ანუ, გველის თუ არა საქათველოში სიგარეტით „მარიაჟი“?

ბოლო დროს თამბაქოს მომხმარებლებში, ანუ „მწეველებში“ პანიკა შეიმჩნევა. აკრძალვების „დიდი შტურმის“ მოლოდინში ათას რამეს ვარაუდობენ, მათ შორის თამბაქოს ისეთ გაძვირებასაც, რომ, შესაძლოა, სიგარეტი ფუფუნების გამოვლინებად ჩაითვალოს. შესაბამისად, საზოგადოების ფინანსურად უზრუნველყოფილი ნაწილი დარჩება ჯანმრთელობის რისკის ქვეშ, ხოლო ნაკლებად უზრუნველყოფილები ბედს შეურიგდებიან და ფილტვებს უნებურად დაიწმენდენ.

31 მაისს მსოფლიომ კიდევ ერთხელ აღნიშნა „დღე თამბაქოს გარეშე“. უთამბაქო დღის ტრადიცია 1988 წლიდან მოდის, ინიციატივა კი ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციისგან.

მსოფლიოში ერთ–ერთი ყველაზე მავნე ჩვევა ჩვენში საშიშად აბობოქრდა და ხელისუფლება, ახლო მომავალში მისი სადავეების მკაცრად მოჭერას აპირებს.

ჯონ ჰოპკინსის სახელობის ამერიკულმა უნივერსიტეტმა, მსოფლიოს ყველაზე მწეველი ქვეყნების დადგენის მიზნით, ორწლიანი კვლევა ჩაატარა და გაარკვია, რომ ამ რეიტინგში საქართველო მეოთხე ადგილზეა.

დაავადებათაკონტროლისეროვნულცენტრშითამბაქოსმოხმარებასთანდაკავშირებითსაგანგაშოსტატისტიკაზესაუბრობენ. საქართველოშითამბაქოსაგანგამოწვეულიდაავადებებითყოველწლიურად 11 000 ადამიანიიღუპება, აქედან 3 000 პასიურიმოწევისმსხვერპლია. 2012 წლისმონაცემებითმწეველებიმოსახლეობის 30.4% შეადგენსდამათი 91.2% ყოველდღიურიმწეველია, რაცევროპაშიერთ-ერთიყველაზემაღალიმაჩვენებელია. მწეველებისუმრავლესობადღეშისაშუალოდ 20 ღერსმოიხმარს, რაცთამბაქოსადმიმძიმედამოკიდებულებაზემიუთითებს. ბოლო 12 თვისმანძილზემოწევისთვისთავისდანებებაწარუმატებლადსცადადაახლოებით 39%–მა, აქედან 40% მამაკაცებიიყვნენ, ხოლო 26% - ქალები.

დაავადებათაკონტროლისეროვნულიცენტრისარაგადამდებიდაავადებებისდეპარტამენტისუფროსისლელასტურუასთქმით, თამბაქოსმოხმარებაბავშვებშიცგაიზარდადაარისშემთხვევებიროდესაცმოწევასუკვე 9 წლიდანიწყებენ. მისივე ინფორმაციით, ორსულების 33% მწეველია.

ძაღლ იყოს თქვენი მკვდრისასაო! უთხრა, უხერხულია, მაგ ძაღლყურძენისებრთა ოჯახის წარმომადგენლის კონტინენტზე ჩანერგვისთვის პატივცემული კოლუმბის სულს. მაგის დაღუპულია ევროპელები, მაშასადამე ჩვენც!.ქაერთველებს რა გვიჭირს, 2 საუკუნით გვიან დავიწყეთ „ბოლის გამოშვება“, მაგათ მე–15 საუკუნიდან ვერ გააგდებინეს ხელიდან ეგ საწამლავი. რა უნდოდათ იმ ,,ტაბაგო”-ში, რას დაეძებდნენ? დასკვნა ისაა, რომ კოლუმბის მეზღვაურების ცნობისმოყვარეობამ დაგვღუპა კაცობრიობა და საზოგადოება დაყო მწეველებად და არამწეველებად.

