოლა კაპიტალიზმმა ჩაყლაპა”. მისი ნაშრომების უკანასკნელი კოლექცია იმეორებს ამ მოსაზრებას. “. . . მეორე მსოფლიო ომმა ბოლო მოუღო რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმის მთლიან ერას, რომელიც 1848 წლის ივნისში დაიწყო. ” “რევოლუციური პროლეტარიატის ერაში” ის გულისხმობდა არა წარმატებულ რევოლუციებს, არამედ მუშათა კლასის მასობრივ მოძრაობებს. “მუშა დომინაციას განიცდის ქარხნის იერარქიის, ინდუსტრიული რუტინის და სამუშაო ეთიკისგან. კაპიტალისტური წარმოება არამხოლოდ კაპიტალიზმის სოციალურ კავშირებს აახლებს, არამედ მის სულს, ღირებულებებს და იდეოლოგიას. ” (რატომ არ იმოქმედა ინდუსტრიული კაპიტალიზმის წარმოების ამ მომაკვდინებელბა ეფექტებმა “რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმზე” “მთელი ამ ხნის” განმავბლობაში 1848 წლიდან მეორე მსოფლიო ომამდე ის არ ხსნის. ) ბუკჩინი არ უარყოფდა, რომ ისევ არსებობს ბრძოლა უკეთესი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო განაკვეთისთვის, თუმცა ამ დაბალი დონის კლასობრივ კონფლიქტში რევოლუციის პოტენციალს ვერ ხედავდა. არც იმას უარყოფდა, რომ მუშა შეიძლება რევოლუციურ ძალად ქცეულიყო, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საკუთარ თავზე, როგორც მუშაზე, ფიქრს შეწყვეტდა, ფოკუსირდებოდა პრობლემებზე, რომლებიც მის ყოველდღიურ საქმესთან დაკავშირებული არ იყო და თავს ჩათვლიდა უკლასო “მოქალაქედ”. კომუნალიზმი vs ანარქიზმი & მარქსიზმი სანამ იმაზე გადავიდოდეთ, თუ რატომ უარყო ბუკჩინმა კლასობრივი რევოლუცია – და რატომ ვფიქრობთ, რომ ეს არასწორია – ამ თეორიის სხვა განვითარებაც ვახსენოთ. დაახლოებით ორმოცი წლის შემდეგ, რაც ის საკუთარ თავს ანარქისტად მოიხსენიებდა, ბუკჩინმა ამ ტერმინზე ხელის აღება გადაწყვიტა და საკუთარ “პროგრამას” “კომუნალიზმი” უწოდა. 2002 წელს გამოქვეყნებულ მის უკანასკნელ ნაშრომში არის ესეები, რომლებიც განმარტავს ამ შეხედულებას. “კომუნალიზმში” ის გულისხმობდა ეკოლოგიურად ბალანსირებული სამეზობლოებისა და საზოგადოებრივი გაერთიანებების კონფედერაციას, სადაც ეკონომიკა და პოლიტიკური მოწყობა მართული იქნებოდა პირდაპირი დემოკრატიული წესით შექმნილი მოქალაქეთა საკრებულოებით, თვით-ორგანიზებული ჯგუფებით. რაც არ უნდა ვთქვათ ამ წყობაზე, ის ანარქიზმის ერთ-ერთი სახეობაა. ბუკჩინი ადარებდა კომუნალიზმს ანარქიზმსა და მარქსიზმს და ამბობდა, რომ კომუნალიზმი მოიცავდა საუკეთესოს ორივედან, თუმცა უფრო შორს მიდიოდა. შედარების დროს ანარქიზმს ყოფდა ორ კატეგორიად, კერძოდ “ანარქიზმად” და “რევოლუციურ სინდიკალიზმად”. ხოლო ამ უკანასკნელში ის გულისხმობდა ნებისმიერი ტიპის ანარქიზმს, რომელიც მოიცავდა კლასობრივ ბრძოლას. მაგრამ თუ ჩვენ მოვაცილებთ მუშათა კლასის ასპექტებს ანარქიზმიდან (აღმოვფხვრით ფართოდ გავრცელებულ ანარქისტულ ტრადიციას), მივიღებთ “ანარქიზმს”, რომელიც ინდივიდუალისტური, არარევოლუციურად ექსტრემისტული და უპასუხისმგებლოა – ზუსტად იმას, რასაც თვითონვე აკრიტიკებდა ანარქიზმში! ასევე მარქსიზმშიც. თუ ჩვენ მოვაცილებთ პროლეტარიატს მარქსიზმს – თუ ჩვენ უარვყოფთ, რომ “მუშათა კლასის ემანსიპაცია თავად მუშათა კლასმა უნდა მოახდინოს” – მაშინ მარქსიზმისგან დარჩება მხოლოდ ცენტრალიზმი, დეტერმინიზმი და სტეიტიზმი – ის, რაც სტალინისტური ტოტალიტარიზმის საფუძველია. მთავარი კონცეპტი, რომელიც ბუკჩინმა მარქსიზმისგან აიღო იყო კაპიტალიზმის ანალიზი, როგორც დოვლათის მწარმოებელი სისტემა, რომელიც ან უნდა გაფართოებულიყო, ან მომკვდარიყო. კონკურენციის ზეწოლის ქვეშ ყველა ფირმამ უნდა აწარმოოს მეტი, გაყიდოს მეტი, გააკეთოს მეტი ფული, გაიზარდოს და დააგროვოს რაც შეიძლება მეტი. ბუკჩინი ხედავდა, რომ კაპიტალიზმის მამოძრავებელი ძალა აუცილებლად შეუქმნიდა საფრთხეს ეკოლოგიას მსოფლიოში. (ის მანამდე წერდა ამაზე, სანამ პრო-ეკოლოგიურად მოაზროვნე მარქსისტი სწავლულები დაიწყებდნენ თავიანთი თეორიების შემოშავებას) სამწუხაროდ მას არ ესმოდა, რომ კაპიტალიზმის დაგროვების სწრაფვაზე საუბარი იგივეა, რაც მის მიერ მუშების ექპლოატაციის საჭიროებაზე საუბარი. არსობრივად კაპიტალიზმი არაფერია, თუ არა კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობა – რის დროსაც ბუნება ღირებულებად არ მიიჩნევა. დოვლათის და ფულის დაგროვება ხდება ადამიანური შრომით და მუშებისთვის მათსავე წარმოებული პროდუქტის ღირებულებაზე ნაკლების გადახდით. ადამიანების შრომის უნარიც ასევე საქონელია, რომელსაც კაპიტალისტი ყიდულობს იმაზე ნაკლებ ფასად ვიდრე ამ უნარს შეუძლია რომ აწარმოოს. სწორედ მოგებაა ის, რასაც მუშები არ იღებენ, რისი დაგროვებაც ხდება და რაც უზრუნველყოფს ზრდის უწყვეტ ციკლს. ბუკჩინს რაც არ უნდა ეფიქრა, მუშათა კლასი რჩებოდა კაპიტალის ძირითად და ცენტრალურ მამოძრავებელ ძალად. რაც მას ასევე ცენტრალურ და მამოძრავებელ ძალად ხდიდა კაპიტალიზმის დასამხობად. როდესაც ფულის აკუმულაცია მცირდება (მონოპოლიის, გადაჭარბებული წარმოების ბუნებრივ რესურსებზე გაზრდილი ფასების და სხვათა გამო), კომპანიები ცდილობენ ყველანაირი გზით გაზარდონ მოგება. რაც პირდაპირ აისახება მუშებზე, წარმოებული პროდუქციიდან მათი წილის შემცირებით. ასეც მოხდა, როცა მეორე მსოფლიო ომიდან 30 წლის შემდეგ მათი კეთილდღეობის ხანა დასრულდა – დაახლოებით 1970 წლისთვის. ბუკჩინი (და ‘50-’60 წლების მემარცხენე თეორეტიკოსების უმეტესობა) არ ელოდა ომის შემდგომი “გაფურჩქვნის” დასრულებას იმაზე მეტად, ვიდრე ლიბერალები და კონსერვატორები. ის წერდა კიდეც: “მსოფლიო კაპიტალიზმი WW II-ის შემდეგ უფრო გაძლიერდა ვიდრე მთელი ისტორიის მანძილზე ყოფილა. არ არსებობს კაპიტალიზმის კრიზისი. ” ის უარყოფდა ლუქსემბურგის და ლენინის შეხედულებებს, რომ “პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ კაპიტალიზმი პროგრესული პერიოდიდან გადავიდა ფართოდ რეაქციონერულ ფაზაში. ” ამის მაგივრად მას სწამდა – “გასულმა ორმოცდაათმა წელმა გვაჩვენა, რომ უნიკალურად მეამბოხე პერიოდი 1917-1939 წლებს შორის, არ ყოფილა კაპიტალიზმის არაჯანსაღობის და დაცემის მტკიცებულება, როგორც ამას ლენინი(და არამარტო! – ავტ. ) ვარაუდობდა. ეს იყო სოციალური მოძრაობის პერიოდი, როცა გამოჩნდა ახალი საკითხები, რომლებიც ცდებოდა კლასიკური მემარცხენეობის მუშებზე ფართოდ ორიენტირებულ ანალიზებს. ” უარყოფდა რა კაპიტალიზმის შესვლას მის რეაქციულ, უკუქმედებით ეპოქაში, ბუკჩინი არ მიიჩნევდა, რომ კაპიტალიზმის ომის შემდგომი აყვავება მხოლოდ დროებითი იყო და კრიზისი ხელახლა გამოჩნდებოდა. ის არ ელოდა მუშებზე ახალ შეტევას და კლასობრივ ომს ზევიდან ქვევით. ბუკჩინის მიერ მუშათა კლასის უარყოფის მიზეზები “მარქსის მოლოდინების საპირისპიროდ, ინდუსტრიული მუშათა კლასი პატარავდება და მტკიცედ კარგავს თავის ტრადიციულ იდენტობას როგორც კლასი. თანამედროვე კულტურამ და წარმოების მეთოდებმა პროლეტარიატი აქცია წვრილ-ბურჟუა ფენად. პროლეტარიატი მთლიანად შეიცვლება წარმოების ავტომატიზირებული საშუალებებით. კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე და ნაციონალურ ან გეოგრაფიულ განსხვავებებზე დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან. ” აქ ჩანს რამდენიმე გაუგებრობა მუშათა კლასის განსაზღვრებაში. არც მარქსიზმი და მითუმეტეს არც ანარქო სინდიკალიზმი არ განსაზღვრავს “პროლეტარიატს” ისე შეზღუდულად როგორც “ინდუსტრიული მუშათა კლასი”. ადამიანები, რომლები თავიანთ შრომას ყიდიან და საერთო მოგების შექმნაში იღებენ მონაწილეობას, კაპიტალიზმის მუშები არიან (“მუშათა კლასი” გაცილებით ფართო გაგებისაა ვიდრე მხოლოდ დასაქმებული ადამიანების ერთობლიობა. ის ასევე მოიცავს ადამიანებს რომლებიც დასაქმებულებზე არიან დამოკიდებულნი – მათ ოჯახის წევრებს, პენსიონერებს, დროებით უმუშევრებს, სტუდენტებს და ა. შ. ) “ამერიკელების დიდი უმრავლესობა წარმოადგენს მუშათა კლასს. ისინი არიან კვალიფიციურები და არაკვალიფიციურები, წარმოებაში და მომსახურების სფეროში, ქალები და კაცები ნებისმიერი რასის. ისინი ატარებენ სატვირთო მანქანებს, წერენ რუტინულ კომპიუტერულ კოდს, ამუშავებენ ხელსაწყოებს, ემსახურებიან მაგიდებს, ალაგებენ და არიგებენ წერილებს, დგანან ბანკის კონსულტანტებად, ასრულებენ ათასობით სამუშაოს ეკონომიკის ყველა სფეროში. მათი განსხვავებულობის მიუხედავად მუშათა კლასის წარმომადგენლები წარმოებაში ერთი და იგივე ადგილს იზიარებენ, სადაც ძალიან მცირე კონტროლი აქვთ თავიანთ შექმნილ კონტენტზე და არ არიან არავის ბოსები. ისინი ქმნიან ერების სიმდიდრეს, თუმცა იღებენ მხოლოდ იმას რისი ყიდვაც შეუძლიათ თავიანთი ხელფასით”. (Michael Zweig. 2000 წ. ) ერთ ერთი მიზეზი ა. შ. შ-ში მძიმე ინდისტრიული მუშახელის შემცირებისა იყო კომპანიების მიერ პროდუქციის წარმოების გაფართოება ოკეანის გადაღმა, რამაც გამოიწვია საერთაშორისო დონეზე მუშათა კლასის გაფართოება, განსაკუთრებით აზიაში და სხვა ღარიბ – ე. წ. “მესამე მსოფლიოს” რეგიონებში. ბუკჩინს ასევე მაგალითად მოყავდა რუსული და ესპანეთის 1930 წლის რევოლუცია. ის ამბობდა, რომ მუშათა კლასში ყველაზე რევოლუციურები არიან ადამიანები, რომლებიც უშუალოდ გლეხობიდან იღებენ ფესვებს. სავარაუდოდ ეს იყო კიდევ ერთი მიზეზი რის გამოც ამერიკელი მუშები იყვნენ კონსერვატორები. მაგრამ ამ დებულების სისწორიდან გამომდინარეობს ისიც, რომ ჩაგრულ ერებში ახალი მუშათა მოძრაობების მეტად რადიკალურობა და მილიტანტურობაა მოსალოდნელი. . ბუკჩინის მთავარი ანტი-პროლეტარული ხედვა დაფუძნებული იყო იმ ემპირიულ მოცემულობაზე, რომ ამერიკელი მუშები ანარქიზმის, სოციალიზმის კომუნიზმის ან ზოგადად რევოლუციის მხარდამჭერები არ არიან და არც კი თვლიან თავს ამ სოციალური კლასის წარმომადგენლებად. რეალურად თეთრკანიანი მუშების უმეტესობა საკმაოდ კონსერვატორია. თუმცა კლასობრივი ორიენტაცია არ გულისხმობს, რომ მუშათა რომელიმე ნაწილს ჩამოუყალიბდება კლასობრივი აზროვნება და გახდება რევოლუციონერი. არსებობს ძალები, რომლებიც მათ უბიძგებენ რადიკალიზმისკენ: ექსპლოატაცია, გაუცხოება, სიღარიბე, არასათანადო მოქცევა, უმუშევრობა, დომინაცია, ასევე კაპიტალიზმის სხვა “უკლასო” სიბოროტეები, როგორიცაა ომი და ეკოლოგიური კატასტროფები. მაგრამ ასევე არსებობს ძალები, რომლებიც მათ რადიკალიზმს აშორებს: რასიზმი, სექსიზმი, პატრიოტიზმი, რელიგიები, არასწორი განათლება და სხვა. შედარებით უკეთეს პირობებში მომუშავეებს, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კომფორტის ზონაში არიან არ სურთ თავიანთი მდგომარეობის გარისკვა. უარეს პირობებში მომუშავენი კი დემორალიზებულნი და გატეხილნი არიან. დროთა განმავლობაში, კლასობრივი ცნობიერებისკენ მიდრეკილი ძალები გაიმარჯვებენ, მაგრამ ეს გარანტირებული შედეგი არაა – და მითუმეტეს არაა გარანტირებული, რომ ეს მოხდება მანამდე, სანამ მსოფლიო ეკონომიკურ კოლაფსის, ახალ მსოფლიო ომების ან კლიმატური კატასტროფების პრევენციაა შესაძლებელი. ეს ხომ ადამიანების არჩევანია და არა მექანიკური პროცესი. “პროლეტარიატისთვის რევოლუციური კლასის დაძახება ნიშნავს კლასს, რევოლუციების მოწყობის ისტორიული პოტენციალით. ეს არის იარლიყი სოციალური სწრაფვის და არა განმარტება მიმდინარე მოვლენების. ” (ჰალ დრაპერი, 1978). ბუკჩინი მართალია როცა ამბობს: “კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე… დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან”. ეს მუდამ ასე იყო. რათქმაუნდა ყოველთვის არსებობდნენ ვულგარული მარქსისტები და სინდიკალისტები, რომლებიც არასწორად მიიჩნევდნენ სოციალურ კლასს ერთადერთ მნიშვნელოვან საკითხად. არაფერია მასში ისეთი, რაც საჭიროებს ჩამოთვლილი უმნიშვნელოვანესი თემების იგნორირებას. კლასობრივი საკითხი ურთიერთქმედებს და ნაწილობრივ მოიცავს რასის, გენდერის, სექსუალური ორიენტაციის, ეროვნული ჩაგვრის, ეკოლოგიის, იმპერიალიზმის თემებს. (როგორც უვკე ავღნიშნეთ, მაგალითად, ეკოლოგიური კრიზისი წარმოჩნდება, როგორც ქროს-კლასობრივი პრობლემა რადგან ეხება ყველას, თუმცა გამოწვეულია კაპიტალიზმის სწრაფვით მოახდინოს ფულის აკომულაცია, რაც სათავეს იღებს მშრომელთა ექპლოატაციიდან. ) ბუკჩინი არსად განიხილავს მთავარ მიზეზს თუ რატომ არ აქვს მუშათა კლასის იმედი. ხალხს, როგორც მშრომელებს, აქვთ უდიდესი პოტენციური ძალაუფლება. მრავარიცხოვნობის გარდა, მათ აქვთ წვდომა წარმოების საშუალებებზე, ტრანსპორტზე, კომუნიკაციაზე, სოციალურ სერვისებზე და კომერციულ გადარიცხვებზე. მათ შეუძლიათ “გათიშონ” მთელი ქვეყანა და შემდეგ ისევ აამუშაონ სრულიად ახლებურად, თუ მოისურვებენ. ერთადერთი ძალა რაც კაპიტალისტებს გააჩნიათ მათ წინააღმდეგ, არის სახელმწიფოს კონტროლირებადი პოლიცია და სამხედროები. როგორც უბრალო “მოქალაქეებს”, ხალხს არ აქვს ამის პოტენციური ძალა. ბუკჩინის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია იყო რევოლუციების ისტორიული შესწავლა, რაც ასე შეაჯამა: “შუასაუკუნეების გლეხების ომებიდან დღევანდელ ინდუსტრიულ მუშათა და გლეხთა მოძრაობების აღზევებამდე, ჩაგრული ხალხი ქმნიდა საკუთარ საზოგადოებრივი ასოციაციების ფორმებს. რევოლუციების მსვლელობების დროს, ეს ასოციაციები იღებდა ადგილობრივი საკრებულოების ან მანდატიან წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტებულ საბჭოების ფორმებს”. ეს არის ბაზისი ნებისმიერი ანარქისტული რევოლუციის პროგრამის. ბუკჩინის ყურადღება მიპყრობილი იყო ქალაქებისა და სამეზობლოების საკრებულოებსა თუ საბჭოებზე. მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან ასეთი გაერთიანებების ძირითად ფორმას წარმოადგენდა ქარხნებისა და სამუშაო ადგილების კომიტეტები. მუშები ქმნიდნენ თვით-ორგანიზებად დემოკრატიულ, ჰორიზონტალურ პრინციპზე დაფუძნებულ საკრებულოებს. ბუკჩინი ამბობდა, რომ ის არ იყო მსგავსი დროებითი გაერთიანებების წინააღმდეგი, თუ მოხდებოდა მათი შერწყმა უფრო გლობალურ სახალხო საბჭოებში. ბუკჩინის სტრატეგია მუშათა კლასზე უარის თქმით, ბუკჩინს ცვლილებებისთვის საჭირო სოციალური ძალები სხვაგან უნდა მოეძებნა. 1970 წელს ის იმედებს ამყარებდა კონტრკულტურასა და ახალგაზრდების წინააღმდეგობაზე, ჰიპებზე და ტრაიბალიზმზე. “ცხოვრების სტილი აუცილებელია რევოლუციის ერთიანობის შესანახად” – ამბობდა ის. მოგვიანებით(1985) გული აუცრუვდა კონტრკულტურაზე და დაიწყო იმ მიმართულებით სვლა, რომელსაც თავად სდებდა ბრალს ლაიფსტაილიზმში (lifestyle anarchism – ამ ტერმინით ბუკჩინი აღწერდა და აკრიტიკებდა ანარქისტებს, რომლებიც კონკრეტული ცხოვრების წესით ცხოვრობდნენ და არ მოქმედებდნენ საბაზისო ანარქისტული პრინციპების მიხედვით). ბოლო ნაშრომებში, ბუკჩინმა შეაჯამა თავისი ხედვა, რომ ხალხს მოთხოვნილებები უნდა ჰქონოდა როგორც უკლასო “მოქალაქეებს” და არა მათი პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე. სხვადასხვა სფეროში მომუშავეები საკრებულოებში დაიკავებდნენ ადგილებს არა როგორც მშრომელები – მბეჭდავები, ხელოსნები, დამლაგებლები და ა. შ. – არამედ როგორც მოქალაქეები, რომელთა მთავარი საზრუნავი იქნებოდა იმ საზოგადოების ძირითადი ინტერესები, რომელშიც იცხოვრებდნენ. მოქალაქეები იქნებოდნენ თავისუფალნი რომელიმე ერთი კონკრეტული იდენტობისგან და ინტერესებისგან. “ეს არის მშრომელთა ტრანსფორმაცია კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” რათქმაუნდა ეს “ტრანსკლასობრივი” ტრანსფორმაცია არ არის შეზღუდული მხოლოდ მუშებზე და ასევე მოიცავს მენეჯერებს, კაპიტალისტებს, პოლიტიკოსებს და ყველას. სავარაუდოდ მათაც მოუწევდაც გადაქცევა “კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” ოთხმოციან წლებში ელენ მეიკსინს ვუდსმა დაწერა შესანიშნავი კრიტიკა ბრიტანელი და ფრანგი მარქსისტებისა, რომლებიც ბუკჩინის მსგავსი მიზეზებით ამბობდნენ უარს მუშათა კლასზე. ის წერდა: “ეს თეორიები უნდა ნიშნავდეს, რომ კაპიტალისტური ექპლოატაცია ვერ განაპირობებს მშრომელთა ცხოვრებისეულ მდგომარეობას იმაზე მეტად, ვიდრე სხვა ნებისმიერი გარემოება, რომელსაც მათ ცხოვრებასთან აქვს შეხება. გამოდის, რომ მშრომელებზე ისევე მოქმედებს ექპლოატაცია, როგორც სხვა ადამიანებზე, რომლებიც საერთოდ არ არიან პირდაპირი ექპლოატაციის ქვეშ მყოფი ობიექტები. ეს გულისხმობს იმასაც, რომ კაპიტალისტები არანაირ სარგებელს არ იღებენ მუშათა ექსპლოატაციით, რომ მუშები არანაირ ზიანს არ განიცდიან ექპლოატირებულობით, რომ ექპლოატაციის შეწყვეტით მათთვის არაფერი შეიცვლება, რომ კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობას არანაირი ფუნდამენტური გავლენა არ აქვს სოციალური და პოლიტიკური ძალაუფლების სტრუქტურაზე, და რომ კაპიტალისტებსა და მშრომელებს შორის არსებული ინტერესთა კონფლიქტი მხოლოდ მოჩვენებითია. ” აქედან გამომდინარე ბუკჩინის “მოქალაქეებს” არ აქვთ არანაირი მიზეზი, რომ კაპიტალიზმს აღუდგნენ წინ, გარდა იმისა, რომ ეს მორალურად სწორია. არც არანაირი სტრატეგიული ძალაუფლება არ აქვთ კაპიტალიზმის საბოტაჟისთვის, როგორც ეს გააჩნიათ გაფიცულ მუშებს. აფრო-ამერიკელი მშრომელ ქალს არ აქვს იმაზე მეტი მიზეზი, რომ იყოს ბუკჩინის მოქალაქეთა საკრებულოს წევრი, ვიდრე დიდი კორპორაციის ტოპ მენეჯერს ან პოლიციელს. ბუკჩინის კომუნალიზმის მიღწევის სტრატეგია დაფუძნებული იყო მის ანალიზებზე, რომ კაპიტალისტური საზოგადოების ფუნდამენტური კონფლიქტი მიმდინარეობდა არა კაპიტალსა და მუშათა კლასს შორის, არამედ ადგილობრივ გაერთიანებებსა და ცენტრალიზებულ, მჩაგვრელ სახელმწიფოს შორის. ის არ იყო ისეთი აჯანყებების მომხრე, რომლის დროსაც რევოლუციური საკრებულოები იქმნებოდა. ნაცვლად ამისა, ამბობდა, რომ მოქალაქეებს მშვიდობიანად და კანონის ფარგლებში უნდა შეექმნათ მასობრივი გაერთიანებები, სოფლების ქალაქების და გარეუბნების დონეზე. იმ მიზნით, რომ ეს გაერთიანებები ოფიციალური გამხდარიყო, “ბუკჩინისტები” კენჭს იყრიდნენ ადგილობრივ არჩევნებში. ისინი დაიკავებდნენ ქალაქის საბჭოებს და მსგავს დაწესებულებებს. ისინი ეცდებოდნენ, რომ შეეცვალათ ქალაქის გამგებლობის ქარტიები და მმართველი ორგანოები ჩაენაცვლებინათ სახალხო თვითმმართველობებით. რამდენადაც შესაძლებელი იქნებოდა ისინი ეცდებოდნენ ხელში ჩაეგდოთ ადგილობრივი ბიზნესები და ინდუსტრიები, რათა ეკონომიკის “მუნიციპალიზება” მოეხდინათ. და ეს იქნებოდა ბაზისი ლიბერტარიანული კომუნიზმისა. შემდეგ ლოკალური გაერთიანებები დაიწყებდნენ ერთმანეთთან დაკავშირებას კონფედერაციის ჩამოსაყალიბებლად. (მათ არ უნდა ეცადათ ქვეყნის მთავრობა არჩევნების ძალით დაემარცხებინათ; ბუკჩინი ამას სახელმწიფო რეფორმად მიიჩნევდა). მოვლენების განვითარების რაღაც ეტაპზე, სახელმწიფო და მმართველი კლასი ეცდებოდა პროცესის შეჩერებას. იქნებოდა დაპირისპირება, ძალადობრივი ან არაძალადობრივი, გარემოებებიდან გამომდინარე. თუ კონფედერაცია გაიმარჯვებდა მივიღებდით რევოლუციას! ბუკჩინის მიღწევების ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის გიჟური ფანტაზია. ლოკალური თვითმმართველობების შექმნა საზოგადოებრივი ორგანიზების მაგალითია. მაგრამ მუნიციპალური მთავრობა სახელმწიფოს ნაწილია და მცდელობა, რომ არჩევნებში გაიმარჯვო იგივე პრობლემებს წარმოქმნის, რაზეც ანარქისტები ყოველთვის მიუთითებდნენ მარქსისტებსა და სხვებს, როცა ისინი მთავრობის ნებისმიერ საფეხურზე მოხვედრას ცდილობდნენ. მართალია ადვილი ჩანს ამბოხებულთა მიერ ადგილობრივი მთავრობების დაკავება, მაგრამ მათ თითქმის არანაირი ძალაუფლება არ გააჩნიათ სახელმწიფოს მთავრობასთან შედარებით. თუ ქალაქი ანტი-კაპიტალისტური პროგრამით დაიწყებს მუშაობას, ცენტრალურ მთავრობას და ბიზნესს არ გაუჭირდება მათ ეკონომიკას საბოტაჟი მოუწყოს. ქალაქების და სოფლების ადგილობრივი თვითმმართველობებიც სახელმწიფოს შემადგენლობაში შედის. თუ ლოკალური რეჟიმი გახდება საკმარისად რადიკალური, სახელმწიფო მთავრობა მას არალეგიტიმურად ცნობს და ძალის გამოყენებით ეცდება დამხობას. იყო შემთხვევები, როცა ნიუ იორკ სითის ბიუჯეტი გადავიდა სახელმწიფოს სპეციალური სამსახურის კონტროლის ქვეშ ფინანსური პრობლემების გამო. იდეა, რომ ხალხს შეუძლია არჩევნებში ხმა მისცეს ლიბერტარიანულ მუნიციპალიზმს ლოკალურ დონეზე, ისეთივე რეფორმისტული და უაზროა, როგორც ეროვნულ დონეზე სოციალიზმისთვის ხმის მიცემა(შეგვიძლია ავიღოთ სირიზას მაგალითი საბერძნეთში). ბუკჩინისა და მისი მიმდევრების მიერ ამ სტრატეგიის გამოყენების მცდელობები კრახით დასრულდა. არც ანარქისტულმა გარემომ აითვისა რაიმე ლიბერტარიანული მუნიციპალიზმისგან. შეიძლება ეს გახდა მიზეზი, რატომაც ბუკჩინმა საბოლოოდ განაცხადა, რომ ანარქისტი აღარ იყო. სიმართლეს თუ ვიტყვით, ანარქიზმის რევოლუციურ კლასობრივ ბრძოლასაც არ ჰქონია წარმატება უკანასკნელ პერიოდებში. თუმცა კი უდიდესი ისტორია აქვს. შეჯამება მურეი ბუკჩინი იყო ნაყოფიერი და გავლენიანი თეორეტიკოსი. მან მოახდინა ანარქიზმისა და ეკოლოგიის მნიშვნელოვანი ინტეგრაცია. მან გვაჩვენა, რომ კაპიტალიზმის სწრაფვა აკუმულაციისკენ არის საფუძველი ეკოლოგიური კრიზისისა. შექმნა მოდელი პოსტ კაპიტალისტური საზოგადოებისა, რომელიც უნდა იქნეს კარგად შესწავლილი და გაანალიზებული. ბუკჩინმა დაუშვა ფუნდამენტური შეცდომა მუშათა კლასის, როგორც რევოლუციის ერთ-ერთი ძირითადი ძალის უარყოფით. მას არ ესმოდა მშრომელთა მნიშვნელობა კაპიტალიზმში, შესაბამისად არც მათი ინტერესი კაპიტალიზმის დასრულების. ვერ აცნობიერებდა მათ ძალაუფლებას ამის გასაკეთებლად. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდს ხედავდა, როგორც კაპიტალისტური განვითარების ახალ ეტაპად, და არა როგორც ღრმად კრიზისული სისტემის დროებით სტაბილურობად, რაც ეკოლოგიური კრიზისის მისსავე ანალიზებში უნდა დაენახა. პროლეტარიატის უარყოფით დაიწყო ალტერნატივების ძიება უკლასო, მულტიკლასობრივ ძალებში – წარმოსახვით “მოქალაქეებში”, რომლებიც მხოლოდ აბსტრაქტული და მორალური საზრუნავით იყვნენ მოტივირებულნი. თავიანთი სტრატეგიით, ისინი შეცვლიდნენ კაპიტალიზმს ლოკალურ არჩევნებში გამარჯვებით. ასეთ ხედვას არ შეუძლია მოძრაობის წამოწყება, არათუ რევოლუციის. გამოყენებული მასალები Biehl, Janet, with Bookchin, Murray (1998). The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism. Montreal/NY: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1986). Post-Scarcity Anarchism (2nd rev. ed. ). Montreal/Buffalo: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1996). The Third Revolution; Vol. 1: Popular Movements in the Revolutionary Era. London/NY: Cassell. Bookchin, Murray (2015). The Next Revolution: Popular Assemblies and the Promise of Direct Democracy; Essays by Murray Bookchin (Ed. : Debbie Bookchin & Blair Taylor). London/NY: Verso Books. Brinton, Maurice (2004). “The Bolsheviks and Workers’ Control, 1917—1921: The State and Counter-Revolution. ” In For Workers’ Power; The Selected Writings of Maurice Brinton (ed. : David Goodway). Oakland CA/Edinburgh UK: AK Press. Pp. 293—378. Draper, Hal (1978). Karl Marx’s Theory of Revolution; Vol. II: The Politics of Social Classes. NY/London: Monthly Review Press. Enzinna, Wes (12/29/2015). “The Rojava Experiment. ” The New York Times Magazine. Pp. 38—45. Kropotkin, Peter (2002). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings (ed. Roger Baldwin). Mineola NY: Dover Publications. Price, Wayne (2013). The Value of Radical Theory; An Anarchist Introduction to Marx’s Critique of Political Economy. Oakland CA: AK Press. Schmidt, Michael & van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism; Vol. 1. Oakland: AK Press. White, Damien F. (2008). Bookchin: A Critical Appraisal. London: Pluto Press. Wood, Ellen Meiksins (1998). The Retreat from Class; A New ‘True’ Socialism. London/NY: Verso. Zweig, Michael (2000). The Working Class Majority: America’s Best Kept Secret. Ithaca NY/London UK: Cornell University Press/ILR Press. წყარო: http://www.anarkismo.net/article/28832 ShareThis Copy and Paste - See more at: http://a-library.org/murray-bukchinis-anarqizmi-mushata-klasis-gareshe/#more-1152

ანარქიზმი ანარქიზმი ( ბერძნ. αναρχία - უხელისუფლეობა) — მსოფლმხედველობა, რომელიც ეწინააღმდეგება მმართველობის ყველა ფორმას და საშუალებას. კერძოდ, ანარქისტები უარყოფენ სახელმწიფოს, პოლიტიკური ხელისუფლების ან რაიმე სხვა იერარქიულიმმართველობის არსებობის საჭიროებას და მიისწრაფიან მათი ამოფხვრისკენ. უილიამ გოდვინი ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა უილიამ გოდვინის(1756-1836) ნაწერებში. ის პრესვიტერიანულიეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა ეკლესია დამწერალი გახდა, დაწერა "კალებ უილიამსი", სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ ავტორიტარიზმს, ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდაუტოპიზმს, ეკონომიკური თავისუფლების იდეას, რაც პრუდონის შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას. ანარქიიის წარმოშობა ბაკუნინის,პრუდონის და შმიდტის სახელებთნ არის დაკავშირებული. ბაკუნინი შეიძლება მივიჩნიოთ ანაარქიის ძირითად იდეოლოგად,ბაკუნინი მოსკოვში საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდა, სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აკტიურად იკვლევდა,1840 წელს იგი გერმანიაში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიირო პარაღსას და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში.1851 წელს იგი დააპატიმრეს და ციმბირში ამოაყფინეს თავი საიდანაც მალევე გაიქცადასავლეთ ევროპაში, სადაც აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთდ აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60 იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: ”სახელმწიფობრიობა და ანარქია”, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ რელიგიაპოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია ”კოლექტიური სიგიჟეა” ეკლესიას კი ”ზეციური სამიკიტნო” უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ ”თავისუფკლების სამეფოს” მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძლაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც რუსეთში ასევე ევროპულ დალათინო-ამერიკულ ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთერთ ყველზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქისტული კომუნიზმის თეორიას, თუმცა აქტიურად უპირისპირდებოდა ოქტობრის რევოლუციას და მარქსიზმს მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება. სექციების სია [დამალვა] · 1 ანარქიზმი საქართველოში · 2 იხილეთ აგრეთვე · 3 ლიტერატურა · 4 რესურსები ინტერნეტში ანარქიზმი საქართველოში[რედაქტირება] ქართველ ანარქისტებს, მიხაკო წერეთელს და ვარლამ ჩერქეზიშვილს უდიდესი როლი მიუძღვით მსოფლიოში ანარქისტული იდეების განვითრებაში, თუმცა ევროპელი და რუსი ანარქისტებისგან განსხვავებით, ქართველები აქტიურად იბრძოდნენ ეროვნული პრინციპებისათვის. სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ ამ იდეოლოგიას მიემხრნენ ის ქართველი პოლიტიკოსები, რომლებიც ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას ედგნენ სათავეში, ეროვნული თვითგადარჩენისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე იბრძოდნენ. ასეთი გამორჩეული პოლიტიკოსი იყო მიხაკო წერეთელი. მასთან ერთად, ანარქისტულ პარტიაში შედიოდნენ: ვარლამ ჩერქეზიშვილი, შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ანარქისტულმა ორგანიზაციამ ჩამოყალიბება დაიწყო 1895 წლიდან, გაძლიერდა I რევოლუციის წლებში და პირველი მსოფლიო ომის დროს შესუსტდა, რადგან მისი ქართველი მონაწილეები ამდროს საზღვარგარეთ მოღვაწეობდნენ, 1917 წლიდან კი ანარქიზმი აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას. ქართველი ანარქისტები უკომპრომისოდ ებრძოდნენ მარქსიზმს, გმობდნენ ყოველგვარ ძალადობას, მათ შორის, მის გამოხატულებას სახელმწიფოს სახით. მათი აზრით, მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ მიაღწიონ პროგრესს. ისინი ებრძოდნენ პროლეტარიატის დიქტატურას. რაც შეეხება სახელმწიფოს მოსპობის ანარქისტულ თეორიას, იგი გარკვეულწილად განუხორციელებელ იდეას მიეკუთვნება, თუმცა ცენტრალიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, მმართველობის დეცენტრალიზაცია ყველა პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის იდეალი და ქვეყნის წარმატების საფუძველია. ქართველი ანარქისტების მიერ მარქსიზმის კრიტიკაც დრომ გაამართლა. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს ავტონომიისათვის, უფრო შორსაც მიდიოდნენ: 10-იან წლებში ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას ითხოვდნენ, გამოდიოდნენ ერთა თანასწორუფლებიანობის ლოზუნგით და მათი რწმენით, მხოლოდ ეროვნული დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ შეუძლია ერს იზრუნოს თავისი სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. ქართველ ანარქისტთა შესახებ და ამ იდეოლოგიის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან კავშირზე მასალები მოიპოვება ს. ხუნდაძის, პ. გუგუშვილის, პრ. რატიანის, ლ. გორგილაძის, გ. ჯანგველიძის, გ. მეგრელიშვილის, ნ. გვიანიშვილის და სხვათა გამოკვლევებში. Анархия (от др.-греч. ἀναρχία «безначалие, безвластие или неподвластность, независимость»[1][2][3], «неповиновение властям, беспорядок, произвол»[4][5][6], «год без архонта»[7])[8] представляет собой идею отсутствия власти в отношении общества, группы лиц или отдельно взятого человека. В 1840 годуПьер-Жозеф Прудон использовал этот термин для обозначения новой на тот момент политической философии — анархизма, — в своём трактате «Что такое собственность?»[9]. Содержание [убрать] · 1 Анархия и политическая философия · 2 Анархия и антропология · 3 См. также · 4 Примечания · 5 Ссылки Анархия и политическая философия[править | править вики-текст] Немецкий философ Иммануил Кант рассматривал анархию в «Антропологии с прагматической точки зрения» как «закон и свобода без власти». Таким образом, по мнению Канта анархия не дотягивает до настоящего гражданского состояния, так как закон без власти будет лишь «пустой рекомендацией»[10]. В труде «К вечному миру» он писал, что анархия является крайней негативной формой существования государства после деспотии, когда искореняются «зачатки добра», когда любое малое правомерное устройство лучше, чем никакое, подразумевая под этим безвластие[11]. Пьер-Жозеф Прудон пишет, что анархия подразумевает собой отсутствие суверена, господина, давая им обозначение в лице правительства. Анархия у Прудона является мерой свободы, признающей лишь власть закона, или «необходимости»[9]. В «Решении социального вопроса» 1848 года указывает, что для республики идеальна положительная анархия, а свобода являетсяматерью порядка[12]. Ансельм Бельжарри, анархист из окружения Прудона, несколькими годами позже опубликовал брошюру «Анархия, журнал порядка» (фр. L’Anarchie, Journal de l’ordre)[13]. Макс Штирнер в труде 1844 года «Единственный и его собственность» анализирует понятие либерализма, показывая, что некоторые трактовки этого понятия идут вразрез соответствующим ему представлениям анархии и беззакония, заменяя их суррогатом из «разумного порядка» и «ограниченной свободы»[14][15]. Действительный политический либерализм порождает анархию, уничтожая господство и стирая различия между классами[15]. Реклэр отмечает, что анархия Штирнера прежде всего беспорядок, побуждаемый войной всех против всех на остове разрушенного государства[16]. Михаил Бакунин полагал, что анархия являет собой единственное условие нравственности индивида наряду с равенством[17]. Он отмечает первоначальную анархию, подразумевая под ней хаос и замешательство[18], и преступнуюанархию[19] — рабство добродетели, выражаемое в противоборстве материи и духа. Первоначальная анархия ведёт к разрушению государства в результате его порабощения другим государством[17]. Преступная анархия ассоциируется сосвободой воли, которая разрушает всякую людскую солидарность, так как группа людей с наличием свободы воли у каждого стремилась бы «уничтожить друг друга»[20]. Бакунин отождествлял анархию со свободой, подчёркивая, что анархия является тем аналогом «вольной организации рабочих масс снизу вверх», провозглашая доктрину анархо-коммунизма[21]. Пётр Кропоткин рассматривал понятие анархии в аспекте естественных наук, конкретно используя индуктивно-дедуктивный метод для оценки обобщений, выясняя, каковыми будут пути человечества для достижения свободы, равенства и братства, если оно будет действовать в рамках анархии[22]. Для Кропоткина анархия является миросозерцанием, в основе которого лежит механическое восприятие[23] и которое является «идеалом масс»[24]. В современном изложении анархия, в первую очередь, представляет собой отсутствие власти или государственности в обществе, являясь идеалом непосредственного состояния общества[25][26]. Данная трактовка получила распространение в конце XX века благодаря сдвигам в понимании самого понятия, которое определялось как упорядоченное иконституционное[27]. В уничижительном или обыденном представлении анархия олицетворяет хаос и беспорядок[28], в некоторых случаях вышесказанное является вторым значением данного понятия[26]. В рамках политического реализмамеждународная анархия подразумевает баланс сил между конфликтом и сотрудничеством между государствами[29]. Анархия и антропология См. также: Анархо-примитивизм, Антропология и Первобытный коммунизм Анархистские антропологи, такие как Дэвид Грейбер (англ.)