ქართველი არქიტექტორი ვაჟა თოფურია, მთაწმინდაზე, ვერის უბანში დაიბადა და გაიზარდა, დღემდე იქ ცხოვრობს, სახელოსნოც ვერაზე აქვს მოწყობილი, სადაც თავის პროექტებზე მუშაობს. როგორც თავად ამბობს, მრავალსართულიან კორპუსებს პრინციპულად არ აშენებს.

დიდ პროექტებზე, ახალგაზრდობაში, ზურაბ წერეთელის სახელოსნოში უმუშავია, სადაც, როგორც მხატვარი, პანოების და მონუმენტების ესკიზებს ქმნიდა.

სხვადასხვა სახის გასართობი მოედანი და შენობის მოზაიკური პანო ყოფილი საბჭოთა კავშირის რამდენიმე ქვეყანასა და ქალაქშიც აქვს შექმნილი.

ძირძველ მთაწმინდელს და თავის უბანზე უსაზღვროდ შეყვარებულ ვაჟა თოფურიას, ,,პლანეტა.ჯი“ სახელოსნოში ეწვია და მთაწმინდის უბნის თავისებურებებზე ესაუბრა.

- ბატონო ვაჟა, რას ნიშნავს თქვენთვის მთაწმინდა და რით არის განსაკუთრებული მთაწმინდელობა?

- მთაწმინდელობა ჩემი ცხოვრებაა, ეს ჩემი სულის მდგომარეობაა, თუ ვიცხოვრებ, აქ, ვერაზე ან სოლოლაკში, სხვაგან ვიცი, რომ ვერ გავძლებ.

ყოფილა შემთხვევები, საცხოვრებლად დროებით სხვა უბნებში გადავსულვარ, მაგრამ ერთი სული მქონდა, ჩემს სახლს როდის დავუბრუნდებოდი. აქ ყველაფერი მშობლიური და შინაურია, ყველა ეზო, სახლი თუ კედელი.

მთაწმინდა ჩემი ოჯახია, სახლია, მდგომარეობაა. აქაური ყოველი კუთხე-კუნჭული რომ იცი, ყველას იცნობ, ყველა გიცნობს, პატივს გცემენ, ეს სულ სხვა შეგრძნებაა.

მართალია, დღეს ყველგან ყველაფერი შეიცვალა, ჩემს ქუჩაზეც აღარ ცხოვრობენ უკვე ძირძველი ვერელები, ზოგი წავიდა, ზოგი გარდაიცვალა, სხვა ხალხი მოვიდა, მაგრამ გარემო ისევ ისეთია.

ბაქრაძის ქუჩის 13 ნომერში დავიბადე და გავიზარდე. 51-ე სკოლა დავამთავრე. ჩვენს ეზოს და სკოლას საზიარო კედელი ჰყოფდა, რომელიც ერთ ადგილას გამონგრეული იყო და ჭიშკრის ნაცვლად იქიდან ვძვრებოდით სკოლაში. კარგა ხანს ვსარგებლობდით იმ ადგილით და მერე ამოქოლეს.

ცნობილი მსახიობი გია ფერაძე ჩემი კლასელი იყო, საოცრად ნიჭიერი, მხიარული, მოუსვენარი.

კლასში უკანა რიგში, ერთმანეთის გასწვრივ ვიჯექით.

სკოლიდანვე კარგად ვხატავდი და ერთი ინგლისურის მასწავლებელი გვყავდა, რომელსაც ჩემი ნახატები მოსწონდა და მეუბნებოდა, შენ ინგლისური რად გინდა, აგერ, მთაწმინდა დამიხატეო და მეც მიყვარდა ხატვა და ვხატავდი.

ასე დავრჩი ინგლისურის გარეშე და გავყევი ხელოვნებას.

მთელი სამეგობრო ერთად ვიყავით, ჩვენს სკოლას არ ვცილდებოდით, თავშეყრის ადგილიც იქ გვქონდა. ახლა ფილარმონია რომ დგას, იქ ადრე საცხოვრებელი სახლი იდგა, სადაც ძველი ტრამვაი ამოდიოდა, ღია, სარემონტო ვაგონებით და ჩვენც, უბნის ბიჭები ერთმანეთს ვეჯიბრებოდით, ვინ უფრო მარდად შეახტებოდა. ფერაძე ყოველთვის გვასწრებდა და ყველაზე პირველი შეხტებოდა, ხოლმე.

