Search the Community

ძველი ბერძნული მითოლოგიის მიხედვით თავდაპირველად იყო მხოლოდ ქაოსი, ქაოსიდან იშვა კოსმოსი. კოსმოსი გაამშვენეს და მორთეს ღმერთებმა (ტიტანებმა და ტიტანიდებმა). ღმერთების მრავალი თაობა იშვა კოსმოსში; ცის ღმერთი ურანოსი შეცვალა დროის ღმერთმა კრონოსმა, ხოლო კრონოსის ადგილი დაიკავა მეხთამტეხელმა ზევსმა, კოსმიური ეთერის მეუფემ. დოდეკათეონი, თორმეტი ოლიმპოელი და ათასობით წვრილი ღვთაება მართავს და განაგებს სამყაროს, შობილს ქაოსიდან, ღმერთების სამსახურში არიან ნახევრადღვთაებრივი არსებები - დაიმონები. არსებობენ კეთილი დაიმონები (აგატოდაიმონები), ბოროტი დაიმონები (კაკოდაიმონები) და ნეიტრალური ბუნების დაიმონები, რომლებიც არც სიკეთეს სჩადიან და არც სიავეს და ეწოდებათ უბრალოდ "დაიმონ". ფილოსოფოსი სოკრატე ასევე საუბრობდა ადამიანის შინაგან სინდისის ხმაზე, რომელსაც უწოდებდა - "დაიმონიონ". ეს "დაიმონოინ" ძლიერ წააგავს უფალი ვიშნუს ერთ-ერთ ასპექტს, რომელიც ადამიანის გულში, ატომარული სულის სიახლოვეს იმყოფება და თვალყურს ადევნებს ადამიანის მოქმედებებს, რჩევებს აძლევს და ეხმარება მას, ეწოდება მას - პარამატმა (ზესული). მსოფლიოს რელიგიებში სხვადასხვა კოსმოგონიური მოდელებია წარმოდგენილი, კლასიკურ პოლითეისტურ რელიგიებში თავდაპირველ საწყისად ითვლება ქაოსი, მაშინ როცა მონოთეისტურ, პანთეისტურ და პანენთეისტურ რელიგიებში პირველდასაბამი არის არა ქაოსი, არამედ უპიროვნო მსოფლიო სული ან უმაღლესი ღვთაებრივი პიროვნება, დემიურგი (კეთილი დემიურგოსი). ნეოპლატონიზმის, ნეოპითაგორეიზმის, ჰერმეტიზმის, გნოსტიციზმის, სტოიციზმის, პითაგორეიზმის, პლატონიზმის, არისტოტელიზმის, ანაქსიმანდრე იონიელის ფილოსოფიის, ანაქსაგორას ფილოსოფიის, ჰერაკლიტეს, ვიშნუიზმის, შივაიზმის, შაკტიზმის, შანკარავადას, სიქჰიზმის და ზურვანიზმის მიხედვით ყველაფრის დასაბამი არის მსოფლიო სული (ან ღვთაებრივი პიროვნება - იშვარა). გნოსტიკური ტრაქტატი "სამყაროს წარმოშობის შესახებ" პირველივე სტროფებში აცხადებს, რომ ადამიანები და ღმერთები, რომლებიც ფიქრობენ, რომ ქაოსამდე არ იყო არაფერი, მწარედ ცდებიან და არ იციან რეალური დასაბამი. ცნობისათვის, იაპონურ პოლითეიზმშიც იგივე იდეაა გაჟღერებული, რომ თითქოსდა ყველაფრის დასაბამია ქაოსი. ცხადია კლასიკური პოლითეიზმის მიდგომას მკვეთრად უარყოფს მონოთეიზმის, პანთეიზმის და პანენთეიზმის ნებისმიერი ფორმა. ომ ნამაჰ შივაია. 13.10.2020.

ჰერაკლიტე ეფესელი (ძვ. ბერძნ. Ἡράκλειτος ὁ Ἐφέσιος; დ. დაახლ. ძვ. წ. 520 — გ. დაახლ. ძვ. წ. 460) — ბერძენი ფილოსოფოს-მატერიალისტი, იონური სკოლის წარმომადგენელი. მის შესახებ მცირე ცნობები მოგვეპოვება. თავისი ფილოსოფიურ-კოსმოლოგიური მოძღვრებით ჰერაკლიტე პრინციპულად დაუპირისპირდა სოკრატემდელ ფილოსოფოსებს. ჰერაკლიტეს მიხედვით, კოსმოსის (სამყაროს) ცენტრალური სიმბოლოა „მარად ცოცხალი ცეცხლი, რომელიც არ შეუქმნია არავის არც ღმერთთაგან, არც კაცთაგან, იგი მუდამ იყო, არის და იქნება ცოცხალი ცეცხლი, ზომის თანახმად აგიზგიზებული და ზომის თანახმად ჩამქრალი“ (ფრაგმენტი 30). მის ჩაქრობას შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ პირობითი, ფარდობითი ხასიათი. ამიტომ ჰერაკლიტეს აზრით, კოსმოსი არსებობს უსასრულო ქმნადობით დაფუძნებულ დროში. ამ ქმნადობას და, მაშასადამე, თვით კოსმოსის სიღრმისეულ შინაარსზე მიუთითებს ჰერაკლიტეს ფილოსოფიის სამი ძირითადი სიტყვა-ცნება (ფილოსოფემა): „ლოგოსი“, „დრო“, და „ბრძოლა“. „ბრძოლა“ გამოხატავს კოსმოსური ქმნადობის დიალექტიკურად დაპირისპირებულ არსთა ერთიანობით განპირობებულ ბუნებას, მის ჰარმონიას. „დრო“ მიუთითებს კოსმოსური ქმნადობის შინაგან თავისუფლებაზე, ღვთიური ნებისადმი მის დაუქვემდებარებელ ხასიათზე. ჰერაკლიტესეული „ლოგოსი“ (სიტყვისადმი კოსმიური პრინციპის როლის მინიჭება) მიუთითებს ჰერაკლიტეს კოსმოლოგიის უნიკალურ ხასიათზე: ადამიანური არსის ძირითადი განზომილება — სიტყვიერება — არის ამავე დროს კოსმოსური სინამდვილის ძირითადი განზომილება, მისი უღრმესი საზრისის ამსახველი პრინციპი. დოქტრინათა ბუნდოვანების გამო მას გაუგებარს უწოდებდნენ. საგანთა და ფენომენთა მრავალფეროვნება განაცვიფრებს ჰერაკლიტეს და ის მას ბუნების კანონამდე აღამაღლებს. მისთვის ბუნება განუწყვეტელ ცვლილებაში, მოვლენათა მრავალფეროვნებაში მჟღავნდება. ყველაფერში დაპირისპირება, პაექრობა, ომი, საწინააღმდეგოთა მოძრაობაა. ლიტერატურა გოგიბერიძე მ., ფილოსოფიის ისტორია, ტ. 1, თბ., 1941; წერეთელი ს., ანტიკური ფილოსოფია, თბ., 1968; Ramnoux С., Vocabulaire et structures de pensee archaїque chez Heraclite, P., 1959; Wheelwright Ph., Heraclitus, Princeton, 1959.