русск. и Пьер Кластр, считают некоторые общества, среди которыхбушмены, тив, пиароа (англ.)русск., анархическими, так как они явно отвергают идею централизованной политической власти[30]. Другие антропологи, такие как Маршалл Салинс и Ричард Боршей Ли, отвергают идею обществ охотников и собирателей, которые образовались в результате скудности ресурсов и одичания, охарактеризовав их как «состоятельные сообщества»[31]. Эволюционный психолог Стивен Пинкер отмечает, что обобщение того, что анархия в смысле отсутствия правительства ведёт к анархии в смысле насильственного хаоса, является банальным, так как, с одной стороны, в догосударственных обществах совершалось большое количество убийств (до 60 % среди мужчин), но, с другой стороны, появление сильной культуры чести почти в любой части мира находится вне досягаемости закона[32]. Некоторые анархо-примитивисты полагают, что данное понятие используется для оправдания ценности современного индустриального общества и люди перемещаются дальше от естественных среды обитания и потребностей[33]. Анархи́зм (от ἀν — «без» и ἄρχή — «власть») — политическая философия, идеология, заключающая в себе теории и взгляды, которые выступают за ликвидацию любого принудительного управления и власти человека над человеком [1] Анархизм — политическая философия, основывающаяся на свободе и имеющая своей целью уничтожение всех типов принуждения и эксплуатациичеловека человеком. Анархизм предлагает заменить сотрудничеством индивидов власть, существующую за счёт подавления одних людей другими и благодаря привилегиям одних по отношению к другим. Это означает, что, по мнению анархистов, общественные отношения и институты должны основываться на личной заинтересованности, взаимопомощи, добровольном согласии и ответственности (исходящей из личной заинтересованности) каждого участника, а все виды власти (то есть принуждения и эксплуатации) должны быть ликвидированы[2]. Содержание [убрать] · 1 О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах · 2 Базовые принципы анархизма · 3 Неправильное представление · 4 Происхождение анархизма · 5 Основные направления в анархизме o 5.1 Анархо-индивидуализм § 5.1.1 Эгоизм Макса Штирнера § 5.1.2 Американская традиция o 5.2 Мютюализм o 5.3 Социальный анархизм § 5.3.1 Коллективистский анархизм § 5.3.2 Анархо-коммунизм § 5.3.3 Анархо-синдикализм o 5.4 Анархизм без прилагательных o 5.5 Постклассический анархизм § 5.5.1 Анархо-капитализм § 5.5.2 Анархо-феминизм § 5.5.3 Зелёный анархизм § 5.5.4 Квир-анархизм · 6 Анархизм как общественно-политическое движение, его история o 6.1 Первый Интернационал o 6.2 Рабочее движение o 6.3 Революция и гражданская война в России o 6.4 В борьбе с фашизмом § 6.4.1 В Италии § 6.4.2 В Испании § 6.4.3 Во время Второй мировой войны o 6.5 После Второй мировой войны · 7 Современное анархистское движение · 8 Внутренние проблемы и дебаты · 9 Критика анархизма · 10 Наиболее известные организации анархистов · 11 См. также o 11.1 Наиболее известные анархисты o 11.2 Журналы и газеты российских анархистов o 11.3 Прочее · 12 Ссылки и примечания · 13 Литература o 13.1 Критика · 14 Ссылки О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах[править | править вики-текст] Традиционный чёрный флаганархистов. Существует много типов и традиций анархизма, и не все они взаимоисключающие: как правило, конкретные анархисты являются сторонниками нескольких подвидов анархизма одновременно как дополняющих друг друга[3]: например, анархист может быть одновременно сторонником безгосударственных коммунистических идей и феминизма. Большинство анархистов традиционно считаются левыми, выступающими против не только государственности, но также частной собственности, капитализма, рыночных отношений[источник не указан 1317 дней]. К данному направлению относятся анархо-коммунисты, большинство анархо-коллективистов и анархо-синдикалистов. В то же время анархизм всегда включал в себя индивидуалистическую составляющую[4]. Стоит отметить, что ещё в 1927 году, отвечая на «Платформу», предложенную Петром Аршиновым и поддержанную Нестором Махно «группа русских анархистов в изгнании» писала (при этом отмечалось, что данные положения были сформулированы в ходегражданской войны в России в 1918—1919 годах, в ходе попытки объединения российских анархистов для совместной революционной борьбы: «(...) были признаны: либертарный коммунизм как основная материальная и организационная основа нового общества, синдикализм (в широком понимании) как основной метод действия и организации этой основы, индивидуализм как цель и смысл всего этого процесса. Было констатировано, что все три подхода - коммунизм (либертарный), синдикализм, индивидуализм - по сути, есть лишь три существенных элемента одного и того же целостного процесса: достижение методами классовой организации и классового действия трудящихся масс ("синдикалистский" метод) анархического коммунистического общества, которое призвано служить необходимой социальной базой для полного расцвета свободной индивидуальности»[5]. При этом часть современных анархистов даже выступают в поддержку капиталистических отношений (например, рыночные анархисты, агористы и др.), часть являются сторонниками рыночных отношений, но отрицают при этом капитализм (мутуалисты)[6]. При этом всё-таки представители «правого» анархизма и составляют меньшинство относительно анархистского движения в целом, в то время как большая часть анархистов по всему миру придерживается идей левого толка. По словам анархиста XXI века Синди Милштейн, анархизм — «политическая традиция, постоянно находившаяся в месте соприкосновения индивидуального и общественного»[7]. Среди анархистов нет однозначного отношения к организованности движения: часть выступает за создание анархистских организаций (в том числе анархистских профсоюзов — анархо-синдикалисты), другие же выступают резко против, отстаивая в частности принцип действия через аффинити группы, когда активисты группируются по принципу личного знакомства. Направления анархистской философской мысли включают в себя широкий спектр идей от крайнего индивидуализма до безгосударственного коммунизма. Одна часть анархистов отрицает любые виды принуждения и насилия (например —толстовцы, представители христианского анархизма), выступают с пацифистских позиций. Другая же часть анархистов наоборот поддерживает насилие, как необходимую составляющую повседневной борьбы за свои идеалы, в частности выступая с позиций пропаганды социальной революции, как единственной возможности достижения анархистского идеала вольного общества[8]. Базовые принципы анархизма[править | править вики-текст] Теория анархизма предусматривает следующие принципы[источник не указан 1513 дней]: 1. Отсутствие власти. 2. Свобода от принуждения. 3. Свобода ассоциаций. 4. Взаимопомощь. 5. Разнообразие. 6. Равенство. 7. Братство и сестринство. · Отсутствие власти подразумевает, что в анархистском обществе один человек, либо группа лиц не будут навязывать своё мнение, желание и волю другим лицам. Это же подразумевает отсутствие иерархии и представительной демократии, равно как и авторитарного правления. Анархизм исключает любого рода призывы к построению обществатоталитарного типа, при котором все люди будут подвергнуты тотальному контролю, а все сферы человеческой жизни будут стандартизированы вплоть до полного единообразия. Как раз наоборот, анархизм призывает к максимальному развитию каждой отдельной личности и индивидуализированный подход к решению проблем и потребностей отдельных людей, если на это существуют возможности[9]. · Свобода от принуждения предполагает отказ от принуждения одних людей другими к участию в какой бы то ни было деятельности, будь то в интересах отдельного человека или даже всего общества, против его воли. Участие в общественно значимых действиях либо проектах должно осуществляться по мысли анархистов не под внешнимдавлением, но при условии проявления личной ответственности перед обществом, частью которого он является[10]. · Свобода ассоциаций предполагает, что в обществе, организованном на анархистских принципах возможны любого рода ассоциации для удовлетворения всех общественных потребностей, любые общественные структуры должны создаваться свободно объединившимися людьми, обладающими равным правом определять будущее общества[11]. Анархисты полагают, что на место власти должен быть привнесён принцип действительной низовой инициативы, когда люди сами, коллективно будут решать общественные вопросы, и индивидуально (без вреда для других) свои личныевопросы. Ради решения любых проблем, которые касаются общества в целом, а также осуществления проектов, которые затрагивают широкие слои общества, инициатива должна выстраиваться снизу вверх, а не наоборот, как это имеет место в современном мире[12]. Если будет необходимость в крупных организациях, например по сбору и утилизации отходов, развитию компьютерных технологий, использованию природных ресурсов, организации промышленного производства, энергоснабжения и чего бы то ни было ещё, анархисты предлагают создавать федеративные сообщества снизу вверх, вплоть до всемирного уровня, либо на конфедеративных началах, с широким разветвлением горизонтальных связей[13]. При создании федералистских образований анархисты предлагают осуществлять их через систему делегирования, с правом немедленного отзыва делегатов, базирующуюся на принципе императивного мандата. Федерации основываются на тех же базовых принципах, но действуют через представительство от коллективов. Такие делегаты не должны принимать решений за выдвинувших его людей, но должны выполнять возложенные на них обязательства (в этом и заключается принцип императивного мандата)[14]. Два последующих принципа взаимосвязаны: · Взаимопомощь — это синоним сотрудничества. Когда люди работают сообща, их деятельность заметно эффективнее, нежели когда каждый работает поодиночке. Коллективное взаимодействие — это укороченный путь к достижению необходимого результата при возможно меньшей затрате усилий[15]. · Разнообразие — залог наиболее полноценной жизни каждого отдельного человека, из которых состоит общество.Фордистско-тейлористская организация производства, стандартизация массового производства, унификация отчуждаетлюдей друг от друга, способствует раздроблению общества на эгоистов, озабоченных только своими собственными интересами в ущерб окружающим. Данные тенденции, к тому же, способствуют разрушению окружающей среды[16]. С другой стороны, тенденции развития цивилизации способствуют развитию разнообразия рабочего процесса,дестандартизации и демассификации (что делает анархизм только более актуальным направлением общественной мысли), а потому ужасы конвейерезации человеческой жизни, неотъемлемо сопровождающие индустриализм выглядят, по крайней мере в странах уже прошедших процесс индустриализации, отходящими в прошлое[17]. Можно сказать, что разнообразие — это более экологичная форма организации, так как подразумевает индивидуализированный подход к производству и потреблению, и, кроме того, анархисты полагают, что общественные организации более эффективно удовлетворяют интересы людей тогда, когда те имеют возможность формировать их по своему усмотрению. Когда человеческая жизнь основывается на разнообразии, люди взаимодействуют более естественно и непосредственно. Кроме того, разнообразие приводит к тому, что отдельных людей становится всё сложнее контролировать[18]. С другой стороны нельзя идеализировать понятие разнообразие, так как оно возможно и в капиталистическом обществе (и не только в той форме, в которой рассматривал этот вопрос Элвин Тоффлер), что порождает пресловутое «общество потребления», которое как раз наоборот облегчает осуществление власти государством и капитализмом, и, кроме того, способствует всё более стремительному исчерпанию природных ресурсов[19]. Анархизм возможен только при так называемой «пространственной неопределённости», то есть когда невозможен тотальный контроль «сверху». К сожалению, развитие современных технологий только усиливают данный контроль, вроде бы не давая возможности такому строю, как анархизм[20]. Между тем, в сообществе свободных технологий есть другая неопределённость: между заказчиком и потребителем товара. Так что в этом смысле, как строй, анархизм в современных условиях всё равно возможен. · Равенство — означает отсутствие иерархии, одинаковые для всех возможности удовлетворения своих личных потребностей в искусстве, творчестве, продуктах труда, а также равный доступ ко всем общественным благам, в том числе последним достижениям науки и техники[21]. · Братство/сестринство подразумевает, что все люди являются равными, что интересы и потребности одних не могут быть важнее и/или ценнее интересов и потребностей других людей. Неправильное представление[править | править вики-текст] Возможно, этот раздел содержит оригинальное исследование. Добавьте ссылки на источники, в противном случае он может быть удалён. Дополнительные сведения могут быть на странице обсуждения. (16 декабря 2012) Уильям Годвин (1756—1836), один из основоположников анархизма По мнению сторонников анархизма, понятия «анархизм»( αναρχισμός) и «анархия», принадлежат к числу тех, которые наиболее часто представляются общественностью в искажённом виде и ошибочно используются в значении «хаос» или χάος -«беспорядок» — при этом утверждается, что анархисты якобы желают общественного хаоса и возврата к «законам джунглей», то есть фактически выставляются сторонниками гоббсовской «войны всех против всех». В ответ на это анархисты указывают, что греческую приставку αν- в слове «αναρχία» следует понимать как «отсутствие», то есть безвластие, а не «противостояние» или «противоположность» (власти): «Анархическая партия [ движение, если использовать современную терминологию - при. ред.] не побрезговала навязываемым ей названием и приняла его. Сначала она настаивала на маленькой чёрточке между ан и архией, объясняя, что в этой форме слово ан-архия, греческого происхождения, означает не "беспорядок", а "отсутствие власти". Но скоро она приняла его, как есть, не задавая лишней работы наборщикам и не отягощая своих читателей урокамигреческого языка. Таким образом, слово анархия вернулось к своему первоначальному, обычному и общепринятому смыслу, как-то выраженному в 1816 году в следующем замечании английского философа Бентама: "Философ, – писал он, – желающий изменить какой-нибудь дурной закон, не проповедует восстания против этого закона. Совсем иной характер у анархиста. Анархист отрицает самое существование закона, отвергает право закона приказывать нам, возбуждает людей к непризнанию в законе обязательного повеления и зовёт к восстанию против исполнения закона". В настоящее время смысл слова ещё расширился: анархист отрицает не только существующие законы, но и всякую установленную власть вообще; восстаёт против всякой власти, в какой бы форме она не проявлялась»[22]. Сторонники анархизма считают, что в последнее время эта философия, несмотря на представление анархии как стремления к хаосу и полному насилия беспорядку, получает всё большее распространение[23]. По их мнению, этому во многом способствует, в том числе, популярность движения за свободное распространение компьютерных программ, исходного кода, энциклопедий (в особенности компьютерных Интернет-энциклопедий, находящихся в максимально свободном доступе), свободный доступ к произведениям искусства и результатам научных исследований, а также анархические по своей сути проекты, вроде Freenet. А кроме того, росту популярности анархистских идей способствует кризис социального государства и крах авторитарных социалистических идеологий, что в особенности способствует возрождению анархистского профсоюзного движения: «Для IWA в 1990-х главное событие (или ряд событий) был падением Железного занавеса в началедесятилетия. Различные восстания восточноевропейских рабочих были заключительным доказательством (как будто они были всё ещё необходимы) полной неспособности авторитарного коммунизма освободить рабочий класс. Несомненно, будущие возможности для расширения анархо-синдикализма теперь ещё более ярки, чем те, что имели место десятилетие назад. Социал-демократия теперь потеряла даже самое плохое оправдание себя как альтернативы глобальному капитализму. Рабочие всё более и более оказываются перед фактом, что социал-демократическое профсоюзное движение не будет их защищать. В то время как возможности анархо-синдикализма имеются в большом количестве. Есть также всеобъемлющая опасность самим стать на реформистскийпуть, бросившись заполнить пустоту, оставленную реформистским профсоюзным движением»[24]. Происхождение анархизма[править | править вики-текст] Первые анархистские идеи восходят к древнегреческим и древнекитайским философским школам (хотя ростки протоанархизма находят в разных странах мира, в том числе в Египте и др.)[25]. К древнегреческим протоанархистамтрадиционно относят софистов (Антифонт — ок. 450/444 — ок. 365/360 гг. до н. э.) и киников (Диоген Синопский — ум. ок. 330—320 г. до н. э.)[26]. К древнекитайским относят даосскую традицию Лао-цзы (VI—V вв. до н. э.) и Чжуан-цзы (ок. 369—286 гг. до н. э.)[27][28]. Современный же анархизм возник из светского, равно как и религиозного направлений мысли эпохи Просвещения, в частности из аргументации Жан-Жака Руссо, его идей о свободе и морали[29]. Кроме того к предшественникам современного анархизма можно отнести ранних христиан, многие религиозные христианские ереси, такие как например движение анабаптистов[30]. Непосредственно же первым теоретиком современного анархизма стал Уильям Годвин (1756—1836), развивавший идеи, лёгшие впоследствии в основу современной анархистской мысли (правда, он ещё не пользовался термином «анархизм»)[31]: «(...) в Англии, уже в 1793 году, выступил Годвин, опубликовав свой поистине замечательный труд "Исследование политической справедливости и её влия­ния на общественную нравственность" (Enquiry concerning Political Justice and its influence on general virtue and happiness), где он явился первым теоретиком социализма без правительства, то есть анархизма (...)»[32]. Первым же либертарным теоретиком, открыто назвавшим себя анархистом, выступил Пьер Жозеф Прудон, по праву считающийся подлинным основателем современной анархистской традиции (в отличие от Годвина он имел последователей, и к тому же называл уже себя открыто анархистом)[33]. Он выступил с идеей «спонтанного порядка» (система координации в экономике, когда независимые участники производят свои действия, побуждаемые исключительно собственными интересами, основываясь на самостоятельно полученной информации), противопоставив её идеям централизма, предложив идею «положительной анархии», когда порядок возникает в результате того, что все делают то, что они сами желают делать, и такая система самоуравновешивается, приходя к естественному порядку[34], и где «одни только деловые операции создают общественный строй»[35]. При этом, как и Годвин, Прудон выступал против революционного преобразования общества, он представлял анархию как «форму правительства или конституции, в которой общественное и личное сознание, сформированное через развитие науки и закона, достаточных, чтобы поддерживать порядок и гарантировать все свободы. В таком случае, как следствие, учреждения полиции, превентивных и репрессивных методов, бюрократического аппарата, налогообложениеи т. д., [должны были] уменьшаться до минимума. В этом, в особенности, формы монархии и усиленной централизации исчезают, чтобы быть замененными федералистскими учреждениями и образом жизни, основанной на коммуне»[36]. Под «коммуной» Прудон подразумевал местное самоуправление. Его идеи вдохновляли многих последователей анархизма в XIX—XX столетиях[37]. Основные направления в анархизме[править | править вики-текст] Философ девятнадцатого столетия, младогегельянец Макс Штирнер, заложивший основы современного анархо-индивидуализма (эскиз сделанный Фридрихом Энгельсом). Анархо-индивидуализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-индивидуализм Анархистский индивидуализм включает в себя несколько традиций[38], которые отстаивают идею о том, что «индивидуальная совесть и преследование личного интереса не должны быть ограничены никаким коллективом или органом государственной власти»[39]. Анархо-индивидуализм поддерживает идею собственности, которая удерживается индивидом для себя, является частной. Это радикально отличает индивидуалистов отсоциалистов/коллективистов/коммунистов/коммунитаристов, которые выступают против данного подхода, причём одни из которых выступают за коллективное владение собственностью (как правило, противопоставляя понятия личной и частной собственности), а другие-и вовсе отрицают понятие собственности, утверждая, что «все принадлежит всем»[40]. Идеи анархо-индивидуализма развивали Макс Штирнер,Бенджамен Таккер, Генри Дэвид Торо[41] отчасти Алексей Боровой, Мюррей Ротбард и другие[42][43][44]. Эгоизм Макса Штирнера[править | править вики-текст] Основная статья: Макс Штирнер Самой крайней[45] формой анархистского индивидуализма называют «эгоизм»[46], — учение, разработанное одним из самых ранних и самых известных сторонников индивидуалистического анархизма (хотя, как и Уильям Годвин, и не называвшим себя анархистом) Максом Штирнером[47]. Книга Штирнера «Единственный и его собственность» («Der Einzige und sein Eigentum») была издана в 1844 году, и является основополагающим текстом данной философской традиции. В соответствии с концепцией Штирнера, единственное ограничение прав человека — это его сила, ограничиваемая силой других: «Дети не имеют права на совершеннолетие, потому что они несовершеннолетние: то есть потому что они дети. Народы, не добившиеся полноправия, не имеют права на полноправие: выйдя из состояния бесправия, они приобретают права на полноправие. Другими словами: то, чем ты в силах стать, на то ты имеешь право. Все права и все полномочия я черпаю в самом себе. Я имею право на всё то, что я могу осилить. Я имею право низвергнуть Зевса, Иегову, Бога и т. д., если могу это сделать, если же не могу, то эти боги всегда останутся относительно меня правыми и сильными, я же должен буду преклониться перед их правом и силой в бессильном "страхе Божием", должен буду соблюдать их заповеди и буду считать себя правым со всём, что я ни совершу согласно их праву, как русская пограничная стража считает себя вправе застрелить убегающих от неё подозрительных людей, действуя по приказу "высшего начальства", то есть убивая "по праву". Я же сам даю себе право убивать, пока я сам того не воспрещу себе, пока я сам не буду избегать убийства, не буду бояться его как "нарушения права". Подобная мысль проводится в стихотворении Шамиссо "Долина убийств", где седой убийца, краснокожий, вызы­вает благоговейное чувство у европейца, у которого он убил товарищей. Я только на то не имею право, чего я не делаю вполне свободно и сознательно, то есть на то, на что я сам себя не уполномочиваю»[48]. Штирнер исходил из права силы. Согласно его концепции общество — это иллюзия, его не существует, зато люди являются реальностью. Он выступал защитником собственности, приобретённой физической силой, властью, но не моральным правом[49]. При этом Штирнер выступал за определённого рода защиту своих прав и предрекал создание «союза эгоистов», в котором жестокость сплачивает людей[50]. Отношение к государству у Макса Штирнера было несколько противоречивым: с одной стороны он полагал его существование незаконным, противоестественным, но не считал в то же время необходимым, чтобы люди его уничтожили, хотя он и рекомендует от него избавиться. По сути, он выступает с позиции игнорирования существования государства,-там, где оно находится в противоречии с интересами личности, и согласия с его наличием, когда их интересы совпадают[51]. Однако, считая, что никто не обязан насильственно устранять государство, он в то же время полагал, что государство в конечном счёте разрушится в результате повсеместного распространения эгоизма[52]. В России анархистский индивидуализм, разработанный Штирнером, соединённый с идеями Фридриха Ницше, привлёк небольшое количество богемных художников и интеллектуалов, таких как Лев Чёрный, и ряд других одиночек, которые находили самовыражение в преступлениях и насилии[53]. Они отрицали необходимость создания организаций, считая, что только неорганизованные, спонтанно действующие люди обезопасены от принуждения и власти, и именно это делало их верными последователями идеалов анархизма[54]. Такой тип анархистского индивидуализма вдохновлял, в частности, анархо-феминистку Эмму Гольдман[55]. Хотя эгоизм Штирнера и индивидуалистичен, тем не менее он оказывал влияние и на определённую часть анархо-коммунистов[56]. Формы либертарного коммунизма, подобные этой, развивалисьСитуационистским Интернационалом, чрезвычайно, по своей природе, эгоистичным[57]. Лизандр Спунер, один из крупнейших представителей американской анархистской традиции. Он поддерживал идеиестественных прав и рыночной экономики. Американская традиция[править | править вики-текст] Другая форма анархо-индивидуализма отстаивалась «Бостонскими анархистами»[55], американскими индивидуалистами, которые поддерживали частную собственность,обмениваемую на свободном рынке[58]. Они отстаивали свободу и собственность частных организаций[59]. Однако бостонские анархисты также были последовательными противниками наемного труда, монополий и ростовщичества. Бенджамин Такер писал что «Анархизм выступает за уничтожение государства и ростовщичества; за ликвидацию власти и эксплуатации человека человеком» [60] То что одни люди нанимают других, эксплуатируют чужой труд, для них было проблемой, они требовали, чтобы: «всё естественное необходимое для производства богатств было доступно для всех на равных [ условиях] и что монополии, являющиеся результатом специальныхпривилегий, должны были быть отменёнными законом»[61]. Они полагали, что государственно-монополистический капитализм (определённый как спонсируемая государством монополия)[62] препятствует тому, чтобы труд был полноценно вознаграждён. При этом стоит отметить, что, даже среди американских индивидуалистов 19-го века, не было монолитной доктрины, поскольку они не соглашались друг с другом по различным проблемам, включая права на интеллектуальную собственность и владение правом собственности на землю[63]Главное расхождение имело место позже в 19-м столетии, когда Такер и ряд других отказались от концепции естественного права и перешли в «эгоисты», в духе штирнеровской философии[64]. Некоторые «Бостонские анархисты», такие как Такер, идентифицировали себя в качестве «социалистов» — термин, который в то время имел широкое и несколько неопределенное значение, подразумевавшее приверженность идеям решения «рабочей проблемы» посредством радикальной экономической реформы[65]. С началом двадцатого столетия популярность индивидуалистического анархизма падает[66], хотя позже эти идеи и были пересмотрены и модифицированы Мюрреем Ротбардом и анархо-капиталистами в середине двадцатого столетия, в потоке более широкого либертарианского движения[67]. Мютюализм[править | править вики-текст] Основная статья: Мютюализм Мютюализм берёт начало в 18-м столетии в английском и французском рабочих движениях- ещё до того как они приняли анархистскую форму (что было связано с работами Пьера Жозефа Прудона во Франции и других теоретиков — в Соединённых Штатах[68]). Прудоновские идеи были введены Шарлем Дана (Charles A. Dana)[69], анархо-индивидуалистами в Соединённых Штатах включая Бенджамена Таккера и Уильяма Батчельдера Гриине (William Batchelder Greene)[70]. Мютюалистский анархизм базируется на взаимности, свободе ассоциаций, добровольном контракте, федерализме, а также кредитах и денежной реформе. Согласно Гриине, в мютюалистской системе каждый рабочий получал бы «справедливую и точно положенную плату за его работу; услуги, эквивалентные в стоимости, являющейся обменом на услуги, эквивалентные в стоимости, без прибыли или скидки»[71]. Ретроспективно мютюализм иногда характеризовался как экономический индивидуализм[72], но при этом также — и как идеологически промежуточный между индивидуализмом и коллективистскими формами анархизма[73]. В одном из произведений Гарри Гаррисона относительно доброжелательно, но с юмором описывался «режим» победившего мютюализма. Социальный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Социальный анархизм Социальный анархизм — одна из двух основных категорий анархизма, наравне с индивидуалистическим анархизмом. Понятие социального анархизма обычно используют, чтобы идентифицировать коммунитаристские формы анархизма, которые подчёркивают сотрудничество, кооперацию и взаимопомощь, при отрицании частной собственности на средства производства и капиталистических отношений. Социальный анархизм включает в себя анархо-коллективизм, анархо-коммунизм, либертарный социализм, анархо-синдикализм, социальную экологию и, отчасти, мутуализм. Коллективистский анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-коллективизм Коллективистский анархизм, также называемый революционным социализмом[74], является революционной формой анархизма, обычно связываемой с именами Михаила Бакунина и Иоганна Моста[75]. В отличие от мутуалистов, коллективистские анархисты выступают против всех форм частной собственности на средства производства, полагая, что такая собственность должна быть коллективизированна. Согласно концепции анархо-коллективистов, этого можно добиться только путём революции, которая начнётся актами насилия со стороны небольших групп революционеров («пропагандой действием»), что должно революционизировать рабочие