- რა განსხვავებაა მაშინდელ და ახლანდელ მთაწმინდელებს შორის?

- ისეთი ურთიერთობები აღარაა, დაიკარგა ის ზრდილობიანი დამოკიდებულებები და ურთიერთპატივისცემა, რიდი.

საოცრად კარგი დრო იყო, მეგობრობა, მეზობლობა, ურთიერთობა ბევრად განსხვავდებოდა ახლანდელისგან.

დღეს ახალგაზრდა თაობა უფრო დამოუკიდებელი და ლაღი კია, მაგრამ ერთმანეთისადმი ის დამოკიდებულება აკლიათ, რაც წინა თაობებს გვონდა.

ლაღები და თავისუფლები ჩვენც ვიყავით, მაგრამ ოჯახები მაინც გვაკონტროლებდნენ, ჩვენს ნებაზე არ გვიშვებდნენ, რაღაც შეზღუდვებს გვიწესებდნენ და ვიცოდით, რისი უფლება გვქონდა და რისი - არა. უზრდელობა ან უფროსებისადმი უპატივცემულობა არავის გვეპატიებოდა.

რაც მთავარია, იტალიურ ეზოებში იყო ნამდვილი თბილისური ცხოვრება, ერთი ოჯახივით ვიყავით, ყველა ერთმანეთს იცნობდა, ყველა ერთმანეთს ხელს უწყობდა, ეხმარებოდა, ჭირს და ლხინს იზიარებდა.

ეს ურთიერთობები და ერთმანეთის მიმართ პატივისცემის გრძნობა მენატრება, ის უფროს-უმცროსობა, მაშინ რომ იყო, რაც ჩვენსა და შემდეგ თაობაში შენარჩუნდა, მეტში აღარ.

ჩვენს ქუჩაში დგომასაც სხვა ხიბლი ჰქონდა, როცა საჭირო იყო, ბიჭებს ბევრჯერ გვიჩხუბია კიდეც, მუშტით ვჩხუბობდით, სხვა იარაღი არასდროს გვქონია, გოგოებს ვიცავდით, სახლში ვაცილებდით, პატივს ვცემდით.

- მთაწმინდა დედაქალაქის ცენტრი და ტურისტულად საკმაოდ აქტიური ზონაა, ასევე მიმზიდველია ინვესტორებისა და დეველოპერებისთვის. შესაბამისად, ურბანული პრობლემები მთაწმინდასაც შეეხო. როგორ აფასებთ ახალ მშენებლობებს?

- მთაწმინდა მართლაც ქალაქის გულია, ეს ის ადგილია, რომელსაც ხელი არ უნდა ახლო და იერი არ უნდა შეუცვალო. მშენებლობების გამო, მთას რომ ჭრიან და ანგრევენ გული მტკივა. აქ მცოცავი გრუნტია, ამიტომ მისთვის ხელის ხლება, მოჭრა, ნგრევა, არ შეიძლება.

მე ესთეტიურ გარემოში გავიზარდე და ვიცხოვრე, ჩემს გარშემო სულ კულტურული ძეგლების ნიმუშებია, ყველა შენობა, ყველა აივანი თუ ჩუქურთმა უნიკალურია და ყველა უნდა შენარჩუნდეს. აშენებით კი აქ არაფერი უნდა აშენდეს.

- რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ მთაწმინდამ თავისი სახე შეინარჩუნოს?

- იმისათვის, რომ მთაწმინდამ სახე შეინარჩუნოს, უნდა დაიწყონ ასათიანის ქუჩიდან და ყველა სახლი უნდა აღდგეს. კოჯრის ქუჩა რომ ავიღოთ, ყველა სახლი თავისი ეზოებიანად უნდა გარემონტდეს.

ბევრგან, სახლების ქვეშ მილებია გაყვანილი, რომელშიც მიწისქვეშა წყალი გაედინება. ეს მილები იმდენად ძველი და დაჟანგულია, რომ წყალი ჟონავს, ეს კი სახლებს აზიანებს და ანგრევს.

