Search the Community

ანარქიზმი ანარქიზმი ( ბერძნ. αναρχία - უხელისუფლეობა) — მსოფლმხედველობა, რომელიც ეწინააღმდეგება მმართველობის ყველა ფორმას და საშუალებას. კერძოდ, ანარქისტები უარყოფენ სახელმწიფოს, პოლიტიკური ხელისუფლების ან რაიმე სხვა იერარქიულიმმართველობის არსებობის საჭიროებას და მიისწრაფიან მათი ამოფხვრისკენ. უილიამ გოდვინი ანარქიზმს საფუძველი ჩაეყარა უილიამ გოდვინის(1756-1836) ნაწერებში. ის პრესვიტერიანულიეკლესიის მღვდელი იყო, მიატოვა ეკლესია დამწერალი გახდა, დაწერა "კალებ უილიამსი", სადაც ანარქისტული იდეოლოგია გადმოსცა, შექმნა ინტელექტუალთა წრე, რომელშიც შედიოდნენ მისი მეუღლე მერი უოლსთოუნქრაფთი, ახალგაზრდა მწერლები - უორდსუორთი, მისი სიძე - შელი. ისინი აკრიტიკებდნენ ავტორიტარიზმს, ამტკიცებდნენ განათლების აუცილებლობას ადამიანისათვის, მიაჩნდათ, რომ თანადგომა ადამიანის ჭეშმარიტი, თანდაყოლილი თვისებაა. ანარქიზმი მოიცავდაუტოპიზმს, ეკონომიკური თავისუფლების იდეას, რაც პრუდონის შრომებშია ასახული, ინდივიდუალისტურ ანარქიზმს, ლიბერტარიზმს, ეგოიზმს, ანარქო-კაპიტალიზმის თეორიებს, რევოლუციური ძალადობის კრიტიკას. ანარქიიის წარმოშობა ბაკუნინის,პრუდონის და შმიდტის სახელებთნ არის დაკავშირებული. ბაკუნინი შეიძლება მივიჩნიოთ ანაარქიის ძირითად იდეოლოგად,ბაკუნინი მოსკოვში საკმაოდ დიდხანს ცხოვრობდა, სადაც იგი ჰეგელის და ფიხტეს ნაშრომებს აკტიურად იკვლევდა,1840 წელს იგი გერმანიაში იქნა ემიგრირებული სადაც შეუერთდა ახალგაზრდა ჰეგელიანელებს. 1848-49 წელს აქტიური მონაწილეობა მიირო პარაღსას და დრეზდენში განხორციელებულ რევოლუციაში.1851 წელს იგი დააპატიმრეს და ციმბირში ამოაყფინეს თავი საიდანაც მალევე გაიქცადასავლეთ ევროპაში, სადაც აქტიური მოღვაწეობა დაიწყო ანარქისტული განხრით. იგი გერცენთნ და ოგაროვთან ერთდ აქტიურად მონაწილეობდა, ანარქისტული მოძრაობის ორგანიზებაში. 60 იანი წლების მიწურულს მან საბოოლოოდ ჩამოაყალიბა ანარქისტული თეორია: ”სახელმწიფობრიობა და ანარქია”, სადაც მან ეკლესია და საერთოდ რელიგიაპოლიტიკურ იარაღად შერაცხა. ბაკუნინმა განაცხადა, რომ რელიგია ”კოლექტიური სიგიჟეა” ეკლესიას კი ”ზეციური სამიკიტნო” უწოდა, სადაც ხალხი ცდილობს გასაჭირი დაივიწყოს. იმისათვის, რომ კაცობრიობამ ”თავისუფკლების სამეფოს” მიაღწიოს, უნდა აფეთქდეს და ხალხის ცნობიერებიდან ამოძირკვოს ძლაუფლების პრინციპი. ბაკუნინი უარყოფდა საზოგადოების კლასობრივ დაყოფას და ხელისუფლების ბატონობას. იგი იბრძოდა სრული თვისუფლების იდეისთვის. მისი მოძღვრება გავრცელდა როგორც რუსეთში ასევე ევროპულ დალათინო-ამერიკულ ქვეყნებში. ბაკუნინის იდეების ერთერთ ყველზე დიდ მიმდევრად ითვლება პეტრე კროპოტკინი, რომელმაც საფუძველი ჩუყარა ანარქისტული კომუნიზმის თეორიას, თუმცა აქტიურად უპირისპირდებოდა ოქტობრის რევოლუციას და მარქსიზმს მისი იდეა იყო თვისუფალი კომუნების დაარსება. სექციების სია [დამალვა] · 1 ანარქიზმი საქართველოში · 2 იხილეთ აგრეთვე · 3 ლიტერატურა · 4 რესურსები ინტერნეტში ანარქიზმი საქართველოში[რედაქტირება] ქართველ ანარქისტებს, მიხაკო წერეთელს და ვარლამ ჩერქეზიშვილს უდიდესი როლი მიუძღვით მსოფლიოში ანარქისტული იდეების განვითრებაში, თუმცა ევროპელი და რუსი ანარქისტებისგან განსხვავებით, ქართველები აქტიურად იბრძოდნენ ეროვნული პრინციპებისათვის. სახელმწიფოებრიობის წინააღმდეგ მიმართულ ამ იდეოლოგიას მიემხრნენ ის ქართველი პოლიტიკოსები, რომლებიც ქართველი ხალხის განმათავისუფლებელ ბრძოლას ედგნენ სათავეში, ეროვნული თვითგადარჩენისათვის მთელი ცხოვრების მანძილზე იბრძოდნენ. ასეთი გამორჩეული პოლიტიკოსი იყო მიხაკო წერეთელი. მასთან ერთად, ანარქისტულ პარტიაში შედიოდნენ: ვარლამ ჩერქეზიშვილი, შალვა და კომანდო გოგელიები და სხვები. ანარქისტულმა ორგანიზაციამ ჩამოყალიბება დაიწყო 1895 წლიდან, გაძლიერდა I რევოლუციის წლებში და პირველი მსოფლიო ომის დროს შესუსტდა, რადგან მისი ქართველი მონაწილეები ამდროს საზღვარგარეთ მოღვაწეობდნენ, 1917 წლიდან კი ანარქიზმი აღარ წარმოადგენდა რეალურ პოლიტიკურ ძალას. ქართველი ანარქისტები უკომპრომისოდ ებრძოდნენ მარქსიზმს, გმობდნენ ყოველგვარ ძალადობას, მათ შორის, მის გამოხატულებას სახელმწიფოს სახით. მათი აზრით, მხოლოდ თავისუფალ ადამიანებს შეუძლიათ მიაღწიონ პროგრესს. ისინი ებრძოდნენ პროლეტარიატის დიქტატურას. რაც შეეხება სახელმწიფოს მოსპობის ანარქისტულ თეორიას, იგი გარკვეულწილად განუხორციელებელ იდეას მიეკუთვნება, თუმცა ცენტრალიზმის წინააღმდეგ გალაშქრება, მმართველობის დეცენტრალიზაცია ყველა პროგრესულად მოაზროვნე ადამიანის იდეალი და ქვეყნის წარმატების საფუძველია. ქართველი ანარქისტების მიერ მარქსიზმის კრიტიკაც დრომ გაამართლა. ისინი იბრძოდნენ საქართველოს ავტონომიისათვის, უფრო შორსაც მიდიოდნენ: 10-იან წლებში ქვეყნის სრულ დამოუკიდებლობას ითხოვდნენ, გამოდიოდნენ ერთა თანასწორუფლებიანობის ლოზუნგით და მათი რწმენით, მხოლოდ ეროვნული დამოუკიდებლობის მიღწევის შემდეგ შეუძლია ერს იზრუნოს თავისი სოციალური მდგომარეობის გაუმჯობესებისათვის. ქართველ ანარქისტთა შესახებ და ამ იდეოლოგიის ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობასთან კავშირზე მასალები მოიპოვება ს. ხუნდაძის, პ. გუგუშვილის, პრ. რატიანის, ლ. გორგილაძის, გ. ჯანგველიძის, გ. მეგრელიშვილის, ნ. გვიანიშვილის და სხვათა გამოკვლევებში. Анархия (от др.-греч. ἀναρχία «безначалие, безвластие или неподвластность, независимость»[1][2][3], «неповиновение властям, беспорядок, произвол»[4][5][6], «год без архонта»[7])[8] представляет собой идею отсутствия власти в отношении общества, группы лиц или отдельно взятого человека. В 1840 годуПьер-Жозеф Прудон использовал этот термин для обозначения новой на тот момент политической философии — анархизма, — в своём трактате «Что такое собственность?»[9]. Содержание [убрать] · 1 Анархия и политическая философия · 2 Анархия и антропология · 3 См. также · 4 Примечания · 5 Ссылки Анархия и политическая философия[править | править вики-текст] Немецкий философ Иммануил Кант рассматривал анархию в «Антропологии с прагматической точки зрения» как «закон и свобода без власти». Таким образом, по мнению Канта анархия не дотягивает до настоящего гражданского состояния, так как закон без власти будет лишь «пустой рекомендацией»[10]. В труде «К вечному миру» он писал, что анархия является крайней негативной формой существования государства после деспотии, когда искореняются «зачатки добра», когда любое малое правомерное устройство лучше, чем никакое, подразумевая под этим безвластие[11]. Пьер-Жозеф Прудон пишет, что анархия подразумевает собой отсутствие суверена, господина, давая им обозначение в лице правительства. Анархия у Прудона является мерой свободы, признающей лишь власть закона, или «необходимости»[9]. В «Решении социального вопроса» 1848 года указывает, что для республики идеальна положительная анархия, а свобода являетсяматерью порядка[12]. Ансельм Бельжарри, анархист из окружения Прудона, несколькими годами позже опубликовал брошюру «Анархия, журнал порядка» (фр. L’Anarchie, Journal de l’ordre)[13]. Макс Штирнер в труде 1844 года «Единственный и его собственность» анализирует понятие либерализма, показывая, что некоторые трактовки этого понятия идут вразрез соответствующим ему представлениям анархии и беззакония, заменяя их суррогатом из «разумного порядка» и «ограниченной свободы»[14][15]. Действительный политический либерализм порождает анархию, уничтожая господство и стирая различия между классами[15]. Реклэр отмечает, что анархия Штирнера прежде всего беспорядок, побуждаемый войной всех против всех на остове разрушенного государства[16]. Михаил Бакунин полагал, что анархия являет собой единственное условие нравственности индивида наряду с равенством[17]. Он отмечает первоначальную анархию, подразумевая под ней хаос и замешательство[18], и преступнуюанархию[19] — рабство добродетели, выражаемое в противоборстве материи и духа. Первоначальная анархия ведёт к разрушению государства в результате его порабощения другим государством[17]. Преступная анархия ассоциируется сосвободой воли, которая разрушает всякую людскую солидарность, так как группа людей с наличием свободы воли у каждого стремилась бы «уничтожить друг друга»[20]. Бакунин отождествлял анархию со свободой, подчёркивая, что анархия является тем аналогом «вольной организации рабочих масс снизу вверх», провозглашая доктрину анархо-коммунизма[21]. Пётр Кропоткин рассматривал понятие анархии в аспекте естественных наук, конкретно используя индуктивно-дедуктивный метод для оценки обобщений, выясняя, каковыми будут пути человечества для достижения свободы, равенства и братства, если оно будет действовать в рамках анархии[22]. Для Кропоткина анархия является миросозерцанием, в основе которого лежит механическое восприятие[23] и которое является «идеалом масс»[24]. В современном изложении анархия, в первую очередь, представляет собой отсутствие власти или государственности в обществе, являясь идеалом непосредственного состояния общества[25][26]. Данная трактовка получила распространение в конце XX века благодаря сдвигам в понимании самого понятия, которое определялось как упорядоченное иконституционное[27]. В уничижительном или обыденном представлении анархия олицетворяет хаос и беспорядок[28], в некоторых случаях вышесказанное является вторым значением данного понятия[26]. В рамках политического реализмамеждународная анархия подразумевает баланс сил между конфликтом и сотрудничеством между государствами[29]. Анархия и антропология См. также: Анархо-примитивизм, Антропология и Первобытный коммунизм Анархистские антропологи, такие как Дэвид Грейбер (англ.)русск. и Пьер Кластр, считают некоторые общества, среди которыхбушмены, тив, пиароа (англ.)русск., анархическими, так как они явно отвергают идею централизованной политической власти[30]. Другие антропологи, такие как Маршалл Салинс и Ричард Боршей Ли, отвергают идею обществ охотников и собирателей, которые образовались в результате скудности ресурсов и одичания, охарактеризовав их как «состоятельные сообщества»[31]. Эволюционный психолог Стивен Пинкер отмечает, что обобщение того, что анархия в смысле отсутствия правительства ведёт к анархии в смысле насильственного хаоса, является банальным, так как, с одной стороны, в догосударственных обществах совершалось большое количество убийств (до 60 % среди мужчин), но, с другой стороны, появление сильной культуры чести почти в любой части мира находится вне досягаемости закона[32]. Некоторые анархо-примитивисты полагают, что данное понятие используется для оправдания ценности современного индустриального общества и люди перемещаются дальше от естественных среды обитания и потребностей[33]. Анархи́зм (от ἀν — «без» и ἄρχή — «власть») — политическая философия, идеология, заключающая в себе теории и взгляды, которые выступают за ликвидацию любого принудительного управления и власти человека над человеком [1] Анархизм — политическая философия, основывающаяся на свободе и имеющая своей целью уничтожение всех типов принуждения и эксплуатациичеловека человеком. Анархизм предлагает заменить сотрудничеством индивидов власть, существующую за счёт подавления одних людей другими и благодаря привилегиям одних по отношению к другим. Это означает, что, по мнению анархистов, общественные отношения и институты должны основываться на личной заинтересованности, взаимопомощи, добровольном согласии и ответственности (исходящей из личной заинтересованности) каждого участника, а все виды власти (то есть принуждения и эксплуатации) должны быть ликвидированы[2]. Содержание [убрать] · 1 О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах · 2 Базовые принципы анархизма · 3 Неправильное представление · 4 Происхождение анархизма · 5 Основные направления в анархизме o 5.1 Анархо-индивидуализм § 5.1.1 Эгоизм Макса Штирнера § 5.1.2 Американская традиция o 5.2 Мютюализм o 5.3 Социальный анархизм § 5.3.1 Коллективистский анархизм § 5.3.2 Анархо-коммунизм § 5.3.3 Анархо-синдикализм o 5.4 Анархизм без прилагательных o 5.5 Постклассический анархизм § 5.5.1 Анархо-капитализм § 5.5.2 Анархо-феминизм § 5.5.3 Зелёный анархизм § 5.5.4 Квир-анархизм · 6 Анархизм как общественно-политическое движение, его история o 6.1 Первый Интернационал o 6.2 Рабочее движение o 6.3 Революция и гражданская война в России o 6.4 В борьбе с фашизмом § 6.4.1 В Италии § 6.4.2 В Испании § 6.4.3 Во время Второй мировой войны o 6.5 После Второй мировой войны · 7 Современное анархистское движение · 8 Внутренние проблемы и дебаты · 9 Критика анархизма · 10 Наиболее известные организации анархистов · 11 См. также o 11.1 Наиболее известные анархисты o 11.2 Журналы и газеты российских анархистов o 11.3 Прочее · 12 Ссылки и примечания · 13 Литература o 13.1 Критика · 14 Ссылки О сути анархизма и нескольких внутренних вопросах[править | править вики-текст] Традиционный чёрный флаганархистов. Существует много типов и традиций анархизма, и не все они взаимоисключающие: как правило, конкретные анархисты являются сторонниками нескольких подвидов анархизма одновременно как дополняющих друг друга[3]: например, анархист может быть одновременно сторонником безгосударственных коммунистических идей и феминизма. Большинство анархистов традиционно считаются левыми, выступающими против не только государственности, но также частной собственности, капитализма, рыночных отношений[источник не указан 1317 дней]. К данному направлению относятся анархо-коммунисты, большинство анархо-коллективистов и анархо-синдикалистов. В то же время анархизм всегда включал в себя индивидуалистическую составляющую[4]. Стоит отметить, что ещё в 1927 году, отвечая на «Платформу», предложенную Петром Аршиновым и поддержанную Нестором Махно «группа русских анархистов в изгнании» писала (при этом отмечалось, что данные положения были сформулированы в ходегражданской войны в России в 1918—1919 годах, в ходе попытки объединения российских анархистов для совместной революционной борьбы: «(...) были признаны: либертарный коммунизм как основная материальная и организационная основа нового общества, синдикализм (в широком понимании) как основной метод действия и организации этой основы, индивидуализм как цель и смысл всего этого процесса. Было констатировано, что все три подхода - коммунизм (либертарный), синдикализм, индивидуализм - по сути, есть лишь три существенных элемента одного и того же целостного процесса: достижение методами классовой организации и классового действия трудящихся масс ("синдикалистский" метод) анархического коммунистического общества, которое призвано служить необходимой социальной базой для полного расцвета свободной индивидуальности»[5]. При этом часть современных анархистов даже выступают в поддержку капиталистических отношений (например, рыночные анархисты, агористы и др.), часть являются сторонниками рыночных отношений, но отрицают при этом капитализм (мутуалисты)[6]. При этом всё-таки представители «правого» анархизма и составляют меньшинство относительно анархистского движения в целом, в то время как большая часть анархистов по всему миру придерживается идей левого толка. По словам анархиста XXI века Синди Милштейн, анархизм — «политическая традиция, постоянно находившаяся в месте соприкосновения индивидуального и общественного»[7]. Среди анархистов нет однозначного отношения к организованности движения: часть выступает за создание анархистских организаций (в том числе анархистских профсоюзов — анархо-синдикалисты), другие же выступают резко против, отстаивая в частности принцип действия через аффинити группы, когда активисты группируются по принципу личного знакомства. Направления анархистской философской мысли включают в себя широкий спектр идей от крайнего индивидуализма до безгосударственного коммунизма. Одна часть анархистов отрицает любые виды принуждения и насилия (например —толстовцы, представители христианского анархизма), выступают с пацифистских позиций. Другая же часть анархистов наоборот поддерживает насилие, как необходимую составляющую повседневной борьбы за свои идеалы, в частности выступая с позиций пропаганды социальной революции, как единственной возможности достижения анархистского идеала вольного общества[8]. Базовые принципы анархизма[править | править вики-текст] Теория анархизма предусматривает следующие принципы[источник не указан 1513 дней]: 1. Отсутствие власти. 2. Свобода от принуждения. 3. Свобода ассоциаций. 4. Взаимопомощь. 5. Разнообразие. 6. Равенство. 7. Братство и сестринство. · Отсутствие власти подразумевает, что в анархистском обществе один человек, либо группа лиц не будут навязывать своё мнение, желание и волю другим лицам. Это же подразумевает отсутствие иерархии и представительной демократии, равно как и авторитарного правления. Анархизм исключает любого рода призывы к построению обществатоталитарного типа, при котором все люди будут подвергнуты тотальному контролю, а все сферы человеческой жизни будут стандартизированы вплоть до полного единообразия. Как раз наоборот, анархизм призывает к максимальному развитию каждой отдельной личности и индивидуализированный подход к решению проблем и потребностей отдельных людей, если на это существуют возможности[9]. · Свобода от принуждения предполагает отказ от принуждения одних людей другими к участию в какой бы то ни было деятельности, будь то в интересах отдельного человека или даже всего общества, против его воли. Участие в общественно значимых действиях либо проектах должно осуществляться по мысли анархистов не под внешнимдавлением, но при условии проявления личной ответственности перед обществом, частью которого он является[10]. · Свобода ассоциаций предполагает, что в обществе, организованном на анархистских принципах возможны любого рода ассоциации для удовлетворения всех общественных потребностей, любые общественные структуры должны создаваться свободно объединившимися людьми, обладающими равным правом определять будущее общества[11]. Анархисты полагают, что на место власти должен быть привнесён принцип действительной низовой инициативы, когда люди сами, коллективно будут решать общественные вопросы, и индивидуально (без вреда для других) свои личныевопросы. Ради решения любых проблем, которые касаются общества в целом, а также осуществления проектов, которые затрагивают широкие слои общества, инициатива должна выстраиваться снизу вверх, а не наоборот, как это имеет место в современном мире[12]. Если будет необходимость в крупных организациях, например по сбору и утилизации отходов, развитию компьютерных технологий, использованию природных ресурсов, организации промышленного производства, энергоснабжения и чего бы то ни было ещё, анархисты предлагают создавать федеративные сообщества снизу вверх, вплоть до всемирного уровня, либо на конфедеративных началах, с широким разветвлением горизонтальных связей[13]. При создании федералистских образований анархисты предлагают осуществлять их через систему делегирования, с правом немедленного отзыва делегатов, базирующуюся на принципе императивного мандата. Федерации основываются на тех же базовых принципах, но действуют через представительство от коллективов. Такие делегаты не должны принимать решений за выдвинувших его людей, но должны выполнять возложенные на них обязательства (в этом и заключается принцип императивного мандата)[14]. Два последующих принципа взаимосвязаны: · Взаимопомощь — это синоним сотрудничества. Когда люди работают сообща, их деятельность заметно эффективнее, нежели когда каждый работает поодиночке. Коллективное взаимодействие — это укороченный путь к достижению необходимого результата при возможно меньшей затрате усилий[15]. · Разнообразие — залог наиболее полноценной жизни каждого отдельного человека, из которых состоит общество.Фордистско-тейлористская организация производства, стандартизация массового производства, унификация отчуждаетлюдей друг от друга, способствует раздроблению общества на эгоистов, озабоченных только своими собственными интересами в ущерб окружающим. Данные тенденции, к тому же, способствуют разрушению окружающей среды[16]. С другой стороны, тенденции развития цивилизации способствуют развитию разнообразия рабочего процесса,дестандартизации и демассификации (что делает анархизм только более актуальным направлением общественной мысли), а потому ужасы конвейерезации человеческой жизни, неотъемлемо сопровождающие индустриализм выглядят, по крайней мере в странах уже прошедших процесс индустриализации, отходящими в прошлое[17]. Можно сказать, что разнообразие — это более экологичная форма организации, так как подразумевает индивидуализированный подход к производству и потреблению, и, кроме того, анархисты полагают, что общественные организации более эффективно удовлетворяют интересы людей тогда, когда те имеют возможность формировать их по своему усмотрению. Когда человеческая жизнь основывается на разнообразии, люди взаимодействуют более естественно и непосредственно. Кроме того, разнообразие приводит к тому, что отдельных людей становится всё сложнее контролировать[18]. С другой стороны нельзя идеализировать понятие разнообразие, так как оно возможно и в капиталистическом обществе (и не только в той форме, в которой рассматривал этот вопрос Элвин Тоффлер), что порождает пресловутое «общество потребления», которое как раз наоборот облегчает осуществление власти государством и капитализмом, и, кроме того, способствует всё более стремительному исчерпанию природных ресурсов[19]. Анархизм возможен только при так называемой «пространственной неопределённости», то есть когда невозможен тотальный контроль «сверху». К сожалению, развитие современных технологий только усиливают данный контроль, вроде бы не давая возможности такому строю, как анархизм[20]. Между тем, в сообществе свободных технологий есть другая неопределённость: между заказчиком и потребителем товара. Так что в этом смысле, как строй, анархизм в современных условиях всё равно возможен. · Равенство — означает отсутствие иерархии, одинаковые для всех возможности удовлетворения своих личных потребностей в искусстве, творчестве, продуктах труда, а также равный доступ ко всем общественным благам, в том числе последним достижениям науки и техники[21]. · Братство/сестринство подразумевает, что все люди являются равными, что интересы и потребности одних не могут быть важнее и/или ценнее интересов и потребностей других людей. Неправильное представление[править | править вики-текст] Возможно, этот раздел содержит оригинальное исследование. Добавьте ссылки на источники, в противном случае он может быть удалён. Дополнительные сведения могут быть на странице обсуждения. (16 декабря 2012) Уильям Годвин (1756—1836), один из основоположников анархизма По мнению сторонников анархизма, понятия «анархизм»( αναρχισμός) и «анархия», принадлежат к числу тех, которые наиболее часто представляются общественностью в искажённом виде и ошибочно используются в значении «хаос» или χάος -«беспорядок» — при этом утверждается, что анархисты якобы желают общественного хаоса и возврата к «законам джунглей», то есть фактически выставляются сторонниками гоббсовской «войны всех против всех». В ответ на это анархисты указывают, что греческую приставку αν- в слове «αναρχία» следует понимать как «отсутствие», то есть безвластие, а не «противостояние» или «противоположность» (власти): «Анархическая партия [ движение, если использовать современную терминологию - при. ред.] не побрезговала навязываемым ей названием и приняла его. Сначала она настаивала на маленькой чёрточке между ан и архией, объясняя, что в этой форме слово ан-архия, греческого происхождения, означает не "беспорядок", а "отсутствие власти". Но скоро она приняла его, как есть, не задавая лишней работы наборщикам и не отягощая своих читателей урокамигреческого языка. Таким образом, слово анархия вернулось к своему первоначальному, обычному и общепринятому смыслу, как-то выраженному в 1816 году в следующем замечании английского философа Бентама: "Философ, – писал он, – желающий изменить какой-нибудь дурной закон, не проповедует восстания против этого закона. Совсем иной характер у анархиста. Анархист отрицает самое существование закона, отвергает право закона приказывать нам, возбуждает людей к непризнанию в законе обязательного повеления и зовёт к восстанию против исполнения закона". В настоящее время смысл слова ещё расширился: анархист отрицает не только существующие законы, но и всякую установленную власть вообще; восстаёт против всякой власти, в какой бы форме она не проявлялась»[22]. Сторонники анархизма считают, что в последнее время эта философия, несмотря на представление анархии как стремления к хаосу и полному насилия беспорядку, получает всё большее распространение[23]. По их мнению, этому во многом способствует, в том числе, популярность движения за свободное распространение компьютерных программ, исходного кода, энциклопедий (в особенности компьютерных Интернет-энциклопедий, находящихся в максимально свободном доступе), свободный доступ к произведениям искусства и результатам научных исследований, а также анархические по своей сути проекты, вроде Freenet. А кроме того, росту популярности анархистских идей способствует кризис социального государства и крах авторитарных социалистических идеологий, что в особенности способствует возрождению анархистского профсоюзного движения: «Для IWA в 1990-х главное событие (или ряд событий) был падением Железного занавеса в началедесятилетия. Различные восстания восточноевропейских рабочих были заключительным доказательством (как будто они были всё ещё необходимы) полной неспособности авторитарного коммунизма освободить рабочий класс. Несомненно, будущие возможности для расширения анархо-синдикализма теперь ещё более ярки, чем те, что имели место десятилетие назад. Социал-демократия теперь потеряла даже самое плохое оправдание себя как альтернативы глобальному капитализму. Рабочие всё более и более оказываются перед фактом, что социал-демократическое профсоюзное движение не будет их защищать. В то время как возможности анархо-синдикализма имеются в большом количестве. Есть также всеобъемлющая опасность самим стать на реформистскийпуть, бросившись заполнить пустоту, оставленную реформистским профсоюзным движением»[24]. Происхождение анархизма[править | править вики-текст] Первые анархистские идеи восходят к древнегреческим и древнекитайским философским школам (хотя ростки протоанархизма находят в разных странах мира, в том числе в Египте и др.)