სულხან-საბა ორბელიანი (1658-1725)

[მდა]

სულხან-საბა ორბელიანი (1658-1725)

 

http://s45.radikal.ru/i108/0812/ea/fe926c569d75.jpg

 

დიდი ქართველი მწერალი, მეცნიერი, პოლიტიკური მოღვაწე სულხან-საბა ორბელიანი დაიბადა 1658 წელს სოფელ ტანძიაში. აღიზარდა დიდგვაროვან არისტოკრატიულ ოჯახში. მამა, ვახტანგი, ქართლის სამეფოს მდივანბეგი იყო. დედა - თამარი, ზაალ არაგვის ერისთავის ასული. ახლო ურთიერთობა ჰქონდა სამეფო კართან, მეგობრობდა ვახტანგ V-ის ვაჟებთან. თავის სულიერ მოძღვრად თვლიდა გიორგი XI-ს. მიიღო კარგი განათლება და შემდგომ მასვე დაევალა ტახტის მემკვიდრის, ვახტანგ ლევანის ძის (ვახტანგ VI) აღზრდა. 1698 წელს საბას სახელით ბერად აღიკვეცა დავითგარეჯის იოანე ნათლისმცემლის მონასტერში. 1713-16 წლებში დიპლომატიური მისიით იმოგზაურა სხვადასხვა ქვეყნებში, მათ შორის საფრანგეთსა და იტალიაში. პოლიტიკური მოსაზრების გამო მიიღო კათოლიკური აღმსარებლობა. ევროპაში ეწვია ლუ XIV-ს და რომის პაპს კლიმენტი XI-ს, რათა პოლიტიკური და ფინანსური დახმარება ეთხოვა ვახტანგ VI-ის ირანის ტყვეობიდან გამოსახსნელად, თუმცა მისი დიპლომატიური მისია მარცხით დამთავრდა. 1724 წელს ვახტანგ VI-მ რუსეთში გადახვეწა დააპირა. მან წინასწარი მოლაპარაკებისათვის სულხან-საბა გააგზავნა, მაგრამ ხანდაზმულ მწერალს არ დასცალდა უკანასკნელი მისიის აღსრულება - მალევე, 1725 წელს, იგი მოსკოვში გარდაიცვალა. დაკრძალულია ვსესვიატსკოეში.

 

დიდია სულხან-საბას სამეცნიერო-ლიტერატურული ღვაწლი ჩვენი ქვეყნის წინაშე. მას ეკუთვნის ენციკლოპედიური ნაშრომი "სიტყვის კონა" - ქართული ლექსიკონი. ორიგინალურ თხზულებათაგან უმნიშვნელოვანესია იგავ-არაკთა კრებული "სიბრძნე-სიცრუისა", რომელიც გამსჭვალულია ჰუმანიზმით, ადამიანის პირად ღირსებათა პატივისცემით. ნაწარმოებს გასდევს ეროვნული სულისკვეთება, აღადგენს ქართული პროზის დიდ ტრადიციებს.

 

ქართული დოკუმენტური პროზის პირველი და უნიკალური ნიმუშია სულხან-საბას "მოგზაურობა ევროპაში". ნაწარმოები გამოირჩევა დეტალური აღწერით, ავტორის მრავალმხრივი ინტერესებით, მისი პიროვნული განცდებითა და შთაბეჭდილებებით.

 

სულხან-საბამ დიდი წვლილი შეიტანა ქართული სასულიერო მწერლობის განვითარებაში. მისი ნაწარმოებები: "სამოთხის კარი", "სწავლანი" გადმოცემს ქრისტიანული მოძღვრების ძირითად დოგმებს და სასწავლო-აღმზრდელობით დანიშნულებასაც ატარებს. მასვე ეკუთვნის ჰიმნოგრაფიული თხზულებანი. სულხან-საბამ, ფაქტობრივად, გაასრულა ვახტანგ VI-ის წამოწყებული საქმე და მოგვცა "ქილილა და დამანას" საბოლოო, ამჟამად კანონიკურად აღიარებული რედაქცია.

 

http://s55.radikal.ru/i150/0812/bb/5fea535b92cc.jpg

 

http://s56.radikal.ru/i153/0812/b9/898c1b6f22ea.jpg