массы, которые коллективизируют средства производства[76]. Однако, при этом, коллективизация не должна распространяться на распределение доходов, поскольку рабочим должна будет выплачиваться заработная плата в соответствии с затраченным на работу временем. Это положение было позднее раскритиковано анархо-коммунистами, поскольку такая система «поддерживает систему наёмного труда»[77]. При этом анархо-коммунистические и коллективистские идеи отнюдь не были взаимоисключающими. Хотя коллективисты защищали систему заработной платы за труд, часть из них считали вполне возможным допустить что после революции, постепенно состоится переход к коммунистическим отношениям[78], а товарищ Михаила Бакунина по Первому Интернационалу Джеймс Гильом, например, утверждал, что они были именно коммунистическими анархистами, но выбрали самоназваниеколлективистов чтобы отличаться от коммунистов-государственников[79]. Коллективистский анархизм возник тогда же, когда и марксизм, но выступил против марксистской идеи о диктатуре пролетариата, несмотря на декларируемую марксистами цель создания коллективистского безгосударственного общества[80]. Анархо-коммунизм[править | править вики-текст] Князь П. А. Кропоткин (1842—1921) — выдающийся теоретиканархо-коммунизма Основная статья: Анархо-коммунизм Традиционный анархо-коммунистский флаг. Анархо-коммунисты утверждают, что действительно свободная форма социальной организации возможна только в таком обществе, которое состоит из самоуправляющихся коммуни общин, в которых организовано коллективное использование средств производства, внутри которых действует принцип прямой демократии, то есть коллективного, совместного принятия решений, а между собой эти коммуны связаны через объединение в федерации и/иликонфедерации, посредством горизонтальных и вертикальных (построенных снизу вверх) связей[81]. Однако, некоторые анархо-коммунисты выступают против мажоритарной природы прямой демократии, усматривая в ней потенциальную возможность препятствия личной свободе личности и благосклонность к демократии согласия, то есть усматривают в этих отношениях иерархические начала, власть и основы для воссоздания государственности[82]. Поскольку при анархистском коммунизме деньги должны будут перестать существовать, люди не будут получать прямую компенсацию за труд (через разделение прибыли и оплаты труда), но должны будут иметь свободный доступ ко всем ресурсам и излишкам, произведённым коммуной[83]. Согласно анархо-коммунистической концепции Петра Кропоткина и более поздним идеям Мюррея Букчина, члены такого общества будут спонтанно, добровольно выполнять весь необходимый труд, потому что они будут осознавать выгоды общественного владения предприятиями и взаимопомощи[84]. Кропоткин полагал, что частная собственность являлась одной из важнейших причин угнетения и эксплуатации и призывал к её отмене[85], выдвигая в противовес частной коллективную, общественную собственность[86]. При этом он писал: «Совсем иной результат получится, если рабочие будут требовать права на довольство. Они заявят тем самым о своём праве завладеть всем общественным богатством, домами и расположиться там сообразно потребностям каждой семьи, захватить накопленные съестные припасы и распорядиться ими так, чтобы после слишком долгого голодания узнать наконец довольство. Они заявят таким образом о своём праве на все богатства - продукт труда прошлых и настоящих поколений - и распорядятся ими так, чтобы познакомиться наконец с высшими наслаждениями искусства и науки, слишком долго бывшими достоянием одних буржуа. И, заявляя о своём праве на довольство, они - это ещё важнее - провозгласят вместе с тем своё право решать, что должно представлять собою это довольство, какие продукты нужно производить для его обеспечения и что можно оставить, как потерявшее всякую цену»[87]. Отвечая же тем, кто утверждал, что анархо-коммунисты хотят всех загнать силой в коммунистическое общество, в котором нет места разнообразию, и все будут жить как в тюрьме или казарме, Кропоткин пояснял: «Мы вовсе не хотим складывать в кучу все пальто, чтобы потом распределять их (хотя даже и при такой системе те, которые дрожат теперь от холода без одежды, всё-таки остались бы в выигрыше). Точно так же мы вовсе не хотим и делить деньги Ротшильда. Мы хотим устроить так, чтобы каждому родящемуся на свет человеческому существу было обеспечено, во-первых, то, что оно выучится какому-нибудь производительному труду и приобретёт в нём навык, а во-вторых, то, что оно сможет заниматься этим трудом, не спрашивая на то разрешения у какого-нибудь собственника или хозяина и не отдавая львиной доли всего своего труда людям, захватившим землю и машины»[88]. Анархо-синдикализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм В начале 20-ого столетия возник анархо-синдикализм, заняв своё особое место в рамках анархистской мысли[89]Сосредоточив намного больше внимания на рабочем движении, нежели все остальные формы анархизма, синдикалисты выдвигают идею о том, что профсоюзы являются той силой, посредством которой возможно осуществить радикальные социальные изменения в общественной жизни, произвести революцию, заменив капитализм и государство новым обществом, основанным на общественном самоуправлении трудящихся. Как и анархо-коммунисты, подавляющеебольшинство анархо-синдикалистов стремятся отменить систему наёмного труда и частную собственность на средства производства, в которых видят одни из важнейших причины разделения общества на класс имущих (собственников) и неимущих (наёмных работников, трудящихся). Важнейшими принципами, на которых основывается анархо-синдикализм, являются рабочая солидарность, прямое действие (всеобщая забастовка и повседневная борьба на рабочем месте, саботаж), самоуправление рабочих. Всё это вполне совместимо и с другими направлениями анархизма, так что анархо-синдикалисты часто являются также анархо-коммунистами или анархо-коллективистами[90]. Сторонники анархо-синдикализма выступают за развитие профсоюзных организаций трудящихся, поскольку это концентрирует трудящихся в рамках существующей системы, и способствует тем самым социальной революции. Ведущим анархо-синдикалистским теоретиком первой половины двадцатого столетия был Рудольф Роккер, чья брошюра1938 года «Anarchosyndicalism» обрисовывала в общих чертах возникновение движения, его основные цели и значимость рабочего движения в будущем[91]. Хотя анархо-синдикализм подчас ассоциируется с рабочим движением начала двадцатого столетия (в особенности во Франции и Испании), многие синдикалистские организации активно действуют и сегодня, часть из которых по-прежнему представляет Анархо-синдикалистский Интернационал (МАТ — Международная ассоциация трудящихся, созданная зимой1922—1923 годов) и профсоюзную организацию Индустриальные рабочие мира (ИРМ). Существует и российская секция МАТ — КРАС. Часть синдикалистских профобъединений действуют, не являясь коллективными членами международных синдикалистских объединений[92], в частности, Центральная организация рабочих Швеции. Анархизм без прилагательных[править | править вики-текст] Основная статья: Анархизм без прилагательных «Анархизм без прилагательных», по словам историка Джорджа Ричарда Эсенвейна (George Richard Esenwein), «отдаёт на рассмотрение ненаписанная через дефис формы анархизма, то есть, доктрины без любых пометок квалификации таких как коммунизм, коллективизм, мутуализм, или индивидуализм. Для других … [это] было просто понято как отношение, которое допускало сосуществование различных анархистских школ»[93]. «Анархизм без прилагательных» подчёркивает гармонию среди различных анархистских фракций и пытается объединить их вокруг их общих антиавторитарных основ. Такая позиция была сначала принята в 1889 Фернандо Тарридой дель Мармолой (Fernando Tarrida del Mármol), обеспокоенного «горькими дебатами» среди различных анархистских движений, как призыв к терпимости[94]. Среди представителей данного направления можно назвать Вольтериану де Клер (Voltairine de Cleyre)[95], Эррико Малатесту[96] иФреда Вудворта[97]. Постклассический анархизм[править | править вики-текст] Анархизм продолжает производить много эклектичных и синкретических философских направлений и движений; начиная с возрождения анархизма в США в 1960-х годах[98] возникло много новых направлений. Так, например, анархо-капитализм развивался в качестве радикального крыла антигосударственного либертарианства, будучи, по сути, изрядно омоложённой формой анархо-индивидуализма. Данное направление вобрало многие идеи из экономической австрийской школы, экономики и права или теории государственного выбора. Собственные направления в анархизме также породили расцветающие в то время феминистские движения и движение защитников окружающей среды. Постлевый анархизм — это тенденция, которая стремится дистанцироваться от традиционной «левой политики» и вообще покинуть жёсткие пределы идеологий. Постлевые анархисты утверждают, что анархизм был ослаблен тем, что слишком долго был частью «левого» движения, и единственным решением данной проблемы называется синтез разных направлений анархистской мысли, и самоопределение антиавторитарного революционного движения вне левого дискурса. Постанархизм — теоретическое продвижение синтеза классической анархистской теории и постструктурализма, развиваемого Солом Ньюманом (Saul Newman), также ассоцируется с такими теоретиками, как Тодд Мэй (Todd May), Жиль Делёз и Феликс Гваттари. Эта теория исходит из широкого диапазона идей, включая постмодернизм, автономистский марксизм, постлевый анархизм, ситуационизм и постколониализм[99]. Другая, недавно возникшая, форма анархизма, критичная по отношению к традиционному анархизму —инсуррекционализм, защищает неформальную организацию и активное сопротивление государству; её сторонниками называют Вулфи Ландстрейчера и Альфредо Баннано. Библейский анархизм — интерпретация Овадией Шохером (Obadiah Shoher) анархических идей Льва Толстого. Шохер формулирует идею анархического общества – как сети небольших городов, управляемых судьями без законодательной власти. Шохер постулировал, что анархизм отвергает только принудительный закон, а не закон вообще. Поскольку культурное окружение является частью самоидентификации человека, а закон защищает культурное окружение, то люди имеют право жить под властью закона, если они того хотят. Шохер решает возникающий парадокс, предлагая систему конкурирующих мини-юрисдикций. В его примерах, некоторые города будут практиковать рыночный капитализм, а другие — коммунизм, некоторые будут религиозными, а другие — либертарианскими. Если каждый человек может свободно и недорого выбрать юрисдикцию по своему вкусу, и если такие юрисдикции активно конкурируют между собой за привлечение новых жителей, то в такой системе люди выбирают власть закона совершенно добровольно. Шохер описывает свой анархизм как отказ от монопольной юрисдикции национальных государств[100]. Анархо-капитализм[править | править вики-текст] Мюррей Ротбард (1926—1995), основоположник анархо-капитализма, который утверждал, что «капитализм — это наиболее полное выражение анархизма, а анархизм наиболее полное выражение капитализма»[101]. Жёлто-чёрный флаг — наиболее часто используемый анархо-капиталистами. Основная статья: Анархо-капитализм Анархо-капитализм (или по-другому «анархизм свободного рынка», «рыночный анархизм») «основывается на вере в свободное владение частной собственностью, отрицании любой формы правительственной власти или [ее] вмешательства, и поддержке конкурентоспособного свободного рынка как главного механизма для социального взаимодействия»[102]. Вследствие того, что исторически анархизм сложился как (в подавляющем большинстве случаев) антикапиталистическая социально-политическая и философская мысль, анархо-коммунисты выступают резко против капиталистического анархизма[103]. Сами же анархо-капиталисты различают капитализм как систему мирного свободного обмена[104] и «государственный капитализм», который Мюррей Ротбард определяет как сговор между крупным капиталом и правительством, которое использует методы принуждения, чтобы уничтожить систему свободных рыночных отношений[105]. Основываясь на принципе естественных прав, понятии о свободном договоре и прагматизме анархо-капиталисты приветствуют существование частной собственности, которая была приобретена благодаря труду, торговле, или же была получена в подарок[106]. Говоря об обществе, построенном на анархо-капиталистических началах, его сторонники придерживаются принципа существующих на добровольных началах свободных рыночных отношениях, которые привели бы к такому социальному устройству, где будет поддерживатьсясанкционированный законом правопорядок, обеспечиваться защита и будет создана инфраструктура, организованная через коммерческую конкуренцию, благотворительные организации и свободно создаваемые ассоциации, но будет отсутствовать государственная власть[107]. В пропагандируемом Ротбардом анархо-капитализме закон (принцип ненападения) применяется рынком, но не создается им, в то время как утилитаристская версия Давида Д. Фридмана подразумевает, что закон будет создаваться рынком. В то время как термин «анархо-капитализм» был введён Ротбардом, и его возникновение датируется 1960-ми годами в Соединённых Штатах, некоторые историки, включая и самого Ротбарда, прослеживают корни данного анархистского направления до середины 19-го столетия в работах рыночных теоретиков, таких как Густав де Молинари (Gustave de Molinari)[108][109]. Анархо-капитализм испытал на себе влияние таких прорыночных теоретиков, как Молинари, Фредерик Бастиа и Роберт Нозик, а также американских теоретиков индивидуализма, таких как Бенджамен Таккер и Лизандр Спунер (Lysander Spooner)[110][111]. Продуманная форма анархистского индивидуализма отличается от индивидуализма «Бостонских анархистов» 19-го столетия своим отрицанием трудовой теории стоимости (и её нормативных значений) в пользу неоклассической или Австрийской Школы маржиналистского направления. В свою очередь анархо-капиталистические идеи способствовали развитию агоризма[112], автаркизма, волюнтаризма (либертарианского)[113] и криптоанархизма[114]. Есть институты, очень тесно связанные с капиталистическим анархизмом: Центр Либертарианских Исследований и Институт Людвига фон Мизеса. Анархо-феминизм[править | править вики-текст] Черно-пурпурный флаг анархо-феминистов. Основная статья: Анархо-феминизм Анархо-феминизм представляет собой синтез радикального феминизма и анархизма, который рассматривает патриархат (мужское доминирование над женщинами), как фундаментальное проявление существующей государственнической системы, которой противостоят анархисты. Анархо-феминизм возник в конце 19-го столетия в работах ранних феминистских анархистов, таких как Люси Парсонс, Эмма Гольдман иВольтарина де Клер, и даже Дора Марсден (Dora Marsden). Анархо-феминистки, как и другие радикальные феминистки, выступают против традиционных для нашего общества концепций семейных отношений, образования и гендерных ролей. Многие анархо-феминистки особенно критически настроены по отношению к институту брака. Например, Эмма Гольдман утверждала, что брак — это просто экономический договор, и что «… [женщина] платит за это своим именем, уединением, самоуважением и самой жизнью, "пока смерть не разлучит их". Более того, брачная страховка обрекает её на пожизненную зависимость, на паразитизм, на полную бесполезность, как личную, так и общественную. Мужчина также платит свою долю, но, поскольку его возможности шире, брак не ограничивает его в той мере, как женщину. Свои оковы он ощущает больше в экономическом плане»[115]. Анархо-феминистки рассматривают патриархат как основополагающую общественную проблему и считают, что феминистская борьба против дискриминации по половому признаку и патриархата — весьма существенный компонент анархистской борьбы против государственности и капитализма. Сьюзан Браун (Susan Brown), выражая свою точку зрения, говорила, что «поскольку анархизм — политическая философия, которая выступает против любых властных отношений, он является неотъемлемой частью феминизма»[116]. Было и несколько мужчин-феминистов, таких как анархо-коммунистЖозеф Дежак, который выступал против антифеминистских взглядов Прудона[117]. Не так давно Венди Макэлройопределила свою оригинальную позицию, которую она называет «инфеминизм», или по-другому — «индивидуалистический феминизм», соединяющую в себе феминизм с анархо-капитализмом или либертарианством, утверждая, что прокапиталистическая, антигосударственная позиция подразумевает равные права и возможности для женщин[118]. Индивидуалистический анархистский феминизм возник из американского анархо-индивидуалистического движения. Зелёный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Зелёный анархизм Черно-зелёный флаг зелёного анархизма. Зелёный анархизм — одно из направлений в анархизме, которое делает акцент на проблемах охраны окружающей среды. На сегодняшний день можно выделить такие важные направления в нём как социальная экология и анархо-примитивизм. Многие сторонники зелёного анархизма и примитивизма рассматривают в качестве основоположника их современных взглядов Фреди Перлмана. Среди известных современных авторов, поддерживающих зелёный анархизм, можно назвать сторонников технологического развития Мюррея Букчина, Жанет Биил (Janet Biehl), Дэниела Ходоркоффа (Daniel Chodorkoff), антрополога Брайана Морриса, а также людей, близких к Институту социальной экологии; также к зелёным анархистам относятся крайне критически настроенные по отношению к идеям технологического развития Деррик Йенсен (Derrick Jensen), Джордж Драффан (George Draffan) и Джон Зерзан; кроме того к данному направлению в анархизме можно отнести Алана Картера[119] и Стюарта Давидсона[120]. Социальные экологи, представляющие собой своего рода социальных анархистов, часто критикуют основные (традиционные) направления в анархизме за то, что они излишне фиксируются на политике и экономике, вместо того, чтобы сосредоточить своё внимание на экосистеме (человеческой и природной), как делают это последователи зелёного анархизма. Данная теория продвигает идею развития так называемого либертарного муниципализма[121]. Анархо-примитивисты часто критикуют анархистский «мейнстрим» за то, что он поддерживает понятие цивилизации и современные технологии, которые, как считают примитивисты, основываются на господстве и эксплуатации. В противовес этому они защищают процесс «возврата к дикости», или же повторного воссоединения с окружающей средой[122]. Флаг ЛГБТ-анархизма Квир-анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Квир-анархизм Квир-анархизм — направление анархизма, считающее социальную революциюспособом достижения равноправия геев, лесбиянок, транссексуалов и представителей иных нетрадиционных ориентаций, а также преодоления гомофобии,гетеронормативности, патриархата и иных предрассудков гендерного характера[123]. Анархизм как общественно-политическое движение, его история[править | править вики-текст] Анархизм как социально-политическое движение регулярно переживал спады и подъёмы популярности. Его классический период, определяемый историками-анарховедами примерно с 1860 по 1939 годы, связан с рабочим движением девятнадцатого века и борьбой с фашизмом, прежде всего участием испанских анархистов и анархо-синдикалистов вГражданской войне 1936—1939 годов[124] Кроме того, анархисты были особенно активны в аболиционистском движении, рабочем движении, движении за гражданские права, женском освободительном движении, антикапиталистическом движении, антивоенном движении, движении за права сексуальных меньшинств, альтерглобалистском движении, сопротивлении налогообложению, и других формах анархистской активности. Первый Интернационал[править | править вики-текст] Михаил Бакунин, анархо-коллективист, выступавший противником марксистской идеи диктатуры пролетариата, сторонник социальной революции, федералистской организации общества снизу вверх, один из известнейших членов Первого Интернационала. См. также: Бакунин Михаил Александрович, Юрская федерация и Первый интернационал После поражения революций 1848—1849 годов, в Европе восторжествовала реакция. При этом одним из важнейших итогов революции стало размежевание социально-революционного движения с либеральной буржуазией, революционное движение всё более «левело». В 1857-м году многие страны мира охватил очередной экономический кризис, что поспособствовало оживлению рабочего движения. «После поражения политической революции 1848 года выступила мысль о необходимости подготовления экономической революции в среде самих рабочих. На Международную выставку 1862 года смотрели как на великий праздник мировой промышленности, и она сделалась отправным пунктом развития в борьбе труда за своё освобождение; и когда Международный союз рабочих громко заявил о своём разрыве со всеми старыми политическими партиями и о решении рабочих взять в свои руки дело своего осво­бождения, он повсеместно произвёл глубокое впечат­ление»[125]. В 1864 было создано Международное товарищество рабочих (МТР)[126] (Первый Интернационал), которое объединило в своих рядах английских тред-юнионистов, французских прудонистов, бланкистов, лассальянцев и др[127]. Секции Интернационала возникли во многих странах, движение приобрело размах, напугавший правительства разных стран, отдельные секции оказывались под запретом, участников движения преследовали, однако он всё равно функционировал. В МТР были сильными позиции последователей Маркса, ставшего Генеральным секретарём данной международной рабочей организации, и прудонистов. Последователи идей Прудона активно отстаивали идеи кооперации, мутуализма. Между представителями различных социалистических течений в рамках Интернационала шли постоянные дискуссии испоры по социально-экономическим вопросам, способам рабочей борьбы[128][129][130]. В 1868 году к Первому Интернационалу присоединяется Михаил Бакунин, со своими единомышленниками. В том же году, вЖеневе ими был создан Международный альянс социалистической демократии. На просьбу о вступлении в МТР Альянсу было отказано, после чего, в июне 1869 года он был распущен, а его отдельные части вступили в Интернационал (женевская секция Альянса была принята в МТР тем же летом)[131]. Сначала Маркс и Бакунин находились в дружеских отношениях, однако постепенно их отношения портились, в связи со спорами о революции и её средствах, о федерализме и централизме и других вопросах. Таким образом Интернационал раскалывался на сторонников Маркса (централистов) и Бакунина (антиавторитарных федералистов)[132]. Бакунин критиковал централистские идеи Карла Маркса, предсказывая, что если он или его сторонники придут где либо к власти, то они всего лишь станут новой правящей элитой, или даже худшей, нежели прежняя[133]. Конфликт достиг кульминации в 1872 году, когда произошёл формальный раскол Первого Интернационала на Гаагском Конгрессе 2-7 сентября 1872 года (кстати, это был первый конгресс Интернационала, на котором Карл Маркс присутствовал лично[134]), на котором произошло исключение Михаила Бакунина и Джеймса Гильома из МТР, а штаб-квартира МТР (которое просуществовало после этого до 1876 года) была переведена в Нью-Йорк (при том, что практически на сто процентов Интернационал был сосредоточен в Европе). В ответ на эти действия руководства МТР сторонники Бакунина создали на конгрессе в Сент-Имьене, проходившем 15-17 сентября 1872 года свой, антиавторитарный Интернационал федералистов, принявший анархистскую программу, сохранивший за собой название Международное Товарищество Рабочих, последний конгресс которого был созван в 1877 году в Верьвье[135]. Рабочее движение[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм Фактически антиавторитарные секции Первого Интернационала явились предшественниками возникшего позднее анархо-синдикалистского движения, стремясь «заменить привилегии и власть государства» «свободной и добровольной организацией труда»[136]. В 1880-х годах американские рабочие развернули широкое движение на улучшение условий труда и введение 8-ми часового рабочего дня. С 1880 года наблюдался постоянный рост забастовочного движения. Кульминацией стал май 1886 года, когда рабочие Чикаго вышли на забастовку. В городе действовали Американская федерация труда, Орден рыцарей труда и социалистическая рабочая партия. Однако самыми влиятельными были анархисты, которые и встали во главе рабочего движения. В ответ на притеснения и репрессии рабочие бастовали по всей стране: 1 мая 1886 года в США бастовало 350 тысяч человек, самыми мощными были акции протеста в Чикаго[137]. 3 мая во время многотысячного митинга произошли столкновения митингующих со штрейкбрехерами, полиция открыла стрельбу по протестующим — погибло 6 человек. На следующий день на Хеймаркетской площади проходил новый митинг, во время которого неизвестный бросил бомбу в полицию: один полицейский был убит, несколько десятков ранено. В ответ полиция открыла огонь по митингующим убив 11 человек и ранив около двухсот. Этот день вошёл в историю рабочего движения как Хеймаркетская бойня. По обвинению в подстрекательстве к терроризму были схвачены лидеры рабочего движения — восемь анархистов: один покончил с собой в тюрьме, четверо были повешены 11 ноября 1887 года, остальные были помилованы в 1893 году, по причине того, «что вся „чикагская восьмёрка“ была невиновна в инкриминируемом им преступлении». В память о событиях мая 1886 года и казни рабочих-анархистов 1 мая было провозглашено в июле 1889 года на конгрессе Второго Интернационала проходившего в Париже днем выступлений за права рабочих. С тех пор рабочие всего мира отмечают этот день[138]. В 1907, в Амстердаме прошёл Международный анархистский конгресс, на котором присутствовали делегаты из 14 стран, и собрал многих выдающихся анархистов того периода, среди которых были: Эррико Малатеста, Пьер Монатт, Луи Фаббри,Эмма Гольдман, Рудольф Рокер, Кристиан Корнелиссен, Александр Шапиро, Владимир Забрежнев и др. На Конгрессе рассматривали разные вопросы, особое внимание уделялось практическим вопросам организации анархистского движения, проблемам народного образования, всеобщей забастовки и антимилитаризма. Основные дебаты разгорелись вокруг взаимоотношений анархизма и синдикализма. В частности французский делегат, член Всеобщей конфедерации труда (ВКТ) Франции Пьер Монатт считал синдикализм самодостаточным, а известный итальянский анархо-коммунист Эррико Малатесста выступал с резкой критикой синдикализма. Малатеста выступал с поддержкой рабочего движения, но считал что нужны не революционные, а «абсолютно нейтральные» рабочие организации, он критически относился к созданию профсоюзов[139]. В 1905 году, в Чикаго была образована организация Индустриальные рабочие мира (ИРМ), находившаяся под сильным влиянием анархистских идей[140]. Широкого размаха приобретало радикальное рабочее движение в Испании, Франции и других странах. Созданная во Франции Всеобщая конфедерация труда (ВКТ), строившаяся на принципах революционного синдикализма, насчитывала к 1912 году 600 тысяч членов[141]. В 1910 году была создана самая знаменитая анархистская профсоюзная организация — испанская Национальная конфедерация труда (НКТ) — Confederación Nacional del Trabajo (CNT). Эта анархо-синдикалистская организация была до конца 1930-х годов ведущей силой в испанском рабочем движении[142]. Зимой 1922—1923 годов на берлинском учредительном конгрессе была создана Международная ассоциация трудящихся (МАТ) — анархо-синдикалистский Интернационал, известный так же как Берлинский Интернационал профсоюзов[143]. Революция и гражданская война в России[править | править вики-текст] Анархисты Эмма Гольдман иАлександр Шапиро, противники установления большевистскойдиктатуры. См. также: Анархизм в России С началом революции в России в 1917 году многие анархисты действовали совместно с большевиками, видя в них ближайших союзников, немалую роль в этом сыграла и вышедшая в 1917 году книга Владимира Ленина «Государство и революция». ВПетрограде, произошедшее в июле неудачное восстание возглавлялось анархистами[144]. Часть анархистов поддержала Октябрьскую революциюбольшевиков. Однако уже в 1918 году пути анархистов и большевиков стали расходиться, когда в апреле ЧК произвела разгром создаваемой анархистами «Чёрной гвардии»[145]. Анархо-синдикалисты пытались объединить усилия отдельных революционно- и анархо-синдикалистских групп, участвовали в профсоюзных съездах и организовывали свои. На первом всероссийском съезде представителей профсоюзных организаций, проходившем в январе 1918 года было представлено 88 тысяч синдикалистов имаксималистов[146]. Однако им так и не удалось достигнуть желаемой цели, влияние их постоянно падало, и уже в 1920 году они представляли только 35 тысяч своих членов[147]. Наиболее значимыми оказались действия анархистов на территории Украины, где организованная анархо-коммунистомНестором Махно Революционная повстанческая армия Украины (махновцы) действовала против белых, красных,националистов и интервентов. В ходе боевых действий махновцы трижды заключали союз с большевиками, однако все три раза большевики нарушали[148] союз, так что в конце концов РПАУ была разгромлена многократно превосходящими силами Красной армии, а Махно с несколькими товарищами скрылся за границей[149]. «В конце 1920 г. гражданская война между «белыми» контрреволюционерами, с одной стороны, и большевиками (буржуазными революционерами и, в то же самое время, социальными контрреволюционерами), с другой, в основном завершилась. Большевикам удалось вновь собрать старую Империю. Но рабочие и крестьянские массы уже не были готовы терпеть олигархическую диктатуру под "революционной" маской, пусть даже в качестве "меньшего зла". Развернулось движение 1920–1921 гг. за "третью революцию": за свободные Советы, независимые от большевистской партии и её диктатуры, против реквизиций и неравного распределения, против привилегий новых правителей. В этом движении участвовали сотни тысяч человек. Махновское Сопротивление, Кронштадт и крестьянское восстание в Западной Сибири стали символами российского "Жерминаля", последними всплесками социальной революции в России»[150]. Анархистское движение было разгромлено. Часть видных активистов погибла, часть бежала за границу, кто-то перешёл на сторону большевиков, а кто-то был выслан за границу[151]. В борьбе с фашизмом[править | править вики-текст] В Италии[править | править вики-текст] См. также: Красное двухлетие После Первой мировой войны в мире начался не только подъём леворадикальных сил, рабочего движения, но и ультраправых, фашистов и националистов (а затем и национал-социалистов). Анархисты приняли активнейшее участие в борьбе с этими тенденциями. Так, например, анархисты оказали сопротивление подъёму фашизма во Франции, где анархисты, правда, разошлись по вопросу об отношении к политике единого народного фронта[152], и Италии. В Италии анархисты и анархо-синдикалисты были одной из ведущих сил, стоящих на дороге Муссолини, в анархо-синдикалистской профсоюзной организации УСИ (Итальянский синдикальный союз) состояло около полумиллиона человек[153]. Сопротивлялись анархисты наступлению фашизма и националистических диктатур и в других странах, однако терпели постоянные поражения[154]. В Испании[править | править вики-текст] См. также: Гражданская война в Испании и Испанская революция «Основным оплотом анархо-синдикализма оставалась Испания, где после падения монархии в 1931 г. происходил стремительный рост сил НКТ. "Со всех сторон, из Германии, Польши, Франции и других стран, где имеются секции МАТ, Секретариат получает сообщения о состоянии духа, который... можно выразить следующим образом: "Международный фашизм разрушил наши революционные движения в большей части стран... Только в одной стране мы имеем надежду на то, что социальная революция может победить её (фашистскую реакцию, - В.