[25]. К древнегреческим протоанархистамтрадиционно относят софистов (Антифонт — ок. 450/444 — ок. 365/360 гг. до н. э.) и киников (Диоген Синопский — ум. ок. 330—320 г. до н. э.)[26]. К древнекитайским относят даосскую традицию Лао-цзы (VI—V вв. до н. э.) и Чжуан-цзы (ок. 369—286 гг. до н. э.)[27][28]. Современный же анархизм возник из светского, равно как и религиозного направлений мысли эпохи Просвещения, в частности из аргументации Жан-Жака Руссо, его идей о свободе и морали[29]. Кроме того к предшественникам современного анархизма можно отнести ранних христиан, многие религиозные христианские ереси, такие как например движение анабаптистов[30]. Непосредственно же первым теоретиком современного анархизма стал Уильям Годвин (1756—1836), развивавший идеи, лёгшие впоследствии в основу современной анархистской мысли (правда, он ещё не пользовался термином «анархизм»)[31]: «(...) в Англии, уже в 1793 году, выступил Годвин, опубликовав свой поистине замечательный труд "Исследование политической справедливости и её влия­ния на общественную нравственность" (Enquiry concerning Political Justice and its influence on general virtue and happiness), где он явился первым теоретиком социализма без правительства, то есть анархизма (...)»[32]. Первым же либертарным теоретиком, открыто назвавшим себя анархистом, выступил Пьер Жозеф Прудон, по праву считающийся подлинным основателем современной анархистской традиции (в отличие от Годвина он имел последователей, и к тому же называл уже себя открыто анархистом)[33]. Он выступил с идеей «спонтанного порядка» (система координации в экономике, когда независимые участники производят свои действия, побуждаемые исключительно собственными интересами, основываясь на самостоятельно полученной информации), противопоставив её идеям централизма, предложив идею «положительной анархии», когда порядок возникает в результате того, что все делают то, что они сами желают делать, и такая система самоуравновешивается, приходя к естественному порядку[34], и где «одни только деловые операции создают общественный строй»[35]. При этом, как и Годвин, Прудон выступал против революционного преобразования общества, он представлял анархию как «форму правительства или конституции, в которой общественное и личное сознание, сформированное через развитие науки и закона, достаточных, чтобы поддерживать порядок и гарантировать все свободы. В таком случае, как следствие, учреждения полиции, превентивных и репрессивных методов, бюрократического аппарата, налогообложениеи т. д., [должны были] уменьшаться до минимума. В этом, в особенности, формы монархии и усиленной централизации исчезают, чтобы быть замененными федералистскими учреждениями и образом жизни, основанной на коммуне»[36]. Под «коммуной» Прудон подразумевал местное самоуправление. Его идеи вдохновляли многих последователей анархизма в XIX—XX столетиях[37]. Основные направления в анархизме[править | править вики-текст] Философ девятнадцатого столетия, младогегельянец Макс Штирнер, заложивший основы современного анархо-индивидуализма (эскиз сделанный Фридрихом Энгельсом). Анархо-индивидуализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-индивидуализм Анархистский индивидуализм включает в себя несколько традиций[38], которые отстаивают идею о том, что «индивидуальная совесть и преследование личного интереса не должны быть ограничены никаким коллективом или органом государственной власти»[39]. Анархо-индивидуализм поддерживает идею собственности, которая удерживается индивидом для себя, является частной. Это радикально отличает индивидуалистов отсоциалистов/коллективистов/коммунистов/коммунитаристов, которые выступают против данного подхода, причём одни из которых выступают за коллективное владение собственностью (как правило, противопоставляя понятия личной и частной собственности), а другие-и вовсе отрицают понятие собственности, утверждая, что «все принадлежит всем»[40]. Идеи анархо-индивидуализма развивали Макс Штирнер,Бенджамен Таккер, Генри Дэвид Торо[41] отчасти Алексей Боровой, Мюррей Ротбард и другие[42][43][44]. Эгоизм Макса Штирнера[править | править вики-текст] Основная статья: Макс Штирнер Самой крайней[45] формой анархистского индивидуализма называют «эгоизм»[46], — учение, разработанное одним из самых ранних и самых известных сторонников индивидуалистического анархизма (хотя, как и Уильям Годвин, и не называвшим себя анархистом) Максом Штирнером[47]. Книга Штирнера «Единственный и его собственность» («Der Einzige und sein Eigentum») была издана в 1844 году, и является основополагающим текстом данной философской традиции. В соответствии с концепцией Штирнера, единственное ограничение прав человека — это его сила, ограничиваемая силой других: «Дети не имеют права на совершеннолетие, потому что они несовершеннолетние: то есть потому что они дети. Народы, не добившиеся полноправия, не имеют права на полноправие: выйдя из состояния бесправия, они приобретают права на полноправие. Другими словами: то, чем ты в силах стать, на то ты имеешь право. Все права и все полномочия я черпаю в самом себе. Я имею право на всё то, что я могу осилить. Я имею право низвергнуть Зевса, Иегову, Бога и т. д., если могу это сделать, если же не могу, то эти боги всегда останутся относительно меня правыми и сильными, я же должен буду преклониться перед их правом и силой в бессильном "страхе Божием", должен буду соблюдать их заповеди и буду считать себя правым со всём, что я ни совершу согласно их праву, как русская пограничная стража считает себя вправе застрелить убегающих от неё подозрительных людей, действуя по приказу "высшего начальства", то есть убивая "по праву". Я же сам даю себе право убивать, пока я сам того не воспрещу себе, пока я сам не буду избегать убийства, не буду бояться его как "нарушения права". Подобная мысль проводится в стихотворении Шамиссо "Долина убийств", где седой убийца, краснокожий, вызы­вает благоговейное чувство у европейца, у которого он убил товарищей. Я только на то не имею право, чего я не делаю вполне свободно и сознательно, то есть на то, на что я сам себя не уполномочиваю»[48]. Штирнер исходил из права силы. Согласно его концепции общество — это иллюзия, его не существует, зато люди являются реальностью. Он выступал защитником собственности, приобретённой физической силой, властью, но не моральным правом[49]. При этом Штирнер выступал за определённого рода защиту своих прав и предрекал создание «союза эгоистов», в котором жестокость сплачивает людей[50]. Отношение к государству у Макса Штирнера было несколько противоречивым: с одной стороны он полагал его существование незаконным, противоестественным, но не считал в то же время необходимым, чтобы люди его уничтожили, хотя он и рекомендует от него избавиться. По сути, он выступает с позиции игнорирования существования государства,-там, где оно находится в противоречии с интересами личности, и согласия с его наличием, когда их интересы совпадают[51]. Однако, считая, что никто не обязан насильственно устранять государство, он в то же время полагал, что государство в конечном счёте разрушится в результате повсеместного распространения эгоизма[52]. В России анархистский индивидуализм, разработанный Штирнером, соединённый с идеями Фридриха Ницше, привлёк небольшое количество богемных художников и интеллектуалов, таких как Лев Чёрный, и ряд других одиночек, которые находили самовыражение в преступлениях и насилии[53]. Они отрицали необходимость создания организаций, считая, что только неорганизованные, спонтанно действующие люди обезопасены от принуждения и власти, и именно это делало их верными последователями идеалов анархизма[54]. Такой тип анархистского индивидуализма вдохновлял, в частности, анархо-феминистку Эмму Гольдман[55]. Хотя эгоизм Штирнера и индивидуалистичен, тем не менее он оказывал влияние и на определённую часть анархо-коммунистов[56]. Формы либертарного коммунизма, подобные этой, развивалисьСитуационистским Интернационалом, чрезвычайно, по своей природе, эгоистичным[57]. Лизандр Спунер, один из крупнейших представителей американской анархистской традиции. Он поддерживал идеиестественных прав и рыночной экономики. Американская традиция[править | править вики-текст] Другая форма анархо-индивидуализма отстаивалась «Бостонскими анархистами»[55], американскими индивидуалистами, которые поддерживали частную собственность,обмениваемую на свободном рынке[58]. Они отстаивали свободу и собственность частных организаций[59]. Однако бостонские анархисты также были последовательными противниками наемного труда, монополий и ростовщичества. Бенджамин Такер писал что «Анархизм выступает за уничтожение государства и ростовщичества; за ликвидацию власти и эксплуатации человека человеком» [60] То что одни люди нанимают других, эксплуатируют чужой труд, для них было проблемой, они требовали, чтобы: «всё естественное необходимое для производства богатств было доступно для всех на равных [ условиях] и что монополии, являющиеся результатом специальныхпривилегий, должны были быть отменёнными законом»[61]. Они полагали, что государственно-монополистический капитализм (определённый как спонсируемая государством монополия)[62] препятствует тому, чтобы труд был полноценно вознаграждён. При этом стоит отметить, что, даже среди американских индивидуалистов 19-го века, не было монолитной доктрины, поскольку они не соглашались друг с другом по различным проблемам, включая права на интеллектуальную собственность и владение правом собственности на землю[63]Главное расхождение имело место позже в 19-м столетии, когда Такер и ряд других отказались от концепции естественного права и перешли в «эгоисты», в духе штирнеровской философии[64]. Некоторые «Бостонские анархисты», такие как Такер, идентифицировали себя в качестве «социалистов» — термин, который в то время имел широкое и несколько неопределенное значение, подразумевавшее приверженность идеям решения «рабочей проблемы» посредством радикальной экономической реформы[65]. С началом двадцатого столетия популярность индивидуалистического анархизма падает[66], хотя позже эти идеи и были пересмотрены и модифицированы Мюрреем Ротбардом и анархо-капиталистами в середине двадцатого столетия, в потоке более широкого либертарианского движения[67]. Мютюализм[править | править вики-текст] Основная статья: Мютюализм Мютюализм берёт начало в 18-м столетии в английском и французском рабочих движениях- ещё до того как они приняли анархистскую форму (что было связано с работами Пьера Жозефа Прудона во Франции и других теоретиков — в Соединённых Штатах[68]). Прудоновские идеи были введены Шарлем Дана (Charles A. Dana)[69], анархо-индивидуалистами в Соединённых Штатах включая Бенджамена Таккера и Уильяма Батчельдера Гриине (William Batchelder Greene)[70]. Мютюалистский анархизм базируется на взаимности, свободе ассоциаций, добровольном контракте, федерализме, а также кредитах и денежной реформе. Согласно Гриине, в мютюалистской системе каждый рабочий получал бы «справедливую и точно положенную плату за его работу; услуги, эквивалентные в стоимости, являющейся обменом на услуги, эквивалентные в стоимости, без прибыли или скидки»[71]. Ретроспективно мютюализм иногда характеризовался как экономический индивидуализм[72], но при этом также — и как идеологически промежуточный между индивидуализмом и коллективистскими формами анархизма[73]. В одном из произведений Гарри Гаррисона относительно доброжелательно, но с юмором описывался «режим» победившего мютюализма. Социальный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Социальный анархизм Социальный анархизм — одна из двух основных категорий анархизма, наравне с индивидуалистическим анархизмом. Понятие социального анархизма обычно используют, чтобы идентифицировать коммунитаристские формы анархизма, которые подчёркивают сотрудничество, кооперацию и взаимопомощь, при отрицании частной собственности на средства производства и капиталистических отношений. Социальный анархизм включает в себя анархо-коллективизм, анархо-коммунизм, либертарный социализм, анархо-синдикализм, социальную экологию и, отчасти, мутуализм. Коллективистский анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-коллективизм Коллективистский анархизм, также называемый революционным социализмом[74], является революционной формой анархизма, обычно связываемой с именами Михаила Бакунина и Иоганна Моста[75]. В отличие от мутуалистов, коллективистские анархисты выступают против всех форм частной собственности на средства производства, полагая, что такая собственность должна быть коллективизированна. Согласно концепции анархо-коллективистов, этого можно добиться только путём революции, которая начнётся актами насилия со стороны небольших групп революционеров («пропагандой действием»), что должно революционизировать рабочие массы, которые коллективизируют средства производства[76]. Однако, при этом, коллективизация не должна распространяться на распределение доходов, поскольку рабочим должна будет выплачиваться заработная плата в соответствии с затраченным на работу временем. Это положение было позднее раскритиковано анархо-коммунистами, поскольку такая система «поддерживает систему наёмного труда»[77]. При этом анархо-коммунистические и коллективистские идеи отнюдь не были взаимоисключающими. Хотя коллективисты защищали систему заработной платы за труд, часть из них считали вполне возможным допустить что после революции, постепенно состоится переход к коммунистическим отношениям[78], а товарищ Михаила Бакунина по Первому Интернационалу Джеймс Гильом, например, утверждал, что они были именно коммунистическими анархистами, но выбрали самоназваниеколлективистов чтобы отличаться от коммунистов-государственников[79]. Коллективистский анархизм возник тогда же, когда и марксизм, но выступил против марксистской идеи о диктатуре пролетариата, несмотря на декларируемую марксистами цель создания коллективистского безгосударственного общества[80]. Анархо-коммунизм[править | править вики-текст] Князь П. А. Кропоткин (1842—1921) — выдающийся теоретиканархо-коммунизма Основная статья: Анархо-коммунизм Традиционный анархо-коммунистский флаг. Анархо-коммунисты утверждают, что действительно свободная форма социальной организации возможна только в таком обществе, которое состоит из самоуправляющихся коммуни общин, в которых организовано коллективное использование средств производства, внутри которых действует принцип прямой демократии, то есть коллективного, совместного принятия решений, а между собой эти коммуны связаны через объединение в федерации и/иликонфедерации, посредством горизонтальных и вертикальных (построенных снизу вверх) связей[81]. Однако, некоторые анархо-коммунисты выступают против мажоритарной природы прямой демократии, усматривая в ней потенциальную возможность препятствия личной свободе личности и благосклонность к демократии согласия, то есть усматривают в этих отношениях иерархические начала, власть и основы для воссоздания государственности[82]. Поскольку при анархистском коммунизме деньги должны будут перестать существовать, люди не будут получать прямую компенсацию за труд (через разделение прибыли и оплаты труда), но должны будут иметь свободный доступ ко всем ресурсам и излишкам, произведённым коммуной[83]. Согласно анархо-коммунистической концепции Петра Кропоткина и более поздним идеям Мюррея Букчина, члены такого общества будут спонтанно, добровольно выполнять весь необходимый труд, потому что они будут осознавать выгоды общественного владения предприятиями и взаимопомощи[84]. Кропоткин полагал, что частная собственность являлась одной из важнейших причин угнетения и эксплуатации и призывал к её отмене[85], выдвигая в противовес частной коллективную, общественную собственность[86]. При этом он писал: «Совсем иной результат получится, если рабочие будут требовать права на довольство. Они заявят тем самым о своём праве завладеть всем общественным богатством, домами и расположиться там сообразно потребностям каждой семьи, захватить накопленные съестные припасы и распорядиться ими так, чтобы после слишком долгого голодания узнать наконец довольство. Они заявят таким образом о своём праве на все богатства - продукт труда прошлых и настоящих поколений - и распорядятся ими так, чтобы познакомиться наконец с высшими наслаждениями искусства и науки, слишком долго бывшими достоянием одних буржуа. И, заявляя о своём праве на довольство, они - это ещё важнее - провозгласят вместе с тем своё право решать, что должно представлять собою это довольство, какие продукты нужно производить для его обеспечения и что можно оставить, как потерявшее всякую цену»[87]. Отвечая же тем, кто утверждал, что анархо-коммунисты хотят всех загнать силой в коммунистическое общество, в котором нет места разнообразию, и все будут жить как в тюрьме или казарме, Кропоткин пояснял: «Мы вовсе не хотим складывать в кучу все пальто, чтобы потом распределять их (хотя даже и при такой системе те, которые дрожат теперь от холода без одежды, всё-таки остались бы в выигрыше). Точно так же мы вовсе не хотим и делить деньги Ротшильда. Мы хотим устроить так, чтобы каждому родящемуся на свет человеческому существу было обеспечено, во-первых, то, что оно выучится какому-нибудь производительному труду и приобретёт в нём навык, а во-вторых, то, что оно сможет заниматься этим трудом, не спрашивая на то разрешения у какого-нибудь собственника или хозяина и не отдавая львиной доли всего своего труда людям, захватившим землю и машины»[88]. Анархо-синдикализм[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм В начале 20-ого столетия возник анархо-синдикализм, заняв своё особое место в рамках анархистской мысли[89]Сосредоточив намного больше внимания на рабочем движении, нежели все остальные формы анархизма, синдикалисты выдвигают идею о том, что профсоюзы являются той силой, посредством которой возможно осуществить радикальные социальные изменения в общественной жизни, произвести революцию, заменив капитализм и государство новым обществом, основанным на общественном самоуправлении трудящихся. Как и анархо-коммунисты, подавляющеебольшинство анархо-синдикалистов стремятся отменить систему наёмного труда и частную собственность на средства производства, в которых видят одни из важнейших причины разделения общества на класс имущих (собственников) и неимущих (наёмных работников, трудящихся). Важнейшими принципами, на которых основывается анархо-синдикализм, являются рабочая солидарность, прямое действие (всеобщая забастовка и повседневная борьба на рабочем месте, саботаж), самоуправление рабочих. Всё это вполне совместимо и с другими направлениями анархизма, так что анархо-синдикалисты часто являются также анархо-коммунистами или анархо-коллективистами[90]. Сторонники анархо-синдикализма выступают за развитие профсоюзных организаций трудящихся, поскольку это концентрирует трудящихся в рамках существующей системы, и способствует тем самым социальной революции. Ведущим анархо-синдикалистским теоретиком первой половины двадцатого столетия был Рудольф Роккер, чья брошюра1938 года «Anarchosyndicalism» обрисовывала в общих чертах возникновение движения, его основные цели и значимость рабочего движения в будущем[91]. Хотя анархо-синдикализм подчас ассоциируется с рабочим движением начала двадцатого столетия (в особенности во Франции и Испании), многие синдикалистские организации активно действуют и сегодня, часть из которых по-прежнему представляет Анархо-синдикалистский Интернационал (МАТ — Международная ассоциация трудящихся, созданная зимой1922—1923 годов) и профсоюзную организацию Индустриальные рабочие мира (ИРМ). Существует и российская секция МАТ — КРАС. Часть синдикалистских профобъединений действуют, не являясь коллективными членами международных синдикалистских объединений[92], в частности, Центральная организация рабочих Швеции. Анархизм без прилагательных[править | править вики-текст] Основная статья: Анархизм без прилагательных «Анархизм без прилагательных», по словам историка Джорджа Ричарда Эсенвейна (George Richard Esenwein), «отдаёт на рассмотрение ненаписанная через дефис формы анархизма, то есть, доктрины без любых пометок квалификации таких как коммунизм, коллективизм, мутуализм, или индивидуализм. Для других … [это] было просто понято как отношение, которое допускало сосуществование различных анархистских школ»[93]. «Анархизм без прилагательных» подчёркивает гармонию среди различных анархистских