Search the Community

თორმეტი ოლიმპოელი ასევე ცნობილი სახელით დოდეკათეონი (ბერძ. ΔωΔεκάθεον < ΔωΔεκα, დოდეკა, „თორმეტი“ + θεον, თეონი, „ღმერთი“) — ძველ საბერძნეთში ბერძნული პანთეონის მთავარი ღმერთები, რომლებიც ოლიმპოს მთაზე ბინადრობდნენ: ზევსი, ჰერა, ჰერმესი, ჰეფესტოსი, აფროდიტე, ათენა, აპოლონი, არტემიდა, დემეტრა და ჰესტია, პოსეიდონი, არესი. ჰერაკლე, ჰადესი, დიონისე, პერსეფონე და ჰებე სხვა მნიშვნელოვანი ღმერთები და ქალღმერთებია, ხოლო ჰერაკლე კი გმირი. პერსეფონემ წელიწადის სამ თვეს მიწისქვეშეთის საუფლოში ატარებდა (რის გამოც ზამთარში ბუნება იძარცვებოდა), ხოლო დანარჩენ ცხრა თვის ოლიმპოს მთაზე გატარების უფლება ჰქონდა. ამ დროს, ის დედამის — დემეტრას გვერდით იყო, რომელიც შვილის არყოფნის დროს გლოვობდა და და ოლიმპოელებისგან განცალკევებით ცხოვრობდა. მართალია, ჰადესი ერთ-ერთი მთავარი ღვთაება იყო ბერძნულ პანთეონში, მაგრამ ვინაიდან ის მიწისქვეშეთს განაგებდა, ოლიმპოელებთან დაძაბული ურთიერთობა ჰქონდა. თორმეტმა ოლიმპიელმა მას შემდეგ მოიპოვა უპირატესობა, რაც ზევსმა თავის და-ძმასთან ერთად, ტიტანები ბრძოლაში დაამარცხა; ზევსი, ჰერა, პოსეიდონი, დემეტრა, ჰადესი და ჰესტია და-ძმა იყვნენ. დოდეკათეონის დანარჩენი წევრები ზევსის შვილებად ითვლებიან, რომელთაც სხვადასხვა დედა ჰყავდათ. ამ მხრივ, გამონაკლისია ათენა, რომელიც სხვადასხვა ვერსიის თანახმად, მხოლოდ ზევსისგან იშვა და აფროდიტე, რომელიც კრონოსის მოჭრილი ფალოსისგან იშვა, რომელიც ტიტანებთან შერკინების დროს, ზევსმა ზღვაში გადააგდო. ამას გარდა, ზოგიერთი ვერსიის თანახმად, ჰეფესტოსი ჰერას შვილია - ჰერამ შური იძია ზევსზე, რადგან მან თავისით დაბადა ათენა. პირველი თაობა (კრონიდები) ზევსი. ზეცის მბრძანებელი. ჰერა. ზეცის ქალღმერთი. პოსეიდონი. წყლის ღმერთი. ჰადესი. მიწისქვეშეთის მბრძანებელი. დემეტრა. ნაყოფიერების ქალღმერთი. ჰესტია. კერიის ქალღმერთი. მეორე თაობა ჰერმესი, ზეციური შიკრიკი; მძარცველების და მატყუარების ღმერთი. ჰეფესტოსი. მჭედლოების ღმერთი. არესი, ომის ღმერთი. აფროდიტე სიყვარულის ქალღმერთი. ათენა. მებრძოლთა, წარმოების და გონიერების ქალღმერთი. აპოლონი, წინასწარმეტყველების და მუსიკის ღმერთი. მუზების წინამძღოლი. არტემიდა, ნადირობის და ბუნების ქალღმერთი. პერსეფონე. გაზაფხულის და სიკვდილის ქალღმერთი. დიონისე, ლხინისა და ვაზის ღმერთი. ჰებე. ოლიმპოს მერიქიფე; სიყმაწვილის ქალღმერთი. ოლიმპოელთა ახლობლები დიონა აფროდიტეს დედა და ზევსის საყვარელი. ეროსი სიყვარულის განსეულება. განიმედე ზეცის მერიქიფე. ჰელიოსი მზის განსხეულება. სელენე მთვარის განსხეულება. ეოსი მზის ჩასვლის განსხეულება. ჰერაკლე უძლეველი გმირი. ჰორები ოლიმპოს მცველები. ბია სისასტიკის განსხეულება. კრატოსი ძალაუფლების განსხეულება. ეილითია, მშობიარობის ქალღმერთი, ზევსისა და ჰერას შვილი. ლეტო, ტიტანის ასული, აპოლონის და არტემიდას დედა. მუზები, ხელოვნების და მეცნიერების ცხრა მფარველი ქალღმერთი. ნემესისი შურისძიების ქალღმერთი. ნიკე გამარჯვების ქალღმერთი. პეანოსი მკურნალი ღმერთი. ზელოსი სიბეჯითის განსხეულება. შენიშვნა: თანამედროვეობაში, აპოლონი ხშირად გაიგივებულია მზესთან, თუმცა ძველბერძნულ პოეზიაში მზის ღმერთად თითქმის ყოველთვის ჰელიოსია დასახელებული. თანამედროვეობაში, არტემიდა ხშირად გაიგივებულია მთვარესთან, თუმცა ბერძნულ ლიტერატურაში სელენე თითქმის ყოველთვის მთვარის ქალღმერთად მოიხსენიება. http://sschool8.narod.ru/75_Herakl/7807wod.jpg