Д.) - в Испании", - писали в июне 1934 г. члены Секретариата МАТ в послании НКТ»[155]. В 1936 году в Испании НКТ накануне очередных выборов приняла решение не бойкотировать выборы, результатом чего стала победа Народного фронта (сотни тысяч членов Национальной конфедерации труда пошли на избирательные участки, что помогло одержать победу над «правыми» силами)[156]. Через несколько месяцев военные подняли во многих городах Испании мятеж, положивший начало гражданской войне и революции. На мятеж военных анархисты, равно как и другие леворадикальные силы, организовали вооружённое сопротивление. Часть городов, в том числе Мадрид иБарселону, удалось отбить, правда была потеряна Сарагосса, один из анархо-синдикалистских центров, что сказалось на последующих действиях НКТ и ФАИ (Федерация анархистов Иберии)[157]. При этом под контролем анархо-синдикалистов оказались промышленный центр Испании Каталония и аграрный Арагон, в которых анархисты активно проводили свои преобразования, которые особенно глубокий характер имели в арагонских коммунах[158]. Согласно утвержденной в мае «Сарагосской программе» анархо-синдикалисты должны были приступать к строительству либертарного коммунистического общества, однако нерешительность руководства НКТ-ФАИ, ради антифашистскогоединства со сталинистами и буржуазными республиканцами отказались от собственной программы, хотя многие члены НКТ и осуществляли анархо-коммунистические преобразования на низовом уровне[159]. В мае 1937 года в результате провокаций со стороны сталинистов в Барселоне вспыхнули уличные бои между марксистами из ПОУМ (Рабочая партия марксистского единства) и НКТ, с одной стороны, и республиканскими силами — с другой. Несмотря на то, что НКТ и ПОУМ контролировали ситуацию в городе, они решили пойти на прекращение огня, опасаясь развязывать гражданскую войну в собственном тылу со своими формальными союзниками. Это закончилось тем, что бойцы ПОУМ были обвинены в поднятии «троцкистско-фашистского» мятежа, и против них начались репрессии, которые позже обрушились и на анархо-синдикалистов[160]. В 1939 году гражданская война закончилась победой сил Франко, в Испании на долгие годы была установлена диктатура, которой испанские анархисты оказывали сопротивление на протяжении всего времени её существования[161] Во время Второй мировой войны[править | править вики-текст] В ходе Второй мировой войны анархисты продолжали бороться с фашизмом: на Украине анархисты пытались организовать сопротивление как национал-социалистам, так и сталинистам[162]; ветераны испанской войны, эмигрировавшие во Францию, стали активными участниками движения сопротивления, и именно анархисты, входившие во2-ю Бронетанковую дивизию генерала Леклерка вошли в Париж[163], а группа, объединившаяся вокруг Всеволода Волина иАндре Аррю распространяла в Марселе листовки с призывом к борьбе с фашизмом, сталинизмом и западным демократическим капитализмом[155], действовали анархистские партизанские отряды в Италии, Болгарии и в других странах[164]. После Второй мировой войны[править | править вики-текст] Во время первых десятилетий, последовавшие за окончанием Второй мировой войны, анархическое движения во всем мире переживало упадок. Его новый взлет связан с «молодёжной революцией» второй половины 60-х годов, которую возглавили «новые левые». Среди них, наряду с другими идейными течениями, анархисты заняли видное место. Протесты 1968 года, породившие новые социальные движения: феминистские, «зеленые», антимилитаристские, коммунарские и т. п., дали новый импульс анархистскому движению во всем мире. В 1968 г. на международной конференции анархистов в Карраре был основан Интернационал Федераций Анархистов (IAF-IFA)[165]. Принципы работы в пределах ИФА — принцип федерализма, свободного договора и взаимопомощи. Для того, чтобы улучшать координацию и связь в пределах ИФА, а также в качестве открытого контакта для публики и других групп анархистов и организаций, был основан Международный секретариат, полномочия которого нерегулярно переходит от одной федерации IFA к другой[166]. Для налаживания информационного обмена и межорганизационного сотрудничества IFA также близко контактирует с другими организациями анархистов, например с Международной ассоциацией трудящихся(МАТ) — анархо-синдикалистским Интернационалом. В этот период в Европе и США было созданы тысячи коммун, культурных центров, в университетах создавались комитетысексуальной и культурной революции. При этом на смену «старым» анархистам во многом пришло новое, проанархистское движение «автономов», которое и по сей день насчитывает (особенно в Германии) десятки тысяч активистов. Это весьма политизированная молодёжная субкультура, включающая коммуны, сквоты (захваченные для жилья и борьбы здания), альтернативные кафе и книжные магазины, культурно- информационные центры и клубы, многочисленные издания, музыкальные рок- и техно-группы и другие творческие коллективы, антифашистские и феминистские инициативы, группировки «стритфайтеров» (уличных бойцов) и т. п[167]. Современное анархистское движение[править | править вики-текст] Члены профсоюза CNT-AIT на демонстрации, несут баннер Сегодня анархистское движение, конечно, всё ещё не так сильно как прежде, но организует уже десятки тысяч революционеров во многих странах. В многих странах мира насчитываются десятки, если не сотни тысяч сторонников анархистских идей. Появились группы анархистов и в тех странах, в которых их никогда не было, например, в Нигерии, Турции, Ливане, Бангладеш. Греческое анархистское движение является на сегодняшний день одним из самых сильных. Современное анархистское движение весьма разнообразно и включает в себя множество течений. Наряду со «старыми» анархистами, то есть представителями классических направлений в анархизме, преимущественно анархо-синдикалистами и анархо-коммунистами, существует например такое движение как анархо-примитивизм. Существуют также проанархистские движения «автономистов», ред-скинов (красные- и анархо- скинхеды), экологических движений, различных культурных инициатив, поселений, которые насчитывают десятки тысяч активистов[168]. Они борются за так называемую «деколонизацию повседневной жизни» в нынешнем обществе.[источник не указан 1292 дня] Следуя традиции ситуационистов и новых левых многие современные анархисты пытаются создать некую альтернативуотчуждённому и репрессивному социуму, решая все вопросы коллективно, на основе консенсуса, уважая личность и избегая всякого авторитаризма и иерархии. Патриархату противопоставляется равенство полов, традиционным семейным отношениям — коммуны, иерархии — самоуправление. Пропагандируются и активно практикуются экологизм,антиимпериализм и антифашизм. Анархисты активно выступают против дискриминации по национальному, гендерному, сексуальному признакам, против межгосударственных войн и политики неоколониализма. Анархисты весьма активны в антифашистском движении[169], постоянно участвуют в уличном противостоянии с неофашистами и неонацистами, а также полицией. В семидесятые огромный размах и известность приобрело антиядерное движение, в котором активно участвовали анархисты и автономы. Это было очень массовое движение, в котором активно участвовала западная молодёжь[170]. Автономы-сквоттеры часто захватывают пустующие здания, которые они превращают в центры либертарной культуры и политики[171]. Существуют различные анархистские коммуны, одной из самых знаменитых из которых является коммуна Христиания в Копенгагене[172]. В целом ряде стран продолжают действовать традиционные анархо-синдикалистские профсоюзы, и пропагандистские организации, из которых наиболее крупными являются САК в Швеции, НКТ и ВКТ в Испании, УСИ в Италии, НКТ-МАТ и НКТ-Ф во Франции, ФАУ в Германии (в них состоят десятки тысяч человек)[173]. Анархо-синдикалистское профсоюзное движение традиционно наиболее сильно развито в Испании. После смерти диктатора Франко в 1976 году здесь началось массовое возрождение анархизма. На первое постфранкистское собрание НКТ пришло порядка 500 000 человек[174] Правда впоследствии в НКТ произошло несколько расколов, в первую очередь по вопросу о выборах в комитеты предприятий[175]. Так что в итоге на сегодняшний день в Испании действует два основных анархо-синдикалистских объединения: НКТ-МАТ, в котором состоит порядка 10-15 тысяч человек, и ВКТ, в котором состоит около 60 тысяч человек. Соответственно НКТ-МАТ выступают против участия в этих выборах, а ВКТ в них активно участвуют[176]. Некоторая либерализация внутренней жизни в ряде латиноамериканских стран в конце 70-х и 80-х годов. способствовала началу возрождения и в этих странах[177]. Медленно возрождение анархизма идёт в Северной Америке, но и там либертарные организации испытывают существенный рост своих рядов. Вновь активизируется организация Индустриальные рабочие мира (IWW)[178]. В Южной Америке возрождается некогда знаменитая аргентинская ФОРА (Аргентинская региональная рабочая федерация), секция МАТ, пытающаяся воссоздать рабочее анархистское движение[179]. В Израиле анархизм позиционируется как политическая реализация библейского общественного устройства: небольшие города без федерального законодательства, управляемые выборными судьями. По мнению теоретика библейского анархизма Овадьи Шохера, свобода от власти реализуется не методом демонтажа власти как таковой, но устранения монополии на власть. Для этой цели библейский анархизм выдвигает концепцию конкурирующих юрисдикций — небольших городов, каждый со своими ценностями и законами, которые позволяют любому человеку выбрать комфортную для себя политическую систему без необходимости эмиграции в другую страну[180]. В СССР анархистское движение стало возрождаться в конце 1980-х, а крупнейшим объединением рубежа 1980—1990-х годов стала Конфедерация анархо-синдикалистов (КАС), которая объединяла во время своего наибольшего подъёма до двух тысяч человек[181]. В июне 1990 года, после раскола КАС, была образована Ассоциация движений анархистов, существующая до настоящего времени. Во всём мире существуют многочисленные анархистские издания, исследовательские центры, библиотеки (среди них английское издательство «Фридом», основанное Кропоткиным, американский журнал «Анархия: журнал вооружённого желания», немецкое издание «Шварцен фаден», швейцарская анархическая библиотека СЕРА и др.). В России сегодня тоже выходят анархистские журналы и газеты. В числе наиболее известных современных теоретиков анархизма можно назвать американских мыслителей Ноама Хомского, Мюррея Букчина (автор интересной концепции экоанархизма), Джона Зерзана (идейный вдохновитель антитехнологического направления в анархизме), Боба Блэка (авангардный писатель и теоретик парадоксального «отказа от работы»), а также близкого к анархизму выдающегося французского философа, теоретика автономизма и экосоциализма Андре Горца[167]. Внутренние проблемы и дебаты[править | править вики-текст] Анархизм — это философская, социально-политическая теория, которая содержит в себе множество направлений, часть из которых друг другу диаметрально противоположны (например анархо-коммунистическое направление и анархо-капиталистическое). Это вызывает постоянные споры относительно отдельных сторон теории анархизма, а также того, кого вообще можно считать анархистом: левые анархисты традиционно не признают анархистами национал-анархистов(своеобразное течение в анархизме, которое отрицается подавляющим большинством анархистов, учитывая что анархизм традиционно выступает против национализма[182]) и анархо-капиталистов[183], которые отвечают взаимностью[184], утверждая, что анархизм никогда не был частью «левой» социально-политической мысли. При этом часть современных анархистов вообще считает, что анархизм не является ни «левым», ни «правым», что это ложная классификация. Кроме того, часть анархистов считает что анархизм — это именно философия, которая не имеет никакого отношения к политике, и потому называть анархизм — политической идеологией — ложно. Не меньше вопросов вызывает и соотношение религии с анархизмом: традиционно анархизм считается атеистическим[185], однако вместе с тем существует христианский анархизм[186], а также постоянно дискутируется вопрос о либертарных составляющих в других религиях, таких какислам[187], буддизм и т. д. Представители разных направлений в анархизме придерживаются разных позиций по вопросамморали, этики, гуманизма и т. д. Кроме того, не все анархисты относятся одинаково к марксизму: для одних он не приемлем совершенно, для других — вполне приемлем, по крайней мере такие направления в марксизме (в первую очередь в либертарном марксизме), как «левый коммунизм», рэтекоммунизм («коммунизм рабочих советов»), операизм,люксембургианство, троцкизм или даже маоизм. Не менее сложные отношения у анархизма с понятиями прогресса, цивилизации, технологий: часть анархо-коммунистов и анархо-синдикалистов являются сторонниками технологического прогресса[188], другая часть относятся к нему крайне скептически[189], а анархо-примитивисты выступают резко против самого понятия цивилизация и технологического прогресса[190], при этом эко-анархисты, последователи идей социальной экологии, утверждают, что экологические проблемы заключаются не в технологиях, а в том, кто и как их использует[191]. Демократия так же вызывает неоднозначную оценку в рядах анархистов. Для одних любая демократия — это форма власти, а потому — угнетения и иерархического общественного устройства, так что они отрицают в том числе и понятие о «прямой демократии», так как «„кратия“ означает „власть“»[192], в то время как другие отстаивают принцип прямой демократии[193], утверждая, что вполне соответствует анархистским представлениям о свободном безгосударственном обществе. Проблема насилия также разделяет анархистов: одни являются его резкими противниками, в то время как другие — апологетами (что, кстати, уже сыграло злую шутку с анархистами на рубеже девятнадцатого-двадцатого веков, когда увлёкшись пропагандой действием, терроризмом и экспроприациями анархисты оказались загнанными в политическое «гетто»)[194]. Критика анархизма[править | править вики-текст] Анархизм критиковали с различных сторон. Так, Фридрих Энгельс писал, что «у Бакунина своеобразная теория — смесьпрудонизма с коммунизмом, причем самым существенным является прежде всего то, что главным злом, которое следует устранить, он считает не капитал и, следовательно, не возникшую в результате общественного развития классовую противоположность между капиталистами и наемными рабочими, а государство»[195]. Иосиф Покровский писал: «Если есть учение, которое поистине предполагает святых людей, так это именно анархизм; без этого он неизбежно вырождается в звериное bellum omnium contra omnes»[196]. Наиболее известные организации анархистов[править | править вики-текст] · Action Directe — «Прямое действие». Франция. 1979—1987. Террористическая организация. · IWA (International Workers Association) (Исп.: AIT — Asociación Internacional de los Trabajadores, Герм.: IAA — Internationale ArbeiterInnen Assoziation) — Международная ассоциация трудящихся (МАТ), анархо-синдикалистский Интеранционал, существует с конца 1922 года. · CNT-AIT (Confederación Nacional del Trabajo) — Национальная конфедерация труда. Конфедерация анархо-синдикалистских профсоюзов. Испанская секция МАТ. Существует с 1910 года. · USI-AIT (Unione Sindacale Italiana) — Итальянский синдикальный союз. Создан в 1912-м году (воссоздан в 1950-м). · Class War Federation — Федерация классовой войны. Великобритания. Существует с 1983 года. · CrimethInc Название является игрой смыслов. Его звучание можно перевести как «Преступное мышление», а написание как "корпорация «Преступление» ". США и другие страны. Существует с 1996 года. · FAI (Federación Anarquista Ibérica) — Федерация анархистов Иберии. Испания. Существует с 1927 года · FAUD (Freie Arbeiter Union Deutschlands) — Союз свободных рабочих Германии (1919—1933) · FORA (Federación Obrera Regional Argentina) — Аргентинская региональная рабочая федерация. Аргентинская секция МАТ. Существует с 1901 года. · IWW (Industrial Workers of the World) — Индустриальные рабочие мира. США и другие страны. Существует с 1905 года · SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) — Центральная организация рабочих Швеции. Является федерацией анархо-синдикалистских профсоюзов. Существует с 1910 года. · АЧК — Анархистский чёрный крест · РПАУ — Революционная повстанческая армия Украины (1918—1921) · Юрская федерация — Создана в 1870. Швейцария и другие страны. · АД — Автономное Действие — в настоящее время наиболее крупная организация анархистов в России. · АДА — Ассоциация движений анархистов, старейшая из существующих организация анархистов на территории ех-СССР, объединяет в своих рядах русскоязычных анархистов в нескольких странах мира, · КРАС — Конфедерация революционных анархо-синдикалистов, российская секция МАТ на территории бСССР. Существует с 1995 года. · МПСТ — Межпрофессиональный союз трудящихся · РД — Революционное действие · М.С.А. — Международный Союз Анархистов მონეტარული სისტემა და მოდიფიკაციები January 18, 2016 vepkhvia სილვიო გეზელი იყო ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვანი ანარქისტი თეორიტიკოსებიდან ვინც განიხილა ეკონომიკური საკითხები. დღეს, ფინანსური კრიზისის ფონზე, ბევრი ადამიანი ეთანხმება და აღიარებს მისი იდეების სისწორეს, ეს საკმაო მიზეზია იმისათვის რომ შემოგთავაზოთ ეკონომიკის სილვიო გეზელისეული კრიტიკული განხილვა. უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ რას წარმოადგენს მონეტარული სისტემა. Amelie Lanier 1. გაცვლის თეორია „ბაზარი“ არის ის ადგილი სადაც იცვლება „საქონელი“, თუ გინდათ რომ იყიდოთ რაღაც ბაზარზე – იქნება ეს მცირე, ადგილობრივი, დიდი მსოფლიო ბაზარი თუ e-bay – შეძენის პროცესში მყისიერად უნდა გასცეთ სანაცვლოდ რაიმე. თუ თქვენ არაფერი არ გაქვთ, არც შეგიძლიათ რაიმე მიიღოთ, არ შეგიძლიათ დაიკმაყოფილოთ ის მოთხოვნილებები, რაც გაქვთ. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს კერძო საკუთრების სისტემა რომელიც ადამიანების უმეტესობას უსპობს შესაძლებლობას რომ აწარმოონ რაიმე. ადამიანების უმეტესობას არ აქვს მიწა რომელიც შეუძლიათ გამოიყენონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით. მათ არ აქვთ სახელოსნოები, სადაც შეუძლიათ შექმნან რაიმე. მათ არ აქვთ სამუშაო იარაღები და ინსტრუმენტები, არ აქვთ ტექნიკა. მათ არ აქვთ სახლი, მათ ქოხის აშემებოს იფლებაც კი არ აქვთ ტყეში რომ იცხოვრონ. იმისათვის რომ მიიღონ საკვები, თავშესაფარი თუ სამომხმარებლო პროდუქტი, მათ უნდა გასცენ სანაცვლოდ რაღაც – ამ სისტემაში ეს არის ფული. თუმცა, არაფრით იქნება უკეთესი რომ ყველა სახის გასაცვლელი ობიექტები იქნეს ნებადართული ან მოთხოვნილი ბაზრისთვის, იმიტომ რომ ისინი ასევე არ აქვთ ადამიანების უმეტესობას. ადამიანების უმეტესობას უბრალოდ წართმეული აქვს შესაძლებლობა შექმნას რაიმე ღირებული. არსებობს მრავალი თეორია მსოფლიოს მოსახლეობის შიმშილის გასამართლებლად, ისინი განმარტავენ თუ რატომ არის რომ, მსოფლიოს მოსახლეობის 12.5%(დაახლოებით 842 მილიონი ადამიანი) იმყოფება შიმშილის ქვედა ზღვარზე, ან რატომ კვდება ყოველწლიურად დაახლოებით 3.1 მილიონი ბავშვი შიმშილის გამო. ყველა ეს თეორია თუ ახსნა არის სიცრუე. ადამიანები იმიტომ შიმშილობენ ან იხოცებიან შიმშილის გამო რომ სხვა მოთხოვნებთან ერთად, ისინი ვერ აკმაყოფილებენ კაპიტალიზმის მთავარ მოთხოვნას: „იმისათვის რომ მიიღო რაღაც, შენ უნდა გქონდეს რაღაც რომ გასცე სანაცვლოდ.“ ამ თეორიებში აქცენტს აკეთბენ ლოჯისტიკურ და დისტრიბუციულ პრობლემებზე, ბუნებაზე და მის თავისებურებებზე, ადამიანის ბუნებაზე, მის სიხარბეზე და ა.შ. რეალურად კი ესაა სახელმწიფოს ბრალი, რომელსაც ყოველთვის ახასიათებს კორუფცია და მიდრეკილია მისკენ, ასევე კაპიტალიზმის, რომელიც თვის მხრივ დაცულია სახელმწიფოს მიერ, და მისი პირდაპირი დამსახურებაა(ასევე სახელმწიფოსი) რომ არსებული საზოგადოება არის კონტრასტულად დაყოფილი, 85 უმდიდრესი ადამიანი ფლობს იმდენივე სიმდიდრეს რამდენსაც მსოფლიო მოსახლეობის უღარიბესი ნახევარი ერთად აღებული(დაახლოებით 3.5 მილიარდი ადამიანი). ეს არის ახალი მსოფლიო წესრიგი, სადაც ერთი მხარე ფუფუნებაში ცხოვრობს და მეორე კი სიღატაკეში ღაფავს სულს. როგორც წესი კაპიტალიზმის განვითარებულობას და პროგრესულობას მიაწერენ ხოლმე ევროპული კულტურის განვითარების დონეს, სიმდიდრეს და ა.შ. უფრო კონკრეტულად კი მონეტარული სისტემის ევოლუციას და ღირებულების თეორიას, რეალურად კი ეს ევროპული კოლონიალიზმის და მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ბუნებრივი თუ ადამიანური რესურსების ექსპლუატაციის და მიტაცების შედეგია. მე_15 საუკუნიდან, როცა დაიწყო დიდი აღმოჩენების ეპოქა, ევროპულმა კოლონიალიზმმა უფრო ფართოდ გაიდგა ფესვები და დაიპყრო სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკა, თითქმის მთელი აფრიკა, ავსტრალია და ასევე აღმოსავლეთ აზია. ამ დროიდან იწყება მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ფართომასშტაბიანი ექსპლუატაცია, მათი ბუნებრივი რესურსების, წიაღისეულის თუ მოსახლეობის კატასტროფული და მტაცებლური განადგურება. ამის პარალელურად არ აძლევდა მათ განვითარების საშუალებას, ეს არის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი თუ რატომ არის უღატაკესი მაგალითდ აფრიკის მოსახლეობა, რატომ კვდება ყოველდღიურად 2 500 ბავშვი სხვადასხვა დაავადებებისგან რომელიც გამოწვეულია სუფთა სასმელი წყლის არარსებობის და შიმშილის გამო. ან რატომ შემცირდა კატასტროფულად ამერიკის მკვიდრი მოსახლეობა, რომელიც დაახლოებით 100 მილიონ ადამიანამდე იყო სანამ არ ეზიარა ევროპული ცივილიზაციის „სიკეთეებს“, მათი 90-95 % შეეწირა მასშტაბურ გენოციდებს, ასევე ხელოვნურად გავრცელებულ დაავადებებს და ეპიდემიებს, რაც გამიზნულად ხდებოდა დამპყრობლების მიერ(ასეთივე სტრატეგიას იყენებდნენ ევროპელი კოლონისტები აფრიკაში, ავსტრალიაში და ა.შ.) ასევე წაართვეს მათ კუთვნილი ტერიოტორიები, გადაასახლეს და დღემდე ცხოვრობენ რეზერვაციებში, რომლებიც უმეტესად ხრიოკ, უდაბურ ადგილებშია, ხოლო ბუნებრივი რესურსები, მიწა, მდინარეები თუ ტყეები, რაც ამ ხალხის საკუთრება იყო საუკუნეების მანძილზე ჩამოართვეს, ჩამოართვეს ყველაფერი რაც მათ წინაპრებისგან მემკვიდრეობით მიიღეს, დამპყრობლებმა, ევროპელმა კოლონიალისტებმა და ეს ყველაფერი ცივილიზაციის და ჰუმანიზმის სახელით ჩაიდინეს – დღეს ამერიკის შეერთებული შტატები თავისუფლების სიმბოლოა როცა რეალურად ის წარმოადგენს ბოროტების იმპერიას რომელიც აშენებულია აფრიკელი მონების სისხლზე და ჩაგვრაზე, მათ ექსპლუატაციაზე, მკვიდრი ამერიკელი ინდიელების გენოციდზე, გადასახლებაზე და მათი კუთვნილის მიტაცებაზე. თუ კაპიტალისტური სისტემის უარყოფითი მხარეები იქნება ყველასათვის ცნობილი და კარგად გააზრებული, გაცვლითი თეორიების, მონეტარული სისტემის და საკუთრების პრინციპის, ასევე კაპიტალიზმის და მისი დამცველი სახელმწიფოს არსებობა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადეგება, ეს კი ასე ბუნებრივად და თავისით არასოდეს არ მოხდება, გაბატონებული კლასი, მმართველი ელიტა თავისით არ იტყვის უარს იმ პრივილეგიებზე რაც აქვს, იმ უშრომელ სარგებელზე რასაც იღებს და ასე უბრალოდ არ დათმობს პოზიციებს. უფრო მეტიც – მმართველი კლასი აკეთებს ყველაფერს რომ ხელი შეუშალოს ამ პროცესს, ჩაახშოს ნებისმიერი კრიტიკა და ამბოხი ექსპლუატირებული კლასებისა, გათიშოს ისინი ერთმანეთსიგან, ბავშვობიდან ჩაუნერგოს იდეები და შეხედულებები რომლებიც ორიენტირებული იქნება კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს დაცვაზე, და ასევე გამორიცხავს ნებისმიერ ალტერნატივას. იმისათვის რომ დავინახოთ როგორ შიმშილობენ ადამიანები, აღარ არის აუცილებელი მოვინახულოთ მესამე მსოფლიოს ქვეყნები. „მსოფლიო ცივილიზაციის ცენტრში“, მაგალითად გერმანიაში, უამრავი ადამიანია რომელიც ძლივს ახერხებს თავის გამოკვებას და სათანადოდ, სრულფასოვად ვერ იკვებება. მაგალითად, ძალიან ბევრი სკოლის მოსწავლეა რომელსაც არ აქვს საჭმელი სახლში და იღებენ მას სკოლაში ან საქველმოქმედო ორგანიზაციებში. ეს სოციალური პირობები არ არის შეუმჩნეველი, ყველამ იცის ამის შესახებ. მაგრამ ეს მართლაც შეურაცხმყოფელი პირობები არ აშფოთებს არავის იმიტომ რომ ყველა ვინც კითხულობს ამის შესახებ ან იგებს ტელევიზიის საშუალებით, დარწმუნებულია რომ გაცვლითი სისტემის და კერძო საკუთრების არსებობა აუცილებელია, და სჯერათ რომ არავინ არ აწარმოებს პროდუქციას თუ სანაცვლოდ ისინი არ მიიღებენ ამის ეკვივალენტს. ის ვინც სარგებელს იღებს ამ მსგავსი უსამართლობის, ადამიანების ექსპლუატაციის და შიმშილის ხარჯზე (მმართველი კლასი), დარწმუნებული არიან რომ არავინ დაიწყებს არსებული ეკონომიკური და სოციალური სისტემის კრიტიკას – რაც შეარყევს მათ გაბატონებულ მდგომარეობას და საფრთხეს შეუქმნის მათ ინტერესებს, ამის საფუძველს მათ აძლევთ დახვეწილი და მმართველი კლასის ინტერესებზე მორგებული განათლების სისტემა, რომლის საშუალებით მრავალი წლის მანძილზე ბავშვობიდან აჩვევენ ადამიანებს უსიტყვო მორჩილებას, დიქტატურასთან, უსამართლობასთან და ტერორთან შეგუებას, ზრდიან მათ სოლიდარული უნარის არ მქონე, დაქსაქსულ, მიზანთროპ ინდივიდებად, სწორედ ამის გათვალისწინებთ, რომ საფრთხე არ ემუქრება მათ ინტერესებს, იშვიათ შემთხვევებში მედია აშუქებს და აჩვენებს იმას რაც რეალურად ხდება, ეს თავის მხრივ იძლევა გარანტიებს რომ მოვლენები გახადონ სტაბილური, ადვილად სამართავი და დაბალი სოციალური ფენიდან წამოსული აგრესია ჩაახშონ მოჩვენებითი მზრუნველობით, ინტერესის გამოჩენით, თითქოს აწუხებთ ან მართლა მოუგვარებენ მათ იმ პრობლემებს რომელიც თავად შეუქმნეს, ისინი კი რწმუნდებიან, ენდობიან ძალაუფლების მქონე მმართველ კლასს და იჯერებენ რომ მათი მდგომარეობა შეიცვლება უკეთესობისკენ. იმ ფაქტის გათვალისწინებით რომ მონეტარულ სისტემას გარკვეულწილად შეექმნა ცუდი რეპუტაცია, არსებული სოციალური სისტემის ბევრი კრიტიკა ხედავს გამოსავალს ამ ყველა პრობლემიდან ბარტერულ ეკონომიკაში(ეკონომიკის ფორმა რომლის დროსაც ხდება საქონლის ან მომსახურების პირდაპირი გაცვლა, მონეტარული სისტემის გამოყენების გარეშე) დაბრუნებით, ან ფულის, მონეტარული სისტემის ამოღებით და მისი რაიმე სხვა გაცვლითი საშუალების ჩანავლებით, რომელიც არის გამოყენებადი და გააჩნია რეალური ღირებულება ფულისგან განსხვავებით. კოლონიალიზმამდე არსებობდა ბევრი საზოგადოება და ეკონომიკური ფორმა, რომელმაც არ იცოდა არაფერი გაცვლით თეორიებზე, სადაც ადამიანები როგორღაც ახერხებდნენ შემოსილიყვნენ და გამოეკვებათ თავი, ასეთი საზოგადოები ახლაც გვხვდება სამხრეთ ამერიკაში და აფრიკაში. ლათინურ ამერიკაში მკვიდრი მცხოვრებებისგან შემდგარ ადგილობრივ მოძრაობებს დღეს აქვს დასახული მიზანი რომ დაიბრუნოს ის მიწა რომელიც წაართვეს მათ წინაპრებს საუკუნეების წინ კოლონიზატორებმა და უნდათ რომ მოაწყონ ის კომუნალურად. მათ კი ამის გამო მასიურად, უმოწყალოდ ხოცავენ საკუთარი მთავრობები – მაგალითად ვენესუალაში. მათი საფუძვლიანი კრიტიკა კაპიტალისტური სახელმწიფო სისტემის შესახებ, უქმნის რეალურ საფრთხეს არსებულ ეკონომიკურ წესრიგს და გაბატონებული კლასის ინტერესებს, ის კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სახელმწიფო აპარატის და კაპიტალიზმის არსებობას, რაც უდიდეს საფრთხეს წარმოადგენს სახელმწიფოს მმართველებისთვის, მმართველი კლასისთვის. თუმცა, არსებული სოციალური წესრიგის დამცველებს არასოდეს მობეზრდებათ იმის თქმა რომ გაცვლითი პრინციპი მონეტარულ სისტემასთან ერთად არის სასარგებლო და საუკეთესო საშუალება. ამ გზით ისინი ეწევიან მონეტარული სისტემის პროპაგანდას. ისინი სუბიექტურად და დამახინჯებულად აღწერენ მონეტარული სისტემის შესაძლო ალტერნატივებს, მოყავთ პრიმიტიული და სასაცილო არგუმენტები და მაგალითები, მაგალითად ასეთი: „საშილენებაა მაღაზიაში წახვიდე კარტოფილით და გინდოდეს გაცვალო ის ფეხსაცმელებში. ეს ხომ არაპრაქტიკულია, რატომ მოუნდება კარტოფილის გაცვლა ფეხსაცმელებში, ფეხსაცმელების პატრონს?“. ეს კი საოცრად ჰგავს კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს კლასიკურ გამართლებას, როცა არგუმენტებად მოყავთ მსგავსი პრიმიტიული, უადგილო და შეუსაბამო მაგალითები. 2. უნივერსალული ეკვივალენტი: ფული მონეტარული სისტემის ასე ვთქვათ „ფანატიკოსი დამცველები“ ამბობენ: ეს არის შესანიშნავი რაღაც რომ უნივერსალური გაცვლითი საშუალება არსებობს, ერთი, რომელიც ყველას უნდა რომ ჰქონდეს. უნივერსალური ეკვივალენტი რომლის არსებობის მიზანი არის მოსახერხებელი და მარტივი გახადოს გაცვლის პროცესი, უნივერსალური ღირებულება რომელსაც ყველა აღაირებს და ეთანხმება. რას ნიშნავს ეს გაცვლა ? ეს ნიშნავს რომ ყველას ვისაც უნდა რაიმეს გაცვლა უნდა ჰქონდეს გადახდის უნივერსალური საშუალება, ღირებულება, რომ გაყიდონ რაღაც ბაზარზე ის რაც უნდათ და სანაცვლოდ მიიღონ ეს უნივერსალური საშუალება,. ასე რომ შემდეგ ისინი შესთავაზებენ ამ უნივერსალურ საშუალებას იმაში რაც სურთ რომ ჰქონდეთ და დარწმუნებული იქნებიან რომ ეს უნივერსალური ღირებულება ყოველთვის და ყველასთვის სასურველი და მოთხოვნადი იქნება. ყველა ვინც სარგებლობს ბაზრით, თუ მათ უნდათ რომ გაცვალონ საკუთარი საქონელი ეკვივალენტურ ღირებულებაში, ისინი აღიარებენ და უნდათ ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იმიტომ რომ დარწმუნებული არიან გაცემული პროდუქტის სანაცვლოდ მიღებული უნივერსალური ეკვივალენტით იყიდიან შემდგომში იმას რაც უნდათ. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია: ბაზარში ყველა მიდის მხოლოდ თავისი საქონლით იმიტომ რომ მას უნდა მოიშოროს კუთვნილი პროდუქტი თავდაპირველად, და შემდეგ მიიღოს ის რაც მას არ აქვს და არ შეუძლია აწარმოოს თვითონ. არ აქვს მნიშვნელობა ეს საკვებია რომელიც საჭმელად სჭირდება, თუ ის ნედლეული რაც მას სჭირდება საკუთარი საქონლის შესაქმენლად, გაცემულის სანაცვლოდ კი ყველას უნდა ეს უნივერსალური, მიღებული გასაცვლელი მედიუმი. ადრეულ საზოგადოებებში სადაც იყენებდნენ უფრო მარტივ გაცვლით სისტემას, მაგალითად შუა საუკუნეების ევროპაში, ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იყო ძვირფასი მეტალი: ოქრო ან ვერცხლი, და სპილენძი როგორც მონეტა. ეს ყველაფერი, მონეტარული სისტემა, უნივერსალური ეკვივალენტი სრულყო და გააუმჯობესა სახელმწიფო ინსტიტუტმა. ოქროს და ვერცხლის მოპოვება, მაშინაც კი თუ ეს ხდებოდა ინდივიდუალურად, აიყვანა სახელმწიფო კონტროლზე და სახელმწიფო გახდა მონოპოლისტი, მხოლოდ მას ჰქონდა უფლება გამოეყენებინა ძვირფასი წიაღისეული ან მოეჭრა მონეტა. თუ ვინმეს აქვს კონტროლი ამ უნივერსალურ გაცვლით საშუალებაზე, მას აქვს ძალაუფლება აკონტროლოს საზოგადოება: ამ ძალაუფლების მქონეს შეუძლია განსაზღვროს როგორც გაცვლის პირობები ასევე ძალის საშუალებით გაავრცელოს და დაამკვიდროს ისინი. ძალაუფლების მქონეს აქვს შესაძლებლობა რომ განსაზღვროს რა არის ღირებული და რა არა. თუმცა ფეოდალური მმართველები – მეფეები, იმპერატორები – იცავდნენ მონოპოლიას ეწარმოებინათ ძვირფასი მეტალები და ჰქონოდათ უფლება მოეჭრათ მონეტა. ანალოგიურად ხდება თანამედროვე მსოფლიოში, თუმცა დღეს მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობა გადასულია დემოკრატიული მმართველობის ფორმაზე და ფეოდალური სტრუქტურები იშვიათი გამონაკლისის გარდა მხოლოდ ფორმალობას წარმოადგენს ან საერთოდ აღარ არსებობს, ფეოდალების, მეფის როლში გვევლინება თანამედროვე სახელმწიფო რომელიც მტაცებლურად ისაკუთრებს ძვირფას ლითონებს, საბადოებს ან გადასცემს მას კერძო საკუთრებაში კაპიტალის მფლობელს, ორივე მათგანი, სახელმწიფო თუ კაპიტალისტი საკუთარი სურვილის მიხედვით იყენებს ამ რესურსებს, რესურსებს რომელიც წესით უნდა იყოს საერთო და ყველას შეეძლოს მისი მოპოვება(ანალოგიურად ხდება სხვა ბუნებრივი რესურსების თუ წიაღისეულის მიტაცება) მონოპოლიზებული უფლების მქონე სახელმწიფო აპარატის ან კაპიტალისტის საკუთრებას წარმოადგენს და ის ნახულობს სარგებელს საერთო რესურსის მიტაცებით, სახელმწიფო კი იგივენაირად აკონტროლებს მონეტარული სისტემის საშუალებით ადამიანებს როგორც ფეოდალურ ეპოქაში, უბრალოდ მეთოდები და საშუალებები გახდა უფრო მოქნილი და დახვეწილი რაც ორიენტირებულია ექსპლუატირებული კლასის წინააღმდეგობის ჩანასახშივე ჩასაკლავად და გასანეიტრალებლად. ყველა ვინც მიდის ბაზარში რომ გასცეს რაღაც, რაც უნდა რომ გაცვალოს უნივერსალურ ღირებულებაში, ფულში. და ამგვარად ისინი ბუნებრივია ეთანხმებიან რომ მათი საქონელი შეფასდეს არსებული უნივერსალური ღირებულებით, მონეტარული სისტემით. ეს ნიშნავს რომ ისინი აცნობიერებენ უნივერსალურ ღირებულების საზომს, რომელსაც მათი პროდუქტი, საქონელი უნდა დაექვემდებაროს, იმიტომ რომ ეს არის ერთადერთი საშუალება მიიღონ უნივერსალური ეკვივალენტური ღირებულება. და მათი პროდუქტი, მათი საქონელი შესაძლოა კონვერტირდეს ნაღდ ფულში მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მას გააჩნია ღირებულება, ამ ღირებულებასაც არეგულირებს მონეტარული სისტემა რომელზეც მონოპოლისტური უფლება აქვს სახელმწიფო აპარატს. რამდენადაც ეს „ღირებულების საზომი“ არის დამკვიდრებული და ყველა მიისწრაფვის რომ მიიღოს ის, ძვირფასი მეტალის არსებობას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი აქვს თავისი ნაკლი: ის შეიძლება იყოს შეზღუდული, მისი წარმოება არის რთული, ძვირი და ის გამოყენების დროს განიცდის ცვეთას, ეროზიას. ამის გამო კი დადგა დრო რომ ის ჩანაცვლებულიყო სხვა უფრო მოსახერხებელი სუბსტანციით. 3. სახელმწიფო ქაღალდის ვალუტა სახელმწიფოებმა, ამ სუვერენულმა ორგანიზაციებმა, როგორც უნივერსალური ეკვივალენტის გარანტებმა, გადაწყვიტეს რომ მთლიანად საკუთარ თავზე მოერგოთ მთელი ეკონომიკა და შეექმნათ ახალი უნივერსალური ეკვივალენტი და ეწარმორბინათ იგი, ამისათვის კი გამოიყენეს საკუთარი „კანონიერი“ ძალაუფლება და უფლებები რომ განეხორციელებინათ ახალი იდეა, ეს საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იყო, რომლის შემდეგაც ქაღალდი გახდა მონეტარული სისტემის ევოლუციის ახალი საფეხური და მისი შემცვლელი. ვაჭრებმა გვერდით გადადეს თამასუქები და ბანკებმა დაიწყეს ბანკნოტების ბეჭდვა. ეს კერძო ღირებულების შემცვლელი ქაღალდები გახდა საქონლის ანდა მონეტის კანონიერი წარმომადგენელი. ისინი იყო საიმედო და პრაქტიკული ყიდვა/გაყიდვის დროს საქონელთან მიმართებაში. სახელმწიფომ გამონახა ახალი, მარტივი გზა, რომ შეექმნა არაფრისგან ღირებულება, და შეემცირებინა რეალური ღირებულების მოთხოვნა ბაზარზე გაცვლის პროცესის დროს. ამან მთლიანად შეცვალა მონეტარული სისტემა და თუ ადრე იგი წარმოადგენდა ძვირფას მეტალს რომელსაც ნამდვილად გააჩნდა ღირებულება, ახლა ის უკვე მხოლოდ ქაღალდს წარმოადგენდა რომელსაც ღირებულებას ანიჭებდა სახელმწიფო აპარატი საკუთარი სურვილის შესაბამისად. ყველა ვინც სარგებლობდა ახალი უნივერსალური ეკვივალენტით სახელმწიფოს უზრუნველყოფდა მას გარანტიით, საკუთარი ძალაუფლების საშუალებით. სახელმწიფო ქაღალდის ფული, რომელსაც თავისით, არ გააჩნია არანაირი ღირებულება – მას არ გააჩნია იმდენი ღირებულებაც კი რამდენიც სხვა ქაღალდის პროდუქტებს, მაგალითად ხელსახოცებს, ტუალეტის ქაღალდს – იღებს თავის სპეციალურ ღირებულებას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი, გამომდინარე იქიდან რომ სახელმწიფო ანიჭებს მას განსაზღვრულ ღირებულებას და ამბობს: ეს ქაღალდი არის 50, ეს 100 მარკა, ან დღეს უკვე – ევრო. ეს ორი ბანკნოტი არის რა თქმა უნდა ერთი და იგივე მათი სუბსტაციის გათვალისწინებით. განსხვავება მათ ღირებულებას შორის არის მხოლოდ გარედან დადგენილი, სახელმწიფოსგან, რომელიც ბეჭდავს სხვადასხვა ღირებულებებს მასზე. დღეს საქონლის, ნებისმიერი პროდუქტის თუ დოვლათის ღირებულება, არის გაზომილი და შეფასებული მხოლოდ სახელმწიფოს ქაღალდის ფულით, და ეს არ ხდება სხვანაირად. ფულის, როგორც ძვირფასი მეტალის ცირკულირება შეუძლებელია. გაცვლითი ეკონომიკა და თანამედროვე მონეტარული სისტემა უფრო ხშირად ხდება დაყენებული კითხვის ნიშნის ქვეშ, ეს უნდობლობა კი სრულიად სამართლიანი და მოსალოდნელია, როგორც ღირებულების თეორიის მონეტარული სისტემის მიმართ: თუ მე გამაქვს რაღაც პროდუქტი ბაზარზე და მივიღე უნივერსალური ღირებულება მის სანაცვლოდ – მაქვს მე ნამდვილად ჩემი საქონლის პროპორციული ღირებულება ? შემიძლია მე ვიყიდო რაღაც ჩემი საქონლის პროპოციული ღირებულების სანაცვლოდ ? ამგვარად გაცვლითი სისტემა ძირითადად კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, რადგანაც მას არ გააჩნია რეალური ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი და ის უბრალოდ წარმოადგენს არარსებულ, წარმოსახვით საშუალებას რომელსაც სახელმწიფოს მიერ აქვს მინიჭებული განსაზღვრული ნომინალური ღირებულება. 4. მონეტარული თეორიის გეზელისეული კრიტიკა, კერძო საკუთრება და ინტერესი 4.1. ვალუტის უზრუნველყოფა კრიტიკა ნათლად აჩვენებს რომ თანამედეროვე მონეტარული სისტემის გამოყენება დაუცველია, შესაძლოა დაკარგოთ ქაღალდის ბანკნოტები, მოგპარონ ან საერთოდაც დაეცეს მისი ღირებულება უეცრად. მონეტარული სისტემა და ღირებულების თეორია თავისთავად იწვევს უარყოფით დამოკიდებულებას, უნდობლობას რაც თავის მხრივ უკვე ნიშნავს მის ნაწილობრივ უგულვებელყოფას და მისი საჭიროების კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენებას. ა) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული საქონლით როგორ უნდა მოხდეს ეს? თუ ნომინალური ღირებულება არის დაბეჭდილი ბანკნოტზე და ქაღალდების დასტას გააჩნია იგივე ღირებულება რაც საქონელს, რანაირად იქნება გამყარებული საქონლის ღირებულება თუ მისი გაცემის სანაცვლოდ გამცემი მიიღების ქაღალდების დასტას, რომელსაც უბრალოდ სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული პირობითი ნომინალური ღირებულება გააჩნია და არ აქვს არანაირი რეალური ღირებულება. პროდუქტს ღირებულება ენიჭება სხვა პროდუქტების ღირებულების შესაბამისად, როცა რაღაც პროდუქტი პირველად ჩნდება ბაზარზე, როგორც წესი მას ენიჭება ღირებულება სხვა პროდუქტების ღირებულიების გათვალისწინების შედეგად, ანუ მარტივად რომ ვთვათ იმისათვის რომ განვსაზღვროთ პროდუქტის ღირებულება უნდა ვიცოდეთ სხვა პროდუქტების ღირებულება, ანუ ერთი პროდქტის ღირებულება განსაზღვრავს სხვა პროდუქტების ღირებულებებს. ასევე პროდუქტს ღირებულებას ანიჭებენ არა იმის მიხედვით თუ რა ჯდება მისი წარმოება, ტრანსპორტირება, ან რა არის მისი რეალური ღირებულება, არამედ იმის მიხედვით თუ რამდენად დეფიციტური ან მოთხოვნადია ეს პროდუქტი ბაზარზე. შესაბამისად ბაზარზე არსებული ნებისმიერი პროდუქტის ღირებულება უბრალოდ პირობითია. მაშინაც კი თუ არ არსებობს კაპიტალისტური ბაზარი და ჩვენ ვართ რეალურ სოციალიზმში, გაცვლითი სისტემის არსებობის შემთხვევაში ლოგიკურად გაჩნდება უნივერსალური ექვივალნტის არსებობის მოთხოვნილება და ეს ბოლოს მიგვიყვანს ისევ მონეტარულ სისტემამდე და კერძო საკუთრებამდე, იმ შემთხვევაში თუ არ შევქმნით ახალ, არსობრივად სხვა პრინციპებზე აგებულ საზოგადოებას რომელიც არ იქნება დაფუძნებული კაპიტალისტურ საბაზრო ეკონომიკაზე. ბ) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული ძვირფასი მეტალებით. ოქრო და ვერცხლი რომელიც ინახება ეროვნულ საცავებში, უზრუნველყოფს ქაღალდის ფულის ღირებულებას რომელიც ჩაშვებულია მიმოქცევაში. მაგრამ რეალურად კი თუ მოქალაქეებს უნდათ რომ ჩააბარონ და გადაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი მისივე ღირებულების ძვირფას მეტალში, ანუ სანაცვლოდ მიიღონ შესაბამისი ღირებულების ძვირფასი მეტალები რომლითაც ვითომ მათი ბანკნოტებია გამყარებული, ეს არ ხდება და არც მოხდება, იმიტომ რომ რეალურად ძალიან მცირე რაოდენობის ძვირფასი მეტალი არსებობს რომელიც ინახება საცავებში და სიცრუეა ის რომ იგი ამყარებს ვალუტას, ისინი არაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ადეკვატური და შესაბამისი, გამომდინარე აქედან, რომ გაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი ძვირფას მეტალში ის ვერ აანაზღაურებს მიმოქცევაში ჩაშვებულ ყველა ბანკნოტზე გამოსახულ ღირებულებას. მთელი რაოდენობა ძვირფასი მეტალებისა, რომელიც ინახება ბანკში, არის მკვდარი კაპიტალის გროვა, ის არის ყოველთვის მიტაცებული და მისაკუთრებული სახელმწიფოს თუ კაპიტალისტის მიერ კანონის ძალით და წარმოადგენს მხოლოდ ნაწილს მიმოქცევაში არსებული ფულისა. ამ ტიპის გამყარება მხოლოდ მანამდე მუშაობს სანამ სჯერათ მისი და მას აქვს ნდობა საზოგადოების მხრიდან. რეალურად სახელმწიფოს არ შეუძლია უზრუნველყოს ფულის ღირებულების გამყარება. როგორც სახელმწიფოს მმართველი კლასების წარმომადგენლები ამბობენ: ქაღალდების დასტას რომელსაც თვითონ მიანიჭებენ ნომინალურ ღირებულებას არის იმდენივე რამდენიც ერთი უნცია ოქრო – ვის სჯერა ეს ? მოთხოვნის არსებობის შემთხვევაში საცავებში არსებული ოქრო რომ გადაცვალონ ნებისმიერი რაოდენობის ქაღალდის ფულში, ამდენი ოქრო არ გააჩნია სახელმწიფოს, უფრო მეტიც, იმდენი ოქრო რამდენიცაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ჯამური ღირებულება, არა რომელიმე კონკრეტულ სახელმწიფოში, არამედ საერთოდ ერთად აღებულ მთელს მსოფლიოში არ არის. 4.2. მიწის იჯარის წინააღმდეგ, უშრომელი სარგებელი და შემოსავალი თანამედროვე კაპიტალისტური სახელმწიფოები აგებულია პრინციპზე – ვინც არ მუშაობს ის არ იღებს საჭმელს, ეს კი ძალიან ჰგავს XX საუკუნის პირველი ნახევრის ნაცისტურ გერმანიას, სადაც ევთანაზია ხორციელდებოდა მასობრივი მასშტაბით იმათ წინააღმდეგ, ვინც იმ დროისთვის “ეკონომიკურ ტვირთს” წარმოადგენდა, ფაშისტებმა გამოსცეს ბრძანება იმ ბავშვების რეგისტრაციის შესახებ, რომლებიც დაავადებულნი იყვნენ ჰიდროცეფალიით, ცერებრალური დამბლით და სხვა დაავადებებით. ამ კატეგორიას უკეთებდნენ ევთანაზიას ფენობარბიტალის ჭარბი დოზის შეყვანით. ევთანაზია იყო საშულება ”საზოგადოებისათვის ზედმეტი ტვირთის მოსაცილებლად”. შესაბამისად მსგავსი დამოკიდებულება, ლოგიკურად მიგვიყვანს ისეთ საზოგადეობამდე რომელშიც შრომის უნარის არ მქონე ადამიანები, კაპიტალიზმისთვის გამოუსადეგარი ადამიანები შიმშილით მოკვდებიან, კაპიტალიზმს სჭირდება მხოლოდ ისეთი საზოგადოება რომელშიც არსებობენ მარტო ისინი ვინც არიან ჯანრმთელები და შრომისუნაირიანები, და ყველა სხვა უბრალოდ „ზედმეტი ტვირთია“ კაპიტალისტური წესრიგისათვის. გეზელის თავისუფალი ეკონომიკა ეწინააღმდეგება განვითარებულ კაპიტალიზმს კაპიტალიზმამდელი იდეალით: მწარმოებლების საწარმოო საშუალებებისგან მოწყვეტის თავიდან ასაცილებად ის გვევლინება იდეის დამცველად რომელიც წარმოადგენს უკან დაბრუნებას ისეთ სახელმწიფო სისტემაში, სადაც მწარმოებლები არიან ფერმერები და ხელოსნები და ამავე დროს საკუთარ საქონელს თვითონვე ყიდიან ბაზარზე. ეს იდეა ასევე პოპულარულია მათ შორის ვინც მხარს უჭერს თანამედროვე კაპიტალისტური სისტემისგან დამოუკიდებლად, მის გარეთ არსებობას, გარკვეულწილად, რადგან სრული მოწყვეტა არსებული სისტემიდან შეუძლებელია, მასში არსებული სერვისების და პროდუქტების გამო რომლის მისაღებადაც ადამიანებს უწევთ ურთიერთობა არსებულ კაპიტალისტურ სისტემასთან, ისინი გამოსავალს ხედავენ სასოფლო სამეურნეო ტიპის კომუნების არსებობაში. რაც ყველაზე აშკარად და ადვილი შესამჩნევია, არის ის რომ თანამედროვე ეკონომიკის პირობებში გარემო, საზოგადოება მტრული და ძალადობრივია, ის მთლიანად მშრომელთა შორის კონკურენციაზეა აგებული და არა ურთიერთდახმარებაზე. ეს მოდელი, აგებულია იმ იდეაზე რომელიც მიიჩნევს რომ თითქოს ჩვენ, არ შეგვიძლია ამ ეკონომიკური სისტემის გარეშე არსებობა, და რომ კონკურენცია განაპირობებს პროგრესს, რეალურად კი ეს კონკურენცია წარმოადგენს კაპიტალის და გავლენებს შორის დაპირისპირებას, და არა ნიჭსა თუ გამომგონებლობის უნარს შორის, ისტორიიდან ნიკოლა ტესლას და თომას ედისონის „კონკურენციის“ მაგალითის მოტანაც საკმარისია რომ მივხვდეთ რას ნიშნავს რეალურად კაპიტალიზმის პირობებში კონკურენცია, თომას ედისონი, მდიდარი კაპიტალისტი საკუთარი ბიზნეს ინტერესებიდან გამომდინარე მუდმივად ხელს უშლიდა მეცნიერს საკუთრი იდეების გავრცელებაში და მანამდე კი მის ექსპლუატაციას ეწეოდა, როცა ამუშავებდა თავისთან, შესაბამისი ანაზღაურების გარეშე, თანამედროვე კაპიტალისტური ეკონომიკა ისევ ამ პრინციპებზე დგას. მაგალითისთვის, რომ ავიღოთ თუნდაც აშშს 2013 წლის სამხედრო ბიუჯეტი, მან შეადგინა 682 მილიარდი აშშ დოლარი, განათლების კუთხით კი ბიუჯეტი 71 მილიარდი აშშ დოლარი, ესენი მთელი ბიუჯეტის 2 და 18 პროცენტია, მეცნიერებისთვის კი გამოყოფილი იყო 7.5 მილიარდი, რაც მხოლოდ 0.2 პროცენტია, რაც ნიშნავს იმას რომ კაპიტალისტური სახელმწიფოები ორიენტირებულია კონფლიქტებზე, ომებზე, და შესაბამისია მათი ბიუჯეტიც. არსებული სიმდიდრის, დოვლათის უდიდესი ნაწილი უაზროდ და უმისამართოდ ნადგურდება, კონფლიქტებში, ომებში და მსოფლიოში გავლენის სფეროების გადანაწილებს პროცესში, მილიტარიზაცია სახელმწიფოს არსებობისთვის ბუნებრივი და დამახასიათებელი პროცესია, რადგანაც წინააღმდეგ შემთხვევაში სახელმწიფოს თუ არ შეეძლება კაპიტალიზმის და ბიუროკრატიის დაცვა, ან არ გადაიტანს მოსახლეობის ყურადღებას სოციალური პრობლემებიდან გარე კონფლიქტებსა თუ ხელოვნურად, თავისივე შექმნილ ძალადობაზე, მისი ლეგიტიმაცია და საჭიროება ეჭვის ქვეშ დადგება, რაც ასევე საფრთხის ქვეშ აყენებს კაპიტალიზმს რომელიც დღეს, სახელმწიფოს არსებობის პირობებში საუკეთესოდაა დაცული, შესაბამისად სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანაც ამ კუთხით მუშაობს. ამ ყველაფრის შესანიღნად და შესალამაზებლად კი განათლების სისტემა სკოლიდანვე მუშაობს, ასევე მედიაც აქტიურადაა ჩაბმული ამ პროცესში, და სახელმწიფო ამ პროპაგანდისტული მანქანის საშუალებით ქმნის შეფერადებულ რეალობას რომელიც ნიღბავს შიმშილს, ძალადობას, ექსპლუატაციას, და ჩაგვრას. თანამედროვე ეკონომიკაში შექმნილ, არსებულ მოდელებს და ამ მოდელებით აზროვნებას ახასიათებს შემდეგი: ისინი ყოველთვის მათთვისაა სასარგებლო და მათ ინტერესებზეა მორგებული ვინც შექმნა იგი. მას კი ყველა ჩვენგანი იყენებს, მიუხედავად იმისა რომ სარგებელს მხოლოდ მცირე ნაწილი – მმართველი კლასი ნახულობს, სწორედ ამიტომ მათთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა მსგავსი მოდელების არსებობა და თუ ვინმე ცდილობს შემოიტანოს ალტერნატივა, რომელიმე ინდივიდი ან ადამიანთა ჯგუფი, ცდილობს შექმნას უფრო მოქნილი, დახვეწილი მოდელი, თუ საერთოდ რევოლუციური, ახალი ტიპის სქემა, ეს ყველაფერი ან იგნორირებულია, ან იბლოკება ან სულაც ხდება თავდასხმის ობიექტი მმართველი კლასის მხრიდან. ის რაც არ არის სასარგებლო მმართველი კლასისთვის ავტომატურად იქცევა სამიზნედ, თავდასხმის ობიექტად და იწყებს მუშაობას პროპაგანდისტული მანქანა რომელიც არწმუნებს ყველას არსებული მოდელის უალტერნატივობაში და შეუცვლეობაში, ასევე ამახვილებს ყურადღებას მის დადებით მხარეებზე, რაც სრული სიცრუეა და ვერ უძლებს კრიტიკას. უკიდურეასდ გამოუვალი სიტუაციის დროს კი, როცა უკან დასახევი გზა აღარ რჩება მმართველ კლაას, ისინი მიდიან კომპრომისზე და ამით ანეიტრალებენ იმ მუხტს, იმ პროტესტს, რომელიც მოდის ჩაგრული, ექსპლუატირებული უმრავლესობისგან, აძლევენ მცირედს მათ – და ინარჩუნებენ მართვის სადავეებს, სიტუაცია არის იგივე, უბრალოდ შელამაზებული და დაფარული იმ კომპრომისით რაზეც მიდის მმართველი კლასი. მაგალითად პროგრესული საშემოსავლო გადასახადი, რაც გულისხმობს განსხვავებულ, შესაბამის საშემოსავლო ტარიფების დაწესებას მაღალი შემოსავლის მქონე მოქალაქეებისთვის. თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში კერძო საკუთრების იჯარა არის ძალიან ჭკვიანური გზა მისმა მფლობელმა მიიღოს უშრომელი შემოსავალი: მთავარი საკითხია ის თუ როგორ ჩნდება ეს კერძო საკუთრებები, თუ რატომ ხდება მისი მისაკუთრება და გამოყენება მათ მიერ ვინც მის სანაცვლოდ გასცა რეალური ღირებულების არ მქონე, პირობითად მინიჭებული ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი. ეს არის ერთ ერთი ფუნდამენტური ელემენტი კაპიტალისტური სისტემის კონსტრუქციის ერთობლიობაში რომელიც უბრალოდ მორგებულია – მმართველი კლასის ინტერესებზე და ჩაგრული ფენის ექსპლუატაციაზე. 4.3. წარმოება: ადამიანის ფუნდამენტური უფლება შრომა, იმ პირობით თუ ის არის პატიოსანი და მშრომელის საკუთრება, უნდა იყოს კარგად ანაზღაურებადი და დაფასებული. დღეს კი ვინც მუშაობს მხოლოდ იმდენი ანაზღაურება აქვს რომ შიმშილით არ მოკვდეს და საკვები მიიღოს, ამ მიზერულ ანაზღაურებასაც კი მხოლოდ იმის გამო იღებს მშრომელი რომ კაპიტალისტებმა მუშახელი არ დაკარგონ. თუ ვინმე აწარმოებს იმას რაც მას შეუძლია ან უნდა რომ აწარმოოს, მან უნდა იპოვოს მყიდველი მის მიერ შექმნილი პროდუქტისათვის, რომ შემდეგ იყიდოს ბაზარზე ის რაც სჭირდება არსებობისათვის, მაგრამ თუკი მან ვერ გაყიდა მის მიერ წარმოებული პროდუქტი, მას არ შეუძლია ყიდვის შემთხვევაში შესთავაზოს სანაცვლოდ რაიმე ეკვივალენტური, შესაბამისად მისი მოთხოვნილებები იქნება უარყოფილი და დაუკმაყოფილებელი. კაპიტალიზმის პირობებში ყველას მოთხოვნილება დაკმაყოფილებული არ არის, ბაზარზე შესაძლოა არსებობდეს ყველა სახის პროდუქტი, მაგრამ მისი მიღება შეუძლია მას ვინც ფლობს უნივერსალურ ეკვივალენტს, კაპიტალს, შეიძლება სულაც გადაყარონ პროდუქტი, ან გაანადგურონ, მაგრამ მას უფასოდ არ მოგცემენ, ეს ეწინააღმდეგება საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს, რომელზეც კაპიტალიზმია აგებული. თანამედროვე მსოფლიოში ჩვენს მიერ წარმოებული საკვები 12 მილიარდ ადამიანის გამოსაკვებადაა საკმარისი, მაგრამ ყოველ დღე 100 000 ადამიანი კვდება შიმშილისგან, იმ დროს როცა ტონობით საკვები იყრება ყოველდღიურად ნაგავსაყრელებზე, ტონობით პური რომელიც ორი დღის შემდეგ არ იყიდება, როცა ის ჩვეულებრივად ვარგისია საკვებად იყრება ნაგავში და ნადგურდება, იგივენაირად ხდება სხვა პროდუქტებთან დაკავშირებით იმ ფონზე როცა ჩვენს გარშემოც კი ამდენი ადამიანი შიმშილობ ან ვერ იკვებება სრულფასოვნად. დაგეგმილი ეკონომიკა უპირისპირებს თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკას: დაგეგმილი ეკონომიკა ნიშნავს უპირველესად მხოლოდ იმას რომ საჭირობა, მოთხოვნილების შესაბამისად უნდა მოხდეს პროდუქციის წარმოება, ჯერ უნდა განისაზღვროს მოთხოვნილებები და შემდეგ მოხდეს საჭირო რაოდენობის პროდუქტის წარმოება. გეგმა უზრუნველყოფს რომ რაც არის წარმოებული არის ზუსტად იმდენი, რამდენის მოთხოვნილებაც არსებობს. დღეს, ინტერნეტის და თანამედროვე ტექნოლოგიების პირობებში, ეს სულაც არ არის რთული წარმოსადგენი და არ იქნება პრობლემა რომ ყველამ, თვითონვე ჩამოაყალიბოს საკუთრი სურვილები და მოთხოვნილებები და ასევე განისაზღვროს წარმოების შესაძლებლობები და შეგროვებული ინფრომაციის გაანალიზების და დახარისხების შედეგად განისაზღვროს წარმოებისათვის საჭირო გეგმა. დაგეგმილი ეკონომიკის საწინააღმდეგოდ, ყოველთვის არის წამოყენებული მოსაზრება რომ მსგავსი ეკონომიკა აუცილებლად წარმოშობს კონკრეტული პროდუქტის დეფიციტებს, და არ იქნება მოთხოვნილების და საჭიროების შესაბამისი. ასევე ხშირად ჩნდება კითხვა თუ ვინ იქნება ის ვინც განსაზღვრავს საჭიროებებს, მოთხოვნილებებს, დააგეგმარებს მათ, გაუწევს კოორდინაციას და ა.შ. ამის საპასუხოდ კი დაგეგმილი ეკონომიკის მოდელი გვთავაზობს რომ ყველა ადამიანი თავად იყოს ჩართული მოთხოვნილების, საჭიროების განსაზღვრის თუ საწარმოო გეგმის შედგენის საკითხებში ჩართული, ის რომ ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილებები, როგორიცაა საკვები, წყალი, ტანსაცმელი და თავშესაფარი უპირობოდ უნდა იქნას დაკმაყოფილებული, ეს ბუნებრივია ასეც იქნება, სხვა დანარჩენი საწარმოო გეგმის განსაზღვრა თუ დადგენა იმისი რა პროდუქტი უნდა შეიქმნას ან რა რაოდენობით წარმოადგენს განხილვის და მსჯელობის საგანანს რომელიც ზემოთხსენებული პრინციპებით უნდა მოხდეს. კერძო ინიციატივას უნდა გამოიჩინოს ყველამ რათა განისაზღვროს თუ რა ან რამდენი უნდა იწარმოოს. და ამგვარად ის აბსურდები და ანომალიები რაც ახასიათებს კაპიტალისტურ ეკონომიკას ძალადობრივი და სულელურიც ჩანს ამ ფონზე: ვიღაცამ უნდა აწარმოოს პროდუქტი რომელიც არავინ იცის სჭირდება თუ არა საზოგადოებას, და შემდეგ იფიქროს მის გასაღებაზე, ისე რომ არ გაიგოს ყველას აზრი მოთხოვნილების თუ საჭიროების შესახებ, უბრალოდ მიაწოდოს მათ პროდუქტი და დააჯეროს ისინი რომ მათ სჭირდებათ ეს, რეკლამების თუ სხვა კონსუმერული ტვინის რეცხვის საშუალებებით. მას კი ვისაც არ შუძლია საკუთარი წარმოებული პროდუქტის რეკლამირებაში ფული ჩადოს ან უბრალოდ მის მიერ შექმნილი პროდუქტი არ არის მოთხოვნადი, ან ზედმეტად დაბალანაზღაურებადია კონსუმერულ კაპიტალისტურ საზოგადოებაში უწევს აწარმოოს სხვა პროდუქტი, შექმნას ის რაც არ უნდა, აკეთოს ის რაც არ სურს, რომ არ მოკვდეს შიმშილით და იარსებოს, ინდივიდუალური წარმოება კაპიტალისტურ ბაზარზე, დიდი კაპიტალის და გავლენიანი მფარველების გარეშე იმდენად რთული და უშედეგოა რომ მწარმოებელს მოგება თითქმის არ რჩება, მან ჯერ უნდა შექმნას პროდუქტი და შემდეგ მოძებნოს ვინმე მყიდველი, იპოვოს ვინმე ვინც გადაიხდის ფულს მისი პროდუქტისთვის, ან ელოდოს როდის გამოჩნდება შესაბამისი მყიდველი და მერე შექმნას პროდუქცია. აქედან გამომდინარე კაპიტალისტური ეკონომიკა კრახისთვისაა განწირული და ხშირად ეფლობა ეკონომიკურ კრიზისებში. მთელი ეს პროცესი ყველაზე მეტად საზიანო კაპიტალის არ მქონე, დაბალ სოციალურ საფეხურზე მყოფი ადამიანებისთვის არის და ხშირად ეს ზიანი არამარტო შიმშილს არ მატერიალური სიდუხჭირის, არამედ ზოგჯერ სიკვდილის მიზეზიც ხდება ხოლმე. ეს სოციალური უთანასწორობა ამ ყველაფერთან ერთად წარმოშობს კლასობრივ დაყოფას, და უფსკრულს კლასებს შორის, ერთ მხარეს დგანან ადამიანები რომლებსაც საკუთარი თავის გადარჩენისთვის, და საკვების მოპოვებისთვის ყოველდღიური მძიმე ბრძოლის გადატანა უწევთ, ხოლო მეორე მხარეს კი დგანან ადამიანები რომლებიც სწორედ სხვების შიმშილის და სიღარიბის ხარჯზე მდიდრდებიან და აგროვებენ კაპიტალს. ამ ყველაფერს კაპიტალისტური სისტემის დამცველები ბუნებრივი გარდაუვალობით ხსინიან და ასევე ამბობენ რომ ადამიანების ბუნება ასეთია. თვითონ ზემოდან ქმნიან პრობლემას ხელოვნურად და შემდეგ დამნაშავეებად გამოყავთ ისევ დაზარალებული, ექსპლუატირებული ადამიანები. 4.4. ნაღდი ფული, შუამავალი სასაქონლო ბირჟაზე ხშირად ამბობენ რომ სილვიო გეზელს სურდა მონეტარული სისტემის გაუქმება. მაგრამ მე რაც ვისწავლე და წავიკითხე მისი ნაშრომებიდან, აქიდან გამომდინარე შემიძლია განვაცხადო რომ გარკვეულწილად არ არის ასე. მას უნდოდა რომ ფული გამხდარიყო ფუნქციური სასაქონლო ბირჟაზე და არ იყო მონეტარული სისტემის სრული გაქრობის წინააღმდეგი. მას ჰქონდა თავისი თეორიები იმის შესახებ თუ ვინ მართავს და ვისი ინტერესები დგას მონეტარული სისტემის უკან. მას განსაკუთრებით უნდოდა რომ თავიდან აეცილებინა მონეტარული სისტემის გაქრობა მიმოქცევიდან. მას უნდოდა რომ ფული მოგროვებულიყო და გამხდარიყო ცალკეული საქონელი, რომელსაც შემდეგ ისევ გამოიყენებდნენ სპეკულაციისთვის. მას უნდოდა დაეტოვებინათ ის მიმოქცევაში, ამიტომ მისი ფულის შეზღუდვის თეორია: ფულის დაგროვება უსარგებლოა და საჭიროა მისი შემცირება. იმიტომ რომ მას უნდოდა უარი ეთქვა უნივერსალურ ეკვივალენტზე, ფული ყოველთვის უნდა დარჩენილიყო მიმოქცევაში და უნდა მომსახურებოდა საქონლის გაცვლას, შეესრულებინა შუამავლის როლი. მისი იდეა ფულის შემცირების შესახებ გვაძლევს საფუძველს ვთქვათ რომ ის იყო სასაქონლო ბირჟის უპირობო დამცველი. ხშირად ადგილობრივი ვალუტის შემოღება მიაჩნიათ არსებული ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის საშუალებად, გეზელის თეორია ეთანხმება ამ იდეას, მე მოვიყვან ორ მაგალითს რომ წარმოვაჩინო როგორი სარისკოა მონეტარული სისტემის არსებობა- იმიტომ რომ სხვადასხვა სავალუტო სისტემების შემოღების აუცილებლობა ბუნებრივად ხდება კრიტიკულ სიტუაციებში და ის გამოირჩევა არასტაბილურობით და დიდხანს ვერ ახერხებს არსებობას, მალევე ქრება ან გარე ჩარევის ანდაც ბუნებრივად, უსარგებლო ხდება. 5. სიმბოლური ფული – ადგილობრივი მონეტარული სისტემა როგორც „ალტერნატივა“ ა. ვერგელი 1930 წელს, ავსტრიული ქალაქი ვერგელი გაკოტრდა მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის გამო და ის ვეღარ უხდიდა ანაზღაურებას საკუთარ დასაქმებულ მოქალაქეებს. 1932 წელს ქალაქის მერმა გადაწყვიტა შემოეღო ადგილობრივი ვალუტა, რომელიც მიღებული უნდა ყოფილიყო არსებულის ნაცვლად, დასაქმებულებს ანაზღაურებას უხდიდნენ ადგილობრივი ვალუტით, ფაქტობრივად ამ გზით მოხერხდა რეგიონალური გადახდის უნარიანობის შექმნა და სასაქონლო ბრუნვის აღდგენა ვერგელში და მის შემოგარენში. მალე მასს სამ სხვა რეგიონშიც მიბაძეს, მათაც ასევე უნდოდათ რომ შემოეღოთ ადგილობრივი ვალუტა. ვერგელის რეგიონულმა ვალუტამ აღადგინა ეკონომიკა იმ დროს როცა კრიზისის შედეგად იგი სრულიად განადგურებული იყო. ავსტრიის ეროვნული ბანკი თავიდანვე ეწინააღმდეგებოდა ვერგელის რეგიონალურ ვალუტას – ეს იყო გამოწვევა სახელმწიფო მონოპოლიისთვის და მონეტარული სისტემისთვის – რაც ლოგიკურად დამთავრდა სახელმწიფო სისტემის სასარგებლოდ, 1933 წელს ეს ყველაფერი აღიკვეთა სახელმწიფოს უხეში ჩარევის შედეგად, რომელმაც გამოიყენა პირდაპირი ზეწოლა რეგიონზე და განახორციელა შეიარაღებული ქმედება, სამხედრო ინტერვენციის გზით. ამან არსებულ თვითთმართველობას მოუსპო ამ იდეების გავრცელების შანსი და სახელმწიფომ დაიბრუნა მონოპოლია. ბ. არგენტინა 1991 წელს, არგენტინამ უარყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ინიციატივა, რომლის თანახმად ადგილობრივი ვალუტა – პესო უნდა გათანაბრებოდა დოლარს რომ შეეჩერებინათ მიმდინარე ინფლაცია ქვეყანაში და დაესტაბილურებინათ ვალუტა. ერთ ერთი აუცილებელი პირობა იყო ის რომ არგენტინის სახელმწიფოს უნდა შეეწყვიტა ვალუტის გამოცემა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდს ეკონტროლებინა მონეტარულ პოლიტიკა არგენტინაში. იმის ერთ ერთი შედეგი რომ არგენტინამ არ შეასრულა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მოთხოვნები, იყო ის რომ პროდუქციის ექსპორტირება უჯდებოდა უფრო ძვირი და დაკარგა საექსპორტო ბაზრები. პარალელურად შიდა ბაზარზე არგენტინული პროდუქტი აღარ იყო კონკურენტული იაფასიან იმპორტირებულ პროდუქტთან შედარებით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა აიძულა არგენტინის მთავრობა რომ მოეხდინა წამგებიანი კომპანიების პრივატიზება. ამ პრივატიზაციის შემდეგ კი კომპანიებმა ვერ მიიღეს საჭირო სუბსიდიები, რომელსაც საჭიროებდნენ ისინი რომ არ განეცადათ სრული კრახი, რეალურად კი სახელმწიფოს, რომელიც იმ დროს ისედაც კრიზისში იმყოფებოდა არც შეეძლო ეს, პრივატიზაციას კი ხშირ შემთხვევაში აქვს იგივე ეფექტი რაც დახურვას. ამ გზით, 1991 წლიდან 2000 წლამდე არგენტინამ მოახდინა საკუთრი ინდუსტრიის წამყვანი ნაწილის ლიკვიდაცია, რომელიც სათავეს იღებდა ხუან დომინგო პერონის მთავრობის დროიდან. ამ კომპანიებს შორის იყო სარკინიგზო ქსელი, საავიაციო, საავტომობი და სამხედრო ინდუსტრია, ასევე ენერგეტიკის და სამომხმარებლო ინდუსტრიის სფეროები. არგენტინა მთლიანად გახდა დამოკიდებული იმპორტზე. მას უწევდა უფრო და უფრო მეტი რაოდენობის იმპორტირება პროდუქტისა, რომელიც უკვე აღარ იწარმოებოდა ადგილობრივად. ამრიგად მისი სავაჭრო დეფიციტი გაიზარდა. არგენტინას ჰქონდა ყველაზე დიდი პრობლემა საკუთარი ობლიგაციების მსოფლიო ბაზარზე გადაცვლისას, სახელმწიფოს დავალიანება კი იზრდებოდა ეკონომიკის ვარდნის პარალელურად. ამ ყველაფერმა გამოიწვია ეროვნული ეკონომიკის სრული კრახი და ჩამოშლა 2001-2002 წლებში. უკვე 90_იან წლებში, ღირებულება დაკარგულ ვალუტას ჰქონდა თავისი შედეგი. ჩრდილო პროვინციებში, არ იყო ფული, ყველა წარმოება რაც კი იყო განვითარებული მანამდე, აღარ არსებობდა. ერთადერთი იყო სახელმწიფო სამსახურები, რომლებიც ფუნქციონირებდა და ადამიანები იყვნენ დასაქმებულები: მასწავლებლები, მოსამსახურეები, ექიმები. თუმცა ისინიც ხშირად ვერ იღებდნენ ხელფასებს თვეების განმავლობაში, ასევე სასოფლო სამეურნეო წარმოება, როგორც დამხმარე საარსებო საშუალება. იმისათვის რომ შეენარჩუნებინათ მონეტარული სისტემა, პროვინციებმა დაიწყეს საკუთარი ფულის გამოცემა – რომელიც მხოლოდ ლეგიტიმური იყო ადგილობრივად, საკუთარ პროვინციაში. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა თვალი დახუჭა ამა ფაქტზე, რადგანაც ადგილობრივი ვალუტა მათთვის არ წარმოადგენდა პრობლემას, მათი მთავარი სამიზნე იყო ეროვნული ვალუტა. მსგავსი მოვლენების ფონზე 90_იანი წლებში შიმშილის გამო ხდებოდა აჯანყებები პროვინციებში, რომლებსაც არგენტინის მთავრობა ახშობდა პოლიციის და არმიის საშუალებით. რისთვის არის საჭირო მონეტარული სისტემა ? 1.ზოგადად რომ შენარჩუნდეს სახელმწიფოს ერთობლიობა. თუ ჩვენ ყველა არ მივიღებთ ხელფასებს, როგორც სახელმწიფო მოხელეები: მასწავლებლები, საჯარო მოხელეები, ექიმები, ან უბრალოდ ნებისმიერ სამსახურში დასაქმებული ადამიანები – რისთვის უნდა ვიმუშავოთ ჩვენ ? ეს საფრთხეს უქმნის არსებულ კაპიტალისტურ წესრიგს რომელიც სწორედ მონეტარულ სისტემაზეა აგებული და კაპიტალისტური ეკონომიკის მხარდამჭერები ყველა გზას იყენებენ რომ ადამიანები დაარწმუნონ ფულის არსებობის აუცილებლობაში, კაპიტალიზმი იყენებს სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანას და ყველა საშუალებას რომ ეკონომიკის კაპიტალისტური პრინციპები იქნას გამოყენებული. 2. რომ შეინარჩუნდეს ინფრასტრუქტურა, იფუნქციონიროს მუნიციპალურმა ტრანსპორტმა, იარსებოს სახელმწიფო სამსახურებმა, პოლიციამ, რაც თავის მხრივ სისტემის დაცვის და მასების გაკონტროლების, დაშინების და დასჯის საუკეთესო და საუკუნეების მანძილზე დახვეწილი მეთოდია, ასევე იმისათვის რომ პროვინციულ ქალაქებსა და დედაქალაქს შორის იყოს კავშირი და ა.