фракций и пытается объединить их вокруг их общих антиавторитарных основ. Такая позиция была сначала принята в 1889 Фернандо Тарридой дель Мармолой (Fernando Tarrida del Mármol), обеспокоенного «горькими дебатами» среди различных анархистских движений, как призыв к терпимости[94]. Среди представителей данного направления можно назвать Вольтериану де Клер (Voltairine de Cleyre)[95], Эррико Малатесту[96] иФреда Вудворта[97]. Постклассический анархизм[править | править вики-текст] Анархизм продолжает производить много эклектичных и синкретических философских направлений и движений; начиная с возрождения анархизма в США в 1960-х годах[98] возникло много новых направлений. Так, например, анархо-капитализм развивался в качестве радикального крыла антигосударственного либертарианства, будучи, по сути, изрядно омоложённой формой анархо-индивидуализма. Данное направление вобрало многие идеи из экономической австрийской школы, экономики и права или теории государственного выбора. Собственные направления в анархизме также породили расцветающие в то время феминистские движения и движение защитников окружающей среды. Постлевый анархизм — это тенденция, которая стремится дистанцироваться от традиционной «левой политики» и вообще покинуть жёсткие пределы идеологий. Постлевые анархисты утверждают, что анархизм был ослаблен тем, что слишком долго был частью «левого» движения, и единственным решением данной проблемы называется синтез разных направлений анархистской мысли, и самоопределение антиавторитарного революционного движения вне левого дискурса. Постанархизм — теоретическое продвижение синтеза классической анархистской теории и постструктурализма, развиваемого Солом Ньюманом (Saul Newman), также ассоцируется с такими теоретиками, как Тодд Мэй (Todd May), Жиль Делёз и Феликс Гваттари. Эта теория исходит из широкого диапазона идей, включая постмодернизм, автономистский марксизм, постлевый анархизм, ситуационизм и постколониализм[99]. Другая, недавно возникшая, форма анархизма, критичная по отношению к традиционному анархизму —инсуррекционализм, защищает неформальную организацию и активное сопротивление государству; её сторонниками называют Вулфи Ландстрейчера и Альфредо Баннано. Библейский анархизм — интерпретация Овадией Шохером (Obadiah Shoher) анархических идей Льва Толстого. Шохер формулирует идею анархического общества – как сети небольших городов, управляемых судьями без законодательной власти. Шохер постулировал, что анархизм отвергает только принудительный закон, а не закон вообще. Поскольку культурное окружение является частью самоидентификации человека, а закон защищает культурное окружение, то люди имеют право жить под властью закона, если они того хотят. Шохер решает возникающий парадокс, предлагая систему конкурирующих мини-юрисдикций. В его примерах, некоторые города будут практиковать рыночный капитализм, а другие — коммунизм, некоторые будут религиозными, а другие — либертарианскими. Если каждый человек может свободно и недорого выбрать юрисдикцию по своему вкусу, и если такие юрисдикции активно конкурируют между собой за привлечение новых жителей, то в такой системе люди выбирают власть закона совершенно добровольно. Шохер описывает свой анархизм как отказ от монопольной юрисдикции национальных государств[100]. Анархо-капитализм[править | править вики-текст] Мюррей Ротбард (1926—1995), основоположник анархо-капитализма, который утверждал, что «капитализм — это наиболее полное выражение анархизма, а анархизм наиболее полное выражение капитализма»[101]. Жёлто-чёрный флаг — наиболее часто используемый анархо-капиталистами. Основная статья: Анархо-капитализм Анархо-капитализм (или по-другому «анархизм свободного рынка», «рыночный анархизм») «основывается на вере в свободное владение частной собственностью, отрицании любой формы правительственной власти или [ее] вмешательства, и поддержке конкурентоспособного свободного рынка как главного механизма для социального взаимодействия»[102]. Вследствие того, что исторически анархизм сложился как (в подавляющем большинстве случаев) антикапиталистическая социально-политическая и философская мысль, анархо-коммунисты выступают резко против капиталистического анархизма[103]. Сами же анархо-капиталисты различают капитализм как систему мирного свободного обмена[104] и «государственный капитализм», который Мюррей Ротбард определяет как сговор между крупным капиталом и правительством, которое использует методы принуждения, чтобы уничтожить систему свободных рыночных отношений[105]. Основываясь на принципе естественных прав, понятии о свободном договоре и прагматизме анархо-капиталисты приветствуют существование частной собственности, которая была приобретена благодаря труду, торговле, или же была получена в подарок[106]. Говоря об обществе, построенном на анархо-капиталистических началах, его сторонники придерживаются принципа существующих на добровольных началах свободных рыночных отношениях, которые привели бы к такому социальному устройству, где будет поддерживатьсясанкционированный законом правопорядок, обеспечиваться защита и будет создана инфраструктура, организованная через коммерческую конкуренцию, благотворительные организации и свободно создаваемые ассоциации, но будет отсутствовать государственная власть[107]. В пропагандируемом Ротбардом анархо-капитализме закон (принцип ненападения) применяется рынком, но не создается им, в то время как утилитаристская версия Давида Д. Фридмана подразумевает, что закон будет создаваться рынком. В то время как термин «анархо-капитализм» был введён Ротбардом, и его возникновение датируется 1960-ми годами в Соединённых Штатах, некоторые историки, включая и самого Ротбарда, прослеживают корни данного анархистского направления до середины 19-го столетия в работах рыночных теоретиков, таких как Густав де Молинари (Gustave de Molinari)[108][109]. Анархо-капитализм испытал на себе влияние таких прорыночных теоретиков, как Молинари, Фредерик Бастиа и Роберт Нозик, а также американских теоретиков индивидуализма, таких как Бенджамен Таккер и Лизандр Спунер (Lysander Spooner)[110][111]. Продуманная форма анархистского индивидуализма отличается от индивидуализма «Бостонских анархистов» 19-го столетия своим отрицанием трудовой теории стоимости (и её нормативных значений) в пользу неоклассической или Австрийской Школы маржиналистского направления. В свою очередь анархо-капиталистические идеи способствовали развитию агоризма[112], автаркизма, волюнтаризма (либертарианского)[113] и криптоанархизма[114]. Есть институты, очень тесно связанные с капиталистическим анархизмом: Центр Либертарианских Исследований и Институт Людвига фон Мизеса. Анархо-феминизм[править | править вики-текст] Черно-пурпурный флаг анархо-феминистов. Основная статья: Анархо-феминизм Анархо-феминизм представляет собой синтез радикального феминизма и анархизма, который рассматривает патриархат (мужское доминирование над женщинами), как фундаментальное проявление существующей государственнической системы, которой противостоят анархисты. Анархо-феминизм возник в конце 19-го столетия в работах ранних феминистских анархистов, таких как Люси Парсонс, Эмма Гольдман иВольтарина де Клер, и даже Дора Марсден (Dora Marsden). Анархо-феминистки, как и другие радикальные феминистки, выступают против традиционных для нашего общества концепций семейных отношений, образования и гендерных ролей. Многие анархо-феминистки особенно критически настроены по отношению к институту брака. Например, Эмма Гольдман утверждала, что брак — это просто экономический договор, и что «… [женщина] платит за это своим именем, уединением, самоуважением и самой жизнью, "пока смерть не разлучит их". Более того, брачная страховка обрекает её на пожизненную зависимость, на паразитизм, на полную бесполезность, как личную, так и общественную. Мужчина также платит свою долю, но, поскольку его возможности шире, брак не ограничивает его в той мере, как женщину. Свои оковы он ощущает больше в экономическом плане»[115]. Анархо-феминистки рассматривают патриархат как основополагающую общественную проблему и считают, что феминистская борьба против дискриминации по половому признаку и патриархата — весьма существенный компонент анархистской борьбы против государственности и капитализма. Сьюзан Браун (Susan Brown), выражая свою точку зрения, говорила, что «поскольку анархизм — политическая философия, которая выступает против любых властных отношений, он является неотъемлемой частью феминизма»[116]. Было и несколько мужчин-феминистов, таких как анархо-коммунистЖозеф Дежак, который выступал против антифеминистских взглядов Прудона[117]. Не так давно Венди Макэлройопределила свою оригинальную позицию, которую она называет «инфеминизм», или по-другому — «индивидуалистический феминизм», соединяющую в себе феминизм с анархо-капитализмом или либертарианством, утверждая, что прокапиталистическая, антигосударственная позиция подразумевает равные права и возможности для женщин[118]. Индивидуалистический анархистский феминизм возник из американского анархо-индивидуалистического движения. Зелёный анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Зелёный анархизм Черно-зелёный флаг зелёного анархизма. Зелёный анархизм — одно из направлений в анархизме, которое делает акцент на проблемах охраны окружающей среды. На сегодняшний день можно выделить такие важные направления в нём как социальная экология и анархо-примитивизм. Многие сторонники зелёного анархизма и примитивизма рассматривают в качестве основоположника их современных взглядов Фреди Перлмана. Среди известных современных авторов, поддерживающих зелёный анархизм, можно назвать сторонников технологического развития Мюррея Букчина, Жанет Биил (Janet Biehl), Дэниела Ходоркоффа (Daniel Chodorkoff), антрополога Брайана Морриса, а также людей, близких к Институту социальной экологии; также к зелёным анархистам относятся крайне критически настроенные по отношению к идеям технологического развития Деррик Йенсен (Derrick Jensen), Джордж Драффан (George Draffan) и Джон Зерзан; кроме того к данному направлению в анархизме можно отнести Алана Картера[119] и Стюарта Давидсона[120]. Социальные экологи, представляющие собой своего рода социальных анархистов, часто критикуют основные (традиционные) направления в анархизме за то, что они излишне фиксируются на политике и экономике, вместо того, чтобы сосредоточить своё внимание на экосистеме (человеческой и природной), как делают это последователи зелёного анархизма. Данная теория продвигает идею развития так называемого либертарного муниципализма[121]. Анархо-примитивисты часто критикуют анархистский «мейнстрим» за то, что он поддерживает понятие цивилизации и современные технологии, которые, как считают примитивисты, основываются на господстве и эксплуатации. В противовес этому они защищают процесс «возврата к дикости», или же повторного воссоединения с окружающей средой[122]. Флаг ЛГБТ-анархизма Квир-анархизм[править | править вики-текст] Основная статья: Квир-анархизм Квир-анархизм — направление анархизма, считающее социальную революциюспособом достижения равноправия геев, лесбиянок, транссексуалов и представителей иных нетрадиционных ориентаций, а также преодоления гомофобии,гетеронормативности, патриархата и иных предрассудков гендерного характера[123]. Анархизм как общественно-политическое движение, его история[править | править вики-текст] Анархизм как социально-политическое движение регулярно переживал спады и подъёмы популярности. Его классический период, определяемый историками-анарховедами примерно с 1860 по 1939 годы, связан с рабочим движением девятнадцатого века и борьбой с фашизмом, прежде всего участием испанских анархистов и анархо-синдикалистов вГражданской войне 1936—1939 годов[124] Кроме того, анархисты были особенно активны в аболиционистском движении, рабочем движении, движении за гражданские права, женском освободительном движении, антикапиталистическом движении, антивоенном движении, движении за права сексуальных меньшинств, альтерглобалистском движении, сопротивлении налогообложению, и других формах анархистской активности. Первый Интернационал[править | править вики-текст] Михаил Бакунин, анархо-коллективист, выступавший противником марксистской идеи диктатуры пролетариата, сторонник социальной революции, федералистской организации общества снизу вверх, один из известнейших членов Первого Интернационала. См. также: Бакунин Михаил Александрович, Юрская федерация и Первый интернационал После поражения революций 1848—1849 годов, в Европе восторжествовала реакция. При этом одним из важнейших итогов революции стало размежевание социально-революционного движения с либеральной буржуазией, революционное движение всё более «левело». В 1857-м году многие страны мира охватил очередной экономический кризис, что поспособствовало оживлению рабочего движения. «После поражения политической революции 1848 года выступила мысль о необходимости подготовления экономической революции в среде самих рабочих. На Международную выставку 1862 года смотрели как на великий праздник мировой промышленности, и она сделалась отправным пунктом развития в борьбе труда за своё освобождение; и когда Международный союз рабочих громко заявил о своём разрыве со всеми старыми политическими партиями и о решении рабочих взять в свои руки дело своего осво­бождения, он повсеместно произвёл глубокое впечат­ление»[125]. В 1864 было создано Международное товарищество рабочих (МТР)[126] (Первый Интернационал), которое объединило в своих рядах английских тред-юнионистов, французских прудонистов, бланкистов, лассальянцев и др[127]. Секции Интернационала возникли во многих странах, движение приобрело размах, напугавший правительства разных стран, отдельные секции оказывались под запретом, участников движения преследовали, однако он всё равно функционировал. В МТР были сильными позиции последователей Маркса, ставшего Генеральным секретарём данной международной рабочей организации, и прудонистов. Последователи идей Прудона активно отстаивали идеи кооперации, мутуализма. Между представителями различных социалистических течений в рамках Интернационала шли постоянные дискуссии испоры по социально-экономическим вопросам, способам рабочей борьбы[128][129][130]. В 1868 году к Первому Интернационалу присоединяется Михаил Бакунин, со своими единомышленниками. В том же году, вЖеневе ими был создан Международный альянс социалистической демократии. На просьбу о вступлении в МТР Альянсу было отказано, после чего, в июне 1869 года он был распущен, а его отдельные части вступили в Интернационал (женевская секция Альянса была принята в МТР тем же летом)[131]. Сначала Маркс и Бакунин находились в дружеских отношениях, однако постепенно их отношения портились, в связи со спорами о революции и её средствах, о федерализме и централизме и других вопросах. Таким образом Интернационал раскалывался на сторонников Маркса (централистов) и Бакунина (антиавторитарных федералистов)[132]. Бакунин критиковал централистские идеи Карла Маркса, предсказывая, что если он или его сторонники придут где либо к власти, то они всего лишь станут новой правящей элитой, или даже худшей, нежели прежняя[133]. Конфликт достиг кульминации в 1872 году, когда произошёл формальный раскол Первого Интернационала на Гаагском Конгрессе 2-7 сентября 1872 года (кстати, это был первый конгресс Интернационала, на котором Карл Маркс присутствовал лично[134]), на котором произошло исключение Михаила Бакунина и Джеймса Гильома из МТР, а штаб-квартира МТР (которое просуществовало после этого до 1876 года) была переведена в Нью-Йорк (при том, что практически на сто процентов Интернационал был сосредоточен в Европе). В ответ на эти действия руководства МТР сторонники Бакунина создали на конгрессе в Сент-Имьене, проходившем 15-17 сентября 1872 года свой, антиавторитарный Интернационал федералистов, принявший анархистскую программу, сохранивший за собой название Международное Товарищество Рабочих, последний конгресс которого был созван в 1877 году в Верьвье[135]. Рабочее движение[править | править вики-текст] Основная статья: Анархо-синдикализм Фактически антиавторитарные секции Первого Интернационала явились предшественниками возникшего позднее анархо-синдикалистского движения, стремясь «заменить привилегии и власть государства» «свободной и добровольной организацией труда»[136]. В 1880-х годах американские рабочие развернули широкое движение на улучшение условий труда и введение 8-ми часового рабочего дня. С 1880 года наблюдался постоянный рост забастовочного движения. Кульминацией стал май 1886 года, когда рабочие Чикаго вышли на забастовку. В городе действовали Американская федерация труда, Орден рыцарей труда и социалистическая рабочая партия. Однако самыми влиятельными были анархисты, которые и встали во главе рабочего движения. В ответ на притеснения и репрессии рабочие бастовали по всей стране: 1 мая 1886 года в США бастовало 350 тысяч человек, самыми мощными были акции протеста в Чикаго[137]. 3 мая во время многотысячного митинга произошли столкновения митингующих со штрейкбрехерами, полиция открыла стрельбу по протестующим — погибло 6 человек. На следующий день на Хеймаркетской площади проходил новый митинг, во время которого неизвестный бросил бомбу в полицию: один полицейский был убит, несколько десятков ранено. В ответ полиция открыла огонь по митингующим убив 11 человек и ранив около двухсот. Этот день вошёл в историю рабочего движения как Хеймаркетская бойня. По обвинению в подстрекательстве к терроризму были схвачены лидеры рабочего движения — восемь анархистов: один покончил с собой в тюрьме, четверо были повешены 11 ноября 1887 года, остальные были помилованы в 1893 году, по причине того, «что вся „чикагская восьмёрка“ была невиновна в инкриминируемом им преступлении». В память о событиях мая 1886 года и казни рабочих-анархистов 1 мая было провозглашено в июле 1889 года на конгрессе Второго Интернационала проходившего в Париже днем выступлений за права рабочих. С тех пор рабочие всего мира отмечают этот день[138]. В 1907, в Амстердаме прошёл Международный анархистский конгресс, на котором присутствовали делегаты из 14 стран, и собрал многих выдающихся анархистов того периода, среди которых были: Эррико Малатеста, Пьер Монатт, Луи Фаббри,Эмма Гольдман, Рудольф Рокер, Кристиан Корнелиссен, Александр Шапиро, Владимир Забрежнев и др. На Конгрессе рассматривали разные вопросы, особое внимание уделялось практическим вопросам организации анархистского движения, проблемам народного образования, всеобщей забастовки и антимилитаризма. Основные дебаты разгорелись вокруг взаимоотношений анархизма и синдикализма. В частности французский делегат, член Всеобщей конфедерации труда (ВКТ) Франции Пьер Монатт считал синдикализм самодостаточным, а известный итальянский анархо-коммунист Эррико Малатесста выступал с резкой критикой синдикализма. Малатеста выступал с поддержкой рабочего движения, но считал что нужны не революционные, а «абсолютно нейтральные» рабочие организации, он критически относился к созданию профсоюзов[139]. В 1905 году, в Чикаго была образована организация Индустриальные рабочие мира (ИРМ), находившаяся под сильным влиянием анархистских идей[140]. Широкого размаха приобретало радикальное рабочее движение в Испании, Франции и других странах. Созданная во Франции Всеобщая конфедерация труда (ВКТ), строившаяся на принципах революционного синдикализма, насчитывала к 1912 году 600 тысяч членов[141]. В 1910 году была создана самая знаменитая анархистская профсоюзная организация — испанская Национальная конфедерация труда (НКТ) — Confederación Nacional del Trabajo (CNT). Эта анархо-синдикалистская организация была до конца 1930-х годов ведущей силой в испанском рабочем движении[142]. Зимой 1922—1923 годов на берлинском учредительном конгрессе была создана Международная ассоциация трудящихся (МАТ) — анархо-синдикалистский Интернационал, известный так же как Берлинский Интернационал профсоюзов[143]. Революция и гражданская война в России[править | править вики-текст] Анархисты Эмма Гольдман иАлександр Шапиро, противники установления большевистскойдиктатуры. См. также: Анархизм в России С началом революции в России в 1917 году многие анархисты действовали совместно с большевиками, видя в них ближайших союзников, немалую роль в этом сыграла и вышедшая в 1917 году книга Владимира Ленина «Государство и революция». ВПетрограде, произошедшее в июле неудачное восстание возглавлялось анархистами[144]. Часть анархистов поддержала Октябрьскую революциюбольшевиков. Однако уже в 1918 году пути анархистов и большевиков стали расходиться, когда в апреле ЧК произвела разгром создаваемой анархистами «Чёрной гвардии»[145]. Анархо-синдикалисты пытались объединить усилия отдельных революционно- и анархо-синдикалистских групп, участвовали в профсоюзных съездах и организовывали свои. На первом всероссийском съезде представителей профсоюзных организаций, проходившем в январе 1918 года было представлено 88 тысяч синдикалистов имаксималистов[146]. Однако им так и не удалось достигнуть желаемой цели, влияние их постоянно падало, и уже в 1920 году они представляли только 35 тысяч своих членов[147]. Наиболее значимыми оказались действия анархистов на территории Украины, где организованная анархо-коммунистомНестором Махно Революционная повстанческая армия Украины (махновцы) действовала против белых, красных,националистов и интервентов. В ходе боевых действий махновцы трижды заключали союз с большевиками, однако все три раза большевики нарушали[148] союз, так что в конце концов РПАУ была разгромлена многократно превосходящими силами Красной армии, а Махно с несколькими товарищами скрылся за границей[149]. «В конце 1920 г. гражданская война между «белыми» контрреволюционерами, с одной стороны, и большевиками (буржуазными революционерами и, в то же самое время, социальными контрреволюционерами), с другой, в основном завершилась. Большевикам удалось вновь собрать старую Империю. Но рабочие и крестьянские массы уже не были готовы терпеть олигархическую диктатуру под "революционной" маской, пусть даже в качестве "меньшего зла". Развернулось движение 1920–1921 гг. за "третью революцию": за свободные Советы, независимые от большевистской партии и её диктатуры, против реквизиций и неравного распределения, против привилегий новых правителей. В этом движении участвовали сотни тысяч человек. Махновское Сопротивление, Кронштадт и крестьянское восстание в Западной Сибири стали символами российского "Жерминаля", последними всплесками социальной революции в России»[150]. Анархистское движение было разгромлено. Часть видных активистов погибла, часть бежала за границу, кто-то перешёл на сторону большевиков, а кто-то был выслан за границу[151]. В борьбе с фашизмом[править | править вики-текст] В Италии[править | править вики-текст] См. также: Красное двухлетие После Первой мировой войны в мире начался не только подъём леворадикальных сил, рабочего движения, но и ультраправых, фашистов и националистов (а затем и национал-социалистов). Анархисты приняли активнейшее участие в борьбе с этими тенденциями. Так, например, анархисты оказали сопротивление подъёму фашизма во Франции, где анархисты, правда, разошлись по вопросу об отношении к политике единого народного фронта[152], и Италии. В Италии анархисты и анархо-синдикалисты были одной из ведущих сил, стоящих на дороге Муссолини, в анархо-синдикалистской профсоюзной организации УСИ (Итальянский синдикальный союз) состояло около полумиллиона человек[153]. Сопротивлялись анархисты наступлению фашизма и националистических диктатур и в других странах, однако терпели постоянные поражения[154]. В Испании[править | править вики-текст] См. также: Гражданская война в Испании и Испанская революция «Основным оплотом анархо-синдикализма оставалась Испания, где после падения монархии в 1931 г. происходил стремительный рост сил НКТ. "Со всех сторон, из Германии, Польши, Франции и других стран, где имеются секции МАТ, Секретариат получает сообщения о состоянии духа, который... можно выразить следующим образом: "Международный фашизм разрушил наши революционные движения в большей части стран... Только в одной стране мы имеем надежду на то, что социальная революция может победить её (фашистскую реакцию, - В.