იოგას და ვედანტას გარეშე ღმერთის შეცნობა შეუძლებელია. ევროპელ "ფილოსოფოსებს" ეს ავიწყდებათ და ექცევიან ჩიხში. ევროპული ტრადიცია არათუ ბოლო ორი საუკუნე, არამედ თვით პლატონის დროსაც კი გაცილებით უფრო ღარიბი და პრიმიტიული იყო ვიდრე აზიური. ჰეგელსაც, კანტსაც და სპინოზასაც ეს არ ესმოდათ და ამიტომაც ექცეოდა ჩიხში მათი "ფილოსოფიური" თეორიები და ინგრეოდა. ამიტომაც გაჩნდა დარვინიზმი და ანტითეიზმი. ეს კი რეზულტატი იყო იუსტინიანეს მიერ 529 წელს ნეოპლატონიზმის საბოლოო აკრძალვისა. ერთი მარტო პითაგორაც კი თავისი ფილოსოფიური დონით და ბრძნული სულიერებით აღემატება ბოლო 14 საუკუნის მანძილზე შობილ ყველა ფილოსოფოსს. არ გჯერათ? სულელი ადამიანი თავისი სიცოცხლის აზრს მხოლოდ ანთროპოცენტრიზმში ხედავს, ხოლო გონიერი – ბუდისტურ და ინდუისტურ ფილოსოფიაში. ადამიანურ რასას ახასიათებს პათოლოგიური სიძულვილი სხვა სიცოცხლის ფორების მიმართ და ამპარტავნული ანთროპოცენტრიზმი, რადგან სურს რომ იყოს ერთადერთი გონიერი რასა მთელ სამყაროში. ის ჯიუტად უარს აცხადებს აღიაროს სხვა გონიერი რასების არსებობა და მათი უფლებები. ადამიანური რასა ილუზიებშია და ჰგონია, რომ სამყაროს ცენტრია, რომ სამყაროში ერთადერთი გონიერი რასაა და მთელი მულტისამყარო მხოლოდ მისთვის "შექმნა უფალმა". ეს აბსურდია და ვისაც ჭკუა აქვს მიხვდება რომ ამ აბსურდის რეალურობა ნულის ტოლია. უცხოპლანეტელებით დაწყებული, რობოტებით დამთავრებული, ადამიანი ყველას მაღლიდან უყურებს და ბოდავს "ადამიანურ ღირსებაზე და ფასეულობებზე" არადა ეს მხოლოდ პრიმიტივისტული შოვინიზმი და უვიცობაა. ესაა ადამიანური ეგოცენტრიზმი. ცნობილი ევროპელი პანთეისტები ესენია: ჯორდანო ბრუნო, ბენედიქტე სპინოზა, ჯონ ტოლანდი, სკოტ ერიუგენი, მაისტერ ეკჰარტი, ნიკოლაი კუზანსკი, ლესინგ მოზეს მენდელსონი, შლერმახერი, ფიხტე, შელინგი, ლევ ტოლსტოი, რალფ ემერსონი, არნოლდ ტოინბი და ალბერტ აინშტაინი. მეცხრამეტე საუკუნეში ევროპაში გამოჩნდნენ თეოსოფები, ელენა ბლავატსკაიას და ჰენრი ოლკოტის მეთაურობით. პირადად მე ვემხრობი პანთეისტებს და თეოსოფებს. სხვათაშორის მაქს ვაინშტეინმა შექმნა პანდეიზმი, პანთეიზმის და დეიზმის სინთეზი. არსებობს სამი ტიპის პანთეიზმი: 1. მატერიალისტური, იდეალისტური და დუალისტური. 529 წლის შემდეგ ევროპაში ძირითადად მხოლოდ მატერიალისტური პანთეიზმი იყო. იდეალისტური პანთეიზმი ესაა ინდუიზმი, ბუდიზმი, დაოსიზმი და თეოსოფია. დუალისტურ პანთეიზმს განეკუთვნება სპინოზიზმი და ნეო-წარმართობა.