შ. ახლა მე არ მინდა თავი შევაწყინო ვინმეს უფრო მეტი დეტალებით 30_იანი წლების ავსტრიის ან 90_იანი წლების არგენტინის შესახებ. მე მხოლოდ იმიტომ მოვიტანე ეს მაგალითები რომ ასეთი საშუალება ადგილობრივი ვალუტის შესახებ არის გეზელის თეორიაში მოყვანილი. ადგილობრივი ვალუტა იქმნება რეგიონში მაშინ როცა გლობალური ვალუტა განიცდის ინფლაციას და პროდუქციის ღირებულება ქრება, კაპიტალისტური ეკონომიკის კრახის, კრიზისის გამო, მაგრამ მიუხედავად ამისა წარმოებული პროდუქციის ღირებულების პრინციპი და სასაქონლო ბირჟა უნდა იყოს შენარჩუნებული. ისინი საჭიროა: რადგანაც მონეტარული სისტემა უბრალოდ არის უნივერსალური ეკვივალენტი რომელიც წარმაოდგენს ღირებულებას, და არსებული ეკონომიკის პრინციპები მოითხოვს ამ უნივერსალური ეკვივალენტის არსებობას. თუ ვინმეს მიაჩნია რომ ადგილობრივი ვალუტის გამოცემა არის კრიზისისგან თავის დაღწევის საშუალება, მას ბოლომდე არ ესმის რა არის ფული: უპირველესად, უნივერსალური ეკვივალენტი რომელსაც აღაირებს ყველა, და ეთანხმება რომ ის წარმაოდგენს ღირებულებას. მეორე, უბრალოდ ღირებულების გამოხატვა არის საშუალება ბიზნესითვის: მონეტარული სისტემის ადგილობრივი ვალუტის კონტექსტში განხილვის მცდელობა, და მისი შენარჩუნება როგორც მიმოქცევის საშუალება, არის მხოლოდ მცდელობისა რომ გადავარჩინოთ კაპიტალისტური ეკონომიკა, კაპიტალიზმის კრიზისის შედეგად გამოწვეული კრახისგან რომ მას შეეძლოს კვლავ აღდგმოა მოგვიანებით სრული ძალით კონტროლის აღება ხელში: რომ უზრუნველყოს მათი კეთილდღეობა და აღმატებული, გაბატონებული, პრივილეგირებული მდგომარეობა ვისაც აქვს კერძო საკუთრება და კაპიტალი ასევე მხარდაჭერა სახელმწიფოსგან, რომ კვლავ განაგრძოს ექსპლუატაცია მათი, ვისაც არ გააჩნია ეს ყოველივე და მიეკუთვნება მოსხლეობის ღარიბ, მშრომელ ნაწილს. რეგიონალური ვალუტის შექმნა, როგორც მონეტარული სისტემის ყველა სხვა მოდიფიკაცია, ლოგიკურად ისევ მიგვიყვანს ექსპლუატაციამდე, კლასობრივ დაყოფამდე, კაპიტალიზმამდე და სახელმწიფომდე, იმისათვის რომ თავიდან იქნას ეს ყველაფერი არიდებული უნდა რადიკალურად შევცვალოთ არსებული პრინციპები ანარქისტული პრინციპებით. - See more at: http://a-library.org/monetaruli-sistemebi/#more-1167 დევიდ გრებერი – ფული უბრალოდ ქაღალდია, რომელიც ბანკებს ამოძრავებს September 14, 2015 vepkhvia 1930-იან წლებამდე, ჰენრი ფორდი ამბობდა, რომ კარგია, როცა ამერიკელების უმრავლესობამ არ იცის თუ რეალურად როგორ მუშაობენ ბანკები. მათ რომ ეს ცოდნოდათ, „რევოლუცია მოხდებოდა ხვალ დილამდე“. გასულ კვირას აღსანიშნავი რამ მოხდა. ინგლისის ბანკმა „კატა ჩანთიდან გამოუშვა“. თეორიას, რომლის სახელწოდებაა „ფულის შექმნა თანამედროვე ეკონომიკაში“, სამი ეკონომისტი ავტორი ჰყავს ბანკის ფინანსური ანალიზის დირექტორატიდან. მათ ცალსახად განაცხადეს, რომ საერთო გავრცელებული მოსაზრება იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ბანკი – მცდარია. ამ სახის პოპულიზმით კი ერეტიკული პოზიციები უფრო მეტად უკავშირდება ისეთ ჯგუფებს, როგორიცაა მაგალითად – დაიკავე ვოლ სთრითი. რომ იგრძნოთ თუ რამდენად რადიკალურია ბანკის ახალი პოზიცია, განიხილეთ საყოველთაოდ მიღებული ხედვა, რომელიც ბაზისია საჯარო პოლიტიკაში ყოველგვარი დებატისა. ხალხს შეაქვს თავისი ფული ბანკში. შემდეგ ბანკი ამ ფულს გაასესხებს პროცენტით – ან ჩვეულებრივ მომხმარებლებზე, ან მეწარმეებზე, რომლებიც მის ინვესტირებას მოახდენენ რამე მომგებიან საწარმოში. სინამდვილეში, ნაწილობრივი სარეზერვო სისტემა ნებას რთავს ბანკს გაასესხოს იმაზე გაცილებით მეტი თანხა, ვიდრე ეს რეზერვშია, ხოლო თუ დანაზოგები არ კმარა, კერძო ბანკს შეუძლია ისესხოს მეტი ფული ცენტრალური ბანკიდან. ცენტრალურ ბანკს შეუძლია დაბეჭდოს იმდენი ფული, რამდენიც მოუნდება. მაგრამ მაინც საფრთხილოა, რომ არ დაბეჭდოს ძალიან ბევრი. მართლაც, ჩვენ ხშირად გვეუბნებიან რომ სწორედ ამის გამო არიან დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკები პირველ ადგილზე. მთავრობებს თავად რომ შეეძლოთ ფულის ბეჭდვა, რასაკვირველია ისინი ძალიან ბევრს გამოუშვებდნენ, და საბოლოო ჯამში ინფლაცია ეკონომიკას ქაოსში გადაიყვანდა. ისეთი დაწესებულებები, როგორებიცაა ინგლისის ბანკი ან შეერთებული შტატების ფედერალური რეზერვი, შეიქმნა იმისათვის, რომ ყურადღებით დაარეგულირონ ფულის მიწოდება, რათა თავიდან აიცილონ ინფლაცია. სწორედ ამიტომ, მათ ეკრძალებათ ხელისუფლების პირდაპირ დააფინანსება, ვთქვათ, სახაზინო ობლიგაციების ყიდვით, მაგრამ ამის ნაცვლად აფინანსებენ კერძო ეკონომიკურ საქმიანობას, რომელიც ხელისუფლებას უხდის. ეს არის მოცემულ საკითხზე ის წარმოდგენა, რაც საშუალებას გვაძლევს კვლავაც ვისაუბროთ ფულზე ისე, თითქოს ეს იყოს შეზღუდული რესურსი, ისევე როგორც მაგალითად ალუმინის მადანზე ან ნავთობზე, რომ ვთქვათ: „უბრალოდ არ არის საკმარისი თანხა“ იმისათვის, რომ დაფინანსდეს სოციალური პროგრამები, იმისათვის, რომ ისაუბრო სამთავრობო ვალის უზნეობაზე, ან სახელმწიფო ხარჯებზე, რომლებიც განდევნიან კერძო სექტორს. რაც ინგლისის ბანკმა აღიარა ამ კვირაში, ეს არის ის, რომ არცერთი ზემოთ ჩამოთვლილთაგანი არ შეესაბამება სინამდვილეს. თუ მოვიყვანთ ციტატას მათი პირველადი მიმოხილვიდან: „ოჯახების მიერ ბანკში ფულის შენახვასა და შემდეგ სესხებაზე მეტად, ბანკში დეპოზიტს – საბანკო სესხი ქმნის.“ … „ჩვეულებრივ დროებში, ცენტრალური ბანკი არ უშვებს ჯამურ თანხას მიმოქცევაში, არცერთი ცენტრალური ბანკის ფული არ „მრავლდება“ სესხებითა და დეპოზიტებით.“ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყველაფერი რაც ვიცით არაა მცდარი, არამედ ჩამორჩენილია. როდესაც ბანკები აკეთებენ სესხებს, ისინი ქმნიან ფულს. ფული სინამდვილეში არის უბრალოდ IOU (IOU – „მე მმართებს შენი“, აღიარებითი ვალის არაფორმალური დოკუმენტი). ცეტრალური ბანკის ფუნქციაა გაუძღვეს კანონიერ ბრძანებას, რომელიც ბანკებს მიანიჭებ ექსკლუზიურ უფლებას შექმნან რამდენიმე სახის IOU, მაგალითად ერთ-ერთი მათგანი ასეთია: მთავრობა ვაჭრობას აღიარებს კანონიერად, თუ ვაჭრობის მსურველები დათანხმდებიან მთავრობას გადასახადების გადახდაზე. მართლაც, უთვალავი ბანკი შეიძლება შეიქმნას იმ პირობით, თუ ისინი მოძებნიან სესხის აღების მსურველებს. ისინი არასოდეს დაკავდებიან მოკლე ვადით, მარტივი მიზეზის – მსესხებლების გამო, ზოგადად რომ ვთქვათ, იღებენ ნაღდ ფულს და დებენ საკუთარი ლეიბების ქვეშ; საბოლოო ჯამში, ბანკის ნებისმიერი ფულადი სესხი ბოლოს ისევ და ისევ რომელიმე ბანკში დაბრუნდება. ასე რომ, ბანკის სისტემა როგორც მთლიანი არის ის, რომ ყოველი სესხი უბრალოდ ხდება მორიგი ანაბარი. გარდა ამისა, იმდენად რამდენადაც ბანკებმა უნდა მიიღონ დაფინანსება ცენტრალური ბანკისგან, მათ შეუძლიათ ისესხონ იმდენი, რამდენიც მოუნდებათ; ყველაფერი ეს უკანასკნელი კი ცვლის საპროცენტო განაკვეთს, ფულის ღირებულებას, და არა მის რაოდენობას. კრიზისის დაწყებიდან მოყოლებული, შეერთებული შტატებისა და ბრიტანეთის ცენტრალურმა ბანკებმა შეამცირეს ეს ღირებულება თითქმის არაფრამდე. მართლაც, „რაოდენობრივი გაადვილებით“ ისინი ეფექტურად ტენიან ბანკებში იმდენ ფულს, რამდენიც შეუძლიათ, ყოველგვარი ინფლაციური ეფექტის გამოწვევის გარეშე. ეს ყველაფერი ნიშნავს იმას, რომ რეალური ზღვარი ფულის ოდენობისა არის არა ის, თუ რა რაოდენობის თანხის გასესხებას მოინდომებს ცენტრალური ბანკი, არამედ რამდენი ხელისუფლება, ფირმები და ჩვეულებრივი მოქალაქეები მოინდომებენ, რომ ისესხონ ფული. სახელისუფლებო დანახარჯი ამ ყველაფრის მთავარი მამოძრავებელია (და ქაღალდი აღიარებს, თუ თქვენ ყურადღებით წაიკითხავთ მას, რომ ცენტრალური ბანკი აფინანსებს მთავრობას ამ ყველაფრის შემდეგ). ასე რომ, აღარ არის შეკითხვები სახელმწიფო დანახარჯების მიერ კერძო ინვესტიციების გაძევების შესახებ. ეს კი სწორედ საწინააღმდეგო რამაა. რატომ აღიარა მოულოდნელად ეს ყველაფერი ინგლისის ბანკმა? ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ ეს აშკარა სიმართლეა. ბანკის საქმეა რეალურად აწარმოოს სისტემა, ხოლო ბოლო დროს სისტემა არცისე განსაკუთრებულად კარგად დარბის. შესაძლოა მათ გადაწყვიტეს რომ ეკონომიკის „წარმოსახვითი-მიწის“ ვარიანტის შენარჩუნება, რომელმაც დაამტკიცა რომ ძალიან ხელსაყრელია მდიდრებისათვის, იმდენად დიდი ფუფუნებაა, რომ უფრო მეტ ხანს ვეღარ მოახერხებდა არსებობას. მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით, ეს ხდება დიდი რისკის ფასად. უბრალოდ განსაჯეთ, რა შეიძლება მოხდეს, თუკი იპოთეკარები გააცნობიერებენ, რომ ფული რომელიც მათ ბანკმა ასესხა უბრალოდ არ არსებობს, მართლაც, ზოგიერთი ხელმომჭირნე პენსიონერის ცხოვრების დანაზოგი, მაგრამ როგორღაც ბანკმა მოახერხა და რეალობა შესძინა მას ჯადოსნური ჯოხის საშუალებით, რომელიც ჩვენ, საზოგადოებამ გადავეცით ხელში. ისტორიულად, ინგლისის ბანკს ყოველთვის ჰქონდა ტენდენცია ყოფილიყო ლიდერი, გარეგნული მოჩვენებითი პოზიციებით, რომლებიც საბოლოოდ ახალი აქსიომები გახდნენ. თუ ეს მართლაც ის არის, რაც აქ ხდება, მაშინ ჩვენ შესაძლოა მალე იმ პოზიციაზე დავდგეთ და გავიაზროთ, რომ ჰენრი ფორდი მართალი იყო. - See more at: http://a-library.org/devid-greberi-fuli-bankebi/#more-1111 კრისტოფერ ჰიტჩენსი – უფალი არ სუფევს. როგორ წამლავს რელიგია ყველაფერს September 18, 2015 vepkhvia თავი 1. მსუბუქად რომ ვთქვათ თუ ამ წიგნის რომელიმე მკითხველი, არ დაკმაყოფილდება უბრალო უთანხმოებით ავტორთან და გადაწყვეტს გამოიკვლიოს რა ცოდვებმა მაიძულა კალმის აღება (ჩემი გამოცდილება კი მიჩვენებს, რომ გულმოწყალების და მიმტევებლობის მქადაგებელნი, ხშირად, სწორედ ასე იქცევიან.), ის გამოიწვევს არა მარტო მიუწვდომელ და სრულყოფილ შემოქმედს, რომელმაც სავარაუდოდ, თავადვე შემქმნა ასეთად, არამედ შებღალავს კეთილი და უანგარო რწმენის მქონე ქალბატონის, ჯინ უოტსის ხსოვნას. 9 წლის ასაკში, როდესაც ინგლისის სამხრეთ-დასავლეთში მდებარე სკოლა “დარტმურში” დავდიოდი, ჯინ უოტსის მოვალეობა გახლდათ, ვეზიარებინე ბუნების საიდუმლოებებისა და წმინდა წერილისთვის. მას დავყავდით ექსკურსიებზე, ჩემი სამშობლოს განსაკუთრებულ მხარეებში და გვასწავლიდა ფრინველების, ცხოველების და მცენარეების სახელებს. სწორედ მაშინ აღმოვაჩინე საოცარი სილამაზე, რომელსაც ბუნება მალავდა: ბუდეში მჭიდროდ ჩაწყობილი ფრინველის კვერცხები; ხელის გაწვდენაზე ამოსული მხსნელი მრავალძარღვა, ფეხების დასუსხვის შემთხვევაში.- ეს ყველაფერი ისევე ჩარჩა ჩემს მეხსიერებაში, როგორც ის “მონადირეთა მუზეუმი”, სადაც ადგილობრივ გლეხებს გამოფენაზე გამოჰქონდათ ნანადირევ ცხოველთა ფიტულები. მარტივად მიხვდებით რის გადმოცემას ვცდილობ, თუ წაგიკითხავთ ჯონ კლერის უკვდავი პროვინციული ლირიკა. გაკვეთილებზე გვაძლევდნენ ფურცლებს, რელიგიის სწავლებაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს ოფიციალური ბეჭდით დამოწმებულს, რომელსაც ერქვა “გამოვიკვლიოთ წმინდა წერილი”. (ყოველდღიურ ლოცვებთან ერთად, ის სახელმწიფოს მიერ იყო მხარდაჭერილი.) ფურცელზე ეწერა ნაწყვეტი, ძველი ან ახალი აღთქმიდან. ჩვენ უნდა წაგვეკითხა ის და წერილობით ან ზეპირად გადმოგვეცა თუ რას მოგვითხრობდა ნაწყვეტი და რა იყო მისი მორალი. მე ძალიან მომწონდა ეს დავალება და ხშირად საუკეთესოდ ვასრულებდი. ჩემთვის, ეს აღმოჩნდა შესავალი კრიტიკულ აზროვნებაში. მე ვკითხულობდი ტექსტებს, რომლებიც წინ უძღოდა და მოსდევდა მოცემულ ნაწყვეტს, რათა სწორად გამეგო მისი “აზრი”. ჩემს მოწინააღმდეგეთა სამწუხაროდ, მე ახლაც შემიძლია ამის კეთება და ახლაც განვიცდი პატივისცემას მათ მიმართ, რომელთა სტილსაც ზოგჯერ “მხოლოდ და მხოლოდ” თალმუდისტურად და “ფუნდამენტალისტურად” მოიხსენიებენ. ასეთი სავარჯიშოები სასარგებლოა ინტელექტის და ლიტერატურული გამოცდილების დონის ასამაღლდებლად. თუმცა, ერთ მშვენიერ დღეს, საბრალო მისის უოტსმა გადააჭარბა. ბუნებისმეტყველებისა და წმინდა წერილის მასწავლებლის როლის შეთავსების მცდელობისას, მან თქვა: “შეხედეთ ბავშვებო, რამდენად დიადი და გულუხვია ღმერთი. მან ყველა ბალახი და ხე მწვანე ფერის შექმნა, რადგან სწორედ მწვანე ფერია ყველაზე სასიამოვნო ჩვენი თვალებისთვის. წარმოიდგინეთ, რა საშინელება იქნებოდა, მცენარეებს წითელი ფერი რომ ჰქონოდათ.” და აი, წარმოიდგინეთ რა ჩაიდინა ამ ღვთისმოშიშმა ქალმა. მე მომწონდა მისის უოტსი: ის იყო უშვილო, ბავშვების მოყვარული მოხუცი, ცხოვრობდა ბებერ, მოსიყვარულე ავჩარკასთან ერთად, რომელსაც როვერს ეძახდნენ, და გაკვეთილების შემდეგ ხშირად გვეპატიჟებოდა ტკბილეულზე, თავის რკინიგზასთან ახლოს მდგომ სახლში. სატანა-თუ მისის უოტსი მან შეარჩია ჩემი ჭეშმარიტი გზიდან გადასაცდენად- ამ შემთხვევაში ბევრად უფრო შემოქმედებითი იყო, ვიდრე გველი ედემის ბაღიდან. მისის უოტსი არასოდეს უწევდა ხმას და არასოდეს მიმართავდა ხელმძღვანელობას-ზოგიერთი სხვა მასწავლებლისგან განსხვავებით-და საერთოდ, ის ერთ-ერთი იყო იმ ადამიანთაგან, რომლებზეც ჯორჯ ელიოტი წერდა: “თუ თქვენი საქმეები არც ისე ცუდადაა, როგორც შეიძლებოდა ყოფილიყო, ეს ნაწილობრივ იმ ადამიანთა დამსახურებაა, რომლებმაც ღირსეულად განვლეს თავიანთი უმნიშვნელო ცხოვრება და ახლა მივიწყებულ საფლავებში განისვენებენ.” ამგვარად, მისის უოტსის სიტყვებმა შემძრა. თითქოს მის მაგივრად მრცხვენოდა. 9 წლის ასაკში, მე არ მქონდა არანაირი წარმოდგენა თეოლოგიურ თვალსაზრისზე ღმერთის შესახებ, დარვინის თეორიაზე ან ფოტოსინთეზსა და ქლოროფილს შორის კავშირზე. გენეტიკის საიდუმლოებანი, ჩემთვის ისევე უცნობი იყო, როგორც ყველასთვის იმ პერიოდში. მაშინ ჯერ კიდევ არ ვაკვირდებოდი ბუნებას, მის ჰარმონიულ ელემენტებს, არ ვფიქრობდი ადამიანის ან საერთოდ სიცოცხლის საწყისზე. მე უბრალოდ ვიცოდი-თითქოს უმაღლეს ავტორიტეტთან მქონოდა წვდომა,-რომ ჩემმა მასწავლებელმა მოახერხა ორი წინადადებით თავდაყირა დაეყენებინა ყველაფერი. მე ვიცოდი, რომ თვალები იყო მორგებული ბუნებას და არა პირიქით. თავს არ მოგაჩვენებთ, თითქოს ყველაფერი ზედმიწევნით მახსოვს, მაგრამ ამ სიტყვებიდან მალევე, დავიწყე სხვა წინააღმდეგობების შემჩნევა. თუ ღმერთი ყველაფრის შემოქმედია, რატომ ვართ ვალდებულნი გამუდმებით ვემადლიეროთ იმისათვის, რაც მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენადა? ეს ძალიან წააგავს მონურ “სიყვარულს”.თუ იესოს შეეძლო განეკურნა ნებისმიერი ბრმა, რომელსაც შეხვდებოდა, რატომ არ ჰკურნავდა ყველას ერთად? რით იყო ასეთი გასაოცარი მის მიერ დემონების განდევნა, თუ ისინი ღორებს ჩაუსახლდნენ? არის ამაში რაღაც ამაზრზენი, შავი მაგიის მსგავსი. რისთვისაა ეს მუდმივი, უშედეგო ლოცვები? რატომ ვარ ვალდებული, გაუთავებლად, საჯაროდ განვაცხადო, რომ უსუსური ცოდვილი ვარ?რატომ არის სექსის თემა ასეთი ტოქსიკური? ეს პირველი, ბავშვური ეჭვები, საკმაოდ გავრცელებულია, დიდწილად იმიტომ რომ არც-ერთი რელიგია არ გვაძლევს მათზე დამაკმაყოფილებელ პასუხებს. ამავე პერიოდში, სკოლის დირექტორმა-რომელიც ყოველდღიურ ლოცვებს და ღვთისმსახურებას ხელმძღვანელობდა და სადისტი და ფარული ჰომოსექსუალი იყო(თუმცა მას დიდი ხნის წინ ვაპატიე, რადგან სწორედ მან გააღვიძა ჩემში ისტორიისადმი ინტერესი)-დიდაქტიკური განცხადება გააკეთა:”შეიძლება ახლა თქვენთვის გაუგებარია, თუ რაში გვჭირდება მთელი ეს რელიგია,მაგრამ როდესაც თქვენი ახლობლები დაიღუპებიან,მიხვდებით.” აი აქ მე ისევ ვიგრძენი აღშფოთება ამ წარმოუდგენელი უაზრობის მიმართ. ასეთივე წარმატებით, დირექტორს შეეძლო ეთქვა, რომ რელიგიათა სწავლებები შეიძლება ტყუილია, თუმცა არავის ესაქმება, რადგან ის გვამშვიდებს. რა სიმდაბლეა. მაშინ, ცამეტი წლის ასაკში, ჯერ არაფერი ვიცოდი ფროიდზე(ეს კი დამეხმარებოდა დირექტორის ქმედების ახსნაში), მაგრამ იმ მომენტში, თითქოს ცხადად წარმომიდგა მისი ესე “ერთი ილუზიის მომავალი”. ამ გაწელილი შესავლით, მინდა დაგარწმუნოთ რომ მე არ ვარ მათი მსგავსი, ვინც “ჯანსაღი რელიგიური რწმენის” შანსი ფსიქოლოგიური ტრავმის ან ძალადობის გამო დაკარგა. მე ვიცი, რომ მილიონობით ადამიანს მოუხდა მსგავსის გადატანა და ვთვლი, რომ რელიგიას შეუძლია და ვალდებულია პასუხი აგოს მიყენებულ ტკივილზე. (სულ ცოტა ხნის წინ, ჩვენთვის ცნობილი გახდა თუ როგორ ძალადობდა კათოლიკური ეკლესია ბავშვებზე.) არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ვფიქრობ, ქედმაღლურად არ გამომივა, თუ ვიტყვი რომ ეს ოთხივე ფაქტი ჯერ კიდევ ხმის დაბოხებამდე გავაანალიზე (ასევე შევამჩნიე ერთი უფრო ვულგარული და ნათელი მდგომარეობა:ხელისუფლებაში მოხვედრილი ადამიანები, ყოველთვის ცდილობენ ძალაუფლების გაძლიერებას რელიგიის საშუალებით). დარწმუნებული ვარ, რომ სხვა მილიონობით ადამიანი, ამავე გზით, ამავე დასკვნებამდე მივიდა. მე შევხვედრივარ ამ ადამიანებს, ასობით ქალაქში, ათობით ქვეყანაში. ბევრ მათგანს თავიდანვე არ სწამდა ღმერთის, ბევრმა კი ეს მხოლოდ რთული შინაგანი ბრძოლის შემდეგ შეძლო. ბევრ მათგანს ეს ეჭვები ისევე უეცრად დაატყდა თავს, როგორც მოციქული პავლე მოექცა დამასკოში, თუმცა ეს ნაკლებად ჰგავდა ეპილეფსიას და არ შეიცავდა აპოკალიპტურ აზრებს(საბოლოოდ კი ბევრად უფრო საფუძვლიანი და რაციონალურიც აღმოჩნდა). მთავარა განმასხვავებელი ჩემი და ჩემი თანამოაზრეებისა, არის ის, რომ ჩვენი რწმენა- არ არის რწმენა. ჩვენი პრინციპები- არ არის რელიგია. ჩვენ არ ვეყრდნობით მხოლოდ მეცნიერებასა და გონებას,ეს შეუცვლელი მაგრამ არა საკმარისი პირობებია, თუმცა ეჭვით ვუყურებთ ყველაფერს რაც ეწინააღმდეგება მეცნიერებას ან შეურაცხყოფს გონებას. შესაძლოა ჩვენ ბევრ რამეში არ ვეთანხმებოდეთ ერთმანეთს, თუმცა, გვაერთიანებს პატივისცემა თავისუფალი და მიუკერძოებელი აზროვნების მიმართ. ჩვენ არ ვართ დოგმატურები: აზრთასხვადასხვაობა პროსფესორ სტივენ გოლდსა და პროფესორ რიჩარდ დოკინსს შორის და პოსტ-დარვინისტული თეორიის ხარვეზები შეიძლება საკმაოდ რთული და ღრმაა, მაგრამ ჩვენ მათ ფაქტებითა და ლოგიკით გადავჭრით და არა ფანატიკური დაპირისპირებით. ( ჩემი პირადი პრეტენზიები რიჩარდ დოკინსისა და დენიელ დენეტის მიმართ გამოწვეული მათი გულისამრევი იდეით, რომ ათეისტმა თვითნებურად უნდა მიიკეროს სახელწოდება “ნათელი გონება”.-ასევე ზემოთხსენებული კამათის ნაწილია.) ჩვენთვისაც ნაცნობია “სასწაულების აღქმა”, საიდუმლოებები და “თაყვანისცემა”:ჩვენ გვაქვს მუსიკა, ფერწერა და ლიტერატურა და ვთვლით, რომ შექსპირი, ტოლსტოი, შილერი, დოსტოევსკი, ჯორჯ ელიოტი და სხვანი, ბევრად უფრო კარგად ართმევენ თავს მნიშვნელოვანი მორალური საკითხების გადაწყვეტას, ვიდრე მქადაგებლური მითები წმინდა წიგნებიდან. გონებასა და “სულს” კვებავს ლიტერატურა და არა წმინდა წერილები. ჩვენ არ გვწამს ჯოჯოხეთის ან სამოთხის, თუმცა არცერთი სტატისტიკა არ აჩვენებს, რომ ამ მუქარებისა და დაპირებების გარეშე, ჩავდივართ უფრო მეტ დანაშაულს სიხარბის გამო ან ვახორციელებთ ძალადობის უფრო მეტ აქტს ვიდრე მორწმუნეები. (მეტიც, დარწმუნებული ვარ, ამ საკითხზე ზუსტი სტატისტიკის შედგენის შემთხვევაში, ფაქტები საპირისპიროზე მიუთითებენ.) ჩვენ გვესმის, რომ ჩვენი სიცოცხლე სასრულია, უკვდავების ერთადერთი გამოვლინება კი ჩვენი შვილებია. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ადამიანები სიცოცხლის სასრულობის გაანალიზების შემდეგ, შესაძლოა უფრო კეთილები გახდნენ ერთმანეთის მიმართ. ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ თანასწორი და ღირსეული ცხოვრება შესაძლებელია რელიგიის გარეშე. ჩვენ რელიგიის გარეშე ვიცით რა არის კარგი და ვაცნობიერებთ იმასაც, რომ ძალიან ხშირად, რელიგიის გავლენის ქვეშ მყოფი ადამიანები, არამარტო იქცეოდნენ სხვებზე უარესად, არამედ ჩადიოდნენ ისეთ ქმედებებს, რომლებიც ბორდელის მეპატრონეშიც კი უარყოფით ემოციებს გამოიწვევს. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენ, ურწმუნოებს არ გვჭირდება ჩვენი ურწმუნოების მუდმივი ხაზგასმა. სწორედ ჩვენ გვგულისხმობდა ბლეზ პასკალი, როდესაც მიმართავდა მათ, ვინც აცხადებდა: “მე ისე ვარ მოწყობილი, რომ არ შემიძლია ღმერთის მწამდეს”. სოფელ მონტელში, ინკვიზიციის თარეშის პერიოდში, ერთ-ერთ ბრალდებულს ჰკითხეს თუ ვინ შთააგონა ერეტიკული აზრები ჯოჯოხეთისა და აღდგომის შესახებ. ქალმა სავარაუდოდ იცოდა, რომ ხანგრძლივი და მტანჯველი სიკვდილი ელოდა, თუმცა უპასუხა რომ ეჭვები თავისით გაუჩნდა. (ხშირად გვესმის როგორ ადიდებენ მორწმუნენი თავიანთ თანამოძმეებს სრულიად უბრალო და უაზრო მიზეზებით, თუმცა ამ ქალის მსგავს ნამდვილ მოაზროვნეებზე არასოდეს საუბრობენ. ასეთივე მიზეზებით ჩაქოლილ და ცოცხლად დამწვარ ადამიანთა სახელების ჩამოსათვლელადაც კი, მთელი სიცოცხლე არ კმარა.) ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა. მომლოცველთა ჯიუტ პატივმოყვარეობასა და რომელიმე წმინდა კედლის, გამოქვაბულისა თუ ქვის გამო სისხლისღვრას ჩვენ ვუპირისპირებთ აუჩქარებელ, მოუთმენელ ნაბიჯებს ბიბლიოთეკის დარბაზებსა თუ გალერეებში, ან სადილს კარგ მეგობართან- ყოველთვის სილამაზისა და ჭეშმარიტების ძიებაში. რომელიმე გასეირნება წიგნების თაროებსა და ნახატებს შორის თუ, რომელიმე საუბარი სადილისას, აუცილებლად მიგვიყვანს რწმენასა და მორწმუნეებამდე: დაწყებული დიდი კომპოზიტორებით და მხატვრებით, რომელთაც შთაგონება რელიგიურ თემატიკაში იპოვეს, დამთავრებული წმინდა ავგუსტინეთი, თომა აკვინელით, მაიმონდითა და ჯონ ნიუმანით. ამ ძლიერი გონების მქონე ადამიანებს, შეეძლოთ ეწერათ ამაზრზენი და აფსურდული ტექსტები და ყოფილიყვნენ წარმოუდგენლად უმეცარნი, დაავადებების წარმოშობის მიზეზებსა თუ მზის სისტემაში დედამიწის ადგილზე საუბრისას (რომ აღარაფერი ვთქვათ, საერთოდ სამყაროს მოწყობაზე), მაგრამ სწორედ ამ მიზეზით, მათნაირი ხალხი ახლა აღარ არის და არც არასოდეს იქნება. ბოლო სიტყვა, რომელშიც ჯერ კიდევ იყო აზრი, კეთილშობილება და შთაგონება, რელიგიამ დიდი ხნის წინათ წარმოთქვა. უკეთეს შემთხვევაში, მისი ბოლო გამონათება ჩვენ შეგვიძლია შევნიშნოთ, პატივსაცემ, მაგრამ ბუნდოვან ჰუმანიზმში, ისეთი ადამიანებისა, როგორიც იყო მამაცი ლუთერანი მღვდელი, დიტრიხ ბონჰეფერი, რომელიც ნაცისტებმა მათთან თანამშრომლობაზე უარის თქმის გამო მოკლეს. ჩვენ აღარასოდეს ვნახავთ არავის, ძველ წინასწარმეტყველთა და “ბრძენთა” მსგავსს. ჩვენი დღევანდელი კერპები, მხოლოდ ჩავლილი დღეების გამოძახილია, რომელიც ზოგჯერ ყვირილად იქცევა, რწმენის საშინელი სიცარიელის ჩახშობის მცდელობისას. რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური. ევოლუციამ ჩვენი შუბლისწინა ნაწილი ზედმეტად პატარა, ხოლო თირკმელზედა ჯირკვლები ზედმეტად დიდი დატოვა; ჩვენი რეპროდუქტიული ორგანოები, როგორც ჩანს, სპეციალურმა კომისიამ შექმნა. ასეთმა “ფეთქებადმა ნივთიერებამ”, ცალკე აღებულმა, ან სხვა ინგრედიენტებთან ერთად, არ შეიძლება არ გამოიწვიოს უბედურება და დარღვევები. და მაინც, განსხვავება მორწმუნეთა გულმოდგინებასა და ისეთი ადამიანების დაუღალავ შრომაში, როგორებიც არიან დარვინი, ჰოკინგი და კრიკი, უზარმაზარია. ამ ადამიანების ცრურწმენები ან ვარაუდებიც კი, უფრო ბევრ რამეს ჰფენენ ნათელს, ვიდრე ნებისმიერი მორწმუნე, რომელიც თავისი ცრუ მოკრძალებულობით ცდილობს დაამტკიცოს წრეწირის კვადრატულობა და ამ გზით, შემოქმედის უბრალო ქმნილებებს, ამავე შემოქმედის მიზნები თუ ჩანაფიქრები აუხსნას. ჩვენ- ჰუმანისტებს, ათეისტებს, აგნოსტიკებს- შეიძლება გვაქვს ესთეტიური წინააღმდეგობის გრძნობა,მაგრამ სულაც არ გვსურს რომ ადამიანებს წავართვათ “ჯადოქრობით”, “სასწაულებით” მინიჭებული სიმშვიდე. არავითარ შემთხვევაში. გამონახეთ რამოდენიმე წუთი, ტელესკოპ “ჰაბლის” მიერ გადაღებული ფოტოებისათვის და თქვენ იხილავთ ბევრად უფრო გრანდიოზულ, იდუმალ და მშვენიერ–ასევე უფრო ქაოტურ და საშიშ–მოვლენებს, ვიდრე შეუძლია მოგითხროთ ნებისმიერ მითს სამყაროს შექმნასა თუ აღსასრულზე. წაიკითხეთ, რას წერს ჰოკინგი “მოვლენათა ჰორიზონტზე” ან “შავ ხვრელებზე”- რომელშიც, თეორიულად შეიძლება “ჩაყვინთო” და თვალწინ დაგიდგეს წარსული და მომავალი, და ამის შემდეგ ნაკლებად შეძლებს თქვენს გაოცებას მოსე, თავისი “ცეცხლმოდებული ბუჩქით”. დატკბით დეენემის მოლეკულის ორმაგი სპირალის სილამაზითა და სიმეტრიულობით, შეუკვეთეთ თქვენი გენეტიკური კოდის სრული გამოკვლევა, და თქვენ დაგამუნჯებთ თქვენი შემადგენელი ნაწილების თითქმის უკამათო სრულყოფილება. ამავე დროს, თქვენ გაიგებთ (და იმედია გესიამოვნებათ) თუ რამდენი საერთო გაქვთ ადამიანთა სხვა ტომებთან(“რასის” ადგილი იმავე ნაგვის ყუთშია, რომელშიც მითისა “შემოქმედზე”). ალბათ დაგაინტერესებთ იმის გაგებაც, თუ რამდენი საერთო გაქვთ სხვა ცხოველებთან. ბოლოს და ბოლოს, თქვენ შეძლებთ, მშვიდად ჩახედოთ თვალებში თქვენს “შემოქმედს”, რომელიც, როგორც ჩანს, არა პიროვნება, არამედ მუტაციის პროცესია, რომლის დროსაც ბევრად უფრო მეტი რამეა დამოკიდებული შემთხვევითობაზე, ვიდრე ეს ჩვენს თავმოყვარეობას უნდა. ყველა ეს საიდუმლო და “სასწაული”, ნებისმიერ ძუძუმწოვარს ეყოფა მისტიურობის განცდის სურვილის დასაკმაყოფილებლად. განათლებული ადამიანი თანამედროვე სამყაროში, უნდა მიხვდეს, რომ რაც უფრო მეტი იცის, მით უფრო მეტი აქვს გასაგები. რელიგიის მიერ მოტანილ სიმშვიდესა და იმედზე (რადგან რელიგიის მიმდევრები ასე თავგამოდებით ამტკიცებენ, რომ რწმენას ამ თითქოსდა ამ აუცილებელი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეუძლია), ვიტყვი მხოლოდ იმას, რომ მოჩვენებითი იმედით მოვაჭრენი- მოჩვენებითი მეგობრები არიან. რელიგიის კრიტიკოსები არა მხოლოდ უარყოფენ რწმენის მიერ ტკივილის გაყუჩების ფაქტს, არამედ გამოდიან პლაცებოს ეფექტისა და “შეფერილი წყლის” წინააღმდეგ. ალბათ ჩვენს დროში, ყველაზე ცნობილი და ნათელი შემთხვევა, ციტატის ბოროტად გამოყენებისა – არის მტკიცება, რომ მარქსი რელიგიას მსუბუქად, მხოლოდ “ხალხის ოპიუმად მოიხსენიებდა. რეალურად, რაბინების ხაზის გამგრძელებელს მშვენივრად ესმოდა რელიგიური რწმენის ძალა და “ჰეგელის სამართლის ფილოსოფიის კრიტიკაში” შემდეგს წერდა: “რელიგიური სიღატაკე ერთსა და იმავე დროს არის გამოხატულება ნამდვილი სიღატაკისა და პროტესტი ნამდვილი სიღატაკის წინააღმდეგ. რელიგია არის ჩაგრულ ქმნილებათა ამოოხვრა, უგულო ქვეყნის სული და გულია, ისე როგორც იგი არის სული უსულო მდგომარეობათა. იგი ოპიუმია ხალხისა. გაუქმება რელიგიისა, როგორც ილუზორული ბედნიერებისა, ამ ხალხის ნამდვილი ბედნიერების მოთხოვნაა, მოთხოვნა თავის მდგომარეობის შესახებ არესბულ ილუზიებზე ხელის აღებისა, რომელიც ილუზიებს საჭიროებს. რელიგიის კრიტიკა, მაშასადამე, ჩანასახში კრიტიკაა გლოვის ველისა, რომლის წმინდა შარავანდედი რელიგიაა. კრიტიკამ ბორკილებს წარმოსახვითი ყვავილების იმისთვის კი არ ჩამოაგლიჯა, რომ ადამიანმა უფანტაზიო, უნუგეშო ბორკილები ატაროს, არამედ იმისთვის, რომ მან ბორკილები მოიხსნას და ცოცხალი ყვავილი მოსწყვიტოს. “ როგორც ხედავთ, აქ საქმე გვაქვს რელიგიის წინააღმდეგ ფილოსოფიური არგუმენტის დამახინჯების საკმაოდ უხეშ მცდელობასთან. მათ, ვინც დღემდე სჯეროდა მღვდლების, იმამებისა თუ რაბინების მონათხრობისა, იმაზე თუ რას ფიქრობენ ურწმუნოები, ჩემს წიგნში კიდევ ბევრი სიურპრიზი ელოდებათ. შეიძლება მათ ისწავლონ ეჭვის შეტანა იმაში, რასაც ეუბნებიან- ისწავლონ, რომ ყველაფერი რასაც მოისმენენ, არ უნდა “ირწმუნონ”. რეალურად, სწორედ ეს არის პრობლემის გადაწყვეტის გზა. უნდა ვაღიაროთ, რომ მარქსი და ფროიდი, არ იყვნენ არც ექიმები, არც ზუსტი მეცნიერებების წარმომადგენლები. უკეთესია ისინი მივიღოთ როგორც დიდი, მდიდარი წარმოსახვის მქონე, თუმცა ხშირად მაინც გზააბნეული ესეისტები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როცა სამყაროს ზოგადი სურათი იცვლება, მე არ მრცხვენია ჩემი ადრინდელი მცდარი პოზიციების კრიტიკის. მე ვიაზრებ იმას, რომ ზოგიერთი წინააღმდეგობა, დარჩება წინააღმდეგობად, ზოგიერთი პრობლემის გადაჭრა შეუძლებელი იქნება იმ ძუძუმწოვრის ტვინისათვის, რომელსაც ადამიანს ვეძახით, ხოლო ზოგიერთი რამ, უბრალოდ შეუცნობელი და გაუგებარია. მაგალითად, სამყაროს სასრულობაც და უსასრულობაც(თუ ოდესმე რომელიმე მათგანს დაამტკიცებენ), ჩემთვის ერთნაირად წარმოუდგენელია. მე შევხვედრივარ ბევრ ადამიანს, ჩემზე ჭკვიანსა და ბრძენს, თუმცა არცერთი მათგანის სიბრძნე და ჭკუა არ აღმოჩნდა საკმარისი ამ საკითხთან დაკავშირებით. ამგვარად, ყველაზე ზომიერი და ამავდროულად, ყველაზე რადიკალური არგუმენტი რელიგიის წინააღმდეგ: რელიგია- ადამიანის ქმნილებაა. მისმა შემოქმედებმა ვერ შეძლეს შეთანხმებულიყვნენ იმაზეც კი, თუ რა თქვეს რეალურად მათმა მხსნელებმა, წინასწარმეტყველებმა და გურუებმა. ნაკლებად უნდა გვქონდეს იმედი რომ ისინი აგვიხსნიან, ბოლო დროის აღმოჩენების რეალურ “მნიშვნელობას”, რომელთაც დასაწყისში, თავად ამუხრუჭებდნენ, ან წყევლიდნენ. თუმცა, მოუსმინეთ თანამედროვე მორწმუნეებს: მათ ძველებურად იციან! თანაც, იციან ყველაფერი. არა მხოლოდ იციან, რომ ღმერთი არსებობს, მან შექმნა და აკონტროლებს სამყაროს, არამედ აქვთ ზუსტი ინფორმაცია იმაზე, თუ რა უნდა “მას” ჩვენგან, ჩვენი რაციონის, რიტუალებისა და სექსზე შეხედულებების ჩათვლით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ამ უსაზღვრო და გაუგებარ დისკუსიაში, რომლის წყალობითაც, ჩვენ ვიგებთ უფრო და უფრო მეტს და თან ვხვდებით, თუ რა ცოტა ვიცით, არსებობს მხარე, რომელიც თავად შედგება დაპირისპირებული ჯგუფებისგან, მაგრამ ყოფნის თავხედობა იმის სათქმელად, რომ ყველა აუცილებელი ინფორმაცია ჩვენ უკვე გვაქვს. კლინიკური სიბრიყვის ერთი ასეთი კომბინაციაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ “რწმენაზე” საერთოდ აღარ ვისაუბროთ. ის ადამიანი, ვინც აცხადებს რომ უდავო ჭეშმარიტებას ფლობს, და ამ ჭეშმარიტებას ღვთიური საფუძვლით ამაგრებს, ჰომო საპიენსის ბავშვური დაავადებითაა შეპყრობილი. ბავშვობასთან გამოთხოვების პროცესი შეიძლება ხანგრძლივი აღმოჩნდეს, თუმცა ის უკვე დაიწყო, და მისი გაჭიანურება ისევე არ ღირს, როგორც საერთოდ, გამომშვიდობების პროცესისა. ერთი შეხედვით, რთულია მიხვდეთ რომ ჩემი შეხედულებები რელიგიის მიმართ ასეთია. ჩემს მორწმუნე მეგობრებთან ერთად მებევრად უფრო ხშირად ვმჯდარვარ გვიანობამდე, ვიდრე ნებისმიერ სხვასთან. (ეს მეგობრები ხშირად “მაძიებელ ადამიანს” მეძახიან, რაც, რა თქმა უნდა, გამაღიზიანებელია. თუ მე რაიმეს “ვეძებ”, იმას ნამდვილად არა, რასაც ისინი ფიქრობენ.) დევონში რომ დავბრუნდე, სადაც მისის უოტსი მივიწყებულ საფლავში განისვენებს, ალბათ აუცილებლად ჩამოვჯდებოდი რომელიმე კელტური ან საქსონური ეკლესიის კუთხეში და ფიქრებს მივეცემოდი.( ფილიპ ლარკინის ლექსი “ეკლესიაში” მშვენივრად გადმოსცემს ჩემს გრძნობებს.) ერთხელ, როდესაც ჯორჯ ორუელზე ვწერდი წიგნს,- ადამიანზე, რომელიც აუცილებლად იქნებოდა ჩემი გმირი, გმირები რომ მყავდეს- მე გამაღიზიანა იმ უხეშობამ, რომლითაც ის 1936 წელს, კატალონიაში ეკლესიის დაწვის შესახებ საუბრობდა. დიდი ხნით ადრე, მონოთეიზმის აღზევებამდე, სოფოკლემ აჩვენა, რომ ანტაგონეს ზიზღი მკრეხელებისადმი- ადამიანობის მაჩვენებელია. დაე მართლმორწმუნეებმა თავად დაწვან ერთმანეთის ეკლესიები, მეჩეთები და სინაგოგები, ამის სურვილი მათ სულ ექნებათ. მე კი, ფეხზე ვიხდი, როდესაც მეჩეთში შევდივარ. მე ვიფარებ ქუდს, როდესაც სინაგოგაში შევდივარ. ერთხელ, ინდოეთში, ასღამის წესები დავიცავი, თუმცა ეს ჩემთვის გამოცდას წარმოადგენდა. მშობლები არ მაიძულებდნენ რომელიმე რელიგიის მიმდევარი გავმხდარიყავი. ალბათ გამიმართლა, რომ მამაჩემს არც ისე თბილი მოგონებები ჰქონდა თავის ბაპტისტურ/კალვინისტურ აღზრდაზე, დედამ კი თავის იუდეისტურ მემკვიდრეობას, ასიმილაცია არჩია. ჩემი ნაცნობობა ყველა სახის ადამიანურ რწმენასთან, საკმარისზე მეტია იმისათვის, რომ ყველგან და ყოველთვის, ურწმუნოდ დავრჩე. თუმცა მაინც, ჩემი ათეიზმი, პროტესტანტულია. ჩემი პირველი უთანხმოება რელიგიასთან, იყო უთანხმოება მეფე იაკობის ბიბლიისა და კრანმერის ლოცვების წიგნის(რომელზეც, სიბრიყვის შემოტევისას, თანამედროვე ანგლიკანურმა ეკლესიამ უარი თქვა) ლექსებთან ღვთისმსახურებისთვის. მამაჩემი დაკრძალულია პორტსმუტის მსგავს სამლოცველოში, რომელშიც 1944 წელს, ნორმანდიაში ოპერაციის დაწყების მიჯნაზე, გენერალი ეიზენჰაუერი გამარჯვებისათვის ლოცულობდა. დაკრძალვის დღეს სიტყვით გამოვედი სამლოცველოს კათედრიდან. წასაკითხად ავირჩიე ნაწყვეტი, პავლე მოციქულის წერილიდან ფილიპეელთა მიმართ(თავი 4, მუხლი 8): “ბოლოს, ძმებო, რაც ჭეშმარიტია, რაც სამართლიანია, რაც წმინდაა, რაც სიყვარულის ღირსია, რაც მოსაწონია, რაც ზნეობრივი და საქებარია, იმაზე იფიქრეთ.” ეს ნაწილი იმ შეფარული, თავის მომაბეზრებელი მიკიბულ-მოკიბულობისთვის ავარჩიე, რომელიც ალბათ ბოლო საათამდე ჩემთან იქნება. და იმიტომაც, რომ ის შეძლებისდაგვარად გამოყოფილია წყევლის, მუქარებისა და აბსურდების საერთო ფონიდან. კამათი რელიგიაზე- დასაწყისია კამათისა ფილოსოფიაზე, მეცნიერებაზე, ისტორიაზე და ადამიანური ბუნების შეცნობაზე. მასშია დასაწყისი(მაგრამ არა დასასრული) მთელი პოლემიკისა სიკეთესა და სამართლიანობაზე. რელიგია ჯერ კიდევ მხოლოდ იმიტომ არსებობს, რომ ჩვენი ევოლუცია გრძელდება. ის არ მოკვდება, სანამ ჩვენ შეგვეშინდება სიკვდილის, სიბნელისა და ერთმანეთის. ამიტომაც, მე არ ავკრძალავდი რელიგიას, ამის შესაძლებლობა რომ მქონდეს. რა სულგრძელობაა, იტყვით თქვენ. მაგრამ დაფიქრდით: იქნებიან კი მართლმორწმუნენი ასეთივე სულგრძელები ჩემს მიმართ? ამ კითხვას ვსვამ იმიტომ, რომ ჩემსა და ჩემს მორწმუნე მეგობრებს შორის არსებობს ერთი ფუნდამენტური განსხვავება, და ნამდვილი მეგობრები აღიარებენ ამას. მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე(bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება. მთარგმნელი: ვაკო ხურციძე პეგი კორნეგერი – ანარქიზმი: კავშირი ფემინიზმთან December 21, 2015 vepkhvia თერთმეტი წლის წინ, როდესაც ილინოისის პატარა ქალაქში მცხოვრები უფროსკლასელი მოსწავლე ვიყავი, სიტყვა “ანარქიზმი” არც კი გამეგო. მსმენოდა მხოლოდ ანარქიის შესახებ, რაც ქაოსს აღნიშნავდა. რაც შეეხება სოციალიზმს და კომუნიზმს, ისტორიის გაკვეთილები როგორღაც მარწმუნებდა, რომ ესენი ფაშიზმისგან არ განსხვავდებოდა. ფაშიზმი კი თავისთავად მომაგონებდა ჰიტლერს, საკონცენტრაციო ბანაკებს და ათასგვარ საშინელებას, რაც ჩვენს თავისუფალ ქვეყანაში არასდროს ხდებოდა. ასე შეუმჩნევლად მკვებავდნენ უგემური, ტრადიციული ამერიკული პოლიტიკით, რაც ზომიერებას, კომპრომისებსა და ორაზროვნებას გულისხმობს. ეს გაკვეთილები კარგადაც ავითვისე; ჩემი “განათლების” თანმხლები მიკერძოებებისა თუ სიმრუდის ამოსაცნობად წლები დამჭირდა. (თეთრკანიანი) კაცობრიობის ისტორია [“his-story”] სწორედ ამას ნიშნავდა – როგორც ქალს მეორეხარისხოვნად არსებობის ნება მებოძა; როგორც ანარქისტი, საერთოდ არ ვარსებობდი. წარსულის დიდი ნაწილი (და შესაბამისად, სამომავლო შესაძლებლობებიც) ჩემთვის დაფარული და წართმეული იყო. მხოლოდ ამ ბოლო პერიოდში აღმოვაჩინე, რომ ჩემს შეუკავშირებელ პოლიტიკურ მისწრაფებებსა და იმპულსებს საერთო ჩარჩო გააჩნდა – ეს ჩარჩო ანარქისტული ანუ ლიბერტარიანული სააზროვნო ტრადიციაა. ჩემთვის ეს მრავალწლიანი სინაცრისფრის შემდეგ უეცარი განათების ტოლფასი იყო. ანარქიზმის განსაზღვრება თავდაპირველად ემა გოლდმანთან აღმოვაჩინე: “ანარქიზმი ემხრობა ადამიანის გონების გათავისუფლებას რელიგიის ბატონობისგან; ადამიანის სხეულის გათავისუფლებას საკუთრების ბატონობისგან; გათავისუფლებას სამთავრობო შეზღუდვებისა და ბორკილებისგან. ანარქიზმი ემხრობა სოციალურ წესრიგს, რომელიც ეფუძნება ინდივიდების თავისუფალ გაერთიანებას ნამდვილი სოციალური სიმდიდრის საწარმოებლად, რაც თავის მხრივ გარანტიაა იმისა, რომ ყოველ ადამიანს ექნება წვდომა რესურსებზე და შეძლებს, სრულად დაიკმაყოფილოს ცხოვრებისეული საჭიროებები ინდივიდუალური სურვილების, გემოვნებისა და მისწრაფებების შესაბამისად.” ანარქიზმი და რადიკალური ფემინიზმი ერთმანეთთან მალევე დავაკავშირე. ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვანი გახდა, ჩამეწერა ეს აღქმები, რათა სხვებისთვისაც გამეზიარებინა ის აღელვება, რასაც ანარქა-ფემინიზმთან მიმართებაში განვიცდი. ჩვენი ხედვების ერთმანეთისთვის გაზიარება ძალიან მნიშვნელოვანია იმ ბარიერების დასანგრევად, რასაც ჩვენ შორის სხვადასხვა გაუგებრობები და განხეთქილებები წარმოქმნის ხოლმე. მიუხედავად იმისა, რომ თავს ანარქა-ფემინისტს ვუწოდებ, ეს განსაზღვრება შეიძლება თავისუფლად მოიცავდეს სოციალიზმს, კომუნიზმს, კულტურის ფემინიზმს, ლესბოსურ სეპარატიზმს და სხვა ბევრ პოლიტიკურ კატეგორიას. როგორც სუ ნეგრინი წერს: “ჩემს საჭიროებებს სრულად ვერც ერთი პოლიტიკური ქოლგა ვერ ფარავს.” ჩვენ შეიძლება უფრო მეტი გვაქვს საერთო, ვიდრე გვგონია. ახლა, როდესაც ჩემს აღქმებსა და რეაქციებზე ვწერ, ჩემს ცხოვრებასა და აზრებს სხვა ქალების ცხოვრებისა და აზრებისგან განცალკევებულად არ განვიხილავ. მეტიც, როცა საქმე “ქალთა მოძრაობას” ეხება, მტკიცედ მჯერა, რომ საერთო ხედვა გვაკავშირებს. ამ ხედვაში ჩემი ჩართულობა გამოიხატება არა ურყევი განცხადებებითა და კატეგორიული პასუხებით, არამედ შესაძლებლობების და განვითარებადი კავშირების შეთავაზებით, რაც იმედი მაქვს, უფრო დაიხვეწება და ხელს შეუწყობს ჩვენსავე ინდივიდუალურ და კოლექტიურ ზრდას, ევოლუციას/რევოლუციას. რას ნიშნავს ანარქიზმი სინამდვილეში? ანარქიზმი იმდენი ხნის განმავლობაში მოიხსენიებოდა ავად და განიმარტებოდა არასწორად, რომ ალბათ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის განმარტებით დავიწყო, თუ რა არის და რა არ არის “ანარქიზმი” სინამდვილეში. ანარქისტის შესახებ ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სტერეოტიპი ამ უკანასკნელს გვიხატავს ავისმოსურნე კაცად, რომელიც შავი სამოსის ქვეშ ბომბს მალავს და მზადაა, მოკლას და გაანადგუროს ყველა და ყველაფერი, რაც გზაზე დახვდება. ეს ხატება ადამიანთა უმეტესობას, განურჩევლად მათი პოლიტიკური შეხედულებებისა, შიშს და ზიზღს აღუძრავს. შესაბამისად, ანარქიზმი “ჩამოიწერება”, როგორც მახინჯი, ძალადობრივი და ექსტრემისტული მოვლენა. ანარქისტის მეორე ცრუ აღქმაა მისი დანახვა არაპრაგმატულ იდეალისტად, რომელიც უსარგებლო, უტოპიური აბსტრაქციებით აზროვნებს და კონკრეტულ რეალობას კი მოწყვეტილია. შედეგად, ანარქიზმი ისევ “ჩამოიწერება”, ამ შემთხვევაში როგორც “ფუჭი ოცნება”. ანარქისტის ამ ორი სახიდან სინამდვილეს არც ერთი არ ასახავს (მიუხედავად იმისა, რომ ანარქისტი მკვლელებიც და ანარქისტი იდეალისტებიც ისევე არსებობდნენ, როგორც მკვლელები და იდეალისტები სხვა, მემარცხენე თუ მემარჯვენე პოლიტიკური მოძრაობების შემთხვევებში). რას მივიჩნევთ სინამდვილედ, ეს, რა თქმა უნდა, ჩვენი აღქმის ჩარჩოზეა დამოკიდებული. ისევე როგორც სოციალიზმია სხვადასხვაგვარი, ანარქიზმშიც სხვადასხვა მიმართულებები არსებობს. ამ შემთხვევაში მე კომუნისტური ანარქიზმის შესახებ ვისაუბრებ, რაც ჩემი ხედვით, პრაქტიკულად ლიბერტარიანული (ანუ არაავტორიტარული) სოციალიზმის იგივეობრივია. სახელწოდებები და კატეგორიები შეიძლება საკმაოდ დამაბნეველი იყოს, ამიტომ ვეცდები, ნათელი მოვფინო ამ ტერმინს და ავხსნა ანარქიზმი სამი ძირითადი პრინციპის გამოყენებით (ჩემი აზრით, სამივე პრინციპი ასევე ებმის საზოგადოების ანალიზს რადიკალური ფემინიზმის პოზიციიდან; ამაზე უფრო მეტს მოგვიანებით ვისაუბრებ): 1. მმართველობის, იერარქიისა და მთავრობის გაუქმება. ანარქისტები ძალაუფლების რღვევას ესწრაფვიან და არა მის ხელში ჩაგდებას; ებრძვიან როგორც ცალკეული ინდივიდის, ასევე სახელმწიფო ძალაუფლებას. სოციალისტების უმრავლესობა მუშათა კლასის მთავრობას ითხოვს და “სახელმწიფოს თანდათანობით გაქრობას” ელოდება, ანარქისტებს კი მიაჩნიათ, რომ მიზნებს საშუალებები ქმნის და ძლიერი სახელმწიფო თავისთავად უზრუნველყოფს თვითშენარჩუნებას. ანარქისტული თეორიის მიხედვით, ანარქიზმის მიღწევის ერთადერთი გზა თანამშრომლობაზე დაფუძნებულ, ანტიავტორიტარულ საშუალებებზე გადის. ამ პროცესის რევოლუციის მიზნებისგან გამიჯვნა მხოლოდ მჩაგვრელი სტრუქტურისა და სტილის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. 2. ინდივიდუალობა და კოლექტიურობა ერთდროულად. ინდივიდუალობა კომუნისტურ აზრთან შეუთავსებადი სულაც არ არის. თუმცა უნდა განვასხვაოთ “მკაცრი ინდივიდუალიზმი”, რომელიც კონკურენციასა და სხვისი საჭიროებების უგულებელყოფას წაახალისებს და ნამდვილი ინდივიდუალობა, რომლის შემთხვევაშიც თავისუფლება სხვისი თავისუფლების შეზღუდვის გარეშეა შესაძლებელი. უფრო კონკრეტულად, სოციალურ და პოლიტიკურ ორგანიზებასთან მიმართებაში, ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდუალური ინიციატივა კოლექტიური მოქმედებით ბალანსირდება; ეს ხერხდება ისეთი სტრუქტურების შექმნით, სადაც გადაწყვეტილების მიღებაში ჩართულია მთელი ჯგუფი, თემი თუ ქარხანა და ეს საქმე “წარმომადგენლებს” ან “ლიდერებს” არ აქვთ ჩაბარებული. კოორდინირება და მოქმედება ხდება არაიერარქიული ქსელის (შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ურთიერთგადამკვეთი წრეები პირამიდის სანაცვლოდ) მეშვეობით პატარა ჯგუფებსა ან საზოგადოებებში. დაბოლოს, ეს ნიშნავს, რომ წარმატებული რევოლუცია იქმნება მანიპულაციისგან თავისუფალი, ავტონომიური ინდივიდებისა და ჯგუფების თანამშრომლობით, რათა მათ დაამყარონ “პირდაპირი, უშუალო კონტროლი საზოგადოებასა და საკუთარ ცხოვრებაზე.” 3. სპონტანურობა და ორგანიზებულობა ერთდროულად. ანარქისტებს გამუდმებით ადანაშაულებენ ქაოსის მოთხოვნაში. ადამიანების უმრავლესობა მართლაც ფიქრობს, რომ ანარქიზმი უწესრიგობის და ძალადობის სინონიმია. ეს ანარქიზმის იდეის სრული გაუკუღმართებაა. ანარქისტები არ უარყოფენ ორგანიზების აუცილებლობას, ისინი უბრალოდ აცხადებენ, რომ ორგანიზება უნდა მოდიოდეს ქვემოდან და არა ზემოდან, შიგნიდან და არა გარედან. გარედან თავს მოხვეული სტრუქტურა თუ მკაცრი წესები, რომლებიც მანიპულაციისა და პასიურობის შესაქმნელი ინსტრუმენტებია, შესაძლო სოციალისტური “რევოლუციის” ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ფორმაა. მომავალი განვითარების კარნახი დაზუსტებით არავის შეუძლია. თუ ისეთი საზოგადოების შექმნა გვსურს, რომელიც ინდივიდებისა და ჯგუფების ცვალებად საჭიროებებს ფეხს უწყობს, მაშინ საჭიროა სპონტანური მოქმედება, კონკრეტული სიტუაციების კონტექსტის გათვალისწინებით. ანარქისტებს მიაჩნიათ, რომ საჭიროა ფლუიდური, მოქნილი საშუალებები: მცირემასშტაბიანი მონაწილეობითი დემოკრატია ფართომასშტაბიან კოლექტიურ თანამშრომლობასა და კოორდინაციასთან ერთად (ამავდროულად, არ უნდა დაიკარგოს ინდივიდუალური ინიციატივაც). ანარქიზმი და ქალთა მოძრაობა დობის [sisterhood] განვითარების საფრთხე უნიკალურია, რადგანაც იგი მიემართება იერარქიისა და დომინაციის ბაზისურ სოციალურ და ფსიქიკურ მოდელს… — მერი დეილი მთელი ქვეყნის მასშტაბით ქალთა დამოუკიდებელმა ჯგუფებმა დაიწყეს ფუნქციონირება სტრუქტურის, ლიდერების და მამაკაცური მემარცხენეობისთვის დამახასიათებელი სხვა მოხელეების გარეშე და ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, თუმცა ერთდროულად შექმნეს სხვადასხვა დროისა და სივრცის ანარქისტების მსგავსი ორგანიზაციები. ეს შემთხვევითობა არ არის. —კეთი ლევინი თანამედროვე ქალთა მოძრაობამ და საზოგადოების რადიკალურ-ფემინისტურმა ანალიზმა ლიბერტარიანულ აზრს ბევრი შესძინა. მეტიც, ჩემი აზრით, ფემინისტები ამ წლების განმავლობაში გაუცნობიერებლად ანარქისტულები არიან თავიანთ თეორიაშიც და პრაქტიკაშიც. ახლა უბრალოდ საჭიროა, გავაცნობიეროთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებული კავშირები და ეს ჩარჩო ჩვენს აზრებსა და ქმედებებს მოვარგოთ. ჩვენთვის ნათელი უნდა გახდეს, რა არის ჩვენი მიზანი და როგორ უნდა მივიდეთ იქამდე. იმისთვის, რომ უფრო ეფექტურები ვიყოთ და შევქმნათ მომავალი, რომლის შექმნაც შესაძლებელია, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ უბრალოდ ცვლილება კი არა, სრული გარდაქმნა გვსურს. რადიკალური ფემინიზმის ხედვა თითქმის ანარქიზმია. მისი საფუძველმდებარე თეორია აცხადებს, რომ ნუკლეარული ოჯახი წარმოადგენს ყველა ავტორიტარული სისტემის ბაზისს. მამისგან, მასწავლებლისგან, ბოსისგან თუ ღმერთისგან ბავშვი სწავლობს, რომ ძალაუფლების დიად, ანონიმურ ხმას უნდა დაემორჩილოს. ბავშვობიდან მოზრდილობაში გადასვლა სრულ ავტომატად ქცევას ნიშნავს, რომელსაც კითხვების დასმის და თვით გამართულად ფიქრის უნარიც კი არ აქვს. ასე შევდივართ “შუა ამერიკაში”, სადაც რასაც გვეუბნებიან, ყველაფერს ვიჯერებთ და ხმის ამოუღებლად ვიღებთ სიცოცხლის განადგურებას ჩვენ გარშემო. ფემინისტებს ერთობ გულისგამაწვრილებელ მოვლენასთან აქვთ საქმე – მამრების დომინირებაზე ორიენტირებული დამოკიდებულება სამყაროს მიმართ ადგილს მხოლოდ სუბიექტი-ობიექტის ურთიერთობებისთვის ტოვებს. ტრადიციული მამაკაცური პოლიტიკა ადამიანს ობიექტის სტატუსამდე ამცირებს და შემდეგ დომინირებს და მანიპულირებს ამ ობიექტით აბსტრაქტული “მიზნების” მისაღწევად. ქალები კი, თავის მხრივ, ყველგან “უცხოს” [“Other”] ცნობიერების განვითარებას ცდილობენ. სუბიექტი-სუბიექტის ურთიერთობებს არა მხოლოდ სასურველად, არამედ აუცილებლად მივიჩნევთ (ბევრი ჩვენგანი სწორედ ამ მიზეზით ირჩევს, რომ მხოლოდ ქალებთან იმუშაოს და მხოლოდ ქალები უყვარდეს – ასეთი ურთიერთობების ქონის შესაძლებლობა მეტია). ერთად ვმუშაობთ იმისთვის, რომ გავაფართოოთ ჩვენი ემპათია, ცოცხალი არსებების შესახებ ცოდნა და ვცდილობთ, იდენტიფიკაცია მოვახდინოთ გარეშე ქმნილებებთან, ნაცვლად მათი ობიექტივაციისა და მანიპულაციისა. ამ ეტაპზე სიცოცხლის ფორმების პატივისცემა ჩვენივე გადარჩენის წინაპირობაა. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ასევე აკრიტიკებს მამაკაცური იერარქიული აზრის სტრუქტურას – სადაც რაციონალობა დომინირებს მგრძნობელობაზე, გონება დომინირებს ინტუიციაზე, ხოლო მყარი დაპირისპირებები და პოლარობები (აქტიური-პასიური, ბავშვი-მოზრდილი, საღი-შეშლილი, მუშაობა-თამაში, სპონტანურობა-ორგანიზებულობა) გვაუცხოებს საკუთარი გონებისა და სხეულის ერთ მთლიანობად განცდისა და ადამიანური გამოცდილების კონტინუუმისგან. ქალები ცდილობენ მოიშორონ ეს დაპირისპირებები და იცხოვრონ სამყაროსთან ჰარმონიაში როგორც გამთლიანებულმა, ინტეგრირებულმა ადამიანებმა, რომლებიც ჩვენი ინდივიდუალური იარებისა და რღვევების კოლექტიური განკურნებისთვის იღწვიან. ქალთა მოძრაობის პრაქტიკაში ფემინისტებს იერარქიის და დომინაციის მოსპობაში წარმატებაც განუცდიათ და წარუმატებლობაც. ჩემი აზრით, ქალები ხშირად “ინტუიტურად” ანარქისტებივით იქცევიან და ლაპარაკობენ, ანუ ჩვენ ვუახლოვდებით ან ზღვარზე ვართ, რომ სრულად უარვყოთ ყოველგვარი პატრიარქალური აზრი და ორგანიზაცია. თუმცა ეს მიახლოება იბლოკება იმ ძლიერი, გაშინაგანებული პატრიარქალური ფორმებით, რომელიც არსებობს ჩვენს გონებასა და ჩვენს ურთიერთობებში. პატრიარქალურ საზოგადოებაში ცხოვრება და მისი პირობებია იმის მიზეზი, რომ ხშირად ვერ ვამჩნევთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებულ მნიშვნელოვან კავშირს. ჩვენ ვამბობთ, რომ ვებრძვით პატრიარქატს, მაგრამ ყველა ჩვენგანისთვის ნათელი არ არის, რომ ეს ყოველგვარ იერარქიასთან, ყოველგვარ ლიდერობასთან, ყოველგვარ მთავრობასა და თვით მმართველობის იდეასთან დაპირისპირებას ნიშნავს. ჩვენი იმპულსები, რომ ვიმუშაოთ კოლექტიურად და პატარა, ულიდერო ჯგუფებში, ანარქისტულია, მაგრამ უმეტესად თავისთვის ანარქისტები არ გვიწოდებია. ეს კი მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ფემინიზმის ანარქიზმად გააზრებამ შეიძლება ქალები რეფორმიზმისა და დროებითი ზომების მიღებისგან დააშოროს და ავტორიტარულ პოლიტიკასთან რევოლუციურ დაპირისპირებაში ჩააბას. თუკი “პატრიარქატის დამხობა” გვინდა, უნდა ვილაპარაკოთ ანარქიზმზე, ვიცოდეთ, რას ნიშნავს ეს და როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ საკუთარი თავისა და ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების სტრუქტურის გარდასაქმნელად. ფემინიზმი არ ნიშნავს ქალების კორპორატიულ ძალაუფლებას ან ქალ პრეზიდენტს, ფემინიზმი ნიშნავს, რომ არც კორპორატიული ძალაუფლება არსებობს და არც პრეზიდენტები. შესწორება თანასწორ უფლებებზე [The Equal Rights Amendment] ვერ გარდაქმნის საზოგადოებას, ის ქალებს უბრალოდ იერარქიულ სისტემაში ჩართვის “უფლებას” აძლევს. სექსიზმთან ბრძოლა ყოველგვარ იერარქიასთან ბრძოლას ნიშნავს – ეკონომიკურთან, პოლიტიკურსა და პირადთან. და ეს კი ანარქა-ფემინისტურ რევოლუციას ნიშნავს. კერძოდ, როდის იქცეოდნენ ფემინისტები ანარქისტულად და სად დავბრკოლდით? როდესაც 1960-იანების ბოლოს ქვეყანაში ფემინიზმი გავრცელდა, ქალთა ჯგუფები ხშირად გამოუთქმელ ლიბერტარიანულ ცნობიერებას ასახავდნენ. ქალები აუჯანყდნენ და გაემიჯნნენ შეჯიბრზე დაფუძნებულ ძალაუფლებრივ თამაშებს, უპიროვნო იერარქიას და მამაკაცური პოლიტიკის მასობრივი ორგანიზების ტაქტიკებს. ამის ნაცვლად ისინი გაერთიანდნენ პატარა, ულიდერო, ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებულ ჯგუფებში, რომლებიც ჩვენსავე ყოველდღიურ ცხოვრებაში წამოჭრილ პირადულ საკითხებზე მუშაობდნენ. ჩვენი იქამდე დაუფასებელი აღქმებისა და გამოცდილებების ერთმანეთისთვის გაზიარებით ერთად შევეცადეთ, ჩავწვდომოდით ჩვენი ჩაგვრის მიზეზებს. ერთმანეთისგან ვისწავლეთ, რომ პოლიტიკა “სადღაც გარეთ” კი არ არის, არამედ ჩვენს გონებაში, სხეულებსა და ინდივიდებს შორის ურთიერთობებში. გავიგეთ, რომ ჩვენი, როგორც პოლიტიკური კლასის ჩაგვრაში პირადი ურთიერთობები მონაწილეობდა. ჩვენი ტანჯვა და თვითსიძულვილი მამაკაცთა დომინაციის პირდაპირი შედეგი იყო; მამაკაცთა დომინაციის სახლში, ქუჩაში, სამსახურსა და პოლიტიკურ ორგანიზაციაში. ამრიგად, აშშ-ს სხვადასხვა რეგიონებში ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ჩამოყალიბდნენ C-R [consciousness raising – ცნობიერების ამაღლება] ჯგუფები როგორც პირდაპირი მოქმედების/რეაქციის ფორმები პატრიარქატზე. პატარა ჯგუფი, როგორც ბაზისური საორგანიზაციო ერთეული, პირადული და პოლიტიკური, ანტიავტორიტარიზმი, სპონტანური პირდაპირი მოქმედება – ყოველივე ამის გამოკვეთა არსებითად ანარქისტული იყო. მაგრამ გვაკლდა ის სამზადისი, რომელიც წლების განმავლობაში გრძელდებოდა და წინ უძღოდა ესპანეთში რევოლუციური აქტივობების გაღვივებას. ქალთა ჯგუფების სტრუქტურა თვალშისაცემად ჰგავდა ანარქისტულ ჯგუფებს, რომლებიც ესპანეთში, საფრანგეთსა და ბევრ სხვა ქვეყანაში ანარქო-სინდიკალისტური კავშირების შემადგენლობაში იყვნენ. მიუხედავად ამისა, საკუთარ თავს ანარქისტებს არ ვუწოდებდით და ცნობიერად ანარქისტური პრინციპების ირგვლივ ორგანიზება არ მომხდარა. იმ დროს საკომუნიკაციო, იდეებისა და უნარების გასაცვლელი იატაკქვეშა ქსელიც კი არ გვქონდა. ქალთა მოძრაობა ჯერ კიდევ იზოლირებული ჯგუფების სახით არსებობდა, რომლებიც პასუხებს სიბნელეში ხელის ფათურით ეძებდნენ, ანარქიზმი კი ჩვენს გონებაში დაუზუსტებული იდეალის სახით იყო წარმოდგენილი. მიმაჩნია, რომ ეს ქალებს უნიკალურ პოზიციაში აყენებს იმ აზრით, რომ თუკი ჩვენი დამარხული ანარქისტული ცნობიერების არტიკულირება და დაკონკრეტება მოხდება, ეს ყველა სხვა ჯგუფზე მეტად მიგვაახლოებს სრულ რევოლუციასთან. ქალთა ინტუიტური ანარქიზმის დახვეწა და დაზუსტება დიდი ნახტომი იქნება წინ (ან მიღმა) ადამიანთა გათავისუფლებისთვის ბრძოლაში. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ფემინიზმს აბსოლუტურ რევოლუციად აცხადებს. ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება სიმართლე, თუკი ჩვენს ანარქისტულ ფესვებს ვაღიარებთ და ავითვისებთ. ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის კავშირის ვერდანახვით მხოლოდ ვაყოვნებთ რევოლუციას და ისევ ტრადიციულ მამაკაცურ პოლიტიკაში ვიჭედებით. დროა, დავასრულოთ სიბნელეში ხელის ფათურით სვლა და გავიაზროთ, რას ვაკეთებდით და რას ვაკეთებთ ახლა, იმ კონტექსტში, თუ საითკენ გვსურს გეზის აღება. C-R ჯგუფები კარგი დასაწყისი იყო, მაგრამ ხშირად პირად პრობლემებზე საუბარში ისე იჭედებოდნენ, რომ პირდაპირ მოქმედებასა და პოლიტიკურ კონფრონტაციაზე გადასვლას ვეღარ ახერხებდნენ. ჯგუფები, რომლებიც კონკრეტული საკითხის ან პროექტის ირგვლივ ორგანიზდებოდნენ, ხანდახან იმ აღმოჩენამდე მიდიოდნენ, რომ “უსტრუქტურობის ტირანია” შეიძლება ისეთივე დესტრუქციული იყოს, როგორც “ტირანიის ტირანია”. ორგანიზებულობისა და სპონტანურობის შერწყმა ვერ ხერხდებოდა, რაც უფრო უნარიანი ან პიროვნული ქარიზმის მფლობელი ინდივიდების ლიდერებად ქცევას იწვევდა. შედეგად წარმოშობილი გულისწყრომა და იმედგაცრუება საფუძველს უდებდა ფარულ შეჯიბრს, მანიპულაციას და ძალაუფლებრივ ბრძოლებს. როგორც წესი, ეს ჯგუფის სრულ არაეფექტურობას განაპირობებდა ან ჯგუფის წევრები რეაქციულად წყვეტდნენ, რომ მეტი “სტრუქტურულობა” სჭირდებოდათ (ამ სიტყვის ტრადიციული მამაკაცური იერარქიული გაგებით). პრობლემას ამ შემთხვევაშიც ვერბალიზებული ანარქისტული ანალიზის არარსებობაში ვხედავ. უნდა ითქვას, რომ ორგანიზებულობა არ ნიშნავს სპონტანურობის ჩახშობას ან იერარქიული წესით მუშაობას. ყველაზე წარმატებული ქალთა ჯგუფები თუ პროექტები სწორედ ისინი იყვნენ, რომლებიც ფლუიდური სტრუქტურის ფორმებს ცდიდნენ: მოვალეობებისა და ხელმძღვანელი პირების ხშირი ცვლა, ყოველგვარი უნარის ერთმანეთისთვის გაზიარება, ინფორმაციასა და რესურსებზე თანაბარი წვდომა, გადაწყვეტილების მიღებაზე მონოპოლიების არქონა და ჯგუფის დინამიკის განხილვისთვის გამოყოფილი დრო. ეს უკანასკნელი სტრუქტურული ელემენტი მნიშვნელოვანია, რათა ჯგუფის წევრებმა საერთო ძალისხმევით ადევნონ თვალი “შეუმჩნევლად შემოპარულ ძალაუფლებრივ პოლიტიკას”. თუკი ქალები სიტყვიერად თანხმდებიან კოლექტიურად მუშაობაზე, მაშინ მათ იმისთვისაც მოუწევთ ბრძოლა, რომ გადაეჩვიონ პასიურობას (“მიმდევრების” აღმოსაფხვრელად) და მიეჩვიონ განსაკუთრებული უნარებისა და ცოდნის სხვებისთვის გაზიარებას (“ლიდერების” მოსასპობად). ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ერთმანეთის სიტყვებსა და ცხოვრებას შთაგონების წყაროდ ვეღარ გამოვიყენებთ; ძლიერი ინდივიდების გამორჩეული ქმედებები შეიძლება გადამდები და ამდენად, მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს. მაგრამ ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რათა შეუმჩნევლად ისევ ქცევის ძველ სქემას არ დავუბრუნდეთ. სასიხარულო ის არის, რომ ბოლო წლებში ქალთა მოძრაობის სტრუქტურა ანარქისტული მიმართულებით ვითარდებოდა – პატარა საპროექტო ჯგუფები კომუნიკაციის იატაკქვეშა ქსელსა და კონკრეტულ საკითხებზე კოლექტიური მუშაობით იყვნენ დაკავებულნი. ლიდერებისა თუ “ვარსკვლავების” არყოლასთან დაკავშირებით ნაწილობრივმა წარმატებამ და პატარა პროექტების (გაუპატიურების კრიზისული ცენტრები, ქალთა ჯანმრთელობის კოლექტივები) მთელი ქვეყნის მასშტაბით გაბნევამ ძალიან გაართულა ქალთა მოძრაობის მხოლოდ ერთ ადამიანთან ან ჯგუფთან გაიგივება. ფემინიზმი ის მრავალთავიანი ურჩხულია, რომელსაც ცალკეული თავის მოჭრით ვერ გაანადგურებ. ჩვენი ზრდისა და გავრცელების გზები იერარქიული მენტალობისთვის მიუწვდომელია. თუმცა არ უნდა დავაკნინოთ იმ უზარმაზარი ძალაუფლების მნიშვნელობა, რასაც მტერი ფლობს. ეს ძალაუფლება ყველაზე ვერაგულად შეიძლება გამოვლინდეს კოოპტირებაში, რასაც ხელს უწყობს ნებისმიერი არაშორსმჭვრეტელური, არაანარქისტული ხედვა ფემინიზმისა, როგორც უბრალო “სოციალური ცვლილებისა”. სექსიზმის იმგვარ ბოროტებად მიჩნევა, რომელიც არსებულ წესრიგში ქალების მონაწილეობით აღმოიფხვრება, ისევ დომინაციიის და ჩაგვრის გაგრძელების გარანტიაა. ფემინისტური კაპიტალიზმი წინააღმდეგობრივი ტერმინია. როცა ქალთა საკრედიტო კავშირებს, რესტორნებს, წიგნის მაღაზიებს ვაარსებთ, უნდა გვესმოდეს, რომ ამას თვითგადარჩენისთვის ვაკეთებთ, ვაკეთებთ იმ მიზნით, რომ შევქმნათ კონტრსისტემა, რომელიც დაუპირისპირდება შეჯიბრს, მომხვეჭელობას და ეკონომიკური ჩაგვრის ყველა ფორმას. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ მარგინალურად, ანტიკაპიტალისტური, არამომხმარებლური ღირებულებებით ცხოვრებისთვის. ჩვენ არც სისტემაში ინტეგრაცია გვინდა და არც გადატრიალება, რომელიც “ძალაუფლებას ბიჭების ერთი წყებიდან მეორე წყებას გადასცემს”. ჩვენ ვითხოვთ სრულ რევოლუციას, რომელიც ისეთ მომავალს შექმნის, სადაც ინდივიდუალური განსხვავებების მიმართ უსამართლობა, დომინაცია და უპატივცემულობა აღარ გამოვლინდება – ერთი სიტყვით, ფემინისტურ-ანარქისტულ რევოლუციას. მჯერა, რომ ქალებმა დიდი ხანია, იციან, როგორ უნდა მიაღწიონ ადამიანთა გათავისუფლებას. ახლა მხოლოდ ის გვჭირდება, რომ შემორჩენილი მამაკაცური პოლიტიკის ფორმები და ხედვები მოვიშოროთ და ჩვენს საკუთარ, ანარქისტულ ქალურ ანალიზზე ვფოკუსირდეთ. მომავლის ტრანსფორმაცია ქალური კულტურის შექმნა მეტად გადამდები პროცესია, რადგან ეს ნიშნავს მონაწილეობას იმ ხედვაში, რომელიც ისევ და ისევ იჩენს თავს ყველაფერში, დაწყებული მეგობრული საუბრებიდან და გაგრძელებული ხორცის ბოიკოტებით, მაღაზიების დაკავებით იქ ბავშვთა ცენტრების მოწყობის მიზნით და ასევე “დასთან” სექსით. ამას ვერ განსაზღვრავ და ვერაფერს უწოდებ ცვლილების პროცესის გარდა. ქალთა კულტურა არის ჩვენი საერთო ძალისხმევა განდევნისთვის, სახელდებისა და შემოქმედებისთვის, რითიც საკუთარ თავში, ერთმანეთთან და ჩვენს დედამიწასთან ერთად ჰარმონიის ხედვას ვავითარებთ. ბოლო ათი წლის განმავლობაში სულ უფრო ავჩქარდით და სულ უფრო მივუახლოვდით პატრიარქატის ძალაუფლების დამხობას… ეს გახდა ჩვენი სიხარულის და იმედის მიზეზი – ველური, გადამდები, შეუჩერებელი, შეშლილი იმედის!.. ამ იმედს, რომ სიცოცხლე გაიმარჯვებს სიკვდილზე, სასოწარკვეთასა და აზრისგან დაცლილობაზე, უკვე სადაც გავიხედავ, ყველგან ვხედავ. ეს იმედი ქალთახედვის თილისმად არის ქცეული… – ლორელი ადრე ვფიქრობდი, რომ თუ რევოლუცია ხვალვე არ მოხდებოდა, ყველანი კატასტროფისთვის (ან სულ ცოტა, უძრაობისთვის) ვიყავით განწირულები. ახლა უკვე აღარ მჯერა მოვლენების ამგვარი დაყოფის “რევოლუციამდე” და “რევოლუციის შემდეგ”. თანაც ვფიქრობ, რომ სწორედ ამგვარი აზროვნებით ვუბიძგებთ საკუთარ თავს მარცხისა და სასოწარკვეთისკენ. მჯერა, რომ ჩვენი ბრძოლის გასაგრძელებლად (მიუხედავად ყოველდღიურ ცხოვრებაში განცდილი ჩაგვრისა) მხოლოდ იმედი გვჭირდება – მომავლის ისეთი მშვენიერი და ძლიერი ხედვა, რომელიც მყარად გვექაჩება წინ მის შესაქმნელად, სადაც შინაგანი და გარეგანი სამყაროები ყველასთვის გამოსადეგი და კმარი იქნება. მე მჯერა, რომ იმედი არსებობს, ამას ვხედავთ ლორელის “ქალთახედვაში”, მერი დეილის “ეგზისტენციალურ სიმამაცესა” და ანარქა-ფემინიზმში. ჩვენი სხვადასხვაგვარი ხმები ერთსა და იმავე ოცნებას აღწერენ და “მხოლოდ ოცნებას შეუძლია იმ ქვის დამსხვრევა, რომელიც პირს გვიკეტავს.” როდესაც ვლაპარაკობთ, ვიცვლებით, ხოლო როდესაც ვიცვლებით, საკუთარ თავსაც და მომავალსაც ერთდროულად გარდავქმნით. მართალია ის, რომ ჩვენს საზოგადოებაში გამოსავალი არ არსებობს, არც ინდივიდუალური და არც სხვაგვარი. მაგრამ თუ მოვახერხებთ და ამ დამთრგუნველ ცოდნას დავაბალანსებთ ჩვენივე განცდილი რადიკალური მეტამორფოზების გაცნობიერებით – მეტამორფოზების ცნობიერებასა და ცხოვრებაში – მაშინ ალბათ ისევ გვექნება საკმარისი მხნეობა, რათა განვაგრძოთ იმის შექმნა, რაზეც ვოცნებობთ და რაც შესაძლებლად მიგვაჩნია. რასაკვირველია, არ არის იოლი, ყოველდღიურ ჩაგვრას აწყდებოდე და იმედს მაინც ინარჩუნებდე. მაგრამ ეს ჩვენი ერთადერთი შანსია. თუ იმედს (კავშირების დანახვისა და მომავალზე ოცნების უნარს) დავკარგავთ, ეს ნიშნავს, რომ უკვე დავმარცხდით. იმედი ქალის ყველაზე ძლიერი რევოლუციური იარაღია; სწორედ იმედს ვაძლევთ ერთმანეთს ყოველთვის, როცა ცხოვრებას, საქმესა და სიყვარულს ვუზიარებთ. ამასვე გამოვყავართ იმ თვითსიძულვილისგან, თვითგვემისა და ფატალიზმისგან, რომელიც იზოლირებულ პატიმრებად გვამყოფებს. თუკი ახლა დეპრესიას და სასოწარკვეთილებას დავნებდებით, ამით ავტორიტარული პოლიტიკისა და პატრიარქალური დომინაციის გარდაუვალობას ვაღიარებთ. (“სასოწარკვეთა ყველაზე მძიმე ღალატია, ყველაზე ცივი ცდუნება – დაჯერება იმისა, რომ ბოლოს მაინც მტერი იმარჯვებს.” – მარჯ პირსი). არ უნდა დავუშვათ, რომ ჩვენი ტკივილი და ბრაზი უიმედობამდე და არაშორსმჭვრეტელურ “ნახევარგამოსავლებამდე” დავიდეს. ჩვენი მოქმედება არასდროსაა საკმარისად ეფექტური, მაგრამ მეორე მხრივ, ის “პატარა ცვლილებები”, რომლებსაც ჩვენს გონებასა და ცხოვრებაში, აგრეთვე ერთმანეთის ცხოვრებაშიც ვახდენთ, სრულად უაზრო და უშედეგო მაინც არ არის. რევოლუციის შექმნას დიდი დრო სჭირდება, ეს ისეთი რამეა, რისთვისაც ადამიანი თან ცხოვრობს და თან ემზადება. მომავლის ტრანსფორმაცია ერთ წამში არ მოხდება, მაგრამ ის კი შესაძლებელია, რომ ტოტალური იყოს… აზრისა და მოქმედების, ინდივიდუალობისა და კოლექტიურობის, სპონტანურობისა და ორგანიზებულობის კონტინუუმი არსებულიდან შესაძლებლამდე გადაიჭიმება. ანარქიზმი გვაძლევს ჩარჩოს ამ ტრანსფორმაციისთვის. იგი არის ხედვა, ოცნება, შესაძლებლობა, რომელიც შეგვიძლია ჩვენი მოქმედებით რეალობად ვაქციოთ. ფემინიზმი არის ის, რაც ანარქიზმს მომავალთან აკავშირებს. როდესაც ამ კავშირს ნათლად დავინახავთ, როდესაც ამ ხედვის ერთგულნი ვიქნებით და უარს ვიტყვით, ძალადობით წაგვართვან იმედი, მაშინ გადავაბიჯებთ არარაობის უფსკრულს და ისეთ ყოფაში აღმოვჩნდებით, რაც ახლა ვერც კი წარმოგვიდგენია. ქალთახედვას – ანარქა-ფემინიზმს საუკუნეების მანძილზე საკუთარი სხეულებით ვატარებთ. “ხანგრძლივი ბრძოლა მოგვიწევს, რათა ეს ხედვა ვშვათ”, მაგრამ ეს უნდა გავაკეთოთ. “ჩვენი მრისხანება ბრძოლაში სპილოების მსგავსად უნდა შევიყვანოთ.” *Anarchism: The Feminist Connection. სტატია გამოქვეყნებულია ამერიკულ ფემინისტურ ჟურნალში “მეორე ტალღა” (The Second Wave) 1975 წელს. წყარო: ანარქისტ-ქვიარ-ფემინისტური ბლოგი GNIDA (Geo) მურეი ბუკჩინის ანარქიზმი მუშათა კლასის გარეშე December 14, 2015 vepkhvia მიუხედავად იმისა, რომ ის 2006 წელს გარდაიცვალა, მურეი ბუკჩინი მაინც აქტიურად ჩანს ახალ ამბებში. ბურჟუაზიული გაზეთები აშკარა შოკით იტყობინებიან, რომ ქურთების რევოლუციური მოძრაობა ამერიკელი ანარქისტის, მურეი ბუკჩინის იდეებით საზრდოობს. თუმცა ჩვენ არ ვაპირებთ ამის განხილვას ახლა. ჩვენი მიზანი არაა იმაზე მსჯელობა, თუ როგორ მიესადაგება მისი პოლიტიკური ფილოსოფია როჟავას ქურთებს. ბუკჩინმა უდიდესი წვლილი შეიტანა ანარქიზმის, განსაკუთრებით – და არა მხოლოდ – ეკო-ანარქიზმის განვითარებაში. ამასთანავე უნდა ავღნიშნოთ, რომ მისი ნაშრომები ღრმად მცდარია, რადგან უარყოფს მუშათა კლასის წამყვან როლს კაპიტალიზმიდან ანტი-ავტორიტარულ სოციალიზმში გადასვლაში. როგორც მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის სხვა რადიკალები, ისიც შეძრული იყო მსოფლიოს მუშათა კლასის მოძრაობების მიერ, ოცდაათიან და ორმოციან წლებში განცდილი მარცხებით და მოხიბლული იყო დასავლური სამყაროს ომის შემდგომი აყვავებით და სტაბილურობით. წინათ კომუნისტი და შემდეგ ტროცკისტი, ახლა ანარქიზმის ახალ მიმდინარეობაზე მოექცა, რომელიც უარყოფდა მუშათა კლასის რევოლუციას. ეს ხედვა არასდროს ყოფილა დომინანტი ანარქისტებში. ბაკუნინი, კროპოტკინი, მალატესტა, მახნო, გოლდმანი, დურუტი, სხვა ანარქო-სინდიკალისტები და ანარქო-კომუნისტები მიიჩნევდნენ, რომ “ანარქიზმი არის ლიბერტარიანული სოციალიზმის რევოლუციური, ინტერნაციონალური კლასობრივი ბრძოლა. ” ბუკჩინის მიერ 1969 წელს გამოქვეყნებულ ბროშურაში – “Listen, Marxist!”, მან გააკრიტიკა “მითი პროლეტარიატის შესახებ”. ის წერდა – “ჩვენ ვნახეთ, რომ მუშათა კლასი, როგორც “რევოლუციური ცვლილებების აგენტი”, განეიტრალდა, თუმცა მაინც იბრძვის ბურჟუაზიულ ჩარჩოებში მეტი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო საათებისთვის. კლასობრივი ბრძოლა კაპიტალიზმმა ჩაყლაპა”. მისი ნაშრომების უკანასკნელი კოლექცია იმეორებს ამ მოსაზრებას. “. . . მეორე მსოფლიო ომმა ბოლო მოუღო რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმის მთლიან ერას, რომელიც 1848 წლის ივნისში დაიწყო. ” “რევოლუციური პროლეტარიატის ერაში” ის გულისხმობდა არა წარმატებულ რევოლუციებს, არამედ მუშათა კლასის მასობრივ მოძრაობებს. “მუშა დომინაციას განიცდის ქარხნის იერარქიის, ინდუსტრიული რუტინის და სამუშაო ეთიკისგან. კაპიტალისტური წარმოება არამხოლოდ კაპიტალიზმის სოციალურ კავშირებს აახლებს, არამედ მის სულს, ღირებულებებს და იდეოლოგიას. ” (რატომ არ იმოქმედა ინდუსტრიული კაპიტალიზმის წარმოების ამ მომაკვდინებელბა ეფექტებმა “რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმზე” “მთელი ამ ხნის” განმავბლობაში 1848 წლიდან მეორე მსოფლიო ომამდე ის არ ხსნის. ) ბუკჩინი არ უარყოფდა, რომ ისევ არსებობს ბრძოლა უკეთესი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო განაკვეთისთვის, თუმცა ამ დაბალი დონის კლასობრივ კონფლიქტში რევოლუციის პოტენციალს ვერ ხედავდა. არც იმას უარყოფდა, რომ მუშა შეიძლება რევოლუციურ ძალად ქცეულიყო, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საკუთარ თავზე, როგორც მუშაზე, ფიქრს შეწყვეტდა, ფოკუსირდებოდა პრობლემებზე, რომლებიც მის ყოველდღიურ საქმესთან დაკავშირებული არ იყო და თავს ჩათვლიდა უკლასო “მოქალაქედ”. კომუნალიზმი vs ანარქიზმი & მარქსიზმი სანამ იმაზე გადავიდოდეთ, თუ რატომ უარყო ბუკჩინმა კლასობრივი რევოლუცია – და რატომ ვფიქრობთ, რომ ეს არასწორია – ამ თეორიის სხვა განვითარებაც ვახსენოთ. დაახლოებით ორმოცი წლის შემდეგ, რაც ის საკუთარ თავს ანარქისტად მოიხსენიებდა, ბუკჩინმა ამ ტერმინზე ხელის აღება გადაწყვიტა და საკუთარ “პროგრამას” “კომუნალიზმი” უწოდა. 2002 წელს გამოქვეყნებულ მის უკანასკნელ ნაშრომში არის ესეები, რომლებიც განმარტავს ამ შეხედულებას. “კომუნალიზმში” ის გულისხმობდა ეკოლოგიურად ბალანსირებული სამეზობლოებისა და საზოგადოებრივი გაერთიანებების კონფედერაციას, სადაც ეკონომიკა და პოლიტიკური მოწყობა მართული იქნებოდა პირდაპირი დემოკრატიული წესით შექმნილი მოქალაქეთა საკრებულოებით, თვით-ორგანიზებული ჯგუფებით. რაც არ უნდა ვთქვათ ამ წყობაზე, ის ანარქიზმის ერთ-ერთი სახეობაა. ბუკჩინი ადარებდა კომუნალიზმს ანარქიზმსა და მარქსიზმს და ამბობდა, რომ კომუნალიზმი მოიცავდა საუკეთესოს ორივედან, თუმცა უფრო შორს მიდიოდა. შედარების დროს ანარქიზმს ყოფდა ორ კატეგორიად, კერძოდ “ანარქიზმად” და “რევოლუციურ სინდიკალიზმად”. ხოლო ამ უკანასკნელში ის გულისხმობდა ნებისმიერი ტიპის ანარქიზმს, რომელიც მოიცავდა კლასობრივ ბრძოლას. მაგრამ თუ ჩვენ მოვაცილებთ მუშათა კლასის ასპექტებს ანარქიზმიდან (აღმოვფხვრით ფართოდ გავრცელებულ ანარქისტულ ტრადიციას), მივიღებთ “ანარქიზმს”, რომელიც ინდივიდუალისტური, არარევოლუციურად ექსტრემისტული და უპასუხისმგებლოა – ზუსტად იმას, რასაც თვითონვე აკრიტიკებდა ანარქიზმში! ასევე მარქსიზმშიც. თუ ჩვენ მოვაცილებთ პროლეტარიატს მარქსიზმს – თუ ჩვენ უარვყოფთ, რომ “მუშათა კლასის ემანსიპაცია თავად მუშათა კლასმა უნდა მოახდინოს” – მაშინ მარქსიზმისგან დარჩება მხოლოდ ცენტრალიზმი, დეტერმინიზმი და სტეიტიზმი – ის, რაც სტალინისტური ტოტალიტარიზმის საფუძველია. მთავარი კონცეპტი, რომელიც ბუკჩინმა მარქსიზმისგან აიღო იყო კაპიტალიზმის ანალიზი, როგორც დოვლათის მწარმოებელი სისტემა, რომელიც ან უნდა გაფართოებულიყო, ან მომკვდარიყო. კონკურენციის ზეწოლის ქვეშ ყველა ფირმამ უნდა აწარმოოს მეტი, გაყიდოს მეტი, გააკეთოს მეტი ფული, გაიზარდოს და დააგროვოს რაც შეიძლება მეტი. ბუკჩინი ხედავდა, რომ კაპიტალიზმის მამოძრავებელი ძალა აუცილებლად შეუქმნიდა საფრთხეს ეკოლოგიას მსოფლიოში. (ის მანამდე წერდა ამაზე, სანამ პრო-ეკოლოგიურად მოაზროვნე მარქსისტი სწავლულები დაიწყებდნენ თავიანთი თეორიების შემოშავებას) სამწუხაროდ მას არ ესმოდა, რომ კაპიტალიზმის დაგროვების სწრაფვაზე საუბარი იგივეა, რაც მის მიერ მუშების ექპლოატაციის საჭიროებაზე საუბარი. არსობრივად კაპიტალიზმი არაფერია, თუ არა კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობა – რის დროსაც ბუნება ღირებულებად არ მიიჩნევა. დოვლათის და ფულის დაგროვება ხდება ადამიანური შრომით და მუშებისთვის მათსავე წარმოებული პროდუქტის ღირებულებაზე ნაკლების გადახდით. ადამიანების შრომის უნარიც ასევე საქონელია, რომელსაც კაპიტალისტი ყიდულობს იმაზე ნაკლებ ფასად ვიდრე ამ უნარს შეუძლია რომ აწარმოოს. სწორედ მოგებაა ის, რასაც მუშები არ იღებენ, რისი დაგროვებაც ხდება და რაც უზრუნველყოფს ზრდის უწყვეტ ციკლს. ბუკჩინს რაც არ უნდა ეფიქრა, მუშათა კლასი რჩებოდა კაპიტალის ძირითად და ცენტრალურ მამოძრავებელ ძალად. რაც მას ასევე ცენტრალურ და მამოძრავებელ ძალად ხდიდა კაპიტალიზმის დასამხობად. როდესაც ფულის აკუმულაცია მცირდება (მონოპოლიის, გადაჭარბებული წარმოების ბუნებრივ რესურსებზე გაზრდილი ფასების და სხვათა გამო), კომპანიები ცდილობენ ყველანაირი გზით გაზარდონ მოგება. რაც პირდაპირ აისახება მუშებზე, წარმოებული პროდუქციიდან მათი წილის შემცირებით. ასეც მოხდა, როცა მეორე მსოფლიო ომიდან 30 წლის შემდეგ მათი კეთილდღეობის ხანა დასრულდა – დაახლოებით 1970 წლისთვის. ბუკჩინი (და ‘50-’60 წლების მემარცხენე თეორეტიკოსების უმეტესობა) არ ელოდა ომის შემდგომი “გაფურჩქვნის” დასრულებას იმაზე მეტად, ვიდრე ლიბერალები და კონსერვატორები. ის წერდა კიდეც: “მსოფლიო კაპიტალიზმი WW II-ის შემდეგ უფრო გაძლიერდა ვიდრე მთელი ისტორიის მანძილზე ყოფილა. არ არსებობს კაპიტალიზმის კრიზისი. ” ის უარყოფდა ლუქსემბურგის და ლენინის შეხედულებებს, რომ “პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ კაპიტალიზმი პროგრესული პერიოდიდან გადავიდა ფართოდ რეაქციონერულ ფაზაში. ” ამის მაგივრად მას სწამდა – “გასულმა ორმოცდაათმა წელმა გვაჩვენა, რომ უნიკალურად მეამბოხე პერიოდი 1917-1939 წლებს შორის, არ ყოფილა კაპიტალიზმის არაჯანსაღობის და დაცემის მტკიცებულება, როგორც ამას ლენინი(და არამარტო! – ავტ. ) ვარაუდობდა. ეს იყო სოციალური მოძრაობის პერიოდი, როცა გამოჩნდა ახალი საკითხები, რომლებიც ცდებოდა კლასიკური მემარცხენეობის მუშებზე ფართოდ ორიენტირებულ ანალიზებს. ” უარყოფდა რა კაპიტალიზმის შესვლას მის რეაქციულ, უკუქმედებით ეპოქაში, ბუკჩინი არ მიიჩნევდა, რომ კაპიტალიზმის ომის შემდგომი აყვავება მხოლოდ დროებითი იყო და კრიზისი ხელახლა გამოჩნდებოდა. ის არ ელოდა მუშებზე ახალ შეტევას და კლასობრივ ომს ზევიდან ქვევით. ბუკჩინის მიერ მუშათა კლასის უარყოფის მიზეზები “მარქსის მოლოდინების საპირისპიროდ, ინდუსტრიული მუშათა კლასი პატარავდება და მტკიცედ კარგავს თავის ტრადიციულ იდენტობას როგორც კლასი. თანამედროვე კულტურამ და წარმოების მეთოდებმა პროლეტარიატი აქცია წვრილ-ბურჟუა ფენად. პროლეტარიატი მთლიანად შეიცვლება წარმოების ავტომატიზირებული საშუალებებით. კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე და ნაციონალურ ან გეოგრაფიულ განსხვავებებზე დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან. ” აქ ჩანს რამდენიმე გაუგებრობა მუშათა კლასის განსაზღვრებაში. არც მარქსიზმი და მითუმეტეს არც ანარქო სინდიკალიზმი არ განსაზღვრავს “პროლეტარიატს” ისე შეზღუდულად როგორც “ინდუსტრიული მუშათა კლასი”. ადამიანები, რომლები თავიანთ შრომას ყიდიან და საერთო მოგების შექმნაში იღებენ მონაწილეობას, კაპიტალიზმის მუშები არიან (“მუშათა კლასი” გაცილებით ფართო გაგებისაა ვიდრე მხოლოდ დასაქმებული ადამიანების ერთობლიობა. ის ასევე მოიცავს ადამიანებს რომლებიც დასაქმებულებზე არიან დამოკიდებულნი – მათ ოჯახის წევრებს, პენსიონერებს, დროებით უმუშევრებს, სტუდენტებს და ა. შ. ) “ამერიკელების დიდი უმრავლესობა წარმოადგენს მუშათა კლასს. ისინი არიან კვალიფიციურები და არაკვალიფიციურები, წარმოებაში და მომსახურების სფეროში, ქალები და კაცები ნებისმიერი რასის. ისინი ატარებენ სატვირთო მანქანებს, წერენ რუტინულ კომპიუტერულ კოდს, ამუშავებენ ხელსაწყოებს, ემსახურებიან მაგიდებს, ალაგებენ და არიგებენ წერილებს, დგანან ბანკის კონსულტანტებად, ასრულებენ ათასობით სამუშაოს ეკონომიკის ყველა სფეროში. მათი განსხვავებულობის მიუხედავად მუშათა კლასის წარმომადგენლები წარმოებაში ერთი და იგივე ადგილს იზიარებენ, სადაც ძალიან მცირე კონტროლი აქვთ თავიანთ შექმნილ კონტენტზე და არ არიან არავის ბოსები. ისინი ქმნიან ერების სიმდიდრეს, თუმცა იღებენ მხოლოდ იმას რისი ყიდვაც შეუძლიათ თავიანთი ხელფასით”. (Michael Zweig. 