Д.) - в Испании", - писали в июне 1934 г. члены Секретариата МАТ в послании НКТ»[155]. В 1936 году в Испании НКТ накануне очередных выборов приняла решение не бойкотировать выборы, результатом чего стала победа Народного фронта (сотни тысяч членов Национальной конфедерации труда пошли на избирательные участки, что помогло одержать победу над «правыми» силами)[156]. Через несколько месяцев военные подняли во многих городах Испании мятеж, положивший начало гражданской войне и революции. На мятеж военных анархисты, равно как и другие леворадикальные силы, организовали вооружённое сопротивление. Часть городов, в том числе Мадрид иБарселону, удалось отбить, правда была потеряна Сарагосса, один из анархо-синдикалистских центров, что сказалось на последующих действиях НКТ и ФАИ (Федерация анархистов Иберии)[157]. При этом под контролем анархо-синдикалистов оказались промышленный центр Испании Каталония и аграрный Арагон, в которых анархисты активно проводили свои преобразования, которые особенно глубокий характер имели в арагонских коммунах[158]. Согласно утвержденной в мае «Сарагосской программе» анархо-синдикалисты должны были приступать к строительству либертарного коммунистического общества, однако нерешительность руководства НКТ-ФАИ, ради антифашистскогоединства со сталинистами и буржуазными республиканцами отказались от собственной программы, хотя многие члены НКТ и осуществляли анархо-коммунистические преобразования на низовом уровне[159]. В мае 1937 года в результате провокаций со стороны сталинистов в Барселоне вспыхнули уличные бои между марксистами из ПОУМ (Рабочая партия марксистского единства) и НКТ, с одной стороны, и республиканскими силами — с другой. Несмотря на то, что НКТ и ПОУМ контролировали ситуацию в городе, они решили пойти на прекращение огня, опасаясь развязывать гражданскую войну в собственном тылу со своими формальными союзниками. Это закончилось тем, что бойцы ПОУМ были обвинены в поднятии «троцкистско-фашистского» мятежа, и против них начались репрессии, которые позже обрушились и на анархо-синдикалистов[160]. В 1939 году гражданская война закончилась победой сил Франко, в Испании на долгие годы была установлена диктатура, которой испанские анархисты оказывали сопротивление на протяжении всего времени её существования[161] Во время Второй мировой войны[править | править вики-текст] В ходе Второй мировой войны анархисты продолжали бороться с фашизмом: на Украине анархисты пытались организовать сопротивление как национал-социалистам, так и сталинистам[162]; ветераны испанской войны, эмигрировавшие во Францию, стали активными участниками движения сопротивления, и именно анархисты, входившие во2-ю Бронетанковую дивизию генерала Леклерка вошли в Париж[163], а группа, объединившаяся вокруг Всеволода Волина иАндре Аррю распространяла в Марселе листовки с призывом к борьбе с фашизмом, сталинизмом и западным демократическим капитализмом[155], действовали анархистские партизанские отряды в Италии, Болгарии и в других странах[164]. После Второй мировой войны[править | править вики-текст] Во время первых десятилетий, последовавшие за окончанием Второй мировой войны, анархическое движения во всем мире переживало упадок. Его новый взлет связан с «молодёжной революцией» второй половины 60-х годов, которую возглавили «новые левые». Среди них, наряду с другими идейными течениями, анархисты заняли видное место. Протесты 1968 года, породившие новые социальные движения: феминистские, «зеленые», антимилитаристские, коммунарские и т. п., дали новый импульс анархистскому движению во всем мире. В 1968 г. на международной конференции анархистов в Карраре был основан Интернационал Федераций Анархистов (IAF-IFA)[165]. Принципы работы в пределах ИФА — принцип федерализма, свободного договора и взаимопомощи. Для того, чтобы улучшать координацию и связь в пределах ИФА, а также в качестве открытого контакта для публики и других групп анархистов и организаций, был основан Международный секретариат, полномочия которого нерегулярно переходит от одной федерации IFA к другой[166]. Для налаживания информационного обмена и межорганизационного сотрудничества IFA также близко контактирует с другими организациями анархистов, например с Международной ассоциацией трудящихся(МАТ) — анархо-синдикалистским Интернационалом. В этот период в Европе и США было созданы тысячи коммун, культурных центров, в университетах создавались комитетысексуальной и культурной революции. При этом на смену «старым» анархистам во многом пришло новое, проанархистское движение «автономов», которое и по сей день насчитывает (особенно в Германии) десятки тысяч активистов. Это весьма политизированная молодёжная субкультура, включающая коммуны, сквоты (захваченные для жилья и борьбы здания), альтернативные кафе и книжные магазины, культурно- информационные центры и клубы, многочисленные издания, музыкальные рок- и техно-группы и другие творческие коллективы, антифашистские и феминистские инициативы, группировки «стритфайтеров» (уличных бойцов) и т. п[167]. Современное анархистское движение[править | править вики-текст] Члены профсоюза CNT-AIT на демонстрации, несут баннер Сегодня анархистское движение, конечно, всё ещё не так сильно как прежде, но организует уже десятки тысяч революционеров во многих странах. В многих странах мира насчитываются десятки, если не сотни тысяч сторонников анархистских идей. Появились группы анархистов и в тех странах, в которых их никогда не было, например, в Нигерии, Турции, Ливане, Бангладеш. Греческое анархистское движение является на сегодняшний день одним из самых сильных. Современное анархистское движение весьма разнообразно и включает в себя множество течений. Наряду со «старыми» анархистами, то есть представителями классических направлений в анархизме, преимущественно анархо-синдикалистами и анархо-коммунистами, существует например такое движение как анархо-примитивизм. Существуют также проанархистские движения «автономистов», ред-скинов (красные- и анархо- скинхеды), экологических движений, различных культурных инициатив, поселений, которые насчитывают десятки тысяч активистов[168]. Они борются за так называемую «деколонизацию повседневной жизни» в нынешнем обществе.[источник не указан 1292 дня] Следуя традиции ситуационистов и новых левых многие современные анархисты пытаются создать некую альтернативуотчуждённому и репрессивному социуму, решая все вопросы коллективно, на основе консенсуса, уважая личность и избегая всякого авторитаризма и иерархии. Патриархату противопоставляется равенство полов, традиционным семейным отношениям — коммуны, иерархии — самоуправление. Пропагандируются и активно практикуются экологизм,антиимпериализм и антифашизм. Анархисты активно выступают против дискриминации по национальному, гендерному, сексуальному признакам, против межгосударственных войн и политики неоколониализма. Анархисты весьма активны в антифашистском движении[169], постоянно участвуют в уличном противостоянии с неофашистами и неонацистами, а также полицией. В семидесятые огромный размах и известность приобрело антиядерное движение, в котором активно участвовали анархисты и автономы. Это было очень массовое движение, в котором активно участвовала западная молодёжь[170]. Автономы-сквоттеры часто захватывают пустующие здания, которые они превращают в центры либертарной культуры и политики[171]. Существуют различные анархистские коммуны, одной из самых знаменитых из которых является коммуна Христиания в Копенгагене[172]. В целом ряде стран продолжают действовать традиционные анархо-синдикалистские профсоюзы, и пропагандистские организации, из которых наиболее крупными являются САК в Швеции, НКТ и ВКТ в Испании, УСИ в Италии, НКТ-МАТ и НКТ-Ф во Франции, ФАУ в Германии (в них состоят десятки тысяч человек)[173]. Анархо-синдикалистское профсоюзное движение традиционно наиболее сильно развито в Испании. После смерти диктатора Франко в 1976 году здесь началось массовое возрождение анархизма. На первое постфранкистское собрание НКТ пришло порядка 500 000 человек[174] Правда впоследствии в НКТ произошло несколько расколов, в первую очередь по вопросу о выборах в комитеты предприятий[175]. Так что в итоге на сегодняшний день в Испании действует два основных анархо-синдикалистских объединения: НКТ-МАТ, в котором состоит порядка 10-15 тысяч человек, и ВКТ, в котором состоит около 60 тысяч человек. Соответственно НКТ-МАТ выступают против участия в этих выборах, а ВКТ в них активно участвуют[176]. Некоторая либерализация внутренней жизни в ряде латиноамериканских стран в конце 70-х и 80-х годов. способствовала началу возрождения и в этих странах[177]. Медленно возрождение анархизма идёт в Северной Америке, но и там либертарные организации испытывают существенный рост своих рядов. Вновь активизируется организация Индустриальные рабочие мира (IWW)[178]. В Южной Америке возрождается некогда знаменитая аргентинская ФОРА (Аргентинская региональная рабочая федерация), секция МАТ, пытающаяся воссоздать рабочее анархистское движение[179]. В Израиле анархизм позиционируется как политическая реализация библейского общественного устройства: небольшие города без федерального законодательства, управляемые выборными судьями. По мнению теоретика библейского анархизма Овадьи Шохера, свобода от власти реализуется не методом демонтажа власти как таковой, но устранения монополии на власть. Для этой цели библейский анархизм выдвигает концепцию конкурирующих юрисдикций — небольших городов, каждый со своими ценностями и законами, которые позволяют любому человеку выбрать комфортную для себя политическую систему без необходимости эмиграции в другую страну[180]. В СССР анархистское движение стало возрождаться в конце 1980-х, а крупнейшим объединением рубежа 1980—1990-х годов стала Конфедерация анархо-синдикалистов (КАС), которая объединяла во время своего наибольшего подъёма до двух тысяч человек[181]. В июне 1990 года, после раскола КАС, была образована Ассоциация движений анархистов, существующая до настоящего времени. Во всём мире существуют многочисленные анархистские издания, исследовательские центры, библиотеки (среди них английское издательство «Фридом», основанное Кропоткиным, американский журнал «Анархия: журнал вооружённого желания», немецкое издание «Шварцен фаден», швейцарская анархическая библиотека СЕРА и др.). В России сегодня тоже выходят анархистские журналы и газеты. В числе наиболее известных современных теоретиков анархизма можно назвать американских мыслителей Ноама Хомского, Мюррея Букчина (автор интересной концепции экоанархизма), Джона Зерзана (идейный вдохновитель антитехнологического направления в анархизме), Боба Блэка (авангардный писатель и теоретик парадоксального «отказа от работы»), а также близкого к анархизму выдающегося французского философа, теоретика автономизма и экосоциализма Андре Горца[167]. Внутренние проблемы и дебаты[править | править вики-текст] Анархизм — это философская, социально-политическая теория, которая содержит в себе множество направлений, часть из которых друг другу диаметрально противоположны (например анархо-коммунистическое направление и анархо-капиталистическое). Это вызывает постоянные споры относительно отдельных сторон теории анархизма, а также того, кого вообще можно считать анархистом: левые анархисты традиционно не признают анархистами национал-анархистов(своеобразное течение в анархизме, которое отрицается подавляющим большинством анархистов, учитывая что анархизм традиционно выступает против национализма[182]) и анархо-капиталистов[183], которые отвечают взаимностью[184], утверждая, что анархизм никогда не был частью «левой» социально-политической мысли. При этом часть современных анархистов вообще считает, что анархизм не является ни «левым», ни «правым», что это ложная классификация. Кроме того, часть анархистов считает что анархизм — это именно философия, которая не имеет никакого отношения к политике, и потому называть анархизм — политической идеологией — ложно. Не меньше вопросов вызывает и соотношение религии с анархизмом: традиционно анархизм считается атеистическим[185], однако вместе с тем существует христианский анархизм[186], а также постоянно дискутируется вопрос о либертарных составляющих в других религиях, таких какислам[187], буддизм и т. д. Представители разных направлений в анархизме придерживаются разных позиций по вопросамморали, этики, гуманизма и т. д. Кроме того, не все анархисты относятся одинаково к марксизму: для одних он не приемлем совершенно, для других — вполне приемлем, по крайней мере такие направления в марксизме (в первую очередь в либертарном марксизме), как «левый коммунизм», рэтекоммунизм («коммунизм рабочих советов»), операизм,люксембургианство, троцкизм или даже маоизм. Не менее сложные отношения у анархизма с понятиями прогресса, цивилизации, технологий: часть анархо-коммунистов и анархо-синдикалистов являются сторонниками технологического прогресса[188], другая часть относятся к нему крайне скептически[189], а анархо-примитивисты выступают резко против самого понятия цивилизация и технологического прогресса[190], при этом эко-анархисты, последователи идей социальной экологии, утверждают, что экологические проблемы заключаются не в технологиях, а в том, кто и как их использует[191]. Демократия так же вызывает неоднозначную оценку в рядах анархистов. Для одних любая демократия — это форма власти, а потому — угнетения и иерархического общественного устройства, так что они отрицают в том числе и понятие о «прямой демократии», так как «„кратия“ означает „власть“»[192], в то время как другие отстаивают принцип прямой демократии[193], утверждая, что вполне соответствует анархистским представлениям о свободном безгосударственном обществе. Проблема насилия также разделяет анархистов: одни являются его резкими противниками, в то время как другие — апологетами (что, кстати, уже сыграло злую шутку с анархистами на рубеже девятнадцатого-двадцатого веков, когда увлёкшись пропагандой действием, терроризмом и экспроприациями анархисты оказались загнанными в политическое «гетто»)[194]. Критика анархизма[править | править вики-текст] Анархизм критиковали с различных сторон. Так, Фридрих Энгельс писал, что «у Бакунина своеобразная теория — смесьпрудонизма с коммунизмом, причем самым существенным является прежде всего то, что главным злом, которое следует устранить, он считает не капитал и, следовательно, не возникшую в результате общественного развития классовую противоположность между капиталистами и наемными рабочими, а государство»[195]. Иосиф Покровский писал: «Если есть учение, которое поистине предполагает святых людей, так это именно анархизм; без этого он неизбежно вырождается в звериное bellum omnium contra omnes»[196]. Наиболее известные организации анархистов[править | править вики-текст] · Action Directe — «Прямое действие». Франция. 1979—1987. Террористическая организация. · IWA (International Workers Association) (Исп.: AIT — Asociación Internacional de los Trabajadores, Герм.: IAA — Internationale ArbeiterInnen Assoziation) — Международная ассоциация трудящихся (МАТ), анархо-синдикалистский Интеранционал, существует с конца 1922 года. · CNT-AIT (Confederación Nacional del Trabajo) — Национальная конфедерация труда. Конфедерация анархо-синдикалистских профсоюзов. Испанская секция МАТ. Существует с 1910 года. · USI-AIT (Unione Sindacale Italiana) — Итальянский синдикальный союз. Создан в 1912-м году (воссоздан в 1950-м). · Class War Federation — Федерация классовой войны. Великобритания. Существует с 1983 года. · CrimethInc Название является игрой смыслов. Его звучание можно перевести как «Преступное мышление», а написание как "корпорация «Преступление» ". США и другие страны. Существует с 1996 года. · FAI (Federación Anarquista Ibérica) — Федерация анархистов Иберии. Испания. Существует с 1927 года · FAUD (Freie Arbeiter Union Deutschlands) — Союз свободных рабочих Германии (1919—1933) · FORA (Federación Obrera Regional Argentina) — Аргентинская региональная рабочая федерация. Аргентинская секция МАТ. Существует с 1901 года. · IWW (Industrial Workers of the World) — Индустриальные рабочие мира. США и другие страны. Существует с 1905 года · SAC (Sveriges Arbetares Centralorganisation) — Центральная организация рабочих Швеции. Является федерацией анархо-синдикалистских профсоюзов. Существует с 1910 года. · АЧК — Анархистский чёрный крест · РПАУ — Революционная повстанческая армия Украины (1918—1921) · Юрская федерация — Создана в 1870. Швейцария и другие страны. · АД — Автономное Действие — в настоящее время наиболее крупная организация анархистов в России. · АДА — Ассоциация движений анархистов, старейшая из существующих организация анархистов на территории ех-СССР, объединяет в своих рядах русскоязычных анархистов в нескольких странах мира, · КРАС — Конфедерация революционных анархо-синдикалистов, российская секция МАТ на территории бСССР. Существует с 1995 года. · МПСТ — Межпрофессиональный союз трудящихся · РД — Революционное действие · М.С.А. — Международный Союз Анархистов მონეტარული სისტემა და მოდიფიკაციები January 18, 2016 vepkhvia სილვიო გეზელი იყო ერთ-ერთი იმ მცირერიცხოვანი ანარქისტი თეორიტიკოსებიდან ვინც განიხილა ეკონომიკური საკითხები. დღეს, ფინანსური კრიზისის ფონზე, ბევრი ადამიანი ეთანხმება და აღიარებს მისი იდეების სისწორეს, ეს საკმაო მიზეზია იმისათვის რომ შემოგთავაზოთ ეკონომიკის სილვიო გეზელისეული კრიტიკული განხილვა. უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ რას წარმოადგენს მონეტარული სისტემა. Amelie Lanier 1. გაცვლის თეორია „ბაზარი“ არის ის ადგილი სადაც იცვლება „საქონელი“, თუ გინდათ რომ იყიდოთ რაღაც ბაზარზე – იქნება ეს მცირე, ადგილობრივი, დიდი მსოფლიო ბაზარი თუ e-bay – შეძენის პროცესში მყისიერად უნდა გასცეთ სანაცვლოდ რაიმე. თუ თქვენ არაფერი არ გაქვთ, არც შეგიძლიათ რაიმე მიიღოთ, არ შეგიძლიათ დაიკმაყოფილოთ ის მოთხოვნილებები, რაც გაქვთ. ამავე დროს, ჩვენ გვაქვს კერძო საკუთრების სისტემა რომელიც ადამიანების უმეტესობას უსპობს შესაძლებლობას რომ აწარმოონ რაიმე. ადამიანების უმეტესობას არ აქვს მიწა რომელიც შეუძლიათ გამოიყენონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულებით. მათ არ აქვთ სახელოსნოები, სადაც შეუძლიათ შექმნან რაიმე. მათ არ აქვთ სამუშაო იარაღები და ინსტრუმენტები, არ აქვთ ტექნიკა. მათ არ აქვთ სახლი, მათ ქოხის აშემებოს იფლებაც კი არ აქვთ ტყეში რომ იცხოვრონ. იმისათვის რომ მიიღონ საკვები, თავშესაფარი თუ სამომხმარებლო პროდუქტი, მათ უნდა გასცენ სანაცვლოდ რაღაც – ამ სისტემაში ეს არის ფული. თუმცა, არაფრით იქნება უკეთესი რომ ყველა სახის გასაცვლელი ობიექტები იქნეს ნებადართული ან მოთხოვნილი ბაზრისთვის, იმიტომ რომ ისინი ასევე არ აქვთ ადამიანების უმეტესობას. ადამიანების უმეტესობას უბრალოდ წართმეული აქვს შესაძლებლობა შექმნას რაიმე ღირებული. არსებობს მრავალი თეორია მსოფლიოს მოსახლეობის შიმშილის გასამართლებლად, ისინი განმარტავენ თუ რატომ არის რომ, მსოფლიოს მოსახლეობის 12.5%(დაახლოებით 842 მილიონი ადამიანი) იმყოფება შიმშილის ქვედა ზღვარზე, ან რატომ კვდება ყოველწლიურად დაახლოებით 3.1 მილიონი ბავშვი შიმშილის გამო. ყველა ეს თეორია თუ ახსნა არის სიცრუე. ადამიანები იმიტომ შიმშილობენ ან იხოცებიან შიმშილის გამო რომ სხვა მოთხოვნებთან ერთად, ისინი ვერ აკმაყოფილებენ კაპიტალიზმის მთავარ მოთხოვნას: „იმისათვის რომ მიიღო რაღაც, შენ უნდა გქონდეს რაღაც რომ გასცე სანაცვლოდ.“ ამ თეორიებში აქცენტს აკეთბენ ლოჯისტიკურ და დისტრიბუციულ პრობლემებზე, ბუნებაზე და მის თავისებურებებზე, ადამიანის ბუნებაზე, მის სიხარბეზე და ა.შ. რეალურად კი ესაა სახელმწიფოს ბრალი, რომელსაც ყოველთვის ახასიათებს კორუფცია და მიდრეკილია მისკენ, ასევე კაპიტალიზმის, რომელიც თვის მხრივ დაცულია სახელმწიფოს მიერ, და მისი პირდაპირი დამსახურებაა(ასევე სახელმწიფოსი) რომ არსებული საზოგადოება არის კონტრასტულად დაყოფილი, 85 უმდიდრესი ადამიანი ფლობს იმდენივე სიმდიდრეს რამდენსაც მსოფლიო მოსახლეობის უღარიბესი ნახევარი ერთად აღებული(დაახლოებით 3.5 მილიარდი ადამიანი). ეს არის ახალი მსოფლიო წესრიგი, სადაც ერთი მხარე ფუფუნებაში ცხოვრობს და მეორე კი სიღატაკეში ღაფავს სულს. როგორც წესი კაპიტალიზმის განვითარებულობას და პროგრესულობას მიაწერენ ხოლმე ევროპული კულტურის განვითარების დონეს, სიმდიდრეს და ა.შ. უფრო კონკრეტულად კი მონეტარული სისტემის ევოლუციას და ღირებულების თეორიას, რეალურად კი ეს ევროპული კოლონიალიზმის და მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ბუნებრივი თუ ადამიანური რესურსების ექსპლუატაციის და მიტაცების შედეგია. მე_15 საუკუნიდან, როცა დაიწყო დიდი აღმოჩენების ეპოქა, ევროპულმა კოლონიალიზმმა უფრო ფართოდ გაიდგა ფესვები და დაიპყრო სამხრეთ და ჩრდილოეთ ამერიკა, თითქმის მთელი აფრიკა, ავსტრალია და ასევე აღმოსავლეთ აზია. ამ დროიდან იწყება მესამე მსოფლიოს ქვეყნების ფართომასშტაბიანი ექსპლუატაცია, მათი ბუნებრივი რესურსების, წიაღისეულის თუ მოსახლეობის კატასტროფული და მტაცებლური განადგურება. ამის პარალელურად არ აძლევდა მათ განვითარების საშუალებას, ეს არის ერთ-ერთი უმთავრესი მიზეზი თუ რატომ არის უღატაკესი მაგალითდ აფრიკის მოსახლეობა, რატომ კვდება ყოველდღიურად 2 500 ბავშვი სხვადასხვა დაავადებებისგან რომელიც გამოწვეულია სუფთა სასმელი წყლის არარსებობის და შიმშილის გამო. ან რატომ შემცირდა კატასტროფულად ამერიკის მკვიდრი მოსახლეობა, რომელიც დაახლოებით 100 მილიონ ადამიანამდე იყო სანამ არ ეზიარა ევროპული ცივილიზაციის „სიკეთეებს“, მათი 90-95 % შეეწირა მასშტაბურ გენოციდებს, ასევე ხელოვნურად გავრცელებულ დაავადებებს და ეპიდემიებს, რაც გამიზნულად ხდებოდა დამპყრობლების მიერ(ასეთივე სტრატეგიას იყენებდნენ ევროპელი კოლონისტები აფრიკაში, ავსტრალიაში და ა.