მეცნიერები შხამიანობით თამბაქოს წყალბადციანმჟავას ადარებენ. წყალბადციანმჟავის და ნიკოტინის სასიკვდილო დოზები ერთნაირია და უდრის 0.08 გრამს. ნიკოტინის ერთი წვეთი კლავს ცხენს.თუ კაცი ზედიზედ მოსწევს 25 სიგარეტს,15 წუთში სული ამოხდება. საბედნიეროდ, 25 სიგარეტს არავინ ეწევა ერთდროულად. მაგრამ ფარული,ხანგრძლივი მოწამვლა უდავოა. ამიტომაც მწეველებს არამწეველები თვითმკვლელებს უძახიან.

არსებული რეალობის გათვალისწინებით, საქართველოს მთავრობამ, რამდენიმე თვეა, თამბაქოს მოხმარების წინააღმდეგ აქტიური კამპანია დაიწყო. 2013 წლის 15 მარტს მიღებული დადგენილებით, რომელიც თამბაქოზე კონტროლის გაძლიერებას გულისხმობს, შეიქმნა სამთავრობო კომისია, რომელიც სხვადასხვა უწყებებსა და სექტორებს თამბაქოს კონტროლის გაძლიერების კუთხით მთელი რიგი ცვლილებების გატარებას დაავალებს. მოგეხსენებათ, ჩვენში ყველაზე კეთილშობილურ მიზანსაც შეიძლება ჰყავდეს ოპონენტები.ოპონირება ძირითადად მწეველების ხარჯზე ხდება. კამათი ხშირად პიროვნების უფლების დარღვევის ბრალდებამდე მიდის. იმასაც ამბობენ, რომ სახელმწიფოს არ აქვს უფლება, ჩაერიოს ადამიანის პირად გადაწყვეტილებებში. სადღაც შეიძლება მწეველებსაც გაუგო, მაგრამ თუ იმაზე შევთანხმდებით, რომ საქართველო ძლიერ და კანონის გამტარებელ ქვეყნად უნდა ჩამოყალიბდეს, სახელმწიფოს ვალი კანონშმოქმედების მიერ შექმნილი პროგრესული და პრიორიტეტული კანონების ცხოვრებაში გატარების უზრუნველყოფაა, ხოლო მოქალაქეების ვალია, საკუთარი, თუნდაც „საყვარელი სისუსტეები“ და მავნე ჩვევები ამ კანონს მოარგოს, ისე, რომ სხვების უფლებები არ დაზარალდეს.

მოქალაქეთა გარკვეულმა ჯგუფმა შექმნა პეტიცია,სადაც ისინი თამბაქოსაგან 100%–ით თავისუფალი გარემოს შექმნას მოითხოვენ სასწავლო და სამედიცინო დაწესებულებებში; პეტიცია ითხოვს აიკრძალოს თამბაქოს მოხმარება: სამუშაო ადგილებში, რესტორნებსა და კაფეებში, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში და ყველა სახის საზოგადოებრივი თავშეყრის ადგილებში; "სრულად აიკრძალოს თამბაქოს ნაწარმის პირდაპირი და არაპირდაპირი რეკლამა, პროპაგანდა, სპონსორობა: რადიო-ტელევიზიით, ბეჭდვითი და სხვა მედიასაშუალებებით, მათ შორის, ინტერნეტით. ყველა სახის სახალხო ღონისძიებზე .

დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ინფორმაციით ხუთწლიანი სამოქმედო გეგმის პირველადი ვერსია უკვე არსებობს. გეგმის ძირითადი პრინციპებია თამბაქოს კონტროლის სამთავრობო კომისიის ფუნქციონირება, თამბაქოს ყველა სახის ნაწარმზე სააქციზო გადასახადის პერიოდულად გაზრდა, საგადასახადო კოდექსში შესაბამისი ცვლილებების მომზადება. ასევე თამბაქოს შესახებ არსებულ კანონმდებლობაში შესატან ცვლილებებზე მუშაობა.

ყველაზე აპრობირებულად და პროდუქტიულად მსოფლიოში თამბაქოს მოხმარების პრევენციისთვის, თურმე, სიგარეტის გაძვირება ითვლება. ფასების თანდათანობითი ზრდა ყველაზე უფრო ეფექტური მეთოდი ყოფილა მწეველების შესამცირებლად, განსაკუთრებით ახალგაზრდებში.

თამბაქოს მოხმარება მასზე აქციზის ფასის მატებამ უნდა შეამციროს. დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელის ამირან გამყრელიძის ინფორმაციით, აქციზის ზრდა 2014 წლიდან, ეტაპობრივად დაიწყება.