2000 წ. ) ერთ ერთი მიზეზი ა. შ. შ-ში მძიმე ინდისტრიული მუშახელის შემცირებისა იყო კომპანიების მიერ პროდუქციის წარმოების გაფართოება ოკეანის გადაღმა, რამაც გამოიწვია საერთაშორისო დონეზე მუშათა კლასის გაფართოება, განსაკუთრებით აზიაში და სხვა ღარიბ – ე. წ. “მესამე მსოფლიოს” რეგიონებში. ბუკჩინს ასევე მაგალითად მოყავდა რუსული და ესპანეთის 1930 წლის რევოლუცია. ის ამბობდა, რომ მუშათა კლასში ყველაზე რევოლუციურები არიან ადამიანები, რომლებიც უშუალოდ გლეხობიდან იღებენ ფესვებს. სავარაუდოდ ეს იყო კიდევ ერთი მიზეზი რის გამოც ამერიკელი მუშები იყვნენ კონსერვატორები. მაგრამ ამ დებულების სისწორიდან გამომდინარეობს ისიც, რომ ჩაგრულ ერებში ახალი მუშათა მოძრაობების მეტად რადიკალურობა და მილიტანტურობაა მოსალოდნელი. . ბუკჩინის მთავარი ანტი-პროლეტარული ხედვა დაფუძნებული იყო იმ ემპირიულ მოცემულობაზე, რომ ამერიკელი მუშები ანარქიზმის, სოციალიზმის კომუნიზმის ან ზოგადად რევოლუციის მხარდამჭერები არ არიან და არც კი თვლიან თავს ამ სოციალური კლასის წარმომადგენლებად. რეალურად თეთრკანიანი მუშების უმეტესობა საკმაოდ კონსერვატორია. თუმცა კლასობრივი ორიენტაცია არ გულისხმობს, რომ მუშათა რომელიმე ნაწილს ჩამოუყალიბდება კლასობრივი აზროვნება და გახდება რევოლუციონერი. არსებობს ძალები, რომლებიც მათ უბიძგებენ რადიკალიზმისკენ: ექსპლოატაცია, გაუცხოება, სიღარიბე, არასათანადო მოქცევა, უმუშევრობა, დომინაცია, ასევე კაპიტალიზმის სხვა “უკლასო” სიბოროტეები, როგორიცაა ომი და ეკოლოგიური კატასტროფები. მაგრამ ასევე არსებობს ძალები, რომლებიც მათ რადიკალიზმს აშორებს: რასიზმი, სექსიზმი, პატრიოტიზმი, რელიგიები, არასწორი განათლება და სხვა. შედარებით უკეთეს პირობებში მომუშავეებს, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კომფორტის ზონაში არიან არ სურთ თავიანთი მდგომარეობის გარისკვა. უარეს პირობებში მომუშავენი კი დემორალიზებულნი და გატეხილნი არიან. დროთა განმავლობაში, კლასობრივი ცნობიერებისკენ მიდრეკილი ძალები გაიმარჯვებენ, მაგრამ ეს გარანტირებული შედეგი არაა – და მითუმეტეს არაა გარანტირებული, რომ ეს მოხდება მანამდე, სანამ მსოფლიო ეკონომიკურ კოლაფსის, ახალ მსოფლიო ომების ან კლიმატური კატასტროფების პრევენციაა შესაძლებელი. ეს ხომ ადამიანების არჩევანია და არა მექანიკური პროცესი. “პროლეტარიატისთვის რევოლუციური კლასის დაძახება ნიშნავს კლასს, რევოლუციების მოწყობის ისტორიული პოტენციალით. ეს არის იარლიყი სოციალური სწრაფვის და არა განმარტება მიმდინარე მოვლენების. ” (ჰალ დრაპერი, 1978). ბუკჩინი მართალია როცა ამბობს: “კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე… დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან”. ეს მუდამ ასე იყო. რათქმაუნდა ყოველთვის არსებობდნენ ვულგარული მარქსისტები და სინდიკალისტები, რომლებიც არასწორად მიიჩნევდნენ სოციალურ კლასს ერთადერთ მნიშვნელოვან საკითხად. არაფერია მასში ისეთი, რაც საჭიროებს ჩამოთვლილი უმნიშვნელოვანესი თემების იგნორირებას. კლასობრივი საკითხი ურთიერთქმედებს და ნაწილობრივ მოიცავს რასის, გენდერის, სექსუალური ორიენტაციის, ეროვნული ჩაგვრის, ეკოლოგიის, იმპერიალიზმის თემებს. (როგორც უვკე ავღნიშნეთ, მაგალითად, ეკოლოგიური კრიზისი წარმოჩნდება, როგორც ქროს-კლასობრივი პრობლემა რადგან ეხება ყველას, თუმცა გამოწვეულია კაპიტალიზმის სწრაფვით მოახდინოს ფულის აკომულაცია, რაც სათავეს იღებს მშრომელთა ექპლოატაციიდან. ) ბუკჩინი არსად განიხილავს მთავარ მიზეზს თუ რატომ არ აქვს მუშათა კლასის იმედი. ხალხს, როგორც მშრომელებს, აქვთ უდიდესი პოტენციური ძალაუფლება. მრავარიცხოვნობის გარდა, მათ აქვთ წვდომა წარმოების საშუალებებზე, ტრანსპორტზე, კომუნიკაციაზე, სოციალურ სერვისებზე და კომერციულ გადარიცხვებზე. მათ შეუძლიათ “გათიშონ” მთელი ქვეყანა და შემდეგ ისევ აამუშაონ სრულიად ახლებურად, თუ მოისურვებენ. ერთადერთი ძალა რაც კაპიტალისტებს გააჩნიათ მათ წინააღმდეგ, არის სახელმწიფოს კონტროლირებადი პოლიცია და სამხედროები. როგორც უბრალო “მოქალაქეებს”, ხალხს არ აქვს ამის პოტენციური ძალა. ბუკჩინის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია იყო რევოლუციების ისტორიული შესწავლა, რაც ასე შეაჯამა: “შუასაუკუნეების გლეხების ომებიდან დღევანდელ ინდუსტრიულ მუშათა და გლეხთა მოძრაობების აღზევებამდე, ჩაგრული ხალხი ქმნიდა საკუთარ საზოგადოებრივი ასოციაციების ფორმებს. რევოლუციების მსვლელობების დროს, ეს ასოციაციები იღებდა ადგილობრივი საკრებულოების ან მანდატიან წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტებულ საბჭოების ფორმებს”. ეს არის ბაზისი ნებისმიერი ანარქისტული რევოლუციის პროგრამის. ბუკჩინის ყურადღება მიპყრობილი იყო ქალაქებისა და სამეზობლოების საკრებულოებსა თუ საბჭოებზე. მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან ასეთი გაერთიანებების ძირითად ფორმას წარმოადგენდა ქარხნებისა და სამუშაო ადგილების კომიტეტები. მუშები ქმნიდნენ თვით-ორგანიზებად დემოკრატიულ, ჰორიზონტალურ პრინციპზე დაფუძნებულ საკრებულოებს. ბუკჩინი ამბობდა, რომ ის არ იყო მსგავსი დროებითი გაერთიანებების წინააღმდეგი, თუ მოხდებოდა მათი შერწყმა უფრო გლობალურ სახალხო საბჭოებში. ბუკჩინის სტრატეგია მუშათა კლასზე უარის თქმით, ბუკჩინს ცვლილებებისთვის საჭირო სოციალური ძალები სხვაგან უნდა მოეძებნა. 1970 წელს ის იმედებს ამყარებდა კონტრკულტურასა და ახალგაზრდების წინააღმდეგობაზე, ჰიპებზე და ტრაიბალიზმზე. “ცხოვრების სტილი აუცილებელია რევოლუციის ერთიანობის შესანახად” – ამბობდა ის. მოგვიანებით(1985) გული აუცრუვდა კონტრკულტურაზე და დაიწყო იმ მიმართულებით სვლა, რომელსაც თავად სდებდა ბრალს ლაიფსტაილიზმში (lifestyle anarchism – ამ ტერმინით ბუკჩინი აღწერდა და აკრიტიკებდა ანარქისტებს, რომლებიც კონკრეტული ცხოვრების წესით ცხოვრობდნენ და არ მოქმედებდნენ საბაზისო ანარქისტული პრინციპების მიხედვით). ბოლო ნაშრომებში, ბუკჩინმა შეაჯამა თავისი ხედვა, რომ ხალხს მოთხოვნილებები უნდა ჰქონოდა როგორც უკლასო “მოქალაქეებს” და არა მათი პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე. სხვადასხვა სფეროში მომუშავეები საკრებულოებში დაიკავებდნენ ადგილებს არა როგორც მშრომელები – მბეჭდავები, ხელოსნები, დამლაგებლები და ა. შ. – არამედ როგორც მოქალაქეები, რომელთა მთავარი საზრუნავი იქნებოდა იმ საზოგადოების ძირითადი ინტერესები, რომელშიც იცხოვრებდნენ. მოქალაქეები იქნებოდნენ თავისუფალნი რომელიმე ერთი კონკრეტული იდენტობისგან და ინტერესებისგან. “ეს არის მშრომელთა ტრანსფორმაცია კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” რათქმაუნდა ეს “ტრანსკლასობრივი” ტრანსფორმაცია არ არის შეზღუდული მხოლოდ მუშებზე და ასევე მოიცავს მენეჯერებს, კაპიტალისტებს, პოლიტიკოსებს და ყველას. სავარაუდოდ მათაც მოუწევდაც გადაქცევა “კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” ოთხმოციან წლებში ელენ მეიკსინს ვუდსმა დაწერა შესანიშნავი კრიტიკა ბრიტანელი და ფრანგი მარქსისტებისა, რომლებიც ბუკჩინის მსგავსი მიზეზებით ამბობდნენ უარს მუშათა კლასზე. ის წერდა: “ეს თეორიები უნდა ნიშნავდეს, რომ კაპიტალისტური ექპლოატაცია ვერ განაპირობებს მშრომელთა ცხოვრებისეულ მდგომარეობას იმაზე მეტად, ვიდრე სხვა ნებისმიერი გარემოება, რომელსაც მათ ცხოვრებასთან აქვს შეხება. გამოდის, რომ მშრომელებზე ისევე მოქმედებს ექპლოატაცია, როგორც სხვა ადამიანებზე, რომლებიც საერთოდ არ არიან პირდაპირი ექპლოატაციის ქვეშ მყოფი ობიექტები. ეს გულისხმობს იმასაც, რომ კაპიტალისტები არანაირ სარგებელს არ იღებენ მუშათა ექსპლოატაციით, რომ მუშები არანაირ ზიანს არ განიცდიან ექპლოატირებულობით, რომ ექპლოატაციის შეწყვეტით მათთვის არაფერი შეიცვლება, რომ კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობას არანაირი ფუნდამენტური გავლენა არ აქვს სოციალური და პოლიტიკური ძალაუფლების სტრუქტურაზე, და რომ კაპიტალისტებსა და მშრომელებს შორის არსებული ინტერესთა კონფლიქტი მხოლოდ მოჩვენებითია. ” აქედან გამომდინარე ბუკჩინის “მოქალაქეებს” არ აქვთ არანაირი მიზეზი, რომ კაპიტალიზმს აღუდგნენ წინ, გარდა იმისა, რომ ეს მორალურად სწორია. არც არანაირი სტრატეგიული ძალაუფლება არ აქვთ კაპიტალიზმის საბოტაჟისთვის, როგორც ეს გააჩნიათ გაფიცულ მუშებს. აფრო-ამერიკელი მშრომელ ქალს არ აქვს იმაზე მეტი მიზეზი, რომ იყოს ბუკჩინის მოქალაქეთა საკრებულოს წევრი, ვიდრე დიდი კორპორაციის ტოპ მენეჯერს ან პოლიციელს. ბუკჩინის კომუნალიზმის მიღწევის სტრატეგია დაფუძნებული იყო მის ანალიზებზე, რომ კაპიტალისტური საზოგადოების ფუნდამენტური კონფლიქტი მიმდინარეობდა არა კაპიტალსა და მუშათა კლასს შორის, არამედ ადგილობრივ გაერთიანებებსა და ცენტრალიზებულ, მჩაგვრელ სახელმწიფოს შორის. ის არ იყო ისეთი აჯანყებების მომხრე, რომლის დროსაც რევოლუციური საკრებულოები იქმნებოდა. ნაცვლად ამისა, ამბობდა, რომ მოქალაქეებს მშვიდობიანად და კანონის ფარგლებში უნდა შეექმნათ მასობრივი გაერთიანებები, სოფლების ქალაქების და გარეუბნების დონეზე. იმ მიზნით, რომ ეს გაერთიანებები ოფიციალური გამხდარიყო, “ბუკჩინისტები” კენჭს იყრიდნენ ადგილობრივ არჩევნებში. ისინი დაიკავებდნენ ქალაქის საბჭოებს და მსგავს დაწესებულებებს. ისინი ეცდებოდნენ, რომ შეეცვალათ ქალაქის გამგებლობის ქარტიები და მმართველი ორგანოები ჩაენაცვლებინათ სახალხო თვითმმართველობებით. რამდენადაც შესაძლებელი იქნებოდა ისინი ეცდებოდნენ ხელში ჩაეგდოთ ადგილობრივი ბიზნესები და ინდუსტრიები, რათა ეკონომიკის “მუნიციპალიზება” მოეხდინათ. და ეს იქნებოდა ბაზისი ლიბერტარიანული კომუნიზმისა. შემდეგ ლოკალური გაერთიანებები დაიწყებდნენ ერთმანეთთან დაკავშირებას კონფედერაციის ჩამოსაყალიბებლად. (მათ არ უნდა ეცადათ ქვეყნის მთავრობა არჩევნების ძალით დაემარცხებინათ; ბუკჩინი ამას სახელმწიფო რეფორმად მიიჩნევდა). მოვლენების განვითარების რაღაც ეტაპზე, სახელმწიფო და მმართველი კლასი ეცდებოდა პროცესის შეჩერებას. იქნებოდა დაპირისპირება, ძალადობრივი ან არაძალადობრივი, გარემოებებიდან გამომდინარე. თუ კონფედერაცია გაიმარჯვებდა მივიღებდით რევოლუციას! ბუკჩინის მიღწევების ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის გიჟური ფანტაზია. ლოკალური თვითმმართველობების შექმნა საზოგადოებრივი ორგანიზების მაგალითია. მაგრამ მუნიციპალური მთავრობა სახელმწიფოს ნაწილია და მცდელობა, რომ არჩევნებში გაიმარჯვო იგივე პრობლემებს წარმოქმნის, რაზეც ანარქისტები ყოველთვის მიუთითებდნენ მარქსისტებსა და სხვებს, როცა ისინი მთავრობის ნებისმიერ საფეხურზე მოხვედრას ცდილობდნენ. მართალია ადვილი ჩანს ამბოხებულთა მიერ ადგილობრივი მთავრობების დაკავება, მაგრამ მათ თითქმის არანაირი ძალაუფლება არ გააჩნიათ სახელმწიფოს მთავრობასთან შედარებით. თუ ქალაქი ანტი-კაპიტალისტური პროგრამით დაიწყებს მუშაობას, ცენტრალურ მთავრობას და ბიზნესს არ გაუჭირდება მათ ეკონომიკას საბოტაჟი მოუწყოს. ქალაქების და სოფლების ადგილობრივი თვითმმართველობებიც სახელმწიფოს შემადგენლობაში შედის. თუ ლოკალური რეჟიმი გახდება საკმარისად რადიკალური, სახელმწიფო მთავრობა მას არალეგიტიმურად ცნობს და ძალის გამოყენებით ეცდება დამხობას. იყო შემთხვევები, როცა ნიუ იორკ სითის ბიუჯეტი გადავიდა სახელმწიფოს სპეციალური სამსახურის კონტროლის ქვეშ ფინანსური პრობლემების გამო. იდეა, რომ ხალხს შეუძლია არჩევნებში ხმა მისცეს ლიბერტარიანულ მუნიციპალიზმს ლოკალურ დონეზე, ისეთივე რეფორმისტული და უაზროა, როგორც ეროვნულ დონეზე სოციალიზმისთვის ხმის მიცემა(შეგვიძლია ავიღოთ სირიზას მაგალითი საბერძნეთში). ბუკჩინისა და მისი მიმდევრების მიერ ამ სტრატეგიის გამოყენების მცდელობები კრახით დასრულდა. არც ანარქისტულმა გარემომ აითვისა რაიმე ლიბერტარიანული მუნიციპალიზმისგან. შეიძლება ეს გახდა მიზეზი, რატომაც ბუკჩინმა საბოლოოდ განაცხადა, რომ ანარქისტი აღარ იყო. სიმართლეს თუ ვიტყვით, ანარქიზმის რევოლუციურ კლასობრივ ბრძოლასაც არ ჰქონია წარმატება უკანასკნელ პერიოდებში. თუმცა კი უდიდესი ისტორია აქვს. შეჯამება მურეი ბუკჩინი იყო ნაყოფიერი და გავლენიანი თეორეტიკოსი. მან მოახდინა ანარქიზმისა და ეკოლოგიის მნიშვნელოვანი ინტეგრაცია. მან გვაჩვენა, რომ კაპიტალიზმის სწრაფვა აკუმულაციისკენ არის საფუძველი ეკოლოგიური კრიზისისა. შექმნა მოდელი პოსტ კაპიტალისტური საზოგადოებისა, რომელიც უნდა იქნეს კარგად შესწავლილი და გაანალიზებული. ბუკჩინმა დაუშვა ფუნდამენტური შეცდომა მუშათა კლასის, როგორც რევოლუციის ერთ-ერთი ძირითადი ძალის უარყოფით. მას არ ესმოდა მშრომელთა მნიშვნელობა კაპიტალიზმში, შესაბამისად არც მათი ინტერესი კაპიტალიზმის დასრულების. ვერ აცნობიერებდა მათ ძალაუფლებას ამის გასაკეთებლად. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდს ხედავდა, როგორც კაპიტალისტური განვითარების ახალ ეტაპად, და არა როგორც ღრმად კრიზისული სისტემის დროებით სტაბილურობად, რაც ეკოლოგიური კრიზისის მისსავე ანალიზებში უნდა დაენახა. პროლეტარიატის უარყოფით დაიწყო ალტერნატივების ძიება უკლასო, მულტიკლასობრივ ძალებში – წარმოსახვით “მოქალაქეებში”, რომლებიც მხოლოდ აბსტრაქტული და მორალური საზრუნავით იყვნენ მოტივირებულნი. თავიანთი სტრატეგიით, ისინი შეცვლიდნენ კაპიტალიზმს ლოკალურ არჩევნებში გამარჯვებით. ასეთ ხედვას არ შეუძლია მოძრაობის წამოწყება, არათუ რევოლუციის. გამოყენებული მასალები Biehl, Janet, with Bookchin, Murray (1998). The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism. Montreal/NY: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1986). Post-Scarcity Anarchism (2nd rev. ed. ). Montreal/Buffalo: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1996). The Third Revolution; Vol. 1: Popular Movements in the Revolutionary Era. London/NY: Cassell. Bookchin, Murray (2015). The Next Revolution: Popular Assemblies and the Promise of Direct Democracy; Essays by Murray Bookchin (Ed. : Debbie Bookchin & Blair Taylor). London/NY: Verso Books. Brinton, Maurice (2004). “The Bolsheviks and Workers’ Control, 1917—1921: The State and Counter-Revolution. ” In For Workers’ Power; The Selected Writings of Maurice Brinton (ed. : David Goodway). Oakland CA/Edinburgh UK: AK Press. Pp. 293—378. Draper, Hal (1978). Karl Marx’s Theory of Revolution; Vol. II: The Politics of Social Classes. NY/London: Monthly Review Press. Enzinna, Wes (12/29/2015). “The Rojava Experiment. ” The New York Times Magazine. Pp. 38—45. Kropotkin, Peter (2002). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings (ed. Roger Baldwin). Mineola NY: Dover Publications. Price, Wayne (2013). The Value of Radical Theory; An Anarchist Introduction to Marx’s Critique of Political Economy. Oakland CA: AK Press. Schmidt, Michael & van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism; Vol. 1. Oakland: AK Press. White, Damien F. (2008). Bookchin: A Critical Appraisal. London: Pluto Press. Wood, Ellen Meiksins (1998). The Retreat from Class; A New ‘True’ Socialism. London/NY: Verso. Zweig, Michael (2000). The Working Class Majority: America’s Best Kept Secret. Ithaca NY/London UK: Cornell University Press/ILR Press. წყარო: http://www.anarkismo.net/article/28832 ShareThis Copy and Paste - See more at: http://a-library.org/murray-bukchinis-anarqizmi-mushata-klasis-gareshe/#more-1152

თანამედროვე ეპოქაში მეცნიერებამ მიაღწია განსაკუთრებულ აღმავლობას. განსაკუთრებით დაწინაურდა ბიოლოგია. მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ადამიანის სხეული შედგება 206 ძვლისგან, 660 კუნთისგან და 60 ტრილიონი უჯრედისგან. სხეულის 70% ესაა წყალი, ტვინში არის 114 000 000 000 ნეირონი და 400 000 000 000 000 სინაფსი (ნეირონული კავშირი). თუმცაღა ცოტამ თუ იცის კიდევ ერთი საინტერესო ფაქტი, ის რასაც ამტკიცებენ ტრანსჰუმანისტები და პარაფსიქოლოგები. ტრანსჰუმანისტური და პარაფსიქოლოგიური სწავლებები მიუთითებენ იმაზე, რომ მეცნიერული ფაქტების თანახმად ადამიანს აქვს ერთი დიდი მინუსი, როგორც ნიცშე ამბობდა: ადამიანი არის მხოლოდ ხიდი ცხოველსა და ზეადამიანს შორის. პრობლემა ისაა, რომ ადამიანური გენების 98% არის ლატენტურ მთვლემარე მდგომარეობაში, მეცნიერები ამ გენებს "ნაგავ გენებს" უწოდებენ, რადგანაც არ იციან მათი დანიშნულება, ასევე, ტვინის უჯრედები იყენებენ თავიანთი სიმძლავრის მხოლოდ 10%-ს! აღსანიშნავია ისიც, რომ 3 წლამდე ბავშვებს ტვინში იმაზე 3 ჯერ მეტი სინაფსი (დაახლოებით 1400 ტრილიონი) აქვთ ვიდრე შემდეგ, 3 წლის ასაკში იწყება მასირებული ნგრევა სინაფსების უდიდესი ნაწილისა და რჩება სულ 400 ტრილიონი სინაფსი. იმასაც ამბობენ, რომ არსებობენ ექსტრასენსორული უნარების ადამიანები, რომელთა ტვინი და გენუმი უფრო განვითარებულია ვიდრე უბრალო ჰომო საპიენსების. ტრანსჰუმანისტები და პარაფსიქოლოგები ამტკიცებენ რომ იმ შემთხვევაში თუ გამოვაფხიზლებთ ლატენტურ გენებს, ტვინის სიმძლავრე 100%-მდე აიწევს, სინაფსების რაოდენობა გაუტოლდება თავდაპირველს და ადამიანი ანუ ჰომო საპიენსი გახდება ზეადამიანი ანუ ჰომო სუპერიორი. ძველი მსოფლიოს ხალხთა მითებსა და ლეგენდებში არის ინფორმაცია იმის შესახებ რომ პირველი ადამიანები ე.წ. "ოქროს საუკუნის" დროს უფრო დღეგრძელნი იყვნენ ვიდრე ამჟამად (წაიკითხეთ შუმერული - "მეფეთა სია"). ინდურ მითოსში ნათქვამია რომ პირველი ადამიანები ფლობდნენ ბუნების ძალთა მართვის უნარებს და მათი სიცოცხლის ხანგრძლივობა იყო 100 000 წელი. შუმერულ მითოსში საერთოდ მითითებულია რომ პირველი კაცი და ქალი - ალულიმი და ჰუვა საერთოდ 392 000 წელი ცოცხლობდნენ (!). ამ საკითხს იკვლევდა აგრეთვე რუსი ამერიკელი მეცნიერი ზაქარია სიტჩინი. ამ საკითხთან დაკავშირებით დიდი აღმოჩენა გააკეთა საბჭოთა მეცნიერმა ივან ფილიმონენკომ, მან დაადგინა, რომ ბიოლოგიურ არსებათა სხეულებში და ნიადაგში გაბნეულია რადიაქტიული იზოტოპი კალიუმ 40, რომელიც იწვევს უჯრედების დეგენერაციას ანუ დაბერებას!! ეს იზოტოპი გენუმში აჩენს სიკვდილის და სიბერის გენს! ფილიმონენკომ ჩაატარა კვლევა, მისი კვლევის თანახმად ადამიანის სიცოცხლის ხანგრძლივობა დამოკიდებულია კალიუმ 40 რაოდენობაზე სხეულში (!): თუ 245 გრამი გაქვს სხეულში იცხოვრებ 61 წელი და 7 თვე, თუ 14 გრამი - იცხოვრებ 1000 წელი, თუ 1,4 გრამი გაქვს - იცხოვრებ 10756 წელი, ხოლო თუ 0,14 გრამი - სიცოცხლე გაგრძელდება 106750 წელი (!). ყოველივე ამის შემდეგ მიმაჩნია, რომ ტრანსჰუმანისტები არიან აბსოლუტურად სწორნი, როცა ამტკიცებენ, რომ ადამიანი უბრალოდ ვალდებულია გახდეს ზეადამიანი.

აგერ უკვე 2000 წელია მსოფლიოში დომინირებს რეპრესიული ეგოცენტრული მორალი და მისი სახელია - ქრისტიანობა. მის წიაღში უამრავი განშტოებაა, მაგრამ არსი მაინც ერთია - რეპრესიული რეჟიმი და რეპრესიული ფსიქიკის გამოძერწვა. იმას რომ შევეშვათ რომ ნებისმიერი რელიგიური მორალი და დოგმა არის ანტიმეცნიერული პრიმიტივიზმი, თავად ის იდეა რასაც ამტკიცებენ ჯვაროსანი მორალისტები არის ენიგმატური პარადოქსი. რა იდეა? რა და თავისუფალი ნების კონცეპტი, რომელიც სრულ წინააღმდეგობაში მოდის ე.წ. "ღმერთის" ნებასთან. რატომ? მოდით გავიაზროთ: "ღმერთმა" შექმნა ადამიანი ხომ? დიახ. "ღმერთმა" ადამიანს მისცა თავისუფალი ნება, ხომ? დიახ. მერე ადამიანმა შეჭამა "აკრძალული ვაშლი", რომელმაც მისცა რაციონალისტური ცოდნა, კარგის და ცუდის გარჩევის უნარი, ასეა? დიახ. შემდეგ "ღმერთმა" დასაჯა ადამიანები "აკრძალული" ვაშლის შეჭმის გამო და კინწისკვრით ისროლა ედემიდან ხომ? დიახ. შემდეგ, დედამიწაზე ჩამოვიდნენ ანგელოზები, რომლებმაც უარყვეს ზეცა და ინდომეს მიწიერი სიყვარული ადამიანურ ასულებთან (ენოქის და სემიაზას აპოკრიფული წიგნების მიხედვით), ასეა? დიახ. ადამიანებმა დაიწყეს საკუთარ ჭკუაზე ცხოვრება და სიამტკბილობა, ასეა? დიახ. "ღმერთს" ეს "არ მოეწონა" და დატბორა დედამიწა, ყველა დაიხრჩო გარდა იმ ადამიანისა და მისი ოჯახისა, რომლის სახელიც იყო ნოე და რომელიც იყო ერთადერთი ადამიანი, რომელიც ცხოვრობდა არა ისე როგორც სურდა თავად არამედ ისე როგორც ეს "უფალს" უნდოდა, ასეა? დიახ. შემდეგ თავისუფალი ნების მქონე ადამიანებმა გადაწყვიტეს დიდი კოშკის და ქალაქის აშენება, ასეა? დიახ. და "უფალმა" ეს რომ დაინახა "გაბრაზდა" და არათუ დაანგრია ყველაფერი რასაც ისინი აშენებდნენ არამედ ენები აურია და მიმოფანტა დედამიწაზე, ასეა? დიახ. შემდეგ იყო ორი ქალაქი, რომელშიც ცხოვრობდა ძალიან "გარყვნილი და გაფუჭებული" ხალხი, რომლებიც ცხოვრობდნენ თავისუფლად, ასეა? დიახ. "უფალს ეს "არ მოეწონა" და ცეცხლით მოსპო ქალაქები, გადარჩნენ მხოლოდ ის ადამიანები, რომლებიც ცხოვრობდნენ არა თავისუფლად, არამედ ისე როგორც სურდა "უფალს", ასეა? ნუ... დიახ. შემდეგ "ჭეშმარიტი რწმენის ხალხი" საუკუნეების მანძილზე ძალადობრივად ავრცელებდნენ "ჭეშმარიტ რწმენას" და ხოცავდნენ ყველას ვინც მათ არ ემონებოდა, ასეა? ნუ... დიახ, ასეა. ყველა ადამიანი ვინც კი არ იცხოვრებს ისე როგორც სურს "უფალს" სიკვდილის შემდეგ სამუდამოდ ჯოჯოხეთში მოხვდება და დაიტანჯება, ასეა?? ჰმმმ... დიახ, ეს მართლაც ასეა. აქ მე მიჩნდება სავსებით ლეგიტიმური და გონივრული კითხვა მორწმუნე ქრისტიანთა მისამართით: უკაცრავად, მაგრამ გააფრინეთ სულ?! სად ხედავთ აქ "თავისუფალ ნებას" ჰა??! ანუ თქვენ გინდათ მითხრათ, რომ "უფალმა" მე მომცა თავისუფლება ("თავისუფალი ნება") და შემიძლია რაც მსურს ის ვაკეთო და ვიცხოვრო ჩემ ჭკუაზე... მაგრამ თუ იმას არ გავაკეთებ, რაც უნდა ზეციურ მამიკოს, სიკვდილის მერე წავალ სამარადისო სატანჯველში? ჰმ, უკაცრავად მაგრამ საღ ჭკუაზე ბრძანდებით? თამაშობთ გონებასუსტს თუ მართლაც ხართ გონებასუსტი? რანაირად არსებობს საერთოდ თავისუფალი ნება, თუ ის არ არსებობს? ხვდებით? საუკუნეების მანძილზე მორწმუნე ჯვაროსნები (ვგულისხმობ ქრისტიანებს) ავრცელებენ თავიანთ მორალს ცეცხლითა და მახვილით, არა? კი, ეს ასეა! დღემდე ასეა! ოცდამეერთე საუკუნეშიც კი ქრისტიანები ძალას არ იშურებენ რომ მოსპონ ყველა ვინც მათ მორალს არ იზიარებს, საუკუნეთა მანძილზე "უფალი" ფიზიკურად ანადგურებდა ყველას ვინც მას არ ემონებოდა (წაიკითხეთ ბიბლია!) და ზოგიერთებს კიდევ ჰყოფნით თავხედობა და ლაპარაკობენ იმაზე, რომ "ღმერთი" სიყვარულია?! მოიცათ! ზეციურმა მამიკომ შექმნა ხალხი, მისცა ნება თავისუფალი, მერე არ მოეწონა მათი თავისუფალი ცხოვრება და ყველა დატბორა და დაახრჩო იმის გარდა ვინც სხვებისგან განსხვავებით იყო მისი ერთგული მონა? ჰა?! და ეს "სწამთ" მილიონებს?! ნუ მგონი გასაგებია თუ რა არსებაა ეს "ღმერთი", რომელსაც ცნობილმა ბრიტანელმა ათეისტმა ბიოლოგმა - რიჩარდ დოკინსმა უწოდა: "განდიდების მანიით შეპყრობილი სადომაზოხისტი, ახირებული და ღვარძლიანი მოძალადე". მე მოვრჩი საუბარს, დასკვნები თვითონ გააკეთეთ.

კაცობრიობა ძალზედ უცნაური სოციალური სისტემაა. აგერ უკვე 12 000 წელია რაც ჩვენ ადამიანები დაკავებულნი ვართ ერთმანეთის სიცოცხლის მოშხამვით. იცით რატომ არის მსოფლიოში ამდენი კონფლიქტი და სევდა? იმიტომ რომ ჩვენ ადამიანებს დაგვავიწყდა ჩვენი ყველაზე მთავარი ნიჭი მომადლებული სამყაროს სულის მიერ, ნიჭი რომელიც ჩვენს არსებაში მუდამ იყო და რომელიც თითქმის არასოდეს გამოგვიყენებია. რას ვგულისხმობ? ოკეი, ვიტყვი: ის ნიჭი რომელზეც ვსაუბრობ არის - იცოდე შენი პიროვნული თავისუფლების ე.ი. შენი ფიზიკური და ფსიქიკური არსების საზღვრები, დაეტიო შენ ტყავში. ცოტამ თუ იცის რომ ე.წ. "მორალი" და "ზნეობა" არსებობს მხოლოდ შენი თვითდისციპლინისთვის და არ გაბედო და არც კი შეეცადო ამ შენი "მორალის" სხვებზე გავრცელება ე.ი. სხვისთვის "ცხვირში შეტენვა". იცით რა არის ჩვენი პრობლემა? ჩვენ არ ვიცით საკუთარი საზღვრები! და ის, რომ ყველას თავისი "სიმართლე" აქვს! მორალი და ზნეობა არის ს უ ბ ი ე ქ ტ უ რ ი და რ ე ლ ა ტ ი ვ ი ს ტ უ რ ი. ზოგიერთები ამბობენ, რომ არსებობს "საზოგადოებრივი ზნეობრივი ნორმები" რომლებიც უნდა დავიცვათ და რომ მაგ. ლგბტ ორიენტაცია, ინცესტი, ინცუხტი და პოლიგამია, ასევე ქორწინებამდე სექსი და ა.შ. არის ცოდვა და დანაშაული და ბევრ ქვეყანაში ეს მართლაც ისჯება (?!...) იცით რა?? მეცხრამეტე და მეოცე საუკუნეებში დედამიწაზე ცხოვრობდნენ დიადი მოაზროვნეები: კარლ მარქსი, პიერ პრუდონი, ზიგმუნდ ფროიდი, ვილჰელმ რაიხი, ლევ ტროცკი, ფრიდრიხ ნიცშე და მრავალი სხვა, რომლებმაც სათავე დაუდეს სოციალურ რევოლუციას; შექმნეს ფსიქოანალიზი, სექსუალური რევოლუცია, სოციალიზმი, ლიბერალიზმი, ანარქიზმი და ნიჰილიზმი. ჩემი ფსევდონიმი ამ საიტზე ასეთია: "ლიბერტარიანელი ნიჰილისტი", იცით რატომ? იმიტომ რომ ლიბერტინიზმი და ნიჰილიზმი, ნიცშეს ნიჰილიზმი გვეუბნება ძალიან მარტივ რამეს, იცით რას?? იმას, რომ არავითარი მორალი და ზნეობა არ არსებობს! არ არსებობს არც სიკეთე და არც ბოროტება, არც "სწორი" და არც "არასწორი", არც სიმართლე და არც ტყუილი, არ არსებობს არავითარი ცოდვა ან მადლი! ყველაფერი ეს ილუზიაა! ნიცშემ თქვა თავის ნაშრომებში: ის რაც სიყვარულის სახელით კეთდება, სიკეთისა და ბოროტების მიღმა იმყოფება, ტრადიციული რელიგიური მორალი არის ილუზია, შექმნილი რეპრესიული ეგოისტების მიერ, რომელიც ხელს უშლის ადამიანს გარდაისახოს ზეადამიანად, ადამიანი არის ხიდი გადებული ცხოველსა და ზეადამიანს შორის რომელიც არის იდეალისტური ზნეობის მონა მონური ფსიქოლოგიით, განსხვავებით მისგან ზეკაცი არ ცნობს არავითარ მორალს და ქმნის საკუთარ ფასეულობებს, ის არაა მოძალადე, მაგრამ ის ცხოვრობს ისე როგორც სურს თავად და არა ისე როგორც სურთ სხვებს, ის არ ითვალისწინებს "საზოგადოებრივ აზრს" და დაკავებულია საკუთარი ეგოისტური სურვილების დაკმაყოფილებით. ზეკაცს სურს ძალაუფლება, რომლისკენაც ის ილტვის, ზეკაცი არის თვითკმარი მონოლითი. როგორც ამერიკელი კომიკოსი ათეისტი ბილ მარი ამბობს: კონსერვატორები 24 საათი დღეღამეში დაკავებულნი არიან სექსის დემონიზაციით, გაჩაღებულია საშინელი კამპანია სექსის წინააღმდეგ. მე ვაღიარებ მხოლოდ ორ კანონს, რომელიც შეიძლება მივიღოთ როგორც უნივერსალური იდეალი, ესენია: 1) ზიანს ნუ მიაყენებ ნურავის, ფიზიკურს, ფსიქიკურს და სულიერს ანუ არავის არ დაესხა თავს არასოდეს! იცოდე შენი საზღვრები! ამოიძირკვე გონებიდან რეპრესიული მორალისტური ეგოიზმი და სადიზმი! და 2) სიამოვნება მიიღე ცხოვრებისგან, დატკბი სიცოცხლით, უპირველეს ყოვლისა სექსუალურ პლანში, ოღონდ ისე, რომ არ დაარღვიო პირველი კანონი! აი! სულ ეს არის ჩემი მორალი! და კიდევ მე ვარ ამორალური ნაგავი, როგორც ამას ზოგიერთები ხშირად მეუბნებიან?? ლიბერტარიანელი ნიჰილისტი არაა მოძალადე! სამყაროში რამდენი ადამიანიც არსებობს, იმდენივე სიმართლე და ზნეობა არსებობს ზუსტად! ნუ გგონიათ რომ არსებობს თუნდაც ორი ადამიანი მაინც მთელ სამყაროში, რომლებსაც ექნებათ აბსოლუტურად იდენტური მორალი და სურვილები! მსოფლიოში არის უამრავი პოლიტიკური პარტია, რელიგია, ეთნოსი, ტომი, პროფესია, სუბკულტურები და ა.შ. თვით ერთი კონკრეტული პარტიის ან რელიგიის წიაღშიც კი არ მოიძებნება ორი ადამიანიც კი რომელთაც აბსოლუტურად იდენტური მორალი და იდეალები ექნებათ. ჩვენ არ ვიცით რა არის მორალი! ჩვენ არ ვიცით რა არის ბოროტება! ჩვენ არც ის ვიცით რა არის სწორი და არასწორი! ჩვენ უბრალოდ გვგონია რომ ვიცით!! სწორედ ამაშია ჩვენი პრობლემა! ადამიანები არიან ეგოისტები, რომელთაგან თითოეულს აქვს საკუთარი წარმოდგენა მორალზე! ჩვენ ვართ უკიდურესად სუბიექტური ბიოლოგიური არსებები ბიოლოგიური სურვილებით, რომლებსაც გვგონია რომ სხვაზე უკეთესი ვართ. კანონები და მორალი საუკუნეთა მანძილზე, სხვადასხვა ეპოქებში განსხვავდებოდა ერთმანეთისგან. დღესაც კი მსოფლიოში არაა ერთობა! არის ქვეყნები სადაც ინცესტი კანონით არ იკრძალება და არის ისეთებიც სადაც სასტიკად ისჯება. არის ქვეყნები სადაც ლგბტ სიყვარული ლეგალურია და ისეთებიც სადაც გეებს და ლესბოსელებს და ა.შ. სიკვდილით სჯიან. არიან სახელმწიფოები სადაც პოლიგამია არის კანონიერი და ისეთებიც სადაც ისჯება კანონით. და სადაა აქ უნივერსალური მორალური ჭეშმარიტება? ჰა??... არსად... პირადად მე მიმაჩნია რომ სექსუალური ურთიერთობების რეგლამენტირება ბრიყვული წამოწყებაა. როგორც ზემოთ ავღნიშნე არის მხოლოდ ორი უნივერსალური კანონი რადგან ტკივილი და სიამოვნება ერთადერთია რაც ყველას აერთიანებს. 1) ზიანს ნუ მიაყენებ და 2) მიიღე სიამოვნება (ისე რომ ზიანი არ მიაყენო). თუ და-ძმას, ორ ლესბოსელს, ორ გეის ან ორ ქალს და ერთ კაცს ერთმანეთი უყვართ და ამის გამო განიცდიან რეპრესიულ ზეგავლენას სოციუმის მხრიდან, იცით რა მინდათ გითხრათ?? ეს არის სრული აბსურდი! აბსურდია როცა "არატრადიციული სექსუალური გემოვნების" გამო სოციუმის მორალისტი წევრები ივიწყებენ ჩემს მიერ ნახსენებ ორ ფუნდამენტურ კანონს, რომელიც დაფუძნებულია საკუთარი საზღვრების ცოდნაზე და ცდილობენ გაანადგურონ დევიანტები, "ზნეობის მტრები"... თითოეულ ადამიანს აქვს უფლება იცხოვროს საკუთარ ჭკუაზე. თითოეულ ადამიანს აქვს ვალდებულება იცოდეს საკუთარი საზღვრები. თითოეულმა ადამიანმა უნდა იცოდეს, რომ სხვას საკუთარი მორალი თავზე არ უნდა მოახვიო!!!!... უცნაურია გეზიზღებოდეს სხვა ადამიანი მისი ცხოვრების სტილის გამო, თუ ის ორ ფუნდამენტურ კანონს არ არღვევს. ყველა და ყველაფერი სუბიექტურია. ობიექტური სამყაროში არავინ და არაფერია. იცოდეთ ეს. ლიბერალებიც ვერ ხვდებიან ამას. ლიბერალებს ჰგონიათ რომ ყველა ადამიანს აქვს ბუნებრივი უფლებები, მაგრამ იცით რა?? კი ეს ასეა, მაგრამ მხოლოდ ლიბერალურ სოციუმში. პრობლემა იმაშია, რომ ადამიანის უფლებანი პირდაპირ არის დამოკიდებული იმაზე თუ რა ტიპის სოციუმში ცხოვრობს კონკრეტული ინდივიდი, მაგალითისათვის, განსხვავებით სიტყვაზე ჰოლანდიელი ადამიანისგან, საუდის არაბს თავში აზრად არ მოუვა ის იდეა, რომ ქალი კაცის თანასწორია და რომ "ერეტიკოსების" სიკვდილით დასჯა არ შეიძლება რადგან ეს არის ზიანი მიყენება ანუ არაჰუმანური ქმედება. მე ვარ ლიბერალი და ნიჰილისტი, მაგრამ მე მშვენივრად ვიცი თუ რა არის სოციო-პოლიტიკური ფაქტორი. ბოლოს მსურს ვთქვა: არ არსებობს არავითარი საზოგადოება, არის მხოლოდ ინდივიდი, რომელიც ვალდებულია იცოდეს საკუთარი საზღვრები. რეპრესიული მორალი ბადებს მხოლოდ რეპრესიულ რეჟიმს და რეპრესიულ ფსიქიკას. დაიმახსოვრეთ! თქვენ გგონიათ რომ იცით რა არის ზნეობა! თქვენ ეს არ იცით! მხოლოდ ფიზიკური ან ფსიქიკური ძალადობა არის დანაშაული, სხვა არაფერი. პირადად მე ვერ ვხედავ ვერავითარ მიზეზს ჭკუას ვასწავლო ინცესტურ კავშირში მყოფ ადამიანებს ან ლგბტ-ებს ან საერთოდ ვინმე სხვას. მე არავისი პირადი ცხოვრება არ მაინტერესებს, ჩემთვის მთავარია მხოლოდ - მშვიდობა.