შ.) ასევე წაართვეს მათ კუთვნილი ტერიოტორიები, გადაასახლეს და დღემდე ცხოვრობენ რეზერვაციებში, რომლებიც უმეტესად ხრიოკ, უდაბურ ადგილებშია, ხოლო ბუნებრივი რესურსები, მიწა, მდინარეები თუ ტყეები, რაც ამ ხალხის საკუთრება იყო საუკუნეების მანძილზე ჩამოართვეს, ჩამოართვეს ყველაფერი რაც მათ წინაპრებისგან მემკვიდრეობით მიიღეს, დამპყრობლებმა, ევროპელმა კოლონიალისტებმა და ეს ყველაფერი ცივილიზაციის და ჰუმანიზმის სახელით ჩაიდინეს – დღეს ამერიკის შეერთებული შტატები თავისუფლების სიმბოლოა როცა რეალურად ის წარმოადგენს ბოროტების იმპერიას რომელიც აშენებულია აფრიკელი მონების სისხლზე და ჩაგვრაზე, მათ ექსპლუატაციაზე, მკვიდრი ამერიკელი ინდიელების გენოციდზე, გადასახლებაზე და მათი კუთვნილის მიტაცებაზე. თუ კაპიტალისტური სისტემის უარყოფითი მხარეები იქნება ყველასათვის ცნობილი და კარგად გააზრებული, გაცვლითი თეორიების, მონეტარული სისტემის და საკუთრების პრინციპის, ასევე კაპიტალიზმის და მისი დამცველი სახელმწიფოს არსებობა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ დადეგება, ეს კი ასე ბუნებრივად და თავისით არასოდეს არ მოხდება, გაბატონებული კლასი, მმართველი ელიტა თავისით არ იტყვის უარს იმ პრივილეგიებზე რაც აქვს, იმ უშრომელ სარგებელზე რასაც იღებს და ასე უბრალოდ არ დათმობს პოზიციებს. უფრო მეტიც – მმართველი კლასი აკეთებს ყველაფერს რომ ხელი შეუშალოს ამ პროცესს, ჩაახშოს ნებისმიერი კრიტიკა და ამბოხი ექსპლუატირებული კლასებისა, გათიშოს ისინი ერთმანეთსიგან, ბავშვობიდან ჩაუნერგოს იდეები და შეხედულებები რომლებიც ორიენტირებული იქნება კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს დაცვაზე, და ასევე გამორიცხავს ნებისმიერ ალტერნატივას. იმისათვის რომ დავინახოთ როგორ შიმშილობენ ადამიანები, აღარ არის აუცილებელი მოვინახულოთ მესამე მსოფლიოს ქვეყნები. „მსოფლიო ცივილიზაციის ცენტრში“, მაგალითად გერმანიაში, უამრავი ადამიანია რომელიც ძლივს ახერხებს თავის გამოკვებას და სათანადოდ, სრულფასოვად ვერ იკვებება. მაგალითად, ძალიან ბევრი სკოლის მოსწავლეა რომელსაც არ აქვს საჭმელი სახლში და იღებენ მას სკოლაში ან საქველმოქმედო ორგანიზაციებში. ეს სოციალური პირობები არ არის შეუმჩნეველი, ყველამ იცის ამის შესახებ. მაგრამ ეს მართლაც შეურაცხმყოფელი პირობები არ აშფოთებს არავის იმიტომ რომ ყველა ვინც კითხულობს ამის შესახებ ან იგებს ტელევიზიის საშუალებით, დარწმუნებულია რომ გაცვლითი სისტემის და კერძო საკუთრების არსებობა აუცილებელია, და სჯერათ რომ არავინ არ აწარმოებს პროდუქციას თუ სანაცვლოდ ისინი არ მიიღებენ ამის ეკვივალენტს. ის ვინც სარგებელს იღებს ამ მსგავსი უსამართლობის, ადამიანების ექსპლუატაციის და შიმშილის ხარჯზე (მმართველი კლასი), დარწმუნებული არიან რომ არავინ დაიწყებს არსებული ეკონომიკური და სოციალური სისტემის კრიტიკას – რაც შეარყევს მათ გაბატონებულ მდგომარეობას და საფრთხეს შეუქმნის მათ ინტერესებს, ამის საფუძველს მათ აძლევთ დახვეწილი და მმართველი კლასის ინტერესებზე მორგებული განათლების სისტემა, რომლის საშუალებით მრავალი წლის მანძილზე ბავშვობიდან აჩვევენ ადამიანებს უსიტყვო მორჩილებას, დიქტატურასთან, უსამართლობასთან და ტერორთან შეგუებას, ზრდიან მათ სოლიდარული უნარის არ მქონე, დაქსაქსულ, მიზანთროპ ინდივიდებად, სწორედ ამის გათვალისწინებთ, რომ საფრთხე არ ემუქრება მათ ინტერესებს, იშვიათ შემთხვევებში მედია აშუქებს და აჩვენებს იმას რაც რეალურად ხდება, ეს თავის მხრივ იძლევა გარანტიებს რომ მოვლენები გახადონ სტაბილური, ადვილად სამართავი და დაბალი სოციალური ფენიდან წამოსული აგრესია ჩაახშონ მოჩვენებითი მზრუნველობით, ინტერესის გამოჩენით, თითქოს აწუხებთ ან მართლა მოუგვარებენ მათ იმ პრობლემებს რომელიც თავად შეუქმნეს, ისინი კი რწმუნდებიან, ენდობიან ძალაუფლების მქონე მმართველ კლასს და იჯერებენ რომ მათი მდგომარეობა შეიცვლება უკეთესობისკენ. იმ ფაქტის გათვალისწინებით რომ მონეტარულ სისტემას გარკვეულწილად შეექმნა ცუდი რეპუტაცია, არსებული სოციალური სისტემის ბევრი კრიტიკა ხედავს გამოსავალს ამ ყველა პრობლემიდან ბარტერულ ეკონომიკაში(ეკონომიკის ფორმა რომლის დროსაც ხდება საქონლის ან მომსახურების პირდაპირი გაცვლა, მონეტარული სისტემის გამოყენების გარეშე) დაბრუნებით, ან ფულის, მონეტარული სისტემის ამოღებით და მისი რაიმე სხვა გაცვლითი საშუალების ჩანავლებით, რომელიც არის გამოყენებადი და გააჩნია რეალური ღირებულება ფულისგან განსხვავებით. კოლონიალიზმამდე არსებობდა ბევრი საზოგადოება და ეკონომიკური ფორმა, რომელმაც არ იცოდა არაფერი გაცვლით თეორიებზე, სადაც ადამიანები როგორღაც ახერხებდნენ შემოსილიყვნენ და გამოეკვებათ თავი, ასეთი საზოგადოები ახლაც გვხვდება სამხრეთ ამერიკაში და აფრიკაში. ლათინურ ამერიკაში მკვიდრი მცხოვრებებისგან შემდგარ ადგილობრივ მოძრაობებს დღეს აქვს დასახული მიზანი რომ დაიბრუნოს ის მიწა რომელიც წაართვეს მათ წინაპრებს საუკუნეების წინ კოლონიზატორებმა და უნდათ რომ მოაწყონ ის კომუნალურად. მათ კი ამის გამო მასიურად, უმოწყალოდ ხოცავენ საკუთარი მთავრობები – მაგალითად ვენესუალაში. მათი საფუძვლიანი კრიტიკა კაპიტალისტური სახელმწიფო სისტემის შესახებ, უქმნის რეალურ საფრთხეს არსებულ ეკონომიკურ წესრიგს და გაბატონებული კლასის ინტერესებს, ის კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს სახელმწიფო აპარატის და კაპიტალიზმის არსებობას, რაც უდიდეს საფრთხეს წარმოადგენს სახელმწიფოს მმართველებისთვის, მმართველი კლასისთვის. თუმცა, არსებული სოციალური წესრიგის დამცველებს არასოდეს მობეზრდებათ იმის თქმა რომ გაცვლითი პრინციპი მონეტარულ სისტემასთან ერთად არის სასარგებლო და საუკეთესო საშუალება. ამ გზით ისინი ეწევიან მონეტარული სისტემის პროპაგანდას. ისინი სუბიექტურად და დამახინჯებულად აღწერენ მონეტარული სისტემის შესაძლო ალტერნატივებს, მოყავთ პრიმიტიული და სასაცილო არგუმენტები და მაგალითები, მაგალითად ასეთი: „საშილენებაა მაღაზიაში წახვიდე კარტოფილით და გინდოდეს გაცვალო ის ფეხსაცმელებში. ეს ხომ არაპრაქტიკულია, რატომ მოუნდება კარტოფილის გაცვლა ფეხსაცმელებში, ფეხსაცმელების პატრონს?“. ეს კი საოცრად ჰგავს კაპიტალიზმის და სახელმწიფოს კლასიკურ გამართლებას, როცა არგუმენტებად მოყავთ მსგავსი პრიმიტიული, უადგილო და შეუსაბამო მაგალითები. 2. უნივერსალული ეკვივალენტი: ფული მონეტარული სისტემის ასე ვთქვათ „ფანატიკოსი დამცველები“ ამბობენ: ეს არის შესანიშნავი რაღაც რომ უნივერსალური გაცვლითი საშუალება არსებობს, ერთი, რომელიც ყველას უნდა რომ ჰქონდეს. უნივერსალური ეკვივალენტი რომლის არსებობის მიზანი არის მოსახერხებელი და მარტივი გახადოს გაცვლის პროცესი, უნივერსალური ღირებულება რომელსაც ყველა აღაირებს და ეთანხმება. რას ნიშნავს ეს გაცვლა ? ეს ნიშნავს რომ ყველას ვისაც უნდა რაიმეს გაცვლა უნდა ჰქონდეს გადახდის უნივერსალური საშუალება, ღირებულება, რომ გაყიდონ რაღაც ბაზარზე ის რაც უნდათ და სანაცვლოდ მიიღონ ეს უნივერსალური საშუალება,. ასე რომ შემდეგ ისინი შესთავაზებენ ამ უნივერსალურ საშუალებას იმაში რაც სურთ რომ ჰქონდეთ და დარწმუნებული იქნებიან რომ ეს უნივერსალური ღირებულება ყოველთვის და ყველასთვის სასურველი და მოთხოვნადი იქნება. ყველა ვინც სარგებლობს ბაზრით, თუ მათ უნდათ რომ გაცვალონ საკუთარი საქონელი ეკვივალენტურ ღირებულებაში, ისინი აღიარებენ და უნდათ ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იმიტომ რომ დარწმუნებული არიან გაცემული პროდუქტის სანაცვლოდ მიღებული უნივერსალური ეკვივალენტით იყიდიან შემდგომში იმას რაც უნდათ. რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია: ბაზარში ყველა მიდის მხოლოდ თავისი საქონლით იმიტომ რომ მას უნდა მოიშოროს კუთვნილი პროდუქტი თავდაპირველად, და შემდეგ მიიღოს ის რაც მას არ აქვს და არ შეუძლია აწარმოოს თვითონ. არ აქვს მნიშვნელობა ეს საკვებია რომელიც საჭმელად სჭირდება, თუ ის ნედლეული რაც მას სჭირდება საკუთარი საქონლის შესაქმენლად, გაცემულის სანაცვლოდ კი ყველას უნდა ეს უნივერსალური, მიღებული გასაცვლელი მედიუმი. ადრეულ საზოგადოებებში სადაც იყენებდნენ უფრო მარტივ გაცვლით სისტემას, მაგალითად შუა საუკუნეების ევროპაში, ეს უნივერსალური ეკვივალენტი იყო ძვირფასი მეტალი: ოქრო ან ვერცხლი, და სპილენძი როგორც მონეტა. ეს ყველაფერი, მონეტარული სისტემა, უნივერსალური ეკვივალენტი სრულყო და გააუმჯობესა სახელმწიფო ინსტიტუტმა. ოქროს და ვერცხლის მოპოვება, მაშინაც კი თუ ეს ხდებოდა ინდივიდუალურად, აიყვანა სახელმწიფო კონტროლზე და სახელმწიფო გახდა მონოპოლისტი, მხოლოდ მას ჰქონდა უფლება გამოეყენებინა ძვირფასი წიაღისეული ან მოეჭრა მონეტა. თუ ვინმეს აქვს კონტროლი ამ უნივერსალურ გაცვლით საშუალებაზე, მას აქვს ძალაუფლება აკონტროლოს საზოგადოება: ამ ძალაუფლების მქონეს შეუძლია განსაზღვროს როგორც გაცვლის პირობები ასევე ძალის საშუალებით გაავრცელოს და დაამკვიდროს ისინი. ძალაუფლების მქონეს აქვს შესაძლებლობა რომ განსაზღვროს რა არის ღირებული და რა არა. თუმცა ფეოდალური მმართველები – მეფეები, იმპერატორები – იცავდნენ მონოპოლიას ეწარმოებინათ ძვირფასი მეტალები და ჰქონოდათ უფლება მოეჭრათ მონეტა. ანალოგიურად ხდება თანამედროვე მსოფლიოში, თუმცა დღეს მსოფლიოს ქვეყნების უმეტესობა გადასულია დემოკრატიული მმართველობის ფორმაზე და ფეოდალური სტრუქტურები იშვიათი გამონაკლისის გარდა მხოლოდ ფორმალობას წარმოადგენს ან საერთოდ აღარ არსებობს, ფეოდალების, მეფის როლში გვევლინება თანამედროვე სახელმწიფო რომელიც მტაცებლურად ისაკუთრებს ძვირფას ლითონებს, საბადოებს ან გადასცემს მას კერძო საკუთრებაში კაპიტალის მფლობელს, ორივე მათგანი, სახელმწიფო თუ კაპიტალისტი საკუთარი სურვილის მიხედვით იყენებს ამ რესურსებს, რესურსებს რომელიც წესით უნდა იყოს საერთო და ყველას შეეძლოს მისი მოპოვება(ანალოგიურად ხდება სხვა ბუნებრივი რესურსების თუ წიაღისეულის მიტაცება) მონოპოლიზებული უფლების მქონე სახელმწიფო აპარატის ან კაპიტალისტის საკუთრებას წარმოადგენს და ის ნახულობს სარგებელს საერთო რესურსის მიტაცებით, სახელმწიფო კი იგივენაირად აკონტროლებს მონეტარული სისტემის საშუალებით ადამიანებს როგორც ფეოდალურ ეპოქაში, უბრალოდ მეთოდები და საშუალებები გახდა უფრო მოქნილი და დახვეწილი რაც ორიენტირებულია ექსპლუატირებული კლასის წინააღმდეგობის ჩანასახშივე ჩასაკლავად და გასანეიტრალებლად. ყველა ვინც მიდის ბაზარში რომ გასცეს რაღაც, რაც უნდა რომ გაცვალოს უნივერსალურ ღირებულებაში, ფულში. და ამგვარად ისინი ბუნებრივია ეთანხმებიან რომ მათი საქონელი შეფასდეს არსებული უნივერსალური ღირებულებით, მონეტარული სისტემით. ეს ნიშნავს რომ ისინი აცნობიერებენ უნივერსალურ ღირებულების საზომს, რომელსაც მათი პროდუქტი, საქონელი უნდა დაექვემდებაროს, იმიტომ რომ ეს არის ერთადერთი საშუალება მიიღონ უნივერსალური ეკვივალენტური ღირებულება. და მათი პროდუქტი, მათი საქონელი შესაძლოა კონვერტირდეს ნაღდ ფულში მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მას გააჩნია ღირებულება, ამ ღირებულებასაც არეგულირებს მონეტარული სისტემა რომელზეც მონოპოლისტური უფლება აქვს სახელმწიფო აპარატს. რამდენადაც ეს „ღირებულების საზომი“ არის დამკვიდრებული და ყველა მიისწრაფვის რომ მიიღოს ის, ძვირფასი მეტალის არსებობას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი აქვს თავისი ნაკლი: ის შეიძლება იყოს შეზღუდული, მისი წარმოება არის რთული, ძვირი და ის გამოყენების დროს განიცდის ცვეთას, ეროზიას. ამის გამო კი დადგა დრო რომ ის ჩანაცვლებულიყო სხვა უფრო მოსახერხებელი სუბსტანციით. 3. სახელმწიფო ქაღალდის ვალუტა სახელმწიფოებმა, ამ სუვერენულმა ორგანიზაციებმა, როგორც უნივერსალური ეკვივალენტის გარანტებმა, გადაწყვიტეს რომ მთლიანად საკუთარ თავზე მოერგოთ მთელი ეკონომიკა და შეექმნათ ახალი უნივერსალური ეკვივალენტი და ეწარმორბინათ იგი, ამისათვის კი გამოიყენეს საკუთარი „კანონიერი“ ძალაუფლება და უფლებები რომ განეხორციელებინათ ახალი იდეა, ეს საკმაოდ ხანგრძლივი პროცესი იყო, რომლის შემდეგაც ქაღალდი გახდა მონეტარული სისტემის ევოლუციის ახალი საფეხური და მისი შემცვლელი. ვაჭრებმა გვერდით გადადეს თამასუქები და ბანკებმა დაიწყეს ბანკნოტების ბეჭდვა. ეს კერძო ღირებულების შემცვლელი ქაღალდები გახდა საქონლის ანდა მონეტის კანონიერი წარმომადგენელი. ისინი იყო საიმედო და პრაქტიკული ყიდვა/გაყიდვის დროს საქონელთან მიმართებაში. სახელმწიფომ გამონახა ახალი, მარტივი გზა, რომ შეექმნა არაფრისგან ღირებულება, და შეემცირებინა რეალური ღირებულების მოთხოვნა ბაზარზე გაცვლის პროცესის დროს. ამან მთლიანად შეცვალა მონეტარული სისტემა და თუ ადრე იგი წარმოადგენდა ძვირფას მეტალს რომელსაც ნამდვილად გააჩნდა ღირებულება, ახლა ის უკვე მხოლოდ ქაღალდს წარმოადგენდა რომელსაც ღირებულებას ანიჭებდა სახელმწიფო აპარატი საკუთარი სურვილის შესაბამისად. ყველა ვინც სარგებლობდა ახალი უნივერსალური ეკვივალენტით სახელმწიფოს უზრუნველყოფდა მას გარანტიით, საკუთარი ძალაუფლების საშუალებით. სახელმწიფო ქაღალდის ფული, რომელსაც თავისით, არ გააჩნია არანაირი ღირებულება – მას არ გააჩნია იმდენი ღირებულებაც კი რამდენიც სხვა ქაღალდის პროდუქტებს, მაგალითად ხელსახოცებს, ტუალეტის ქაღალდს – იღებს თავის სპეციალურ ღირებულებას როგორც უნივერსალური ეკვივალენტი, გამომდინარე იქიდან რომ სახელმწიფო ანიჭებს მას განსაზღვრულ ღირებულებას და ამბობს: ეს ქაღალდი არის 50, ეს 100 მარკა, ან დღეს უკვე – ევრო. ეს ორი ბანკნოტი არის რა თქმა უნდა ერთი და იგივე მათი სუბსტაციის გათვალისწინებით. განსხვავება მათ ღირებულებას შორის არის მხოლოდ გარედან დადგენილი, სახელმწიფოსგან, რომელიც ბეჭდავს სხვადასხვა ღირებულებებს მასზე. დღეს საქონლის, ნებისმიერი პროდუქტის თუ დოვლათის ღირებულება, არის გაზომილი და შეფასებული მხოლოდ სახელმწიფოს ქაღალდის ფულით, და ეს არ ხდება სხვანაირად. ფულის, როგორც ძვირფასი მეტალის ცირკულირება შეუძლებელია. გაცვლითი ეკონომიკა და თანამედროვე მონეტარული სისტემა უფრო ხშირად ხდება დაყენებული კითხვის ნიშნის ქვეშ, ეს უნდობლობა კი სრულიად სამართლიანი და მოსალოდნელია, როგორც ღირებულების თეორიის მონეტარული სისტემის მიმართ: თუ მე გამაქვს რაღაც პროდუქტი ბაზარზე და მივიღე უნივერსალური ღირებულება მის სანაცვლოდ – მაქვს მე ნამდვილად ჩემი საქონლის პროპორციული ღირებულება ? შემიძლია მე ვიყიდო რაღაც ჩემი საქონლის პროპოციული ღირებულების სანაცვლოდ ? ამგვარად გაცვლითი სისტემა ძირითადად კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, რადგანაც მას არ გააჩნია რეალური ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი და ის უბრალოდ წარმოადგენს არარსებულ, წარმოსახვით საშუალებას რომელსაც სახელმწიფოს მიერ აქვს მინიჭებული განსაზღვრული ნომინალური ღირებულება. 4. მონეტარული თეორიის გეზელისეული კრიტიკა, კერძო საკუთრება და ინტერესი 4.1. ვალუტის უზრუნველყოფა კრიტიკა ნათლად აჩვენებს რომ თანამედეროვე მონეტარული სისტემის გამოყენება დაუცველია, შესაძლოა დაკარგოთ ქაღალდის ბანკნოტები, მოგპარონ ან საერთოდაც დაეცეს მისი ღირებულება უეცრად. მონეტარული სისტემა და ღირებულების თეორია თავისთავად იწვევს უარყოფით დამოკიდებულებას, უნდობლობას რაც თავის მხრივ უკვე ნიშნავს მის ნაწილობრივ უგულვებელყოფას და მისი საჭიროების კითხვის ნიშნის ქვეშ დაყენებას. ა) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული საქონლით როგორ უნდა მოხდეს ეს? თუ ნომინალური ღირებულება არის დაბეჭდილი ბანკნოტზე და ქაღალდების დასტას გააჩნია იგივე ღირებულება რაც საქონელს, რანაირად იქნება გამყარებული საქონლის ღირებულება თუ მისი გაცემის სანაცვლოდ გამცემი მიიღების ქაღალდების დასტას, რომელსაც უბრალოდ სახელმწიფოს მიერ მინიჭებული პირობითი ნომინალური ღირებულება გააჩნია და არ აქვს არანაირი რეალური ღირებულება. პროდუქტს ღირებულება ენიჭება სხვა პროდუქტების ღირებულების შესაბამისად, როცა რაღაც პროდუქტი პირველად ჩნდება ბაზარზე, როგორც წესი მას ენიჭება ღირებულება სხვა პროდუქტების ღირებულიების გათვალისწინების შედეგად, ანუ მარტივად რომ ვთვათ იმისათვის რომ განვსაზღვროთ პროდუქტის ღირებულება უნდა ვიცოდეთ სხვა პროდუქტების ღირებულება, ანუ ერთი პროდქტის ღირებულება განსაზღვრავს სხვა პროდუქტების ღირებულებებს. ასევე პროდუქტს ღირებულებას ანიჭებენ არა იმის მიხედვით თუ რა ჯდება მისი წარმოება, ტრანსპორტირება, ან რა არის მისი რეალური ღირებულება, არამედ იმის მიხედვით თუ რამდენად დეფიციტური ან მოთხოვნადია ეს პროდუქტი ბაზარზე. შესაბამისად ბაზარზე არსებული ნებისმიერი პროდუქტის ღირებულება უბრალოდ პირობითია. მაშინაც კი თუ არ არსებობს კაპიტალისტური ბაზარი და ჩვენ ვართ რეალურ სოციალიზმში, გაცვლითი სისტემის არსებობის შემთხვევაში ლოგიკურად გაჩნდება უნივერსალური ექვივალნტის არსებობის მოთხოვნილება და ეს ბოლოს მიგვიყვანს ისევ მონეტარულ სისტემამდე და კერძო საკუთრებამდე, იმ შემთხვევაში თუ არ შევქმნით ახალ, არსობრივად სხვა პრინციპებზე აგებულ საზოგადოებას რომელიც არ იქნება დაფუძნებული კაპიტალისტურ საბაზრო ეკონომიკაზე. ბ) მონეტარული სისტემა უნდა იყოს გამყარებული ძვირფასი მეტალებით. ოქრო და ვერცხლი რომელიც ინახება ეროვნულ საცავებში, უზრუნველყოფს ქაღალდის ფულის ღირებულებას რომელიც ჩაშვებულია მიმოქცევაში. მაგრამ რეალურად კი თუ მოქალაქეებს უნდათ რომ ჩააბარონ და გადაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი მისივე ღირებულების ძვირფას მეტალში, ანუ სანაცვლოდ მიიღონ შესაბამისი ღირებულების ძვირფასი მეტალები რომლითაც ვითომ მათი ბანკნოტებია გამყარებული, ეს არ ხდება და არც მოხდება, იმიტომ რომ რეალურად ძალიან მცირე რაოდენობის ძვირფასი მეტალი არსებობს რომელიც ინახება საცავებში და სიცრუეა ის რომ იგი ამყარებს ვალუტას, ისინი არაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ადეკვატური და შესაბამისი, გამომდინარე აქედან, რომ გაცვალონ ქაღალდის ბანკნოტი ძვირფას მეტალში ის ვერ აანაზღაურებს მიმოქცევაში ჩაშვებულ ყველა ბანკნოტზე გამოსახულ ღირებულებას. მთელი რაოდენობა ძვირფასი მეტალებისა, რომელიც ინახება ბანკში, არის მკვდარი კაპიტალის გროვა, ის არის ყოველთვის მიტაცებული და მისაკუთრებული სახელმწიფოს თუ კაპიტალისტის მიერ კანონის ძალით და წარმოადგენს მხოლოდ ნაწილს მიმოქცევაში არსებული ფულისა. ამ ტიპის გამყარება მხოლოდ მანამდე მუშაობს სანამ სჯერათ მისი და მას აქვს ნდობა საზოგადოების მხრიდან. რეალურად სახელმწიფოს არ შეუძლია უზრუნველყოს ფულის ღირებულების გამყარება. როგორც სახელმწიფოს მმართველი კლასების წარმომადგენლები ამბობენ: ქაღალდების დასტას რომელსაც თვითონ მიანიჭებენ ნომინალურ ღირებულებას არის იმდენივე რამდენიც ერთი უნცია ოქრო – ვის სჯერა ეს ? მოთხოვნის არსებობის შემთხვევაში საცავებში არსებული ოქრო რომ გადაცვალონ ნებისმიერი რაოდენობის ქაღალდის ფულში, ამდენი ოქრო არ გააჩნია სახელმწიფოს, უფრო მეტიც, იმდენი ოქრო რამდენიცაა მიმოქცევაში ჩაშვებული ფულის ჯამური ღირებულება, არა რომელიმე კონკრეტულ სახელმწიფოში, არამედ საერთოდ ერთად აღებულ მთელს მსოფლიოში არ არის. 4.2. მიწის იჯარის წინააღმდეგ, უშრომელი სარგებელი და შემოსავალი თანამედროვე კაპიტალისტური სახელმწიფოები აგებულია პრინციპზე – ვინც არ მუშაობს ის არ იღებს საჭმელს, ეს კი ძალიან ჰგავს XX საუკუნის პირველი ნახევრის ნაცისტურ გერმანიას, სადაც ევთანაზია ხორციელდებოდა მასობრივი მასშტაბით იმათ წინააღმდეგ, ვინც იმ დროისთვის “ეკონომიკურ ტვირთს” წარმოადგენდა, ფაშისტებმა გამოსცეს ბრძანება იმ ბავშვების რეგისტრაციის შესახებ, რომლებიც დაავადებულნი იყვნენ ჰიდროცეფალიით, ცერებრალური დამბლით და სხვა დაავადებებით. ამ კატეგორიას უკეთებდნენ ევთანაზიას ფენობარბიტალის ჭარბი დოზის შეყვანით. ევთანაზია იყო საშულება ”საზოგადოებისათვის ზედმეტი ტვირთის მოსაცილებლად”. შესაბამისად მსგავსი დამოკიდებულება, ლოგიკურად მიგვიყვანს ისეთ საზოგადეობამდე რომელშიც შრომის უნარის არ მქონე ადამიანები, კაპიტალიზმისთვის გამოუსადეგარი ადამიანები შიმშილით მოკვდებიან, კაპიტალიზმს სჭირდება მხოლოდ ისეთი საზოგადოება რომელშიც არსებობენ მარტო ისინი ვინც არიან ჯანრმთელები და შრომისუნაირიანები, და ყველა სხვა უბრალოდ „ზედმეტი ტვირთია“ კაპიტალისტური წესრიგისათვის. გეზელის თავისუფალი ეკონომიკა ეწინააღმდეგება განვითარებულ კაპიტალიზმს კაპიტალიზმამდელი იდეალით: მწარმოებლების საწარმოო საშუალებებისგან მოწყვეტის თავიდან ასაცილებად ის გვევლინება იდეის დამცველად რომელიც წარმოადგენს უკან დაბრუნებას ისეთ სახელმწიფო სისტემაში, სადაც მწარმოებლები არიან ფერმერები და ხელოსნები და ამავე დროს საკუთარ საქონელს თვითონვე ყიდიან ბაზარზე. ეს იდეა ასევე პოპულარულია მათ შორის ვინც მხარს უჭერს თანამედროვე კაპიტალისტური სისტემისგან დამოუკიდებლად, მის გარეთ არსებობას, გარკვეულწილად, რადგან სრული მოწყვეტა არსებული სისტემიდან შეუძლებელია, მასში არსებული სერვისების და პროდუქტების გამო რომლის მისაღებადაც ადამიანებს უწევთ ურთიერთობა არსებულ კაპიტალისტურ სისტემასთან, ისინი გამოსავალს ხედავენ სასოფლო სამეურნეო ტიპის კომუნების არსებობაში. რაც ყველაზე აშკარად და ადვილი შესამჩნევია, არის ის რომ თანამედროვე ეკონომიკის პირობებში გარემო, საზოგადოება მტრული და ძალადობრივია, ის მთლიანად მშრომელთა შორის კონკურენციაზეა აგებული და არა ურთიერთდახმარებაზე. ეს მოდელი, აგებულია იმ იდეაზე რომელიც მიიჩნევს რომ თითქოს ჩვენ, არ შეგვიძლია ამ ეკონომიკური სისტემის გარეშე არსებობა, და რომ კონკურენცია განაპირობებს პროგრესს, რეალურად კი ეს კონკურენცია წარმოადგენს კაპიტალის და გავლენებს შორის დაპირისპირებას, და არა ნიჭსა თუ გამომგონებლობის უნარს შორის, ისტორიიდან ნიკოლა ტესლას და თომას ედისონის „კონკურენციის“ მაგალითის მოტანაც საკმარისია რომ მივხვდეთ რას ნიშნავს რეალურად კაპიტალიზმის პირობებში კონკურენცია, თომას ედისონი, მდიდარი კაპიტალისტი საკუთარი ბიზნეს ინტერესებიდან გამომდინარე მუდმივად ხელს უშლიდა მეცნიერს საკუთრი იდეების გავრცელებაში და მანამდე კი მის ექსპლუატაციას ეწეოდა, როცა ამუშავებდა თავისთან, შესაბამისი ანაზღაურების გარეშე, თანამედროვე კაპიტალისტური ეკონომიკა ისევ ამ პრინციპებზე დგას. მაგალითისთვის, რომ ავიღოთ თუნდაც აშშს 2013 წლის სამხედრო ბიუჯეტი, მან შეადგინა 682 მილიარდი აშშ დოლარი, განათლების კუთხით კი ბიუჯეტი 71 მილიარდი აშშ დოლარი, ესენი მთელი ბიუჯეტის 2 და 18 პროცენტია, მეცნიერებისთვის კი გამოყოფილი იყო 7.5 მილიარდი, რაც მხოლოდ 0.2 პროცენტია, რაც ნიშნავს იმას რომ კაპიტალისტური სახელმწიფოები ორიენტირებულია კონფლიქტებზე, ომებზე, და შესაბამისია მათი ბიუჯეტიც. არსებული სიმდიდრის, დოვლათის უდიდესი ნაწილი უაზროდ და უმისამართოდ ნადგურდება, კონფლიქტებში, ომებში და მსოფლიოში გავლენის სფეროების გადანაწილებს პროცესში, მილიტარიზაცია სახელმწიფოს არსებობისთვის ბუნებრივი და დამახასიათებელი პროცესია, რადგანაც წინააღმდეგ შემთხვევაში სახელმწიფოს თუ არ შეეძლება კაპიტალიზმის და ბიუროკრატიის დაცვა, ან არ გადაიტანს მოსახლეობის ყურადღებას სოციალური პრობლემებიდან გარე კონფლიქტებსა თუ ხელოვნურად, თავისივე შექმნილ ძალადობაზე, მისი ლეგიტიმაცია და საჭიროება ეჭვის ქვეშ დადგება, რაც ასევე საფრთხის ქვეშ აყენებს კაპიტალიზმს რომელიც დღეს, სახელმწიფოს არსებობის პირობებში საუკეთესოდაა დაცული, შესაბამისად სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანაც ამ კუთხით მუშაობს. ამ ყველაფრის შესანიღნად და შესალამაზებლად კი განათლების სისტემა სკოლიდანვე მუშაობს, ასევე მედიაც აქტიურადაა ჩაბმული ამ პროცესში, და სახელმწიფო ამ პროპაგანდისტული მანქანის საშუალებით ქმნის შეფერადებულ რეალობას რომელიც ნიღბავს შიმშილს, ძალადობას, ექსპლუატაციას, და ჩაგვრას. თანამედროვე ეკონომიკაში შექმნილ, არსებულ მოდელებს და ამ მოდელებით აზროვნებას ახასიათებს შემდეგი: ისინი ყოველთვის მათთვისაა სასარგებლო და მათ ინტერესებზეა მორგებული ვინც შექმნა იგი. მას კი ყველა ჩვენგანი იყენებს, მიუხედავად იმისა რომ სარგებელს მხოლოდ მცირე ნაწილი – მმართველი კლასი ნახულობს, სწორედ ამიტომ მათთვის სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა მსგავსი მოდელების არსებობა და თუ ვინმე ცდილობს შემოიტანოს ალტერნატივა, რომელიმე ინდივიდი ან ადამიანთა ჯგუფი, ცდილობს შექმნას უფრო მოქნილი, დახვეწილი მოდელი, თუ საერთოდ რევოლუციური, ახალი ტიპის სქემა, ეს ყველაფერი ან იგნორირებულია, ან იბლოკება ან სულაც ხდება თავდასხმის ობიექტი მმართველი კლასის მხრიდან. ის რაც არ არის სასარგებლო მმართველი კლასისთვის ავტომატურად იქცევა სამიზნედ, თავდასხმის ობიექტად და იწყებს მუშაობას პროპაგანდისტული მანქანა რომელიც არწმუნებს ყველას არსებული მოდელის უალტერნატივობაში და შეუცვლეობაში, ასევე ამახვილებს ყურადღებას მის დადებით მხარეებზე, რაც სრული სიცრუეა და ვერ უძლებს კრიტიკას. უკიდურეასდ გამოუვალი სიტუაციის დროს კი, როცა უკან დასახევი გზა აღარ რჩება მმართველ კლაას, ისინი მიდიან კომპრომისზე და ამით ანეიტრალებენ იმ მუხტს, იმ პროტესტს, რომელიც მოდის ჩაგრული, ექსპლუატირებული უმრავლესობისგან, აძლევენ მცირედს მათ – და ინარჩუნებენ მართვის სადავეებს, სიტუაცია არის იგივე, უბრალოდ შელამაზებული და დაფარული იმ კომპრომისით რაზეც მიდის მმართველი კლასი. მაგალითად პროგრესული საშემოსავლო გადასახადი, რაც გულისხმობს განსხვავებულ, შესაბამის საშემოსავლო ტარიფების დაწესებას მაღალი შემოსავლის მქონე მოქალაქეებისთვის. თავისუფალი ეკონომიკის პირობებში კერძო საკუთრების იჯარა არის ძალიან ჭკვიანური გზა მისმა მფლობელმა მიიღოს უშრომელი შემოსავალი: მთავარი საკითხია ის თუ როგორ ჩნდება ეს კერძო საკუთრებები, თუ რატომ ხდება მისი მისაკუთრება და გამოყენება მათ მიერ ვინც მის სანაცვლოდ გასცა რეალური ღირებულების არ მქონე, პირობითად მინიჭებული ღირებულების მქონე უნივერსალური ეკვივალენტი. ეს არის ერთ ერთი ფუნდამენტური ელემენტი კაპიტალისტური სისტემის კონსტრუქციის ერთობლიობაში რომელიც უბრალოდ მორგებულია – მმართველი კლასის ინტერესებზე და ჩაგრული ფენის ექსპლუატაციაზე. 