სავარაუდოდ, ის კომპანიები, რომლებიც დღეს მოგების მაღალ მარჟაზე მუშაობენ, პირველ ეტაპზე თამბაქოზე ფასებს არ გაზრდიან, თუმცა მინიმალურ მოგებაზე მომუშავე კომპანიები პროდუქციას საწყის ეტაპზეც გააძვირებენ. გაძვირებით მომხმარებელთა რაოდენობა არ შემცირდება მოხდება მათი გადანაწილება მაღალ და საშუალო ფასიან პროდუქციაზე.

2013 წელსკომპანიებითამბაქოსფასისმატებასარვარაუდობენ. ეს არც მათ ინტერესში შედის. როცა აქციზი იზრდება და მეზობელ ქვეყნებთან შეუსაბამო ფასი გაქვს, არალეგალური პროდუქციის შემოტანის რისკები ჩნდება. თუმცა, კარგი ადმინისტრირების შემთხვევაში, შავი ბაზრის რისკები აღარ არსებობს და ამის მაგალითიც გვაქვს. თამბაქოს „შავი ბაზარი“ საქართველოში 2004 წლამდე არსებობდა. მაგ პერიოდამდე თამბაქოს კონტრაბანდის წილი საქართველოში, დაახლოებით, 75 პროცენტი იყო. 2004 წლიდან ეს რიცხვი 15 პროცენტამდე შემცირდა. ფასის მომატება გამოიწვევს მეზობელი რეგიონებიდან იაფი პროდუქციის შემოდინებას და შესაბამისად, ბიუჯეტში შენატანების შემცირებას. გარდა ამისა, ფასის მომატება ძირითადად დააზარალებს ადგილობრივ მრეწველობას და შესაბამისად გამოიწვევს სამუშაო ადგილების შემცირებას.

საქართველოში თამბაქოს კონტროლის ჩარჩო კონვენციის იმპლემენტაციისა და მონიტორინგის ცენტრის ხელმძღვანელი, გიორგი ბახტურიძე, თვლის, რომ მხოლოდ თამბაქოს აქციზის გაძვირება კი არა, მწარმოებლები, ბევრ ქვეყანაში, კომპენსირების თანხებსაც იხდიან სახელმწიფო ბიუჯეტში იმ ზიანის ანაზღაურებისთვის, რომელსაც თამბაქოს მწეველებისთვის მოაქვს. ამ ეტაპზე აქციზის ფასი ფილტრიან სიგარეტზე 60 თეთრია, უფილტროზე 15 თეთრი. საუბარია 40-50%-იან ზრდაზე.

ბახტურიძის აზრით, აქამდე აქციზის დაბალი ფასი წინა მთავრობის ინტერესს წარმოადგენდა. „ხელისუფლება უშუალო კავშირში იყო თამბაქოს ინდუსტრიასთან, რომელსაც სასათბურე პირობები შეუქმნა. ამის მცდელობა არც ახლაა გამორიცხული. გადაწყვეტილების შემუშავების პროცესზე ბიზნესი გავლენის მოპოვებას მოინდომებს. ამ შემთხვევაში გადამწყვეტი როლი ხელისუფლების პოლიტიკას ექნება.

შეამცირებს თუ არა თამბაქოზე ფასის გაზრდა მის მოხმარებას, ამაზე გადამჭრელი პასუხი არავის აქვს. სამაგიეროდ გვაქვს უახლესი კვლევის შედეგები ესპანეთიდან.ესპანეთის პულმონოლოგიისა და თორაკალური ქირურგიის გაერთიანების (SEPAR) მიერ დაკვეთილი გამოკითხვის მიხედვით, თამბაქოს საწინააღმდეგო კანონების მიღება საკმარისი არაა მწეველთა რაოდენობის შესამცირებლად. ესპანეთში გამოკითხული იყო 3.000-მდე რესპონდენტი, 13 წლის ასაკიდან. გამოკითხვა შემდეგ დასკვნას იძლევა: თამბაქოს მოხმარების შემცირების ტენდენციაზე კანონი არ მოქმედებს; სიგარეტის მოხმარების ზრდა განსაკუთრებით შეიმჩნევა ახალგაზრდებში. აქედან გამომდინარე, თამბაქოს საწინააღმდეგო კანონების მიღება შედეგს არ იძლევა. ამავე დროს თამბაქოს საწინააღმდეგო მკაცრი კანონების მიღებას მწეველთა 65% მიესალმება; ესპანელი მკვლევარები ხაზს უსვამენ 2 ასპე ქტს: პროფილაქტიკური ზომების მიღება, სიგარეტზე ფასის ზრდა; და ხელის შეწყობა პროფესიონალებისგან მოწევის მიტოვების რჩევების მიღებაში. მწეველთა რაოდენობის სტატისტიკა ორივე სქესის მიხედვით გათანაბრებისაკენ მიდის. საერთო ჯამში კი, სიგარეტის მოხმარების შემცირების ტენდენცია ძალიან ნელი ტემპებით მიმდინარეობს”.

დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ხელმძღვანელის – ამირან გამყრელიძის აზრით, თამბაქოს საწინააღმდეგო ღონისძიებების გაძლიერება და კონტროლის გაძლიერება რამოდენიმე მიმართულებას გულისხმობს, რომელთა შორის მთავარი საინფორმაციო –შემეცნებითი კამპანიაა.

შოთა ჩინჩალაძე – მარკეტოლოგი: ამ ღონისძიებების გატარებით მწარმოებლებს და იმპორტიორებს არაფერი დააკლდებათ. ა) უფულოები და ახალგაზრდები დაფასოებული სიგარეტის მაგივრად იყიდიან თუთუნს და ქაღალდს (როგორც ევროპაში ხდება) და ეგეც იმავე იმპორტიორების ჯიბეში წავა ხოლო ბ) ფულიანები, რომლებსაც იმის დრო არ აქვთ ისხდნენ და სიგარეტები აკეთონ, უფრო მეტს გადაიხდიან სიამოვნებაში. დიდი შანსია რომ, კარგად დათვლის შემდეგ, იმპორტიორებს შემოსავალი და მოგება გაეზარდოთ კიდეც.მომხმარებლის საგრძნობლად შემცირების შანსი არის ძალიან პატარა, პრინციპში არარეალური.

დემურ გიორხელიძე – ექსპერტი: ცხადია, თამბაქოს მოწევა ძალზე მავნებელია, მაგრამ ეს ის ჩვევაა, რომელიც კიდევ უფრო ვითარდება და ძლიერდება ძლიერი სტრესებისას, წარუმატებელი ცხოვრებისას, უმუშევრობისას, სიღარიბისას. ლუმპენიზაციის გზაზე შემდგარ ქვეყანაში არა მიზეზების აღმოფხვრაზეა ძალისხმევა მიმართული, არამედ შედეგზე, რომელსაც ვერ აღმოფხვრი... თუ სოციალური ფონი არ გაუმჯობესდა, ადამიანს ისევ ალკოჰოლი და სიგარეტი ექნება საკუთარი ბოღმის ჩასაკლავად... მართალია, მეტს გადაიხდის, მაგრამ გადაიხდის, ჯანმრთელობას წარმატებული ადამიანები უფრთხილდებიან, - მათი შესაძლებლობები იძლევა ამის საშუალებას... ეს საშინელი ჩვევა რომ უნდა დათმოს ქართველმა, არაა სადაო... სიგარეტი წარუმატებლობის ატრიბუტია და ეს შეგნება უნდა იქნას ნელ-ნელა მიღწეული.

მავნე ჩვევასთან მიმართებაში დამოკიდებულება არაერთგვაროვანია, მაგრამ ფასის ზრდა საქართველოში რომ მწეველთა რაოდენობაზე ნაკლებად იმოქმედებს, ამაზე უმრავლესობა თანხმდება. და თუ, ერთ მშვენიერ დღეს ნიკო მარის ქუჩაზე, ქალბატონ ანიკოსთან საქართველოს შინაგას საქმეთა კომისარიატის ორჯონიკიძის რაიონის მილიციის უბნის რწმუნებულ გოგი თუშურაშვილის „გამოცხადება“ და ვრცელი ლექცია ნიკოტინის მავნებლობაზე განმეორდა, ის, ჩვენი თანამედროვე „კუკარაჩა“ აუცილებლად შეგახსენებთ, რომ 1 წვეთი ნიკოტინი ცხენს კლავს და, რომ ყველაზე ხშირად თამბაქოს მწეველი მშობლების შვილები ეწევიან. დანარჩენი, თქვენი გადასაწყვეტია...

კატო ჩულაშვილი

"ქრონიკა+", #9