ავტორი: ზურაბ ბაქრაძე, ქალაქმგეგმარებელი

თბილისის განვითარებაში არსებობს რამდენიმე განმსაზღვრელი ფაქტორი, რომლებმაც „გმირთა მოედნის“, როგორც სატრანსპორტო კვანძის, წარმოშობა განაპირობეს (ის არსებითად სატრანსპორტო კვანძია და არა მოედანი). მათ შორის მთავარია თბილისის რკინიგზის სადგურის ისეთ ადგილას აშენება, რომ საჭირო შეიქნა მდინარე ვერესა და მტკვრის შესართავთან არსებული ქედის გაჭრა, რათა სადგურიდან მომავალი გზ,ა ერთი მხრივ, შეერთებოდა საქართველოს სამხედრო გზას, ხოლო მეორე მხრივ, ყოფილი ლენინის (ახლა კოსტავას) ქუჩით დაკავშირებოდა მტკვრის მარჯვენა ნაპირზე განთავსებულ უბნებს, ვაკეს, ვერას და მთაწმინდას. სამშენებლოდ ათვისება საბურთალოსი, რომელიც აღნიშნულ უბნებს საქართველოს სამხედრო გზით უკავშირდებოდა, გახდა დამატებითი ფაქტორი სადგურის ქუჩის ამ გზასთან დასაკავშირებლად (იხ.სურ. 1 და 2).

აღნიშნული ქედის გაჭრას მალევე მოჰყვა ამ სატრანსპორტო კვანძის მარჯვენა სანაპირო ქუჩასთან დაკავშირება, ცოტა გვიან კი, ვარაზის ხევის კოლექტორში გატარებით, ვაკის რკინიგზის სადგურთან დამაკავშირებელი გზის მშენებლობა. ამდენად, აღნიშნულ ადგილას გაჩნდა 5 გზის თავმოყრით შექმნილი, ძალზე რთული სატრანსპორტო კვანძი (იხ. სურ. 3), რომელსაც 2000-იან წლებში მეექვსეც დაემატა – მდინარე ვერეს პოტენციურ სარეკრეაციო ხეობაში გატარებული ავტომაგისტრალი.

მოკლედ, „გმირთა მოედნის“ ამ უაღრესად რთული სატრანსპორტო კვანძის წარმოშობა უშუალოდ განაპირობა რკინიგზის მთავარი სადგურის გაუაზრებელმა განთავსებამ ქალაქში. ამისთვის გაცილებით ხელსაყრელი იქნებოდა დღევანდელი მარჯანიშვილის ქუჩისა და რკინიგზის გადაკვეთის ადგილი, რადგან ეს ქუჩა ვერის ხიდით ბუნებრივ ლანდშაფტში უხეში ჩარევის გარეშე დააკავშირებდა სადგურს მტკვრის მარჯვენა სანაპიროს უბნებთან.

1934 წლის რუკაზე (იხ. სურ. 2), კარგად ჩანს, რომ მომავალი „გმირთა მოედნის“ არეალი ქალაქის ქუჩათა ქსელთან და მის სხვა სტრუქტურებთან დაკავშირებული არაა – ის არის მდინარე ვერეს მტკვართან შესართავ ადგილას არსებული დაბლობი, სადაც გაჩნდა სატრანსპორტო კვანძი ქალაქის მარჯვენა სანაპიროზე ისტორიულად ჩამოყალიბებული უბნების რკინიგზის სადგურთან და საბურთალოსთან დასაკავშირებლად, რასაც დაემატა საკუთრივ ამ კვანძის კავშირი მარჯვენა სანაპირო ქუჩასთან, რომელიც შემდგომში ქალაქის გამჭოლ ავტომაგისტრალად იქცა.

ამ თვალსაზრისით უაღრესად სიმპტომატურია პოსტსაბჭოურ ხანაში აღნიშნული სატრანსპორტო კვანძის რეკონსტრუქცია, ეგრეთ წოდებული „ესტაკადათა აბლაბუდის“ გაჩენა, რაც კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს ამ ადგილას არა მოედნის, არამედ სატრანსპორტო კვანძის არსებობას.

აღნიშნულ შეცდომას, ე.ი. მთავარი სარკინიგზო სადგურის არასწორ ადგილას აშენებას და ამის გამო ქედის გაჭრას მოჰყვა სხვა ქალაქმშენებლური შეცდომებიც – ქედის კონცხზე ცირკის შენობის, ამ კონცხის ძირას, მტკვრის მხარეს საცურაო აუზის (მოგვიანებით მის ადგილას რესტორან „არაგვის“), ეგრეთ წოდებული „თერთმეტსართულიანი სახლის“, მის მომიჯნავედ, საბურთალოსკენ მიმართული ნაგებობების რიგის, მდინარე ვერეს მარჯვენა ნაპირზე საქსოვი ფაბრიკისა და საცურაო აუზის, „ლაგუნა ვერეს“ მშენებლობები (იხ. სურ. 3). ყველა ამ ობიექტის მომსახურება მხოლოდ ზემოთ აღწერილი, ძირითადად ინდივიდუალური მანქანებისთვის გათვლილი, სატრანსპორტო კვანძიდანაა შესაძლებელი. არცერთი მათგანი არაა დაკავშირებული თბილისის ჩამოყალიბებულ საქალაქო სტრუქტურებთან, რაც მათ უსიცოცხლო „კუნძულებად“ აქცევს. ეს „კუნძულები“ თამაშობენ ერთგვარი მეტასტაზების როლს ქალაქში, რამდენადაც თავიანთი სიმძლავრის გამო არიან საზოგადოებრივი ცხოვრების მიზიდულობის წერტილები, მაგრამ ვერ ეწერებიან თბილისის საზოგადოებრივ სივრცეთა ორგანულ სისტემაში.

აღწერილის გამო ამ არეალში აშენებული ყველა ობიექტი იგივე ბედს გაიზიარებს, დამატებით გადატვირთავს მას სატრანსპორტო თვალსაზრისით და, რაც მთავარია, კიდევ უფრო გაართულებს ისედაც უაღრესად რთულ ქალაქმშენებლობით ამოცანას, ჩართოს ეს არეალი თბილისის საზოგადოებრივ სივრცეთა ცოცხალ სისტემაში.

ამიტომ აუცილებელია ამ არეალში ყოველგვარი სამშენებლო საქმიანობის დროებით აკრძალვა და საქსოვი ფაბრიკის ადგილას დეგეგმილი მაღლივი შენობებისთვის მშენებლობის უფლების გაცემის საქმისწარმოების შეჩერება.

ამის მერე აუცილებელი იქნება ღია ქალაქმშენებლური კონკურსის გამოცხადება ამ არეალის საქალაქო საზოგადოებრივ სივრცეთა სისტემაში ჩართვის მიზნით. ამ უკანასკნელის შემთხვევაში საჭირო იქნება კონკურსის არსის შესაფერი, თანამედროვე ქალაქგეგმარების თვალსაზრისით გამართული საკონკურსო პირობების შედგენა და კონკურსის გამჭვირვალედ ჩატარება.

ნეტგაზეთი