4.3. წარმოება: ადამიანის ფუნდამენტური უფლება შრომა, იმ პირობით თუ ის არის პატიოსანი და მშრომელის საკუთრება, უნდა იყოს კარგად ანაზღაურებადი და დაფასებული. დღეს კი ვინც მუშაობს მხოლოდ იმდენი ანაზღაურება აქვს რომ შიმშილით არ მოკვდეს და საკვები მიიღოს, ამ მიზერულ ანაზღაურებასაც კი მხოლოდ იმის გამო იღებს მშრომელი რომ კაპიტალისტებმა მუშახელი არ დაკარგონ. თუ ვინმე აწარმოებს იმას რაც მას შეუძლია ან უნდა რომ აწარმოოს, მან უნდა იპოვოს მყიდველი მის მიერ შექმნილი პროდუქტისათვის, რომ შემდეგ იყიდოს ბაზარზე ის რაც სჭირდება არსებობისათვის, მაგრამ თუკი მან ვერ გაყიდა მის მიერ წარმოებული პროდუქტი, მას არ შეუძლია ყიდვის შემთხვევაში შესთავაზოს სანაცვლოდ რაიმე ეკვივალენტური, შესაბამისად მისი მოთხოვნილებები იქნება უარყოფილი და დაუკმაყოფილებელი. კაპიტალიზმის პირობებში ყველას მოთხოვნილება დაკმაყოფილებული არ არის, ბაზარზე შესაძლოა არსებობდეს ყველა სახის პროდუქტი, მაგრამ მისი მიღება შეუძლია მას ვინც ფლობს უნივერსალურ ეკვივალენტს, კაპიტალს, შეიძლება სულაც გადაყარონ პროდუქტი, ან გაანადგურონ, მაგრამ მას უფასოდ არ მოგცემენ, ეს ეწინააღმდეგება საბაზრო ეკონომიკის პრინციპებს, რომელზეც კაპიტალიზმია აგებული. თანამედროვე მსოფლიოში ჩვენს მიერ წარმოებული საკვები 12 მილიარდ ადამიანის გამოსაკვებადაა საკმარისი, მაგრამ ყოველ დღე 100 000 ადამიანი კვდება შიმშილისგან, იმ დროს როცა ტონობით საკვები იყრება ყოველდღიურად ნაგავსაყრელებზე, ტონობით პური რომელიც ორი დღის შემდეგ არ იყიდება, როცა ის ჩვეულებრივად ვარგისია საკვებად იყრება ნაგავში და ნადგურდება, იგივენაირად ხდება სხვა პროდუქტებთან დაკავშირებით იმ ფონზე როცა ჩვენს გარშემოც კი ამდენი ადამიანი შიმშილობ ან ვერ იკვებება სრულფასოვნად. დაგეგმილი ეკონომიკა უპირისპირებს თანამედროვე საბაზრო ეკონომიკას: დაგეგმილი ეკონომიკა ნიშნავს უპირველესად მხოლოდ იმას რომ საჭირობა, მოთხოვნილების შესაბამისად უნდა მოხდეს პროდუქციის წარმოება, ჯერ უნდა განისაზღვროს მოთხოვნილებები და შემდეგ მოხდეს საჭირო რაოდენობის პროდუქტის წარმოება. გეგმა უზრუნველყოფს რომ რაც არის წარმოებული არის ზუსტად იმდენი, რამდენის მოთხოვნილებაც არსებობს. დღეს, ინტერნეტის და თანამედროვე ტექნოლოგიების პირობებში, ეს სულაც არ არის რთული წარმოსადგენი და არ იქნება პრობლემა რომ ყველამ, თვითონვე ჩამოაყალიბოს საკუთრი სურვილები და მოთხოვნილებები და ასევე განისაზღვროს წარმოების შესაძლებლობები და შეგროვებული ინფრომაციის გაანალიზების და დახარისხების შედეგად განისაზღვროს წარმოებისათვის საჭირო გეგმა. დაგეგმილი ეკონომიკის საწინააღმდეგოდ, ყოველთვის არის წამოყენებული მოსაზრება რომ მსგავსი ეკონომიკა აუცილებლად წარმოშობს კონკრეტული პროდუქტის დეფიციტებს, და არ იქნება მოთხოვნილების და საჭიროების შესაბამისი. ასევე ხშირად ჩნდება კითხვა თუ ვინ იქნება ის ვინც განსაზღვრავს საჭიროებებს, მოთხოვნილებებს, დააგეგმარებს მათ, გაუწევს კოორდინაციას და ა.შ. ამის საპასუხოდ კი დაგეგმილი ეკონომიკის მოდელი გვთავაზობს რომ ყველა ადამიანი თავად იყოს ჩართული მოთხოვნილების, საჭიროების განსაზღვრის თუ საწარმოო გეგმის შედგენის საკითხებში ჩართული, ის რომ ადამიანის ფუნდამენტური მოთხოვნილებები, როგორიცაა საკვები, წყალი, ტანსაცმელი და თავშესაფარი უპირობოდ უნდა იქნას დაკმაყოფილებული, ეს ბუნებრივია ასეც იქნება, სხვა დანარჩენი საწარმოო გეგმის განსაზღვრა თუ დადგენა იმისი რა პროდუქტი უნდა შეიქმნას ან რა რაოდენობით წარმოადგენს განხილვის და მსჯელობის საგანანს რომელიც ზემოთხსენებული პრინციპებით უნდა მოხდეს. კერძო ინიციატივას უნდა გამოიჩინოს ყველამ რათა განისაზღვროს თუ რა ან რამდენი უნდა იწარმოოს. და ამგვარად ის აბსურდები და ანომალიები რაც ახასიათებს კაპიტალისტურ ეკონომიკას ძალადობრივი და სულელურიც ჩანს ამ ფონზე: ვიღაცამ უნდა აწარმოოს პროდუქტი რომელიც არავინ იცის სჭირდება თუ არა საზოგადოებას, და შემდეგ იფიქროს მის გასაღებაზე, ისე რომ არ გაიგოს ყველას აზრი მოთხოვნილების თუ საჭიროების შესახებ, უბრალოდ მიაწოდოს მათ პროდუქტი და დააჯეროს ისინი რომ მათ სჭირდებათ ეს, რეკლამების თუ სხვა კონსუმერული ტვინის რეცხვის საშუალებებით. მას კი ვისაც არ შუძლია საკუთარი წარმოებული პროდუქტის რეკლამირებაში ფული ჩადოს ან უბრალოდ მის მიერ შექმნილი პროდუქტი არ არის მოთხოვნადი, ან ზედმეტად დაბალანაზღაურებადია კონსუმერულ კაპიტალისტურ საზოგადოებაში უწევს აწარმოოს სხვა პროდუქტი, შექმნას ის რაც არ უნდა, აკეთოს ის რაც არ სურს, რომ არ მოკვდეს შიმშილით და იარსებოს, ინდივიდუალური წარმოება კაპიტალისტურ ბაზარზე, დიდი კაპიტალის და გავლენიანი მფარველების გარეშე იმდენად რთული და უშედეგოა რომ მწარმოებელს მოგება თითქმის არ რჩება, მან ჯერ უნდა შექმნას პროდუქტი და შემდეგ მოძებნოს ვინმე მყიდველი, იპოვოს ვინმე ვინც გადაიხდის ფულს მისი პროდუქტისთვის, ან ელოდოს როდის გამოჩნდება შესაბამისი მყიდველი და მერე შექმნას პროდუქცია. აქედან გამომდინარე კაპიტალისტური ეკონომიკა კრახისთვისაა განწირული და ხშირად ეფლობა ეკონომიკურ კრიზისებში. მთელი ეს პროცესი ყველაზე მეტად საზიანო კაპიტალის არ მქონე, დაბალ სოციალურ საფეხურზე მყოფი ადამიანებისთვის არის და ხშირად ეს ზიანი არამარტო შიმშილს არ მატერიალური სიდუხჭირის, არამედ ზოგჯერ სიკვდილის მიზეზიც ხდება ხოლმე. ეს სოციალური უთანასწორობა ამ ყველაფერთან ერთად წარმოშობს კლასობრივ დაყოფას, და უფსკრულს კლასებს შორის, ერთ მხარეს დგანან ადამიანები რომლებსაც საკუთარი თავის გადარჩენისთვის, და საკვების მოპოვებისთვის ყოველდღიური მძიმე ბრძოლის გადატანა უწევთ, ხოლო მეორე მხარეს კი დგანან ადამიანები რომლებიც სწორედ სხვების შიმშილის და სიღარიბის ხარჯზე მდიდრდებიან და აგროვებენ კაპიტალს. ამ ყველაფერს კაპიტალისტური სისტემის დამცველები ბუნებრივი გარდაუვალობით ხსინიან და ასევე ამბობენ რომ ადამიანების ბუნება ასეთია. თვითონ ზემოდან ქმნიან პრობლემას ხელოვნურად და შემდეგ დამნაშავეებად გამოყავთ ისევ დაზარალებული, ექსპლუატირებული ადამიანები. 4.4. ნაღდი ფული, შუამავალი სასაქონლო ბირჟაზე ხშირად ამბობენ რომ სილვიო გეზელს სურდა მონეტარული სისტემის გაუქმება. მაგრამ მე რაც ვისწავლე და წავიკითხე მისი ნაშრომებიდან, აქიდან გამომდინარე შემიძლია განვაცხადო რომ გარკვეულწილად არ არის ასე. მას უნდოდა რომ ფული გამხდარიყო ფუნქციური სასაქონლო ბირჟაზე და არ იყო მონეტარული სისტემის სრული გაქრობის წინააღმდეგი. მას ჰქონდა თავისი თეორიები იმის შესახებ თუ ვინ მართავს და ვისი ინტერესები დგას მონეტარული სისტემის უკან. მას განსაკუთრებით უნდოდა რომ თავიდან აეცილებინა მონეტარული სისტემის გაქრობა მიმოქცევიდან. მას უნდოდა რომ ფული მოგროვებულიყო და გამხდარიყო ცალკეული საქონელი, რომელსაც შემდეგ ისევ გამოიყენებდნენ სპეკულაციისთვის. მას უნდოდა დაეტოვებინათ ის მიმოქცევაში, ამიტომ მისი ფულის შეზღუდვის თეორია: ფულის დაგროვება უსარგებლოა და საჭიროა მისი შემცირება. იმიტომ რომ მას უნდოდა უარი ეთქვა უნივერსალურ ეკვივალენტზე, ფული ყოველთვის უნდა დარჩენილიყო მიმოქცევაში და უნდა მომსახურებოდა საქონლის გაცვლას, შეესრულებინა შუამავლის როლი. მისი იდეა ფულის შემცირების შესახებ გვაძლევს საფუძველს ვთქვათ რომ ის იყო სასაქონლო ბირჟის უპირობო დამცველი. ხშირად ადგილობრივი ვალუტის შემოღება მიაჩნიათ არსებული ეკონომიკური კრიზისის დაძლევის საშუალებად, გეზელის თეორია ეთანხმება ამ იდეას, მე მოვიყვან ორ მაგალითს რომ წარმოვაჩინო როგორი სარისკოა მონეტარული სისტემის არსებობა- იმიტომ რომ სხვადასხვა სავალუტო სისტემების შემოღების აუცილებლობა ბუნებრივად ხდება კრიტიკულ სიტუაციებში და ის გამოირჩევა არასტაბილურობით და დიდხანს ვერ ახერხებს არსებობას, მალევე ქრება ან გარე ჩარევის ანდაც ბუნებრივად, უსარგებლო ხდება. 5. სიმბოლური ფული – ადგილობრივი მონეტარული სისტემა როგორც „ალტერნატივა“ ა. ვერგელი 1930 წელს, ავსტრიული ქალაქი ვერგელი გაკოტრდა მსოფლიო ეკონომიკური კრიზისის გამო და ის ვეღარ უხდიდა ანაზღაურებას საკუთარ დასაქმებულ მოქალაქეებს. 1932 წელს ქალაქის მერმა გადაწყვიტა შემოეღო ადგილობრივი ვალუტა, რომელიც მიღებული უნდა ყოფილიყო არსებულის ნაცვლად, დასაქმებულებს ანაზღაურებას უხდიდნენ ადგილობრივი ვალუტით, ფაქტობრივად ამ გზით მოხერხდა რეგიონალური გადახდის უნარიანობის შექმნა და სასაქონლო ბრუნვის აღდგენა ვერგელში და მის შემოგარენში. მალე მასს სამ სხვა რეგიონშიც მიბაძეს, მათაც ასევე უნდოდათ რომ შემოეღოთ ადგილობრივი ვალუტა. ვერგელის რეგიონულმა ვალუტამ აღადგინა ეკონომიკა იმ დროს როცა კრიზისის შედეგად იგი სრულიად განადგურებული იყო. ავსტრიის ეროვნული ბანკი თავიდანვე ეწინააღმდეგებოდა ვერგელის რეგიონალურ ვალუტას – ეს იყო გამოწვევა სახელმწიფო მონოპოლიისთვის და მონეტარული სისტემისთვის – რაც ლოგიკურად დამთავრდა სახელმწიფო სისტემის სასარგებლოდ, 1933 წელს ეს ყველაფერი აღიკვეთა სახელმწიფოს უხეში ჩარევის შედეგად, რომელმაც გამოიყენა პირდაპირი ზეწოლა რეგიონზე და განახორციელა შეიარაღებული ქმედება, სამხედრო ინტერვენციის გზით. ამან არსებულ თვითთმართველობას მოუსპო ამ იდეების გავრცელების შანსი და სახელმწიფომ დაიბრუნა მონოპოლია. ბ. არგენტინა 1991 წელს, არგენტინამ უარყო საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ინიციატივა, რომლის თანახმად ადგილობრივი ვალუტა – პესო უნდა გათანაბრებოდა დოლარს რომ შეეჩერებინათ მიმდინარე ინფლაცია ქვეყანაში და დაესტაბილურებინათ ვალუტა. ერთ ერთი აუცილებელი პირობა იყო ის რომ არგენტინის სახელმწიფოს უნდა შეეწყვიტა ვალუტის გამოცემა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდს ეკონტროლებინა მონეტარულ პოლიტიკა არგენტინაში. იმის ერთ ერთი შედეგი რომ არგენტინამ არ შეასრულა საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მოთხოვნები, იყო ის რომ პროდუქციის ექსპორტირება უჯდებოდა უფრო ძვირი და დაკარგა საექსპორტო ბაზრები. პარალელურად შიდა ბაზარზე არგენტინული პროდუქტი აღარ იყო კონკურენტული იაფასიან იმპორტირებულ პროდუქტთან შედარებით. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა აიძულა არგენტინის მთავრობა რომ მოეხდინა წამგებიანი კომპანიების პრივატიზება. ამ პრივატიზაციის შემდეგ კი კომპანიებმა ვერ მიიღეს საჭირო სუბსიდიები, რომელსაც საჭიროებდნენ ისინი რომ არ განეცადათ სრული კრახი, რეალურად კი სახელმწიფოს, რომელიც იმ დროს ისედაც კრიზისში იმყოფებოდა არც შეეძლო ეს, პრივატიზაციას კი ხშირ შემთხვევაში აქვს იგივე ეფექტი რაც დახურვას. ამ გზით, 1991 წლიდან 2000 წლამდე არგენტინამ მოახდინა საკუთრი ინდუსტრიის წამყვანი ნაწილის ლიკვიდაცია, რომელიც სათავეს იღებდა ხუან დომინგო პერონის მთავრობის დროიდან. ამ კომპანიებს შორის იყო სარკინიგზო ქსელი, საავიაციო, საავტომობი და სამხედრო ინდუსტრია, ასევე ენერგეტიკის და სამომხმარებლო ინდუსტრიის სფეროები. არგენტინა მთლიანად გახდა დამოკიდებული იმპორტზე. მას უწევდა უფრო და უფრო მეტი რაოდენობის იმპორტირება პროდუქტისა, რომელიც უკვე აღარ იწარმოებოდა ადგილობრივად. ამრიგად მისი სავაჭრო დეფიციტი გაიზარდა. არგენტინას ჰქონდა ყველაზე დიდი პრობლემა საკუთარი ობლიგაციების მსოფლიო ბაზარზე გადაცვლისას, სახელმწიფოს დავალიანება კი იზრდებოდა ეკონომიკის ვარდნის პარალელურად. ამ ყველაფერმა გამოიწვია ეროვნული ეკონომიკის სრული კრახი და ჩამოშლა 2001-2002 წლებში. უკვე 90_იან წლებში, ღირებულება დაკარგულ ვალუტას ჰქონდა თავისი შედეგი. ჩრდილო პროვინციებში, არ იყო ფული, ყველა წარმოება რაც კი იყო განვითარებული მანამდე, აღარ არსებობდა. ერთადერთი იყო სახელმწიფო სამსახურები, რომლებიც ფუნქციონირებდა და ადამიანები იყვნენ დასაქმებულები: მასწავლებლები, მოსამსახურეები, ექიმები. თუმცა ისინიც ხშირად ვერ იღებდნენ ხელფასებს თვეების განმავლობაში, ასევე სასოფლო სამეურნეო წარმოება, როგორც დამხმარე საარსებო საშუალება. იმისათვის რომ შეენარჩუნებინათ მონეტარული სისტემა, პროვინციებმა დაიწყეს საკუთარი ფულის გამოცემა – რომელიც მხოლოდ ლეგიტიმური იყო ადგილობრივად, საკუთარ პროვინციაში. საერთაშორისო სავალუტო ფონდმა თვალი დახუჭა ამა ფაქტზე, რადგანაც ადგილობრივი ვალუტა მათთვის არ წარმოადგენდა პრობლემას, მათი მთავარი სამიზნე იყო ეროვნული ვალუტა. მსგავსი მოვლენების ფონზე 90_იანი წლებში შიმშილის გამო ხდებოდა აჯანყებები პროვინციებში, რომლებსაც არგენტინის მთავრობა ახშობდა პოლიციის და არმიის საშუალებით. რისთვის არის საჭირო მონეტარული სისტემა ? 1.ზოგადად რომ შენარჩუნდეს სახელმწიფოს ერთობლიობა. თუ ჩვენ ყველა არ მივიღებთ ხელფასებს, როგორც სახელმწიფო მოხელეები: მასწავლებლები, საჯარო მოხელეები, ექიმები, ან უბრალოდ ნებისმიერ სამსახურში დასაქმებული ადამიანები – რისთვის უნდა ვიმუშავოთ ჩვენ ? ეს საფრთხეს უქმნის არსებულ კაპიტალისტურ წესრიგს რომელიც სწორედ მონეტარულ სისტემაზეა აგებული და კაპიტალისტური ეკონომიკის მხარდამჭერები ყველა გზას იყენებენ რომ ადამიანები დაარწმუნონ ფულის არსებობის აუცილებლობაში, კაპიტალიზმი იყენებს სახელმწიფო პროპაგანდისტულ მანქანას და ყველა საშუალებას რომ ეკონომიკის კაპიტალისტური პრინციპები იქნას გამოყენებული. 2. რომ შეინარჩუნდეს ინფრასტრუქტურა, იფუნქციონიროს მუნიციპალურმა ტრანსპორტმა, იარსებოს სახელმწიფო სამსახურებმა, პოლიციამ, რაც თავის მხრივ სისტემის დაცვის და მასების გაკონტროლების, დაშინების და დასჯის საუკეთესო და საუკუნეების მანძილზე დახვეწილი მეთოდია, ასევე იმისათვის რომ პროვინციულ ქალაქებსა და დედაქალაქს შორის იყოს კავშირი და ა.შ. ახლა მე არ მინდა თავი შევაწყინო ვინმეს უფრო მეტი დეტალებით 30_იანი წლების ავსტრიის ან 90_იანი წლების არგენტინის შესახებ. მე მხოლოდ იმიტომ მოვიტანე ეს მაგალითები რომ ასეთი საშუალება ადგილობრივი ვალუტის შესახებ არის გეზელის თეორიაში მოყვანილი. ადგილობრივი ვალუტა იქმნება რეგიონში მაშინ როცა გლობალური ვალუტა განიცდის ინფლაციას და პროდუქციის ღირებულება ქრება, კაპიტალისტური ეკონომიკის კრახის, კრიზისის გამო, მაგრამ მიუხედავად ამისა წარმოებული პროდუქციის ღირებულების პრინციპი და სასაქონლო ბირჟა უნდა იყოს შენარჩუნებული. ისინი საჭიროა: რადგანაც მონეტარული სისტემა უბრალოდ არის უნივერსალური ეკვივალენტი რომელიც წარმაოდგენს ღირებულებას, და არსებული ეკონომიკის პრინციპები მოითხოვს ამ უნივერსალური ეკვივალენტის არსებობას. თუ ვინმეს მიაჩნია რომ ადგილობრივი ვალუტის გამოცემა არის კრიზისისგან თავის დაღწევის საშუალება, მას ბოლომდე არ ესმის რა არის ფული: უპირველესად, უნივერსალური ეკვივალენტი რომელსაც აღაირებს ყველა, და ეთანხმება რომ ის წარმაოდგენს ღირებულებას. მეორე, უბრალოდ ღირებულების გამოხატვა არის საშუალება ბიზნესითვის: მონეტარული სისტემის ადგილობრივი ვალუტის კონტექსტში განხილვის მცდელობა, და მისი შენარჩუნება როგორც მიმოქცევის საშუალება, არის მხოლოდ მცდელობისა რომ გადავარჩინოთ კაპიტალისტური ეკონომიკა, კაპიტალიზმის კრიზისის შედეგად გამოწვეული კრახისგან რომ მას შეეძლოს კვლავ აღდგმოა მოგვიანებით სრული ძალით კონტროლის აღება ხელში: რომ უზრუნველყოს მათი კეთილდღეობა და აღმატებული, გაბატონებული, პრივილეგირებული მდგომარეობა ვისაც აქვს კერძო საკუთრება და კაპიტალი ასევე მხარდაჭერა სახელმწიფოსგან, რომ კვლავ განაგრძოს ექსპლუატაცია მათი, ვისაც არ გააჩნია ეს ყოველივე და მიეკუთვნება მოსხლეობის ღარიბ, მშრომელ ნაწილს. რეგიონალური ვალუტის შექმნა, როგორც მონეტარული სისტემის ყველა სხვა მოდიფიკაცია, ლოგიკურად ისევ მიგვიყვანს ექსპლუატაციამდე, კლასობრივ დაყოფამდე, კაპიტალიზმამდე და სახელმწიფომდე, იმისათვის რომ თავიდან იქნას ეს ყველაფერი არიდებული უნდა რადიკალურად შევცვალოთ არსებული პრინციპები ანარქისტული პრინციპებით. - See more at: http://a-library.org/monetaruli-sistemebi/#more-1167 დევიდ გრებერი – ფული უბრალოდ ქაღალდია, რომელიც ბანკებს ამოძრავებს September 14, 2015 vepkhvia 1930-იან წლებამდე, ჰენრი ფორდი ამბობდა, რომ კარგია, როცა ამერიკელების უმრავლესობამ არ იცის თუ რეალურად როგორ მუშაობენ ბანკები. მათ რომ ეს ცოდნოდათ, „რევოლუცია მოხდებოდა ხვალ დილამდე“. გასულ კვირას აღსანიშნავი რამ მოხდა. ინგლისის ბანკმა „კატა ჩანთიდან გამოუშვა“. თეორიას, რომლის სახელწოდებაა „ფულის შექმნა თანამედროვე ეკონომიკაში“, სამი ეკონომისტი ავტორი ჰყავს ბანკის ფინანსური ანალიზის დირექტორატიდან. მათ ცალსახად განაცხადეს, რომ საერთო გავრცელებული მოსაზრება იმის შესახებ, თუ როგორ მუშაობს ბანკი – მცდარია. ამ სახის პოპულიზმით კი ერეტიკული პოზიციები უფრო მეტად უკავშირდება ისეთ ჯგუფებს, როგორიცაა მაგალითად – დაიკავე ვოლ სთრითი. რომ იგრძნოთ თუ რამდენად რადიკალურია ბანკის ახალი პოზიცია, განიხილეთ საყოველთაოდ მიღებული ხედვა, რომელიც ბაზისია საჯარო პოლიტიკაში ყოველგვარი დებატისა. ხალხს შეაქვს თავისი ფული ბანკში. შემდეგ ბანკი ამ ფულს გაასესხებს პროცენტით – ან ჩვეულებრივ მომხმარებლებზე, ან მეწარმეებზე, რომლებიც მის ინვესტირებას მოახდენენ რამე მომგებიან საწარმოში. სინამდვილეში, ნაწილობრივი სარეზერვო სისტემა ნებას რთავს ბანკს გაასესხოს იმაზე გაცილებით მეტი თანხა, ვიდრე ეს რეზერვშია, ხოლო თუ დანაზოგები არ კმარა, კერძო ბანკს შეუძლია ისესხოს მეტი ფული ცენტრალური ბანკიდან. ცენტრალურ ბანკს შეუძლია დაბეჭდოს იმდენი ფული, რამდენიც მოუნდება. მაგრამ მაინც საფრთხილოა, რომ არ დაბეჭდოს ძალიან ბევრი. მართლაც, ჩვენ ხშირად გვეუბნებიან რომ სწორედ ამის გამო არიან დამოუკიდებელი ცენტრალური ბანკები პირველ ადგილზე. მთავრობებს თავად რომ შეეძლოთ ფულის ბეჭდვა, რასაკვირველია ისინი ძალიან ბევრს გამოუშვებდნენ, და საბოლოო ჯამში ინფლაცია ეკონომიკას ქაოსში გადაიყვანდა. ისეთი დაწესებულებები, როგორებიცაა ინგლისის ბანკი ან შეერთებული შტატების ფედერალური რეზერვი, შეიქმნა იმისათვის, რომ ყურადღებით დაარეგულირონ ფულის მიწოდება, რათა თავიდან აიცილონ ინფლაცია. სწორედ ამიტომ, მათ ეკრძალებათ ხელისუფლების პირდაპირ დააფინანსება, ვთქვათ, სახაზინო ობლიგაციების ყიდვით, მაგრამ ამის ნაცვლად აფინანსებენ კერძო ეკონომიკურ საქმიანობას, რომელიც ხელისუფლებას უხდის. ეს არის მოცემულ საკითხზე ის წარმოდგენა, რაც საშუალებას გვაძლევს კვლავაც ვისაუბროთ ფულზე ისე, თითქოს ეს იყოს შეზღუდული რესურსი, ისევე როგორც მაგალითად ალუმინის მადანზე ან ნავთობზე, რომ ვთქვათ: „უბრალოდ არ არის საკმარისი თანხა“ იმისათვის, რომ დაფინანსდეს სოციალური პროგრამები, იმისათვის, რომ ისაუბრო სამთავრობო ვალის უზნეობაზე, ან სახელმწიფო ხარჯებზე, რომლებიც განდევნიან კერძო სექტორს. რაც ინგლისის ბანკმა აღიარა ამ კვირაში, ეს არის ის, რომ არცერთი ზემოთ ჩამოთვლილთაგანი არ შეესაბამება სინამდვილეს. თუ მოვიყვანთ ციტატას მათი პირველადი მიმოხილვიდან: „ოჯახების მიერ ბანკში ფულის შენახვასა და შემდეგ სესხებაზე მეტად, ბანკში დეპოზიტს – საბანკო სესხი ქმნის.“ … „ჩვეულებრივ დროებში, ცენტრალური ბანკი არ უშვებს ჯამურ თანხას მიმოქცევაში, არცერთი ცენტრალური ბანკის ფული არ „მრავლდება“ სესხებითა და დეპოზიტებით.“ სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ყველაფერი რაც ვიცით არაა მცდარი, არამედ ჩამორჩენილია. როდესაც ბანკები აკეთებენ სესხებს, ისინი ქმნიან ფულს. ფული სინამდვილეში არის უბრალოდ IOU (IOU – „მე მმართებს შენი“, აღიარებითი ვალის არაფორმალური დოკუმენტი). ცეტრალური ბანკის ფუნქციაა გაუძღვეს კანონიერ ბრძანებას, რომელიც ბანკებს მიანიჭებ ექსკლუზიურ უფლებას შექმნან რამდენიმე სახის IOU, მაგალითად ერთ-ერთი მათგანი ასეთია: მთავრობა ვაჭრობას აღიარებს კანონიერად, თუ ვაჭრობის მსურველები დათანხმდებიან მთავრობას გადასახადების გადახდაზე. მართლაც, უთვალავი ბანკი შეიძლება შეიქმნას იმ პირობით, თუ ისინი მოძებნიან სესხის აღების მსურველებს. ისინი არასოდეს დაკავდებიან მოკლე ვადით, მარტივი მიზეზის – მსესხებლების გამო, ზოგადად რომ ვთქვათ, იღებენ ნაღდ ფულს და დებენ საკუთარი ლეიბების ქვეშ; საბოლოო ჯამში, ბანკის ნებისმიერი ფულადი სესხი ბოლოს ისევ და ისევ რომელიმე ბანკში დაბრუნდება. ასე რომ, ბანკის სისტემა როგორც მთლიანი არის ის, რომ ყოველი სესხი უბრალოდ ხდება მორიგი ანაბარი. გარდა ამისა, იმდენად რამდენადაც ბანკებმა უნდა მიიღონ დაფინანსება ცენტრალური ბანკისგან, მათ შეუძლიათ ისესხონ იმდენი, რამდენიც მოუნდებათ; ყველაფერი ეს უკანასკნელი კი ცვლის საპროცენტო განაკვეთს, ფულის ღირებულებას, და არა მის რაოდენობას. კრიზისის დაწყებიდან მოყოლებული, შეერთებული შტატებისა და ბრიტანეთის ცენტრალურმა ბანკებმა შეამცირეს ეს ღირებულება თითქმის არაფრამდე. მართლაც, „რაოდენობრივი გაადვილებით“ ისინი ეფექტურად ტენიან ბანკებში იმდენ ფულს, რამდენიც შეუძლიათ, ყოველგვარი ინფლაციური ეფექტის გამოწვევის გარეშე. ეს ყველაფერი ნიშნავს იმას, რომ რეალური ზღვარი ფულის ოდენობისა არის არა ის, თუ რა რაოდენობის თანხის გასესხებას მოინდომებს ცენტრალური ბანკი, არამედ რამდენი ხელისუფლება, ფირმები და ჩვეულებრივი მოქალაქეები მოინდომებენ, რომ ისესხონ ფული. სახელისუფლებო დანახარჯი ამ ყველაფრის მთავარი მამოძრავებელია (და ქაღალდი აღიარებს, თუ თქვენ ყურადღებით წაიკითხავთ მას, რომ ცენტრალური ბანკი აფინანსებს მთავრობას ამ ყველაფრის შემდეგ). ასე რომ, აღარ არის შეკითხვები სახელმწიფო დანახარჯების მიერ კერძო ინვესტიციების გაძევების შესახებ. ეს კი სწორედ საწინააღმდეგო რამაა. რატომ აღიარა მოულოდნელად ეს ყველაფერი ინგლისის ბანკმა? ერთ-ერთი მიზეზი ისაა, რომ ეს აშკარა სიმართლეა. ბანკის საქმეა რეალურად აწარმოოს სისტემა, ხოლო ბოლო დროს სისტემა არცისე განსაკუთრებულად კარგად დარბის. შესაძლოა მათ გადაწყვიტეს რომ ეკონომიკის „წარმოსახვითი-მიწის“ ვარიანტის შენარჩუნება, რომელმაც დაამტკიცა რომ ძალიან ხელსაყრელია მდიდრებისათვის, იმდენად დიდი ფუფუნებაა, რომ უფრო მეტ ხანს ვეღარ მოახერხებდა არსებობას. მაგრამ პოლიტიკური თვალსაზრისით, ეს ხდება დიდი რისკის ფასად. უბრალოდ განსაჯეთ, რა შეიძლება მოხდეს, თუკი იპოთეკარები გააცნობიერებენ, რომ ფული რომელიც მათ ბანკმა ასესხა უბრალოდ არ არსებობს, მართლაც, ზოგიერთი ხელმომჭირნე პენსიონერის ცხოვრების დანაზოგი, მაგრამ როგორღაც ბანკმა მოახერხა და რეალობა შესძინა მას ჯადოსნური ჯოხის საშუალებით, რომელიც ჩვენ, საზოგადოებამ გადავეცით ხელში. ისტორიულად, ინგლისის ბანკს ყოველთვის ჰქონდა ტენდენცია ყოფილიყო ლიდერი, გარეგნული მოჩვენებითი პოზიციებით, რომლებიც საბოლოოდ ახალი აქსიომები გახდნენ. თუ ეს მართლაც ის არის, რაც აქ ხდება, მაშინ ჩვენ შესაძლოა მალე იმ პოზიციაზე დავდგეთ და გავიაზროთ, რომ ჰენრი ფორდი მართალი იყო. - See more at: http://a-library.org/devid-greberi-fuli-bankebi/#more-1111 კრისტოფერ ჰიტჩენსი – უფალი არ სუფევს. როგორ წამლავს რელიგია ყველაფერს September 18, 2015 vepkhvia თავი 1. მსუბუქად რომ ვთქვათ თუ ამ წიგნის რომელიმე მკითხველი, არ დაკმაყოფილდება უბრალო უთანხმოებით ავტორთან და გადაწყვეტს გამოიკვლიოს რა ცოდვებმა მაიძულა კალმის აღება (ჩემი გამოცდილება კი მიჩვენებს, რომ გულმოწყალების და მიმტევებლობის მქადაგებელნი, ხშირად, სწორედ ასე იქცევიან.), ის გამოიწვევს არა მარტო მიუწვდომელ და სრულყოფილ შემოქმედს, რომელმაც სავარაუდოდ, თავადვე შემქმნა ასეთად, არამედ შებღალავს კეთილი და უანგარო რწმენის მქონე ქალბატონის, ჯინ უოტსის ხსოვნას. 9 წლის ასაკში, როდესაც ინგლისის სამხრეთ-დასავლეთში მდებარე სკოლა “დარტმურში” დავდიოდი, ჯინ უოტსის მოვალეობა გახლდათ, ვეზიარებინე ბუნების საიდუმლოებებისა და წმინდა წერილისთვის. მას დავყავდით ექსკურსიებზე, ჩემი სამშობლოს განსაკუთრებულ მხარეებში და გვასწავლიდა ფრინველების, ცხოველების და მცენარეების სახელებს. სწორედ მაშინ აღმოვაჩინე საოცარი სილამაზე, რომელსაც ბუნება მალავდა: ბუდეში მჭიდროდ ჩაწყობილი ფრინველის კვერცხები; ხელის გაწვდენაზე ამოსული მხსნელი მრავალძარღვა, ფეხების დასუსხვის შემთხვევაში.- ეს ყველაფერი ისევე ჩარჩა ჩემს მეხსიერებაში, როგორც ის “მონადირეთა მუზეუმი”, სადაც ადგილობრივ გლეხებს გამოფენაზე გამოჰქონდათ ნანადირევ ცხოველთა ფიტულები. მარტივად მიხვდებით რის გადმოცემას ვცდილობ, თუ წაგიკითხავთ ჯონ კლერის უკვდავი პროვინციული ლირიკა. გაკვეთილებზე გვაძლევდნენ ფურცლებს, რელიგიის სწავლებაზე პასუხისმგებელი სამინისტროს ოფიციალური ბეჭდით დამოწმებულს, რომელსაც ერქვა “გამოვიკვლიოთ წმინდა წერილი”. (ყოველდღიურ ლოცვებთან ერთად, ის სახელმწიფოს მიერ იყო მხარდაჭერილი.) ფურცელზე ეწერა ნაწყვეტი, ძველი ან ახალი აღთქმიდან. ჩვენ უნდა წაგვეკითხა ის და წერილობით ან ზეპირად გადმოგვეცა თუ რას მოგვითხრობდა ნაწყვეტი და რა იყო მისი მორალი. მე ძალიან მომწონდა ეს დავალება და ხშირად საუკეთესოდ ვასრულებდი. ჩემთვის, ეს აღმოჩნდა შესავალი კრიტიკულ აზროვნებაში. მე ვკითხულობდი ტექსტებს, რომლებიც წინ უძღოდა და მოსდევდა მოცემულ ნაწყვეტს, რათა სწორად გამეგო მისი “აზრი”. ჩემს მოწინააღმდეგეთა სამწუხაროდ, მე ახლაც შემიძლია ამის კეთება და ახლაც განვიცდი პატივისცემას მათ მიმართ, რომელთა სტილსაც ზოგჯერ “მხოლოდ და მხოლოდ” თალმუდისტურად და “ფუნდამენტალისტურად” მოიხსენიებენ. ასეთი სავარჯიშოები სასარგებლოა ინტელექტის და ლიტერატურული გამოცდილების დონის ასამაღლდებლად. თუმცა, ერთ მშვენიერ დღეს, საბრალო მისის უოტსმა გადააჭარბა. ბუნებისმეტყველებისა და წმინდა წერილის მასწავლებლის როლის შეთავსების მცდელობისას, მან თქვა: “შეხედეთ ბავშვებო, რამდენად დიადი და გულუხვია ღმერთი. მან ყველა ბალახი და ხე მწვანე ფერის შექმნა, რადგან სწორედ მწვანე ფერია ყველაზე სასიამოვნო ჩვენი თვალებისთვის. წარმოიდგინეთ, რა საშინელება იქნებოდა, მცენარეებს წითელი ფერი რომ ჰქონოდათ.” და აი, წარმოიდგინეთ რა ჩაიდინა ამ ღვთისმოშიშმა ქალმა. მე მომწონდა მისის უოტსი: ის იყო უშვილო, ბავშვების მოყვარული მოხუცი, ცხოვრობდა ბებერ, მოსიყვარულე ავჩარკასთან ერთად, რომელსაც როვერს ეძახდნენ, და გაკვეთილების შემდეგ ხშირად გვეპატიჟებოდა ტკბილეულზე, თავის რკინიგზასთან ახლოს მდგომ სახლში. სატანა-თუ მისის უოტსი მან შეარჩია ჩემი ჭეშმარიტი გზიდან გადასაცდენად- ამ შემთხვევაში ბევრად უფრო შემოქმედებითი იყო, ვიდრე გველი ედემის ბაღიდან. მისის უოტსი არასოდეს უწევდა ხმას და არასოდეს მიმართავდა ხელმძღვანელობას-ზოგიერთი სხვა მასწავლებლისგან განსხვავებით-და საერთოდ, ის ერთ-ერთი იყო იმ ადამიანთაგან, რომლებზეც ჯორჯ ელიოტი წერდა: “თუ თქვენი საქმეები არც ისე ცუდადაა, როგორც შეიძლებოდა ყოფილიყო, ეს ნაწილობრივ იმ ადამიანთა დამსახურებაა, რომლებმაც ღირსეულად განვლეს თავიანთი უმნიშვნელო ცხოვრება და ახლა მივიწყებულ საფლავებში განისვენებენ.” ამგვარად, მისის უოტსის სიტყვებმა შემძრა. თითქოს მის მაგივრად მრცხვენოდა. 9 წლის ასაკში, მე არ მქონდა არანაირი წარმოდგენა თეოლოგიურ თვალსაზრისზე ღმერთის შესახებ, დარვინის თეორიაზე ან ფოტოსინთეზსა და ქლოროფილს შორის კავშირზე. გენეტიკის საიდუმლოებანი, ჩემთვის ისევე უცნობი იყო, როგორც ყველასთვის იმ პერიოდში. მაშინ ჯერ კიდევ არ ვაკვირდებოდი ბუნებას, მის ჰარმონიულ ელემენტებს, არ ვფიქრობდი ადამიანის ან საერთოდ სიცოცხლის საწყისზე. მე უბრალოდ ვიცოდი-თითქოს უმაღლეს ავტორიტეტთან მქონოდა წვდომა,-რომ ჩემმა მასწავლებელმა მოახერხა ორი წინადადებით თავდაყირა დაეყენებინა ყველაფერი. მე ვიცოდი, რომ თვალები იყო მორგებული ბუნებას და არა პირიქით. თავს არ მოგაჩვენებთ, თითქოს ყველაფერი ზედმიწევნით მახსოვს, მაგრამ ამ სიტყვებიდან მალევე, დავიწყე სხვა წინააღმდეგობების შემჩნევა. თუ ღმერთი ყველაფრის შემოქმედია, რატომ ვართ ვალდებულნი გამუდმებით ვემადლიეროთ იმისათვის, რაც მისთვის სირთულეს არ წარმოადგენადა? ეს ძალიან წააგავს მონურ “სიყვარულს”.