ინდო-ბერძნული სამეფო — სახელმწიფო ჩრდილოეთ ინდოეთში, ძვ.წ.180 – ძვ.წ. 10 წ.წ., მართავდნენ ევტიდემის დინასტიის გამგრძელებელი ბერძენი მეფეები. ინდო–ბერძნული სამეფო წარმოიქმნა როგორც ბერძნულ–ბაქტრიული სამეფოს გაფართოება. ძვ. წ. 180 წ. ჩდილოეთ ინდოეთში შეიჭრა დემეტრიოს I. ეს მოხდა მას შემდეგ, რაც მაურიების დინასტია ტახტიდან ჩამოაგდო პუშიამიტრა შუნგამ – შუნგას დინასტიის დამარსებელმა. (ძვ.წ.185-78 წ.წ.). ბერძნებმა მიაღწიეს თვით დედაქალაქ პატალიპუტრამდე აღმოსავლეთ ინდოეთში (თანამედროვე ქალაქი პატნა) სტრაბონი წერდა : " ისინი ვინც მოვიდნენ ალექსანდრესთან ერთად მიაღწიეს განგამდე და პატალიპუტრამდე. ინდური ხელნაწეები, ასევე, მეტყველებენ ქალაქების – მატჰურა, პანჩალა, საკეტა, პატალიპუტრა – ბერძნულ შეტევებზე. ამის შესახებ წერდა დაახლოებით ძვ.წ. 150 წ. პატანჯალი. სამხრეთით ბერძნებმა დაიკავეს სინდჰისა და გუჯარათის ოლქები. აგრეთვე ბარიგაზას (ბჰარუჩის) სტრატეგიული ნავსადგური, რის შესახებაც გვიამბობენ სტრაბონი და სხვა ავტორები. ამას ადასტურებს აპოლოდოტ I–ის მონეტები. უფრო სარწმუნოა, რომ პენჯაბიდან აღმოსავლეთით მდებარე პროვინციების დაპყრობა მოგვიანებით მომხდარიყო მეფე მენანდრე მიერ მე–2 საუკუნის მეორე ნახევარში. თანამედროვე პაკისტანის ჩრდილო–დასავლეთ ნაწილში მდებარე ქალაქი სირკაპი აგებული იყო მეფე დემეტრიოს I ბაქტრიელი–ის მიერ. ქალაქი აგებულია ბერძნული ქალაქთმშენებლობის სტანდარტების სრული დაცვით. ნაპოვნია არაერთი ბერძნული კულტურის ნიმუში. კერძოდ, ბერძენ–ბაქტრიელ მეფეთა მონეტები, რომლებზეც გამოსახულია ბერძნული მოთოლოგიური სცენები. პირველი ლაშქრობა დასრულდა ძვ.წ. 175 წლისათვის. ამ დროს ბაქტრიაში ევკრატიდმა მოახდინა ტახტის უზურპაცია, ხელისუფლებას ჩამოაშორა ევტიდემის დინასტია და დაიკავა მისი ტერიტორიები მდინარე ინდამდე. ეს მოხდა ძვ.წ. 170–150 წ.წ. შორის. წყაროები გვაუწყებენ განხეთქილებას ბერძენთა შორის და მკაცრი სამოქალაქო ომის მოლოდინს. ევკრატიდეს მოძრაობა შეჩერებულ იქნა მენანდრეს მიერ, რომელიც დაეყრდნო ინდოელთა ძალას და ზედიზედ რამდენიმე გამარჯვა ბაქტრიაზე, რის შემდეგაც დაიწყო აღმოსავლეთით გაფართოება. მენანდრე შეიძლება ჩაითვალოს ყველაზე წარმატებულ ინდო–ბერძენ მეფედ, რომელმაც ტერიტორიების მაქსიმუმი დაიმორჩილა. მისი მონეტები დიდი რაოდენობით არის გავრცელებული უზარმაზარ ფართობზე. ტერმინი "მენანდრეს მთები" ძვ.წ. I აღნიშნავდა ინდოსტანის უკიდურესი აღმოსავლეთის მთიან ქედებს. მენანდრე მოხსენებულია ბუდისტურ ლიტერატურაში როგორც მეფე მილინდა, რომელიც ეზიარა ბუდიზმს, გახდა არჰატი და მისი წმინდა ნაწილები საგულდაგულოდ ინახება, როგორც ბუდას წმინდა ნაწილები. ძვ.წ. 125 წ. ინდო–ბერძნულ ტერიტორიაზე შეიჭრნენ ბერძებ–ბაქტრიელები ევკრატიდეს ვაჟის, მეფე ჰელიოკლომის მეთაურობით, მაგრამ იმავე დროს იუეჩჟებმა დაიწყეს შემოტევა ბაქტრიაზე ჩრდილო–დასავლეთის მხრიდან და დაიკავეს იგი. დანარჩენი სამეფო ორ ნაწილად გაიყო. ერთ ნაწილზე მეფობდა მეფე მენანდრეს დინასტია, მეორე ნაწილი კი დაიშალა წვრილ სამთავროებად.