ჭონქაძის ქუჩაზე ერთი შენობა დგას, რომელიც თავის დროზე, თამბაქოს მრეწველ ძმებ ბოზარჯიანცებს ეკუთვნოდა. 1915 წელს თბილისის საუკეთესო სახლის გამოსავლენ კონკურსში ამ სახლს მეორე ადგილი და ვერცხლის მედალი მოუპოვებია და საუკეთესო ფასადის მქონე სახლის სახელიც მიუღია, იმიტომ რომ ოქროს მედალი და პირველი ადგილი, იმ წელს სხვა სახლს არ რგებია.

ეს უნიკალური სახლი და მისი სადარაბაზო, რომელიც სულ იტალიური და ფრანგული მასალით იყო მოპირკეთებული, დღეს საშინელ მდგომარეობაშია და აუცილებლად უნდა მიეხედოს.

მთაწმინდაზე, არქიტექტურითა და სილამაზით გამორჩეული ასეთი კიდევ სხვა ბევრი შენობა და სახლია, რომელთაც აღდგენა და შენარჩუნება სჭირდება.

- ქალაქის ცენტრში აშენებული თუ მშენებარე და მაღალსართულიანი სახლები და თანამედროვე არქიტექტურა რამდენად მოგწონთ?

- მაღალსართულიანი კორპუსები ქალაქის შუაგულში, იქ სადაც სრულიად განსხვავებული არქიტექტურა და ესთეტიკაა, არ უნდა ჩაიდგას. კომერციამ არ უნდა ჩაყლაპოს ქალაქი. პირადად მე მაღალსართულიან კორპუსებს არ ვაშენებ, 3-4 სართულიან პროექტებზე ან კერძო სახლებზე ვმუშაობ.

ადრე სხვა ესთეტიკით და სხვადასხვა ელემენტით შენდებოდა სახლები, ძველ ნაგებობეში ამიტომ არ ჰგავს ერთი სახლი მეორეს, ერთი აივანი - მეორეს. მთაწმინდაზე ყველა სახლი განსხვავებული და უნიკალურია, შესაბამისად, ძვირფასიც.

მერე ისეთი ტენდენცია წამოვიდა, რომ ყველა ახალაშენებული სახლი და კორპუსი ერთმანეთს დაემსგავსა.

ახლა, შეიცვალა მიდგომა და არქიტექტურაში ისევ ბრუნდება სხვადასხვა ელემენტი, რაც თავისთავად კარგია.

საბედნიეროდ, ამდენწლიანი ლოდინის შემდეგ, დედაქალაქის გენგეგმაც დამტკიცდა, რაც აქამდე მიმდინარე ქაოტურ მშენებლობას შეუშლის ხელს. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ K2 კოეფიციენტი აიკრაძალა, რაც იმას ნიშნავს, რომ ინტენსიური განაშენიანების კოეფიციენტი არ გაიზრდება.

იმედია, ამ კანონს დაიცავენ და ურბანული ქაოსი აღარ გაგრძელდება.

ასევე, დასაცავია ყველა ის რეკრიაციული ზონა, რაც კომერციას გადაურჩა. სამწუხაროდ, ყველაფერი წალეკა კომერციამ და ქალაქის იერსახეც კომერციამ დაღუპა.

- თქვენი შვილებიც თქვენს პროფესიას ხომ არ მიჰყვებიან?

- უფროსი ვაჟიშვილი მხატვარ-დიზაინერია და გარკვეულწილად ჩემს პროფესიას აგრძელებს, უმცროსი შვილი ტელეოპერატორია და ამავე დროს, სხვადასხვა ინოვაციურ იდეებსა და პროექტებზე მუშაობს. ერთ-ერთი, ეკოდამტენი სკამების დადგმის იდეა უკვე განახორციელა. მეორე პროექტი, რომლის განხორციელება ჯერ მხოლოდ ნაწილობრივ შეძლო, ქართველი მხატვრების შემოქმედების პოპულარიზაციას ეხება. იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ მტკვრის ჯებირების შიდა კედლებზე განთავსდეს ცნობილი მხატვრების ნამუშევართა რეპროდუქციული პანოები. წარმოიდგინეთ, რამხელა საგამოფენო სივრცე გამოვა.

ჩემმა უმცროსმა ვაჟიშვილმა, საკუთარი სახსრებით, გალაკტიონის ხიდთან ფიროსმანის სამი პანო რამდენიმე წლის წინ დაკიდა, რომელიც დღემდე ამშვენებს მტკვრის სანაპიროს.

ირმა ბერიშვილი