თუ იესოს შეეძლო განეკურნა ნებისმიერი ბრმა, რომელსაც შეხვდებოდა, რატომ არ ჰკურნავდა ყველას ერთად? რით იყო ასეთი გასაოცარი მის მიერ დემონების განდევნა, თუ ისინი ღორებს ჩაუსახლდნენ? არის ამაში რაღაც ამაზრზენი, შავი მაგიის მსგავსი. რისთვისაა ეს მუდმივი, უშედეგო ლოცვები? რატომ ვარ ვალდებული, გაუთავებლად, საჯაროდ განვაცხადო, რომ უსუსური ცოდვილი ვარ?რატომ არის სექსის თემა ასეთი ტოქსიკური? ეს პირველი, ბავშვური ეჭვები, საკმაოდ გავრცელებულია, დიდწილად იმიტომ რომ არც-ერთი რელიგია არ გვაძლევს მათზე დამაკმაყოფილებელ პასუხებს. ამავე პერიოდში, სკოლის დირექტორმა-რომელიც ყოველდღიურ ლოცვებს და ღვთისმსახურებას ხელმძღვანელობდა და სადისტი და ფარული ჰომოსექსუალი იყო(თუმცა მას დიდი ხნის წინ ვაპატიე, რადგან სწორედ მან გააღვიძა ჩემში ისტორიისადმი ინტერესი)-დიდაქტიკური განცხადება გააკეთა:”შეიძლება ახლა თქვენთვის გაუგებარია, თუ რაში გვჭირდება მთელი ეს რელიგია,მაგრამ როდესაც თქვენი ახლობლები დაიღუპებიან,მიხვდებით.” აი აქ მე ისევ ვიგრძენი აღშფოთება ამ წარმოუდგენელი უაზრობის მიმართ. ასეთივე წარმატებით, დირექტორს შეეძლო ეთქვა, რომ რელიგიათა სწავლებები შეიძლება ტყუილია, თუმცა არავის ესაქმება, რადგან ის გვამშვიდებს. რა სიმდაბლეა. მაშინ, ცამეტი წლის ასაკში, ჯერ არაფერი ვიცოდი ფროიდზე(ეს კი დამეხმარებოდა დირექტორის ქმედების ახსნაში), მაგრამ იმ მომენტში, თითქოს ცხადად წარმომიდგა მისი ესე “ერთი ილუზიის მომავალი”. ამ გაწელილი შესავლით, მინდა დაგარწმუნოთ რომ მე არ ვარ მათი მსგავსი, ვინც “ჯანსაღი რელიგიური რწმენის” შანსი ფსიქოლოგიური ტრავმის ან ძალადობის გამო დაკარგა. მე ვიცი, რომ მილიონობით ადამიანს მოუხდა მსგავსის გადატანა და ვთვლი, რომ რელიგიას შეუძლია და ვალდებულია პასუხი აგოს მიყენებულ ტკივილზე. (სულ ცოტა ხნის წინ, ჩვენთვის ცნობილი გახდა თუ როგორ ძალადობდა კათოლიკური ეკლესია ბავშვებზე.) არსებობს ოთხი ფუნდამენტური უარყოფითი ასპექტი რელიგიისა. პირველი, ის არასწორად აღწერს სამყაროსა და ადამიანის შექმნის პროცესებს. მეორე, საწყისი შეცდომის წყალობით ის ახერხებს ნარცისიზმისა და ფარისევლობის შეთავსებას. მესამე, ის ერთდროულად წარმოადგენს ადამიანის სექსუალობაზე ზეწოლის შედეგსა და მიზეზს. და ბოლოს, მის საფუძველშივე დევს მისწრაფება მიიღოს სასურველი, რეალურად არსებულის ნაცვლად. ვფიქრობ, ქედმაღლურად არ გამომივა, თუ ვიტყვი რომ ეს ოთხივე ფაქტი ჯერ კიდევ ხმის დაბოხებამდე გავაანალიზე (ასევე შევამჩნიე ერთი უფრო ვულგარული და ნათელი მდგომარეობა:ხელისუფლებაში მოხვედრილი ადამიანები, ყოველთვის ცდილობენ ძალაუფლების გაძლიერებას რელიგიის საშუალებით). დარწმუნებული ვარ, რომ სხვა მილიონობით ადამიანი, ამავე გზით, ამავე დასკვნებამდე მივიდა. მე შევხვედრივარ ამ ადამიანებს, ასობით ქალაქში, ათობით ქვეყანაში. ბევრ მათგანს თავიდანვე არ სწამდა ღმერთის, ბევრმა კი ეს მხოლოდ რთული შინაგანი ბრძოლის შემდეგ შეძლო. ბევრ მათგანს ეს ეჭვები ისევე უეცრად დაატყდა თავს, როგორც მოციქული პავლე მოექცა დამასკოში, თუმცა ეს ნაკლებად ჰგავდა ეპილეფსიას და არ შეიცავდა აპოკალიპტურ აზრებს(საბოლოოდ კი ბევრად უფრო საფუძვლიანი და რაციონალურიც აღმოჩნდა). მთავარა განმასხვავებელი ჩემი და ჩემი თანამოაზრეებისა, არის ის, რომ ჩვენი რწმენა- არ არის რწმენა. ჩვენი პრინციპები- არ არის რელიგია. ჩვენ არ ვეყრდნობით მხოლოდ მეცნიერებასა და გონებას,ეს შეუცვლელი მაგრამ არა საკმარისი პირობებია, თუმცა ეჭვით ვუყურებთ ყველაფერს რაც ეწინააღმდეგება მეცნიერებას ან შეურაცხყოფს გონებას. შესაძლოა ჩვენ ბევრ რამეში არ ვეთანხმებოდეთ ერთმანეთს, თუმცა, გვაერთიანებს პატივისცემა თავისუფალი და მიუკერძოებელი აზროვნების მიმართ. ჩვენ არ ვართ დოგმატურები: აზრთასხვადასხვაობა პროსფესორ სტივენ გოლდსა და პროფესორ რიჩარდ დოკინსს შორის და პოსტ-დარვინისტული თეორიის ხარვეზები შეიძლება საკმაოდ რთული და ღრმაა, მაგრამ ჩვენ მათ ფაქტებითა და ლოგიკით გადავჭრით და არა ფანატიკური დაპირისპირებით. ( ჩემი პირადი პრეტენზიები რიჩარდ დოკინსისა და დენიელ დენეტის მიმართ გამოწვეული მათი გულისამრევი იდეით, რომ ათეისტმა თვითნებურად უნდა მიიკეროს სახელწოდება “ნათელი გონება”.-ასევე ზემოთხსენებული კამათის ნაწილია.) ჩვენთვისაც ნაცნობია “სასწაულების აღქმა”, საიდუმლოებები და “თაყვანისცემა”:ჩვენ გვაქვს მუსიკა, ფერწერა და ლიტერატურა და ვთვლით, რომ შექსპირი, ტოლსტოი, შილერი, დოსტოევსკი, ჯორჯ ელიოტი და სხვანი, ბევრად უფრო კარგად ართმევენ თავს მნიშვნელოვანი მორალური საკითხების გადაწყვეტას, ვიდრე მქადაგებლური მითები წმინდა წიგნებიდან. გონებასა და “სულს” კვებავს ლიტერატურა და არა წმინდა წერილები. ჩვენ არ გვწამს ჯოჯოხეთის ან სამოთხის, თუმცა არცერთი სტატისტიკა არ აჩვენებს, რომ ამ მუქარებისა და დაპირებების გარეშე, ჩავდივართ უფრო მეტ დანაშაულს სიხარბის გამო ან ვახორციელებთ ძალადობის უფრო მეტ აქტს ვიდრე მორწმუნეები. (მეტიც, დარწმუნებული ვარ, ამ საკითხზე ზუსტი სტატისტიკის შედგენის შემთხვევაში, ფაქტები საპირისპიროზე მიუთითებენ.) ჩვენ გვესმის, რომ ჩვენი სიცოცხლე სასრულია, უკვდავების ერთადერთი გამოვლინება კი ჩვენი შვილებია. ჩვენ ვფიქრობთ, რომ ადამიანები სიცოცხლის სასრულობის გაანალიზების შემდეგ, შესაძლოა უფრო კეთილები გახდნენ ერთმანეთის მიმართ. ჩვენ შეგვიძლია დარწმუნებით ვთქვათ, რომ თანასწორი და ღირსეული ცხოვრება შესაძლებელია რელიგიის გარეშე. ჩვენ რელიგიის გარეშე ვიცით რა არის კარგი და ვაცნობიერებთ იმასაც, რომ ძალიან ხშირად, რელიგიის გავლენის ქვეშ მყოფი ადამიანები, არამარტო იქცეოდნენ სხვებზე უარესად, არამედ ჩადიოდნენ ისეთ ქმედებებს, რომლებიც ბორდელის მეპატრონეშიც კი უარყოფით ემოციებს გამოიწვევს. მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ ჩვენ, ურწმუნოებს არ გვჭირდება ჩვენი ურწმუნოების მუდმივი ხაზგასმა. სწორედ ჩვენ გვგულისხმობდა ბლეზ პასკალი, როდესაც მიმართავდა მათ, ვინც აცხადებდა: “მე ისე ვარ მოწყობილი, რომ არ შემიძლია ღმერთის მწამდეს”. სოფელ მონტელში, ინკვიზიციის თარეშის პერიოდში, ერთ-ერთ ბრალდებულს ჰკითხეს თუ ვინ შთააგონა ერეტიკული აზრები ჯოჯოხეთისა და აღდგომის შესახებ. ქალმა სავარაუდოდ იცოდა, რომ ხანგრძლივი და მტანჯველი სიკვდილი ელოდა, თუმცა უპასუხა რომ ეჭვები თავისით გაუჩნდა. (ხშირად გვესმის როგორ ადიდებენ მორწმუნენი თავიანთ თანამოძმეებს სრულიად უბრალო და უაზრო მიზეზებით, თუმცა ამ ქალის მსგავს ნამდვილ მოაზროვნეებზე არასოდეს საუბრობენ. ასეთივე მიზეზებით ჩაქოლილ და ცოცხლად დამწვარ ადამიანთა სახელების ჩამოსათვლელადაც კი, მთელი სიცოცხლე არ კმარა.) ჩვენ არ გვჭირდება შეკრება ყოელდღე, ყოველ მეშვიდე დღეს, ან რომელიმე ღირშესანიშნავ დღეს ჩვენს სიმართლეზე სალაპარაკოდ ან საკუთარი უღირსი არსებობის მოსანანიებლად. ჩვენ, ათეისტებს, არ გვჭირდება მღვდლები და საეკლესიო იერარქია, რომელიც დოგმების სიწმინდეს დაიცავს. ჩვენთვის ამაზრზენია მშვერპლშეწირვა და სხვა რიტუალები, ისევე როგორც რაიმე საგნისა და გამოსახულების გაღმერთება, თაყვაყვანისცემა (იმ შემთხვევაშიც კი, თუ ეს საგანი ადამიანის მიერ შექმნილ ერთ-ერთ ყველაზე სასასრგებლო ნივთს-წიგნს წარმოადგენს). დედამიწის არცერთი ნაწილი ჩვენთვის არ არის უფრო “წმინდა”, ვიდრე სხვა. მომლოცველთა ჯიუტ პატივმოყვარეობასა და რომელიმე წმინდა კედლის, გამოქვაბულისა თუ ქვის გამო სისხლისღვრას ჩვენ ვუპირისპირებთ აუჩქარებელ, მოუთმენელ ნაბიჯებს ბიბლიოთეკის დარბაზებსა თუ გალერეებში, ან სადილს კარგ მეგობართან- ყოველთვის სილამაზისა და ჭეშმარიტების ძიებაში. რომელიმე გასეირნება წიგნების თაროებსა და ნახატებს შორის თუ, რომელიმე საუბარი სადილისას, აუცილებლად მიგვიყვანს რწმენასა და მორწმუნეებამდე: დაწყებული დიდი კომპოზიტორებით და მხატვრებით, რომელთაც შთაგონება რელიგიურ თემატიკაში იპოვეს, დამთავრებული წმინდა ავგუსტინეთი, თომა აკვინელით, მაიმონდითა და ჯონ ნიუმანით. ამ ძლიერი გონების მქონე ადამიანებს, შეეძლოთ ეწერათ ამაზრზენი და აფსურდული ტექსტები და ყოფილიყვნენ წარმოუდგენლად უმეცარნი, დაავადებების წარმოშობის მიზეზებსა თუ მზის სისტემაში დედამიწის ადგილზე საუბრისას (რომ აღარაფერი ვთქვათ, საერთოდ სამყაროს მოწყობაზე), მაგრამ სწორედ ამ მიზეზით, მათნაირი ხალხი ახლა აღარ არის და არც არასოდეს იქნება. ბოლო სიტყვა, რომელშიც ჯერ კიდევ იყო აზრი, კეთილშობილება და შთაგონება, რელიგიამ დიდი ხნის წინათ წარმოთქვა. უკეთეს შემთხვევაში, მისი ბოლო გამონათება ჩვენ შეგვიძლია შევნიშნოთ, პატივსაცემ, მაგრამ ბუნდოვან ჰუმანიზმში, ისეთი ადამიანებისა, როგორიც იყო მამაცი ლუთერანი მღვდელი, დიტრიხ ბონჰეფერი, რომელიც ნაცისტებმა მათთან თანამშრომლობაზე უარის თქმის გამო მოკლეს. ჩვენ აღარასოდეს ვნახავთ არავის, ძველ წინასწარმეტყველთა და “ბრძენთა” მსგავსს. ჩვენი დღევანდელი კერპები, მხოლოდ ჩავლილი დღეების გამოძახილია, რომელიც ზოგჯერ ყვირილად იქცევა, რწმენის საშინელი სიცარიელის ჩახშობის მცდელობისას. რელიგიის ზოგიერთი აპოლოგეტი (მაგალითად, პასკალი) თავის მხრივ ბრწყინვალეა. ზოგიერთი მათგანი კი (არ შეიძლება არ გავიხსენოთ კლეივ ლუისი), სასაცილო და მომაბეზრებელი. თუმცა, ორივე მხარეს აერთიენებს აუტანლად მძიმე ტვირთი. როგორი ძალისხმევაა საჭირო, დაუჯერებლის დასასაბუთებლად! აცტეკები ყოველდღე იზიანებდნენ გულ-მკერდის არეს, რადგან მზეს ამოსვლა არ გადაეფიქრებინა. მონოთეისტები ვალდებულნი არიან, კიდევ უფრო ხშირად ევედრონ მოწყალება თავიანთ ღმერთს, ალბათ იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი ყრუა. რა დონის ცუდად შენიღბული და აზრს მოკლებული პატივმოყვარეობაა საჭირო, რომ თავი ღვთიური გეგმის ცენტრად მიიჩნიო? შენი პირადი ღირსების რა ნაწილი უნდა შესწირო მსხვერპლად, რომ მუხლებზე მდგომმა, დაუღლელად, ცოდვების მიტევება ითხოვო? რამდენი უაზრო და უმიზეზო დაშვებაა საჭირო იმისათვის, რომ ყოველი ახალი მეცნიერული აღმოჩენა, ძველი კერპების სწავლებების ან წინასწარმეტყველებების(რომლებიც ადამიანის გამოგონილია) დამადასტურებლად შერაცხო? რამდენი წმინდანი, რამდენი სასწაული, ტაძარი და საიდუმლო კრებაა საჭირო იმისათვის, რომ რომელიღაც დოგმა ჯერ ჭეშმარიტებად გამოაცხადო, -ტანჯვის, წამების, უზარმაზარი დანაკარგის და სისასტიკის შემდეგ კი-ისევ უარყო? ღმერთს არ შეუქმნია ადამიანი თავის ხატად და მსგავსად. ყველაფერი სწორედ რომ პირიქით იყო. სწორედ ამან გამოიწვია რელიგიებისა და ღმერთების ასეთი სიმრავლე(თავისთავად, კონფესიათაშორისი ხოცვა-ჟლეტაც), რამაც ასე შეაფერხა ჩვენი ცივილიზაციის განვითარება. დანაშაულები რელიგიურ ნიადაგზე, ხდებოდა და ხდება, არა იმიტომ, რომ ცოდვილნი ან დაწყევლილნი ვართ არამედ იმიტომ, რომ ჩვენი სახეობა, თავისი ბიოლოგიური ბუნებით, მხოლოდ ნაწილობრივაა რაციონალური. ევოლუციამ ჩვენი შუბლისწინა ნაწილი ზედმეტად პატარა, ხოლო თირკმელზედა ჯირკვლები ზედმეტად დიდი დატოვა; ჩვენი რეპროდუქტიული ორგანოები, როგორც ჩანს, სპეციალურმა კომისიამ შექმნა. ასეთმა “ფეთქებადმა ნივთიერებამ”, ცალკე აღებულმა, ან სხვა ინგრედიენტებთან ერთად, არ შეიძლება არ გამოიწვიოს უბედურება და დარღვევები. და მაინც, განსხვავება მორწმუნეთა გულმოდგინებასა და ისეთი ადამიანების დაუღალავ შრომაში, როგორებიც არიან დარვინი, ჰოკინგი და კრიკი, უზარმაზარია. ამ ადამიანების ცრურწმენები ან ვარაუდებიც კი, უფრო ბევრ რამეს ჰფენენ ნათელს, ვიდრე ნებისმიერი მორწმუნე, რომელიც თავისი ცრუ მოკრძალებულობით ცდილობს დაამტკიცოს წრეწირის კვადრატულობა და ამ გზით, შემოქმედის უბრალო ქმნილებებს, ამავე შემოქმედის მიზნები თუ ჩანაფიქრები აუხსნას. ჩვენ- ჰუმანისტებს, ათეისტებს, აგნოსტიკებს- შეიძლება გვაქვს ესთეტიური წინააღმდეგობის გრძნობა,მაგრამ სულაც არ გვსურს რომ ადამიანებს წავართვათ “ჯადოქრობით”, “სასწაულებით” მინიჭებული სიმშვიდე. არავითარ შემთხვევაში. გამონახეთ რამოდენიმე წუთი, ტელესკოპ “ჰაბლის” მიერ გადაღებული ფოტოებისათვის და თქვენ იხილავთ ბევრად უფრო გრანდიოზულ, იდუმალ და მშვენიერ–ასევე უფრო ქაოტურ და საშიშ–მოვლენებს, ვიდრე შეუძლია მოგითხროთ ნებისმიერ მითს სამყაროს შექმნასა თუ აღსასრულზე. წაიკითხეთ, რას წერს ჰოკინგი “მოვლენათა ჰორიზონტზე” ან “შავ ხვრელებზე”- რომელშიც, თეორიულად შეიძლება “ჩაყვინთო” და თვალწინ დაგიდგეს წარსული და მომავალი, და ამის შემდეგ ნაკლებად შეძლებს თქვენს გაოცებას მოსე, თავისი “ცეცხლმოდებული ბუჩქით”. დატკბით დეენემის მოლეკულის ორმაგი სპირალის სილამაზითა და სიმეტრიულობით, შეუკვეთეთ თქვენი გენეტიკური კოდის სრული გამოკვლევა, და თქვენ დაგამუნჯებთ თქვენი შემადგენელი ნაწილების თითქმის უკამათო სრულყოფილება. ამავე დროს, თქვენ გაიგებთ (და იმედია გესიამოვნებათ) თუ რამდენი საერთო გაქვთ ადამიანთა სხვა ტომებთან(“რასის” ადგილი იმავე ნაგვის ყუთშია, რომელშიც მითისა “შემოქმედზე”). ალბათ დაგაინტერესებთ იმის გაგებაც, თუ რამდენი საერთო გაქვთ სხვა ცხოველებთან. ბოლოს და ბოლოს, თქვენ შეძლებთ, მშვიდად ჩახედოთ თვალებში თქვენს “შემოქმედს”, რომელიც, როგორც ჩანს, არა პიროვნება, არამედ მუტაციის პროცესია, რომლის დროსაც ბევრად უფრო მეტი რამეა დამოკიდებული შემთხვევითობაზე, ვიდრე ეს ჩვენს თავმოყვარეობას უნდა. ყველა ეს საიდუმლო და “სასწაული”, ნებისმიერ ძუძუმწოვარს ეყოფა მისტიურობის განცდის სურვილის დასაკმაყოფილებლად. განათლებული ადამიანი თანამედროვე სამყაროში, უნდა მიხვდეს, რომ რაც უფრო მეტი იცის, მით უფრო მეტი აქვს გასაგები. რელიგიის მიერ მოტანილ სიმშვიდესა და იმედზე (რადგან რელიგიის მიმდევრები ასე თავგამოდებით ამტკიცებენ, რომ რწმენას ამ თითქოსდა ამ აუცილებელი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეუძლია), ვიტყვი მხოლოდ იმას, რომ მოჩვენებითი იმედით მოვაჭრენი- მოჩვენებითი მეგობრები არიან. რელიგიის კრიტიკოსები არა მხოლოდ უარყოფენ რწმენის მიერ ტკივილის გაყუჩების ფაქტს, არამედ გამოდიან პლაცებოს ეფექტისა და “შეფერილი წყლის” წინააღმდეგ. ალბათ ჩვენს დროში, ყველაზე ცნობილი და ნათელი შემთხვევა, ციტატის ბოროტად გამოყენებისა – არის მტკიცება, რომ მარქსი რელიგიას მსუბუქად, მხოლოდ “ხალხის ოპიუმად მოიხსენიებდა. რეალურად, რაბინების ხაზის გამგრძელებელს მშვენივრად ესმოდა რელიგიური რწმენის ძალა და “ჰეგელის სამართლის ფილოსოფიის კრიტიკაში” შემდეგს წერდა: “რელიგიური სიღატაკე ერთსა და იმავე დროს არის გამოხატულება ნამდვილი სიღატაკისა და პროტესტი ნამდვილი სიღატაკის წინააღმდეგ. რელიგია არის ჩაგრულ ქმნილებათა ამოოხვრა, უგულო ქვეყნის სული და გულია, ისე როგორც იგი არის სული უსულო მდგომარეობათა. იგი ოპიუმია ხალხისა. გაუქმება რელიგიისა, როგორც ილუზორული ბედნიერებისა, ამ ხალხის ნამდვილი ბედნიერების მოთხოვნაა, მოთხოვნა თავის მდგომარეობის შესახებ არესბულ ილუზიებზე ხელის აღებისა, რომელიც ილუზიებს საჭიროებს. რელიგიის კრიტიკა, მაშასადამე, ჩანასახში კრიტიკაა გლოვის ველისა, რომლის წმინდა შარავანდედი რელიგიაა. კრიტიკამ ბორკილებს წარმოსახვითი ყვავილების იმისთვის კი არ ჩამოაგლიჯა, რომ ადამიანმა უფანტაზიო, უნუგეშო ბორკილები ატაროს, არამედ იმისთვის, რომ მან ბორკილები მოიხსნას და ცოცხალი ყვავილი მოსწყვიტოს. “ როგორც ხედავთ, აქ საქმე გვაქვს რელიგიის წინააღმდეგ ფილოსოფიური არგუმენტის დამახინჯების საკმაოდ უხეშ მცდელობასთან. მათ, ვინც დღემდე სჯეროდა მღვდლების, იმამებისა თუ რაბინების მონათხრობისა, იმაზე თუ რას ფიქრობენ ურწმუნოები, ჩემს წიგნში კიდევ ბევრი სიურპრიზი ელოდებათ. შეიძლება მათ ისწავლონ ეჭვის შეტანა იმაში, რასაც ეუბნებიან- ისწავლონ, რომ ყველაფერი რასაც მოისმენენ, არ უნდა “ირწმუნონ”. რეალურად, სწორედ ეს არის პრობლემის გადაწყვეტის გზა. უნდა ვაღიაროთ, რომ მარქსი და ფროიდი, არ იყვნენ არც ექიმები, არც ზუსტი მეცნიერებების წარმომადგენლები. უკეთესია ისინი მივიღოთ როგორც დიდი, მდიდარი წარმოსახვის მქონე, თუმცა ხშირად მაინც გზააბნეული ესეისტები. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, როცა სამყაროს ზოგადი სურათი იცვლება, მე არ მრცხვენია ჩემი ადრინდელი მცდარი პოზიციების კრიტიკის. მე ვიაზრებ იმას, რომ ზოგიერთი წინააღმდეგობა, დარჩება წინააღმდეგობად, ზოგიერთი პრობლემის გადაჭრა შეუძლებელი იქნება იმ ძუძუმწოვრის ტვინისათვის, რომელსაც ადამიანს ვეძახით, ხოლო ზოგიერთი რამ, უბრალოდ შეუცნობელი და გაუგებარია. მაგალითად, სამყაროს სასრულობაც და უსასრულობაც(თუ ოდესმე რომელიმე მათგანს დაამტკიცებენ), ჩემთვის ერთნაირად წარმოუდგენელია. მე შევხვედრივარ ბევრ ადამიანს, ჩემზე ჭკვიანსა და ბრძენს, თუმცა არცერთი მათგანის სიბრძნე და ჭკუა არ აღმოჩნდა საკმარისი ამ საკითხთან დაკავშირებით. ამგვარად, ყველაზე ზომიერი და ამავდროულად, ყველაზე რადიკალური არგუმენტი რელიგიის წინააღმდეგ: რელიგია- ადამიანის ქმნილებაა. მისმა შემოქმედებმა ვერ შეძლეს შეთანხმებულიყვნენ იმაზეც კი, თუ რა თქვეს რეალურად მათმა მხსნელებმა, წინასწარმეტყველებმა და გურუებმა. ნაკლებად უნდა გვქონდეს იმედი რომ ისინი აგვიხსნიან, ბოლო დროის აღმოჩენების რეალურ “მნიშვნელობას”, რომელთაც დასაწყისში, თავად ამუხრუჭებდნენ, ან წყევლიდნენ. თუმცა, მოუსმინეთ თანამედროვე მორწმუნეებს: მათ ძველებურად იციან! თანაც, იციან ყველაფერი. არა მხოლოდ იციან, რომ ღმერთი არსებობს, მან შექმნა და აკონტროლებს სამყაროს, არამედ აქვთ ზუსტი ინფორმაცია იმაზე, თუ რა უნდა “მას” ჩვენგან, ჩვენი რაციონის, რიტუალებისა და სექსზე შეხედულებების ჩათვლით. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ამ უსაზღვრო და გაუგებარ დისკუსიაში, რომლის წყალობითაც, ჩვენ ვიგებთ უფრო და უფრო მეტს და თან ვხვდებით, თუ რა ცოტა ვიცით, არსებობს მხარე, რომელიც თავად შედგება დაპირისპირებული ჯგუფებისგან, მაგრამ ყოფნის თავხედობა იმის სათქმელად, რომ ყველა აუცილებელი ინფორმაცია ჩვენ უკვე გვაქვს. კლინიკური სიბრიყვის ერთი ასეთი კომბინაციაც კი საკმარისია იმისათვის, რომ “რწმენაზე” საერთოდ აღარ ვისაუბროთ. ის ადამიანი, ვინც აცხადებს რომ უდავო ჭეშმარიტებას ფლობს, და ამ ჭეშმარიტებას ღვთიური საფუძვლით ამაგრებს, ჰომო საპიენსის ბავშვური დაავადებითაა შეპყრობილი. ბავშვობასთან გამოთხოვების პროცესი შეიძლება ხანგრძლივი აღმოჩნდეს, თუმცა ის უკვე დაიწყო, და მისი გაჭიანურება ისევე არ ღირს, როგორც საერთოდ, გამომშვიდობების პროცესისა. ერთი შეხედვით, რთულია მიხვდეთ რომ ჩემი შეხედულებები რელიგიის მიმართ ასეთია. ჩემს მორწმუნე მეგობრებთან ერთად მებევრად უფრო ხშირად ვმჯდარვარ გვიანობამდე, ვიდრე ნებისმიერ სხვასთან. (ეს მეგობრები ხშირად “მაძიებელ ადამიანს” მეძახიან, რაც, რა თქმა უნდა, გამაღიზიანებელია. თუ მე რაიმეს “ვეძებ”, იმას ნამდვილად არა, რასაც ისინი ფიქრობენ.) დევონში რომ დავბრუნდე, სადაც მისის უოტსი მივიწყებულ საფლავში განისვენებს, ალბათ აუცილებლად ჩამოვჯდებოდი რომელიმე კელტური ან საქსონური ეკლესიის კუთხეში და ფიქრებს მივეცემოდი.( ფილიპ ლარკინის ლექსი “ეკლესიაში” მშვენივრად გადმოსცემს ჩემს გრძნობებს.) ერთხელ, როდესაც ჯორჯ ორუელზე ვწერდი წიგნს,- ადამიანზე, რომელიც აუცილებლად იქნებოდა ჩემი გმირი, გმირები რომ მყავდეს- მე გამაღიზიანა იმ უხეშობამ, რომლითაც ის 1936 წელს, კატალონიაში ეკლესიის დაწვის შესახებ საუბრობდა. დიდი ხნით ადრე, მონოთეიზმის აღზევებამდე, სოფოკლემ აჩვენა, რომ ანტაგონეს ზიზღი მკრეხელებისადმი- ადამიანობის მაჩვენებელია. დაე მართლმორწმუნეებმა თავად დაწვან ერთმანეთის ეკლესიები, მეჩეთები და სინაგოგები, ამის სურვილი მათ სულ ექნებათ. მე კი, ფეხზე ვიხდი, როდესაც მეჩეთში შევდივარ. მე ვიფარებ ქუდს, როდესაც სინაგოგაში შევდივარ. ერთხელ, ინდოეთში, ასღამის წესები დავიცავი, თუმცა ეს ჩემთვის გამოცდას წარმოადგენდა. მშობლები არ მაიძულებდნენ რომელიმე რელიგიის მიმდევარი გავმხდარიყავი. ალბათ გამიმართლა, რომ მამაჩემს არც ისე თბილი მოგონებები ჰქონდა თავის ბაპტისტურ/კალვინისტურ აღზრდაზე, დედამ კი თავის იუდეისტურ მემკვიდრეობას, ასიმილაცია არჩია. ჩემი ნაცნობობა ყველა სახის ადამიანურ რწმენასთან, საკმარისზე მეტია იმისათვის, რომ ყველგან და ყოველთვის, ურწმუნოდ დავრჩე. თუმცა მაინც, ჩემი ათეიზმი, პროტესტანტულია. ჩემი პირველი უთანხმოება რელიგიასთან, იყო უთანხმოება მეფე იაკობის ბიბლიისა და კრანმერის ლოცვების წიგნის(რომელზეც, სიბრიყვის შემოტევისას, თანამედროვე ანგლიკანურმა ეკლესიამ უარი თქვა) ლექსებთან ღვთისმსახურებისთვის. მამაჩემი დაკრძალულია პორტსმუტის მსგავს სამლოცველოში, რომელშიც 1944 წელს, ნორმანდიაში ოპერაციის დაწყების მიჯნაზე, გენერალი ეიზენჰაუერი გამარჯვებისათვის ლოცულობდა. დაკრძალვის დღეს სიტყვით გამოვედი სამლოცველოს კათედრიდან. წასაკითხად ავირჩიე ნაწყვეტი, პავლე მოციქულის წერილიდან ფილიპეელთა მიმართ(თავი 4, მუხლი 8): “ბოლოს, ძმებო, რაც ჭეშმარიტია, რაც სამართლიანია, რაც წმინდაა, რაც სიყვარულის ღირსია, რაც მოსაწონია, რაც ზნეობრივი და საქებარია, იმაზე იფიქრეთ.” ეს ნაწილი იმ შეფარული, თავის მომაბეზრებელი მიკიბულ-მოკიბულობისთვის ავარჩიე, რომელიც ალბათ ბოლო საათამდე ჩემთან იქნება. და იმიტომაც, რომ ის შეძლებისდაგვარად გამოყოფილია წყევლის, მუქარებისა და აბსურდების საერთო ფონიდან. კამათი რელიგიაზე- დასაწყისია კამათისა ფილოსოფიაზე, მეცნიერებაზე, ისტორიაზე და ადამიანური ბუნების შეცნობაზე. მასშია დასაწყისი(მაგრამ არა დასასრული) მთელი პოლემიკისა სიკეთესა და სამართლიანობაზე. რელიგია ჯერ კიდევ მხოლოდ იმიტომ არსებობს, რომ ჩვენი ევოლუცია გრძელდება. ის არ მოკვდება, სანამ ჩვენ შეგვეშინდება სიკვდილის, სიბნელისა და ერთმანეთის. ამიტომაც, მე არ ავკრძალავდი რელიგიას, ამის შესაძლებლობა რომ მქონდეს. რა სულგრძელობაა, იტყვით თქვენ. მაგრამ დაფიქრდით: იქნებიან კი მართლმორწმუნენი ასეთივე სულგრძელები ჩემს მიმართ? ამ კითხვას ვსვამ იმიტომ, რომ ჩემსა და ჩემს მორწმუნე მეგობრებს შორის არსებობს ერთი ფუნდამენტური განსხვავება, და ნამდვილი მეგობრები აღიარებენ ამას. მე შემიძლია წავიდე მათი შვილების ნათლობაზე(bar mitzvah- რიტუალზე), აღვფრთოვანდე მათი გოთიკური ტაძრებით, “პატივი ვცე” მათ რწმენას, რომ ყურანი, მხოლოდ არაბულ ენაზე, წერა-კითხვის არ მცოდნე ვაჭარს უკარნახეს. ან დავინტერესდე ინდუისტებითა თუ ჯაინებით. მეტიც, ამას მე გავაკეთებ საპასუხო პატივისცემის მოთხოვნის გარეშეც კი, რომ ცხოვრებაში ხელი არ შემიშალონ. სამწუხაროდ, რელიგიას არ შეუძლია იყოს ასეთი თავაზიანი. მანამ, სანამ მე ამ სიტყვებს ვწერ, მანამ, სანამ თქვენ მათ კითხულობთ, მართლმორწმუნეები ამუშავებენ ახალ მეთოდებს, რომლითაც შეიძლება გამანადგურონ მეც, თქვენც და გაანადგურონ მძიმე შრომით მიღწეული ადამიანური ცივილიზაციები, რომელზეც აქ ვსაუბრობდი. რელიგია წამლავს ყველაფერს, რასაც ეხება. მთარგმნელი: ვაკო ხურციძე პეგი კორნეგერი – ანარქიზმი: კავშირი ფემინიზმთან December 21, 2015 vepkhvia თერთმეტი წლის წინ, როდესაც ილინოისის პატარა ქალაქში მცხოვრები უფროსკლასელი მოსწავლე ვიყავი, სიტყვა “ანარქიზმი” არც კი გამეგო. მსმენოდა მხოლოდ ანარქიის შესახებ, რაც ქაოსს აღნიშნავდა. რაც შეეხება სოციალიზმს და კომუნიზმს, ისტორიის გაკვეთილები როგორღაც მარწმუნებდა, რომ ესენი ფაშიზმისგან არ განსხვავდებოდა. ფაშიზმი კი თავისთავად მომაგონებდა ჰიტლერს, საკონცენტრაციო ბანაკებს და ათასგვარ საშინელებას, რაც ჩვენს თავისუფალ ქვეყანაში არასდროს ხდებოდა. ასე შეუმჩნევლად მკვებავდნენ უგემური, ტრადიციული ამერიკული პოლიტიკით, რაც ზომიერებას, კომპრომისებსა და ორაზროვნებას გულისხმობს. ეს გაკვეთილები კარგადაც ავითვისე; ჩემი “განათლების” თანმხლები მიკერძოებებისა თუ სიმრუდის ამოსაცნობად წლები დამჭირდა. (თეთრკანიანი) კაცობრიობის ისტორია [“his-story”] სწორედ ამას ნიშნავდა – როგორც ქალს მეორეხარისხოვნად არსებობის ნება მებოძა; როგორც ანარქისტი, საერთოდ არ ვარსებობდი. წარსულის დიდი ნაწილი (და შესაბამისად, სამომავლო შესაძლებლობებიც) ჩემთვის დაფარული და წართმეული იყო. მხოლოდ ამ ბოლო პერიოდში აღმოვაჩინე, რომ ჩემს შეუკავშირებელ პოლიტიკურ მისწრაფებებსა და იმპულსებს საერთო ჩარჩო გააჩნდა – ეს ჩარჩო ანარქისტული ანუ ლიბერტარიანული სააზროვნო ტრადიციაა. ჩემთვის ეს მრავალწლიანი სინაცრისფრის შემდეგ უეცარი განათების ტოლფასი იყო. ანარქიზმის განსაზღვრება თავდაპირველად ემა გოლდმანთან აღმოვაჩინე: “ანარქიზმი ემხრობა ადამიანის გონების გათავისუფლებას რელიგიის ბატონობისგან; ადამიანის სხეულის გათავისუფლებას საკუთრების ბატონობისგან; გათავისუფლებას სამთავრობო შეზღუდვებისა და ბორკილებისგან. ანარქიზმი ემხრობა სოციალურ წესრიგს, რომელიც ეფუძნება ინდივიდების თავისუფალ გაერთიანებას ნამდვილი სოციალური სიმდიდრის საწარმოებლად, რაც თავის მხრივ გარანტიაა იმისა, რომ ყოველ ადამიანს ექნება წვდომა რესურსებზე და შეძლებს, სრულად დაიკმაყოფილოს ცხოვრებისეული საჭიროებები ინდივიდუალური სურვილების, გემოვნებისა და მისწრაფებების შესაბამისად.” ანარქიზმი და რადიკალური ფემინიზმი ერთმანეთთან მალევე დავაკავშირე. ჩემთვის მეტად მნიშვნელოვანი გახდა, ჩამეწერა ეს აღქმები, რათა სხვებისთვისაც გამეზიარებინა ის აღელვება, რასაც ანარქა-ფემინიზმთან მიმართებაში განვიცდი. ჩვენი ხედვების ერთმანეთისთვის გაზიარება ძალიან მნიშვნელოვანია იმ ბარიერების დასანგრევად, რასაც ჩვენ შორის სხვადასხვა გაუგებრობები და განხეთქილებები წარმოქმნის ხოლმე. მიუხედავად იმისა, რომ თავს ანარქა-ფემინისტს ვუწოდებ, ეს განსაზღვრება შეიძლება თავისუფლად მოიცავდეს სოციალიზმს, კომუნიზმს, კულტურის ფემინიზმს, ლესბოსურ სეპარატიზმს და სხვა ბევრ პოლიტიკურ კატეგორიას. როგორც სუ ნეგრინი წერს: “ჩემს საჭიროებებს სრულად ვერც ერთი პოლიტიკური ქოლგა ვერ ფარავს.” ჩვენ შეიძლება უფრო მეტი გვაქვს საერთო, ვიდრე გვგონია. ახლა, როდესაც ჩემს აღქმებსა და რეაქციებზე ვწერ, ჩემს ცხოვრებასა და აზრებს სხვა ქალების ცხოვრებისა და აზრებისგან განცალკევებულად არ განვიხილავ. მეტიც, როცა საქმე “ქალთა მოძრაობას” ეხება, მტკიცედ მჯერა, რომ საერთო ხედვა გვაკავშირებს. ამ ხედვაში ჩემი ჩართულობა გამოიხატება არა ურყევი განცხადებებითა და კატეგორიული პასუხებით, არამედ შესაძლებლობების და განვითარებადი კავშირების შეთავაზებით, რაც იმედი მაქვს, უფრო დაიხვეწება და ხელს შეუწყობს ჩვენსავე ინდივიდუალურ და კოლექტიურ ზრდას, ევოლუციას/რევოლუციას. რას ნიშნავს ანარქიზმი სინამდვილეში? ანარქიზმი იმდენი ხნის განმავლობაში მოიხსენიებოდა ავად და განიმარტებოდა არასწორად, რომ ალბათ ძალიან მნიშვნელოვანია იმის განმარტებით დავიწყო, თუ რა არის და რა არ არის “ანარქიზმი” სინამდვილეში. ანარქისტის შესახებ ყველაზე ფართოდ გავრცელებული სტერეოტიპი ამ უკანასკნელს გვიხატავს ავისმოსურნე კაცად, რომელიც შავი სამოსის ქვეშ ბომბს მალავს და მზადაა, მოკლას და გაანადგუროს ყველა და ყველაფერი, რაც გზაზე დახვდება. ეს ხატება ადამიანთა უმეტესობას, განურჩევლად მათი პოლიტიკური შეხედულებებისა, შიშს და ზიზღს აღუძრავს. შესაბამისად, ანარქიზმი “ჩამოიწერება”, როგორც მახინჯი, ძალადობრივი და ექსტრემისტული მოვლენა. ანარქისტის მეორე ცრუ აღქმაა მისი დანახვა არაპრაგმატულ იდეალისტად, რომელიც უსარგებლო, უტოპიური აბსტრაქციებით აზროვნებს და კონკრეტულ რეალობას კი მოწყვეტილია. შედეგად, ანარქიზმი ისევ “ჩამოიწერება”, ამ შემთხვევაში როგორც “ფუჭი ოცნება”. ანარქისტის ამ ორი სახიდან სინამდვილეს არც ერთი არ ასახავს (მიუხედავად იმისა, რომ ანარქისტი მკვლელებიც და ანარქისტი იდეალისტებიც ისევე არსებობდნენ, როგორც მკვლელები და იდეალისტები სხვა, მემარცხენე თუ მემარჯვენე პოლიტიკური მოძრაობების შემთხვევებში). რას მივიჩნევთ სინამდვილედ, ეს, რა თქმა უნდა, ჩვენი აღქმის ჩარჩოზეა დამოკიდებული. ისევე როგორც სოციალიზმია სხვადასხვაგვარი, ანარქიზმშიც სხვადასხვა მიმართულებები არსებობს. ამ შემთხვევაში მე კომუნისტური ანარქიზმის შესახებ ვისაუბრებ, რაც ჩემი ხედვით, პრაქტიკულად ლიბერტარიანული (ანუ არაავტორიტარული) სოციალიზმის იგივეობრივია. სახელწოდებები და კატეგორიები შეიძლება საკმაოდ დამაბნეველი იყოს, ამიტომ ვეცდები, ნათელი მოვფინო ამ ტერმინს და ავხსნა ანარქიზმი სამი ძირითადი პრინციპის გამოყენებით (ჩემი აზრით, სამივე პრინციპი ასევე ებმის საზოგადოების ანალიზს რადიკალური ფემინიზმის პოზიციიდან; ამაზე უფრო მეტს მოგვიანებით ვისაუბრებ): 1. მმართველობის, იერარქიისა და მთავრობის გაუქმება. ანარქისტები ძალაუფლების რღვევას ესწრაფვიან და არა მის ხელში ჩაგდებას; ებრძვიან როგორც ცალკეული ინდივიდის, ასევე სახელმწიფო ძალაუფლებას. სოციალისტების უმრავლესობა მუშათა კლასის მთავრობას ითხოვს და “სახელმწიფოს თანდათანობით გაქრობას” ელოდება, ანარქისტებს კი მიაჩნიათ, რომ მიზნებს საშუალებები ქმნის და ძლიერი სახელმწიფო თავისთავად უზრუნველყოფს თვითშენარჩუნებას. ანარქისტული თეორიის მიხედვით, ანარქიზმის მიღწევის ერთადერთი გზა თანამშრომლობაზე დაფუძნებულ, ანტიავტორიტარულ საშუალებებზე გადის. ამ პროცესის რევოლუციის მიზნებისგან გამიჯვნა მხოლოდ მჩაგვრელი სტრუქტურისა და სტილის შენარჩუნებას უზრუნველყოფს. 2. ინდივიდუალობა და კოლექტიურობა ერთდროულად. ინდივიდუალობა კომუნისტურ აზრთან შეუთავსებადი სულაც არ არის. თუმცა უნდა განვასხვაოთ “მკაცრი ინდივიდუალიზმი”, რომელიც კონკურენციასა და სხვისი საჭიროებების უგულებელყოფას წაახალისებს და ნამდვილი ინდივიდუალობა, რომლის შემთხვევაშიც თავისუფლება სხვისი თავისუფლების შეზღუდვის გარეშეა შესაძლებელი. უფრო კონკრეტულად, სოციალურ და პოლიტიკურ ორგანიზებასთან მიმართებაში, ეს ნიშნავს, რომ ინდივიდუალური ინიციატივა კოლექტიური მოქმედებით ბალანსირდება; ეს ხერხდება ისეთი სტრუქტურების შექმნით, სადაც გადაწყვეტილების მიღებაში ჩართულია მთელი ჯგუფი, თემი თუ ქარხანა და ეს საქმე “წარმომადგენლებს” ან “ლიდერებს” არ აქვთ ჩაბარებული. კოორდინირება და მოქმედება ხდება არაიერარქიული ქსელის (შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ ურთიერთგადამკვეთი წრეები პირამიდის სანაცვლოდ) მეშვეობით პატარა ჯგუფებსა ან საზოგადოებებში. დაბოლოს, ეს ნიშნავს, რომ წარმატებული რევოლუცია იქმნება მანიპულაციისგან თავისუფალი, ავტონომიური ინდივიდებისა და ჯგუფების თანამშრომლობით, რათა მათ დაამყარონ “პირდაპირი, უშუალო კონტროლი საზოგადოებასა და საკუთარ ცხოვრებაზე.” 3. სპონტანურობა და ორგანიზებულობა ერთდროულად. ანარქისტებს გამუდმებით ადანაშაულებენ ქაოსის მოთხოვნაში. ადამიანების უმრავლესობა მართლაც ფიქრობს, რომ ანარქიზმი უწესრიგობის და ძალადობის სინონიმია. ეს ანარქიზმის იდეის სრული გაუკუღმართებაა. ანარქისტები არ უარყოფენ ორგანიზების აუცილებლობას, ისინი უბრალოდ აცხადებენ, რომ ორგანიზება უნდა მოდიოდეს ქვემოდან და არა ზემოდან, შიგნიდან და არა გარედან. გარედან თავს მოხვეული სტრუქტურა თუ მკაცრი წესები, რომლებიც მანიპულაციისა და პასიურობის შესაქმნელი ინსტრუმენტებია, შესაძლო სოციალისტური “რევოლუციის” ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ფორმაა. მომავალი განვითარების კარნახი დაზუსტებით არავის შეუძლია. თუ ისეთი საზოგადოების შექმნა გვსურს, რომელიც ინდივიდებისა და ჯგუფების ცვალებად საჭიროებებს ფეხს უწყობს, მაშინ საჭიროა სპონტანური მოქმედება, კონკრეტული სიტუაციების კონტექსტის გათვალისწინებით. ანარქისტებს მიაჩნიათ, რომ საჭიროა ფლუიდური, მოქნილი საშუალებები: მცირემასშტაბიანი მონაწილეობითი დემოკრატია ფართომასშტაბიან კოლექტიურ თანამშრომლობასა და კოორდინაციასთან ერთად (ამავდროულად, არ უნდა დაიკარგოს ინდივიდუალური ინიციატივაც). ანარქიზმი და ქალთა მოძრაობა დობის [sisterhood] განვითარების საფრთხე უნიკალურია, რადგანაც იგი მიემართება იერარქიისა და დომინაციის ბაზისურ სოციალურ და ფსიქიკურ მოდელს… — მერი დეილი მთელი ქვეყნის მასშტაბით ქალთა დამოუკიდებელმა ჯგუფებმა დაიწყეს ფუნქციონირება სტრუქტურის, ლიდერების და მამაკაცური მემარცხენეობისთვის დამახასიათებელი სხვა მოხელეების გარეშე და ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად, თუმცა ერთდროულად შექმნეს სხვადასხვა დროისა და სივრცის ანარქისტების მსგავსი ორგანიზაციები. ეს შემთხვევითობა არ არის. —კეთი ლევინი თანამედროვე ქალთა მოძრაობამ და საზოგადოების რადიკალურ-ფემინისტურმა ანალიზმა ლიბერტარიანულ აზრს ბევრი შესძინა. მეტიც, ჩემი აზრით, ფემინისტები ამ წლების განმავლობაში გაუცნობიერებლად ანარქისტულები არიან თავიანთ თეორიაშიც და პრაქტიკაშიც. ახლა უბრალოდ საჭიროა, გავაცნობიეროთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებული კავშირები და ეს ჩარჩო ჩვენს აზრებსა და ქმედებებს მოვარგოთ. ჩვენთვის ნათელი უნდა გახდეს, რა არის ჩვენი მიზანი და როგორ უნდა მივიდეთ იქამდე. იმისთვის, რომ უფრო ეფექტურები ვიყოთ და შევქმნათ მომავალი, რომლის შექმნაც შესაძლებელია, უნდა გავაცნობიეროთ, რომ უბრალოდ ცვლილება კი არა, სრული გარდაქმნა გვსურს. რადიკალური ფემინიზმის ხედვა თითქმის ანარქიზმია. მისი საფუძველმდებარე თეორია აცხადებს, რომ ნუკლეარული ოჯახი წარმოადგენს ყველა ავტორიტარული სისტემის ბაზისს. მამისგან, მასწავლებლისგან, ბოსისგან თუ ღმერთისგან ბავშვი სწავლობს, რომ ძალაუფლების დიად, ანონიმურ ხმას უნდა დაემორჩილოს. ბავშვობიდან მოზრდილობაში გადასვლა სრულ ავტომატად ქცევას ნიშნავს, რომელსაც კითხვების დასმის და თვით გამართულად ფიქრის უნარიც კი არ აქვს. ასე შევდივართ “შუა ამერიკაში”, სადაც რასაც გვეუბნებიან, ყველაფერს ვიჯერებთ და ხმის ამოუღებლად ვიღებთ სიცოცხლის განადგურებას ჩვენ გარშემო. ფემინისტებს ერთობ გულისგამაწვრილებელ მოვლენასთან აქვთ საქმე – მამრების დომინირებაზე ორიენტირებული დამოკიდებულება სამყაროს მიმართ ადგილს მხოლოდ სუბიექტი-ობიექტის ურთიერთობებისთვის ტოვებს. ტრადიციული მამაკაცური პოლიტიკა ადამიანს ობიექტის სტატუსამდე ამცირებს და შემდეგ დომინირებს და მანიპულირებს ამ ობიექტით აბსტრაქტული “მიზნების” მისაღწევად. ქალები კი, თავის მხრივ, ყველგან “უცხოს” [“Other”] ცნობიერების განვითარებას ცდილობენ. სუბიექტი-სუბიექტის ურთიერთობებს არა მხოლოდ სასურველად, არამედ აუცილებლად მივიჩნევთ (ბევრი ჩვენგანი სწორედ ამ მიზეზით ირჩევს, რომ მხოლოდ ქალებთან იმუშაოს და მხოლოდ ქალები უყვარდეს – ასეთი ურთიერთობების ქონის შესაძლებლობა მეტია). ერთად ვმუშაობთ იმისთვის, რომ გავაფართოოთ ჩვენი ემპათია, ცოცხალი არსებების შესახებ ცოდნა და ვცდილობთ, იდენტიფიკაცია მოვახდინოთ გარეშე ქმნილებებთან, ნაცვლად მათი ობიექტივაციისა და მანიპულაციისა. ამ ეტაპზე სიცოცხლის ფორმების პატივისცემა ჩვენივე გადარჩენის წინაპირობაა. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ასევე აკრიტიკებს მამაკაცური იერარქიული აზრის სტრუქტურას – სადაც რაციონალობა დომინირებს მგრძნობელობაზე, გონება დომინირებს ინტუიციაზე, ხოლო მყარი დაპირისპირებები და პოლარობები (აქტიური-პასიური, ბავშვი-მოზრდილი, საღი-შეშლილი, მუშაობა-თამაში, სპონტანურობა-ორგანიზებულობა) გვაუცხოებს საკუთარი გონებისა და სხეულის ერთ მთლიანობად განცდისა და ადამიანური გამოცდილების კონტინუუმისგან. ქალები ცდილობენ მოიშორონ ეს დაპირისპირებები და იცხოვრონ სამყაროსთან ჰარმონიაში როგორც გამთლიანებულმა, ინტეგრირებულმა ადამიანებმა, რომლებიც ჩვენი ინდივიდუალური იარებისა და რღვევების კოლექტიური განკურნებისთვის იღწვიან. ქალთა მოძრაობის პრაქტიკაში ფემინისტებს იერარქიის და დომინაციის მოსპობაში წარმატებაც განუცდიათ და წარუმატებლობაც. ჩემი აზრით, ქალები ხშირად “ინტუიტურად” ანარქისტებივით იქცევიან და ლაპარაკობენ, ანუ ჩვენ ვუახლოვდებით ან ზღვარზე ვართ, რომ სრულად უარვყოთ ყოველგვარი პატრიარქალური აზრი და ორგანიზაცია. თუმცა ეს მიახლოება იბლოკება იმ ძლიერი, გაშინაგანებული პატრიარქალური ფორმებით, რომელიც არსებობს ჩვენს გონებასა და ჩვენს ურთიერთობებში. პატრიარქალურ საზოგადოებაში ცხოვრება და მისი პირობებია იმის მიზეზი, რომ ხშირად ვერ ვამჩნევთ ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის არსებულ მნიშვნელოვან კავშირს. ჩვენ ვამბობთ, რომ ვებრძვით პატრიარქატს, მაგრამ ყველა ჩვენგანისთვის ნათელი არ არის, რომ ეს ყოველგვარ იერარქიასთან, ყოველგვარ ლიდერობასთან, ყოველგვარ მთავრობასა და თვით მმართველობის იდეასთან დაპირისპირებას ნიშნავს. ჩვენი იმპულსები, რომ ვიმუშაოთ კოლექტიურად და პატარა, ულიდერო ჯგუფებში, ანარქისტულია, მაგრამ უმეტესად თავისთვის ანარქისტები არ გვიწოდებია. ეს კი მნიშვნელოვანი საკითხია, რადგან ფემინიზმის ანარქიზმად გააზრებამ შეიძლება ქალები რეფორმიზმისა და დროებითი ზომების მიღებისგან დააშოროს და ავტორიტარულ პოლიტიკასთან რევოლუციურ დაპირისპირებაში ჩააბას. თუკი “პატრიარქატის დამხობა” გვინდა, უნდა ვილაპარაკოთ ანარქიზმზე, ვიცოდეთ, რას ნიშნავს ეს და როგორ შეიძლება გამოვიყენოთ საკუთარი თავისა და ჩვენი ყოველდღიური ცხოვრების სტრუქტურის გარდასაქმნელად. ფემინიზმი არ ნიშნავს ქალების კორპორატიულ ძალაუფლებას ან ქალ პრეზიდენტს, ფემინიზმი ნიშნავს, რომ არც კორპორატიული ძალაუფლება არსებობს და არც პრეზიდენტები. შესწორება თანასწორ უფლებებზე [The Equal Rights Amendment] ვერ გარდაქმნის საზოგადოებას, ის ქალებს უბრალოდ იერარქიულ სისტემაში ჩართვის “უფლებას” აძლევს. სექსიზმთან ბრძოლა ყოველგვარ იერარქიასთან ბრძოლას ნიშნავს – ეკონომიკურთან, პოლიტიკურსა და პირადთან. და ეს კი ანარქა-ფემინისტურ რევოლუციას ნიშნავს. კერძოდ, როდის იქცეოდნენ ფემინისტები ანარქისტულად და სად დავბრკოლდით? როდესაც 1960-იანების ბოლოს ქვეყანაში ფემინიზმი გავრცელდა, ქალთა ჯგუფები ხშირად გამოუთქმელ ლიბერტარიანულ ცნობიერებას ასახავდნენ. ქალები აუჯანყდნენ და გაემიჯნნენ შეჯიბრზე დაფუძნებულ ძალაუფლებრივ თამაშებს, უპიროვნო იერარქიას და მამაკაცური პოლიტიკის მასობრივი ორგანიზების ტაქტიკებს. ამის ნაცვლად ისინი გაერთიანდნენ პატარა, ულიდერო, ცნობიერების ამაღლებაზე ორიენტირებულ ჯგუფებში, რომლებიც ჩვენსავე ყოველდღიურ ცხოვრებაში წამოჭრილ პირადულ საკითხებზე მუშაობდნენ. ჩვენი იქამდე დაუფასებელი აღქმებისა და გამოცდილებების ერთმანეთისთვის გაზიარებით ერთად შევეცადეთ, ჩავწვდომოდით ჩვენი ჩაგვრის მიზეზებს. ერთმანეთისგან ვისწავლეთ, რომ პოლიტიკა “სადღაც გარეთ” კი არ არის, არამედ ჩვენს გონებაში, სხეულებსა და ინდივიდებს შორის ურთიერთობებში. გავიგეთ, რომ ჩვენი, როგორც პოლიტიკური კლასის ჩაგვრაში პირადი ურთიერთობები მონაწილეობდა. ჩვენი ტანჯვა და თვითსიძულვილი მამაკაცთა დომინაციის პირდაპირი შედეგი იყო; მამაკაცთა დომინაციის სახლში, ქუჩაში, სამსახურსა და პოლიტიკურ ორგანიზაციაში. ამრიგად, აშშ-ს სხვადასხვა რეგიონებში ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ჩამოყალიბდნენ C-R [consciousness raising – ცნობიერების ამაღლება] ჯგუფები როგორც პირდაპირი მოქმედების/რეაქციის ფორმები პატრიარქატზე. პატარა ჯგუფი, როგორც ბაზისური საორგანიზაციო ერთეული, პირადული და პოლიტიკური, ანტიავტორიტარიზმი, სპონტანური პირდაპირი მოქმედება – ყოველივე ამის გამოკვეთა არსებითად ანარქისტული იყო. მაგრამ გვაკლდა ის სამზადისი, რომელიც წლების განმავლობაში გრძელდებოდა და წინ უძღოდა ესპანეთში რევოლუციური აქტივობების გაღვივებას. ქალთა ჯგუფების სტრუქტურა თვალშისაცემად ჰგავდა ანარქისტულ ჯგუფებს, რომლებიც ესპანეთში, საფრანგეთსა და ბევრ სხვა ქვეყანაში ანარქო-სინდიკალისტური კავშირების შემადგენლობაში იყვნენ. მიუხედავად ამისა, საკუთარ თავს ანარქისტებს არ ვუწოდებდით და ცნობიერად ანარქისტური პრინციპების ირგვლივ ორგანიზება არ მომხდარა. იმ დროს საკომუნიკაციო, იდეებისა და უნარების გასაცვლელი იატაკქვეშა ქსელიც კი არ გვქონდა. ქალთა მოძრაობა ჯერ კიდევ იზოლირებული ჯგუფების სახით არსებობდა, რომლებიც პასუხებს სიბნელეში ხელის ფათურით ეძებდნენ, ანარქიზმი კი ჩვენს გონებაში დაუზუსტებული იდეალის სახით იყო წარმოდგენილი. მიმაჩნია, რომ ეს ქალებს უნიკალურ პოზიციაში აყენებს იმ აზრით, რომ თუკი ჩვენი დამარხული ანარქისტული ცნობიერების არტიკულირება და დაკონკრეტება მოხდება, ეს ყველა სხვა ჯგუფზე მეტად მიგვაახლოებს სრულ რევოლუციასთან. ქალთა ინტუიტური ანარქიზმის დახვეწა და დაზუსტება დიდი ნახტომი იქნება წინ (ან მიღმა) ადამიანთა გათავისუფლებისთვის ბრძოლაში. რადიკალური ფემინიზმის თეორია ფემინიზმს აბსოლუტურ რევოლუციად აცხადებს. ეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება სიმართლე, თუკი ჩვენს ანარქისტულ ფესვებს ვაღიარებთ და ავითვისებთ. ფემინიზმსა და ანარქიზმს შორის კავშირის ვერდანახვით მხოლოდ ვაყოვნებთ რევოლუციას და ისევ ტრადიციულ მამაკაცურ პოლიტიკაში ვიჭედებით. დროა, დავასრულოთ სიბნელეში ხელის ფათურით სვლა და გავიაზროთ, რას ვაკეთებდით და რას ვაკეთებთ ახლა, იმ კონტექსტში, თუ საითკენ გვსურს გეზის აღება. C-R ჯგუფები კარგი დასაწყისი იყო, მაგრამ ხშირად პირად პრობლემებზე საუბარში ისე იჭედებოდნენ, რომ პირდაპირ მოქმედებასა და პოლიტიკურ კონფრონტაციაზე გადასვლას ვეღარ ახერხებდნენ. ჯგუფები, რომლებიც კონკრეტული საკითხის ან პროექტის ირგვლივ ორგანიზდებოდნენ, ხანდახან იმ აღმოჩენამდე მიდიოდნენ, რომ “უსტრუქტურობის ტირანია” შეიძლება ისეთივე დესტრუქციული იყოს, როგორც “ტირანიის ტირანია”. ორგანიზებულობისა და სპონტანურობის შერწყმა ვერ ხერხდებოდა, რაც უფრო უნარიანი ან პიროვნული ქარიზმის მფლობელი ინდივიდების ლიდერებად ქცევას იწვევდა. შედეგად წარმოშობილი გულისწყრომა და იმედგაცრუება საფუძველს უდებდა ფარულ შეჯიბრს, მანიპულაციას და ძალაუფლებრივ ბრძოლებს. როგორც წესი, ეს ჯგუფის სრულ არაეფექტურობას განაპირობებდა ან ჯგუფის წევრები რეაქციულად წყვეტდნენ, რომ მეტი “სტრუქტურულობა” სჭირდებოდათ (ამ სიტყვის ტრადიციული მამაკაცური იერარქიული გაგებით). პრობლემას ამ შემთხვევაშიც ვერბალიზებული ანარქისტული ანალიზის არარსებობაში ვხედავ. უნდა ითქვას, რომ ორგანიზებულობა არ ნიშნავს სპონტანურობის ჩახშობას ან იერარქიული წესით მუშაობას. ყველაზე წარმატებული ქალთა ჯგუფები თუ პროექტები სწორედ ისინი იყვნენ, რომლებიც ფლუიდური სტრუქტურის ფორმებს ცდიდნენ: მოვალეობებისა და ხელმძღვანელი პირების ხშირი ცვლა, ყოველგვარი უნარის ერთმანეთისთვის გაზიარება, ინფორმაციასა და რესურსებზე თანაბარი წვდომა, გადაწყვეტილების მიღებაზე მონოპოლიების არქონა და ჯგუფის დინამიკის განხილვისთვის გამოყოფილი დრო. ეს უკანასკნელი სტრუქტურული ელემენტი მნიშვნელოვანია, რათა ჯგუფის წევრებმა საერთო ძალისხმევით ადევნონ თვალი “შეუმჩნევლად შემოპარულ ძალაუფლებრივ პოლიტიკას”. თუკი ქალები სიტყვიერად თანხმდებიან კოლექტიურად მუშაობაზე, მაშინ მათ იმისთვისაც მოუწევთ ბრძოლა, რომ გადაეჩვიონ პასიურობას (“მიმდევრების” აღმოსაფხვრელად) და მიეჩვიონ განსაკუთრებული უნარებისა და ცოდნის სხვებისთვის გაზიარებას (“ლიდერების” მოსასპობად). ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ერთმანეთის სიტყვებსა და ცხოვრებას შთაგონების წყაროდ ვეღარ გამოვიყენებთ; ძლიერი ინდივიდების გამორჩეული ქმედებები შეიძლება გადამდები და ამდენად, მნიშვნელოვანი აღმოჩნდეს. მაგრამ ყურადღებით უნდა ვიყოთ, რათა შეუმჩნევლად ისევ ქცევის ძველ სქემას არ დავუბრუნდეთ. სასიხარულო ის არის, რომ ბოლო წლებში ქალთა მოძრაობის სტრუქტურა ანარქისტული მიმართულებით ვითარდებოდა – პატარა საპროექტო ჯგუფები კომუნიკაციის იატაკქვეშა ქსელსა და კონკრეტულ საკითხებზე კოლექტიური მუშაობით იყვნენ დაკავებულნი. ლიდერებისა თუ “ვარსკვლავების” არყოლასთან დაკავშირებით ნაწილობრივმა წარმატებამ და პატარა პროექტების (გაუპატიურების კრიზისული ცენტრები, ქალთა ჯანმრთელობის კოლექტივები) მთელი ქვეყნის მასშტაბით გაბნევამ ძალიან გაართულა ქალთა მოძრაობის მხოლოდ ერთ ადამიანთან ან ჯგუფთან გაიგივება. ფემინიზმი ის მრავალთავიანი ურჩხულია, რომელსაც ცალკეული თავის მოჭრით ვერ გაანადგურებ. ჩვენი ზრდისა და გავრცელების გზები იერარქიული მენტალობისთვის მიუწვდომელია. თუმცა არ უნდა დავაკნინოთ იმ უზარმაზარი ძალაუფლების მნიშვნელობა, რასაც მტერი ფლობს. ეს ძალაუფლება ყველაზე ვერაგულად შეიძლება გამოვლინდეს კოოპტირებაში, რასაც ხელს უწყობს ნებისმიერი არაშორსმჭვრეტელური, არაანარქისტული ხედვა ფემინიზმისა, როგორც უბრალო “სოციალური ცვლილებისა”. სექსიზმის იმგვარ ბოროტებად მიჩნევა, რომელიც არსებულ წესრიგში ქალების მონაწილეობით აღმოიფხვრება, ისევ დომინაციიის და ჩაგვრის გაგრძელების გარანტიაა. ფემინისტური კაპიტალიზმი წინააღმდეგობრივი ტერმინია. როცა ქალთა საკრედიტო კავშირებს, რესტორნებს, წიგნის მაღაზიებს ვაარსებთ, უნდა გვესმოდეს, რომ ამას თვითგადარჩენისთვის ვაკეთებთ, ვაკეთებთ იმ მიზნით, რომ შევქმნათ კონტრსისტემა, რომელიც დაუპირისპირდება შეჯიბრს, მომხვეჭელობას და ეკონომიკური ჩაგვრის ყველა ფორმას. ჩვენ მზად უნდა ვიყოთ მარგინალურად, ანტიკაპიტალისტური, არამომხმარებლური ღირებულებებით ცხოვრებისთვის. ჩვენ არც სისტემაში ინტეგრაცია გვინდა და არც გადატრიალება, რომელიც “ძალაუფლებას ბიჭების ერთი წყებიდან მეორე წყებას გადასცემს”. ჩვენ ვითხოვთ სრულ რევოლუციას, რომელიც ისეთ მომავალს შექმნის, სადაც ინდივიდუალური განსხვავებების მიმართ უსამართლობა, დომინაცია და უპატივცემულობა აღარ გამოვლინდება – ერთი სიტყვით, ფემინისტურ-ანარქისტულ რევოლუციას. მჯერა, რომ ქალებმა დიდი ხანია, იციან, როგორ უნდა მიაღწიონ ადამიანთა გათავისუფლებას. ახლა მხოლოდ ის გვჭირდება, რომ შემორჩენილი მამაკაცური პოლიტიკის ფორმები და ხედვები მოვიშოროთ და ჩვენს საკუთარ, ანარქისტულ ქალურ ანალიზზე ვფოკუსირდეთ. მომავლის ტრანსფორმაცია ქალური კულტურის შექმნა მეტად გადამდები პროცესია, რადგან ეს ნიშნავს მონაწილეობას იმ ხედვაში, რომელიც ისევ და ისევ იჩენს თავს ყველაფერში, დაწყებული მეგობრული საუბრებიდან და გაგრძელებული ხორცის ბოიკოტებით, მაღაზიების დაკავებით იქ ბავშვთა ცენტრების მოწყობის მიზნით და ასევე “დასთან” სექსით. ამას ვერ განსაზღვრავ და ვერაფერს უწოდებ ცვლილების პროცესის გარდა. ქალთა კულტურა არის ჩვენი საერთო ძალისხმევა განდევნისთვის, სახელდებისა და შემოქმედებისთვის, რითიც საკუთარ თავში, ერთმანეთთან და ჩვენს დედამიწასთან ერთად ჰარმონიის ხედვას ვავითარებთ. ბოლო ათი წლის განმავლობაში სულ უფრო ავჩქარდით და სულ უფრო მივუახლოვდით პატრიარქატის ძალაუფლების დამხობას… ეს გახდა ჩვენი სიხარულის და იმედის მიზეზი – ველური, გადამდები, შეუჩერებელი, შეშლილი იმედის!.. ამ იმედს, რომ სიცოცხლე გაიმარჯვებს სიკვდილზე, სასოწარკვეთასა და აზრისგან დაცლილობაზე, უკვე სადაც გავიხედავ, ყველგან ვხედავ. ეს იმედი ქალთახედვის თილისმად არის ქცეული… – ლორელი ადრე ვფიქრობდი, რომ თუ რევოლუცია ხვალვე არ მოხდებოდა, ყველანი კატასტროფისთვის (ან სულ ცოტა, უძრაობისთვის) ვიყავით განწირულები. ახლა უკვე აღარ მჯერა მოვლენების ამგვარი დაყოფის “რევოლუციამდე” და “რევოლუციის შემდეგ”. თანაც ვფიქრობ, რომ სწორედ ამგვარი აზროვნებით ვუბიძგებთ საკუთარ თავს მარცხისა და სასოწარკვეთისკენ. მჯერა, რომ ჩვენი ბრძოლის გასაგრძელებლად (მიუხედავად ყოველდღიურ ცხოვრებაში განცდილი ჩაგვრისა) მხოლოდ იმედი გვჭირდება – მომავლის ისეთი მშვენიერი და ძლიერი ხედვა, რომელიც მყარად გვექაჩება წინ მის შესაქმნელად, სადაც შინაგანი და გარეგანი სამყაროები ყველასთვის გამოსადეგი და კმარი იქნება. მე მჯერა, რომ იმედი არსებობს, ამას ვხედავთ ლორელის “ქალთახედვაში”, მერი დეილის “ეგზისტენციალურ სიმამაცესა” და ანარქა-ფემინიზმში. ჩვენი სხვადასხვაგვარი ხმები ერთსა და იმავე ოცნებას აღწერენ და “მხოლოდ ოცნებას შეუძლია იმ ქვის დამსხვრევა, რომელიც პირს გვიკეტავს.” როდესაც ვლაპარაკობთ, ვიცვლებით, ხოლო როდესაც ვიცვლებით, საკუთარ თავსაც და მომავალსაც ერთდროულად გარდავქმნით. მართალია ის, რომ ჩვენს საზოგადოებაში გამოსავალი არ არსებობს, არც ინდივიდუალური და არც სხვაგვარი. მაგრამ თუ მოვახერხებთ და ამ დამთრგუნველ ცოდნას დავაბალანსებთ ჩვენივე განცდილი რადიკალური მეტამორფოზების გაცნობიერებით – მეტამორფოზების ცნობიერებასა და ცხოვრებაში – მაშინ ალბათ ისევ გვექნება საკმარისი მხნეობა, რათა განვაგრძოთ იმის შექმნა, რაზეც ვოცნებობთ და რაც შესაძლებლად მიგვაჩნია. რასაკვირველია, არ არის იოლი, ყოველდღიურ ჩაგვრას აწყდებოდე და იმედს მაინც ინარჩუნებდე. მაგრამ ეს ჩვენი ერთადერთი შანსია. თუ იმედს (კავშირების დანახვისა და მომავალზე ოცნების უნარს) დავკარგავთ, ეს ნიშნავს, რომ უკვე დავმარცხდით. იმედი ქალის ყველაზე ძლიერი რევოლუციური იარაღია; სწორედ იმედს ვაძლევთ ერთმანეთს ყოველთვის, როცა ცხოვრებას, საქმესა და სიყვარულს ვუზიარებთ. ამასვე გამოვყავართ იმ თვითსიძულვილისგან, თვითგვემისა და ფატალიზმისგან, რომელიც იზოლირებულ პატიმრებად გვამყოფებს. თუკი ახლა დეპრესიას და სასოწარკვეთილებას დავნებდებით, ამით ავტორიტარული პოლიტიკისა და პატრიარქალური დომინაციის გარდაუვალობას ვაღიარებთ. (“სასოწარკვეთა ყველაზე მძიმე ღალატია, ყველაზე ცივი ცდუნება – დაჯერება იმისა, რომ ბოლოს მაინც მტერი იმარჯვებს.” – მარჯ პირსი). არ უნდა დავუშვათ, რომ ჩვენი ტკივილი და ბრაზი უიმედობამდე და არაშორსმჭვრეტელურ “ნახევარგამოსავლებამდე” დავიდეს. ჩვენი მოქმედება არასდროსაა საკმარისად ეფექტური, მაგრამ მეორე მხრივ, ის “პატარა ცვლილებები”, რომლებსაც ჩვენს გონებასა და ცხოვრებაში, აგრეთვე ერთმანეთის ცხოვრებაშიც ვახდენთ, სრულად უაზრო და უშედეგო მაინც არ არის. რევოლუციის შექმნას დიდი დრო სჭირდება, ეს ისეთი რამეა, რისთვისაც ადამიანი თან ცხოვრობს და თან ემზადება. მომავლის ტრანსფორმაცია ერთ წამში არ მოხდება, მაგრამ ის კი შესაძლებელია, რომ ტოტალური იყოს… აზრისა და მოქმედების, ინდივიდუალობისა და კოლექტიურობის, სპონტანურობისა და ორგანიზებულობის კონტინუუმი არსებულიდან შესაძლებლამდე გადაიჭიმება. ანარქიზმი გვაძლევს ჩარჩოს ამ ტრანსფორმაციისთვის. იგი არის ხედვა, ოცნება, შესაძლებლობა, რომელიც შეგვიძლია ჩვენი მოქმედებით რეალობად ვაქციოთ. ფემინიზმი არის ის, რაც ანარქიზმს მომავალთან აკავშირებს. როდესაც ამ კავშირს ნათლად დავინახავთ, როდესაც ამ ხედვის ერთგულნი ვიქნებით და უარს ვიტყვით, ძალადობით წაგვართვან იმედი, მაშინ გადავაბიჯებთ არარაობის უფსკრულს და ისეთ ყოფაში აღმოვჩნდებით, რაც ახლა ვერც კი წარმოგვიდგენია. ქალთახედვას – ანარქა-ფემინიზმს საუკუნეების მანძილზე საკუთარი სხეულებით ვატარებთ. “ხანგრძლივი ბრძოლა მოგვიწევს, რათა ეს ხედვა ვშვათ”, მაგრამ ეს უნდა გავაკეთოთ. “ჩვენი მრისხანება ბრძოლაში სპილოების მსგავსად უნდა შევიყვანოთ.” *Anarchism: The Feminist Connection. სტატია გამოქვეყნებულია ამერიკულ ფემინისტურ ჟურნალში “მეორე ტალღა” (The Second Wave) 1975 წელს. წყარო: ანარქისტ-ქვიარ-ფემინისტური ბლოგი GNIDA (Geo) მურეი ბუკჩინის ანარქიზმი მუშათა კლასის გარეშე December 14, 2015 vepkhvia მიუხედავად იმისა, რომ ის 2006 წელს გარდაიცვალა, მურეი ბუკჩინი მაინც აქტიურად ჩანს ახალ ამბებში. ბურჟუაზიული გაზეთები აშკარა შოკით იტყობინებიან, რომ ქურთების რევოლუციური მოძრაობა ამერიკელი ანარქისტის, მურეი ბუკჩინის იდეებით საზრდოობს. თუმცა ჩვენ არ ვაპირებთ ამის განხილვას ახლა. ჩვენი მიზანი არაა იმაზე მსჯელობა, თუ როგორ მიესადაგება მისი პოლიტიკური ფილოსოფია როჟავას ქურთებს. ბუკჩინმა უდიდესი წვლილი შეიტანა ანარქიზმის, განსაკუთრებით – და არა მხოლოდ – ეკო-ანარქიზმის განვითარებაში. ამასთანავე უნდა ავღნიშნოთ, რომ მისი ნაშრომები ღრმად მცდარია, რადგან უარყოფს მუშათა კლასის წამყვან როლს კაპიტალიზმიდან ანტი-ავტორიტარულ სოციალიზმში გადასვლაში. როგორც მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდის სხვა რადიკალები, ისიც შეძრული იყო მსოფლიოს მუშათა კლასის მოძრაობების მიერ, ოცდაათიან და ორმოციან წლებში განცდილი მარცხებით და მოხიბლული იყო დასავლური სამყაროს ომის შემდგომი აყვავებით და სტაბილურობით. წინათ კომუნისტი და შემდეგ ტროცკისტი, ახლა ანარქიზმის ახალ მიმდინარეობაზე მოექცა, რომელიც უარყოფდა მუშათა კლასის რევოლუციას. ეს ხედვა არასდროს ყოფილა დომინანტი ანარქისტებში. ბაკუნინი, კროპოტკინი, მალატესტა, მახნო, გოლდმანი, დურუტი, სხვა ანარქო-სინდიკალისტები და ანარქო-კომუნისტები მიიჩნევდნენ, რომ “ანარქიზმი არის ლიბერტარიანული სოციალიზმის რევოლუციური, ინტერნაციონალური კლასობრივი ბრძოლა. ” ბუკჩინის მიერ 1969 წელს გამოქვეყნებულ ბროშურაში – “Listen, Marxist!”, მან გააკრიტიკა “მითი პროლეტარიატის შესახებ”. ის წერდა – “ჩვენ ვნახეთ, რომ მუშათა კლასი, როგორც “რევოლუციური ცვლილებების აგენტი”, განეიტრალდა, თუმცა მაინც იბრძვის ბურჟუაზიულ ჩარჩოებში მეტი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო საათებისთვის. კლასობრივი ბრძოლა კაპიტალიზმმა ჩაყლაპა”. მისი ნაშრომების უკანასკნელი კოლექცია იმეორებს ამ მოსაზრებას. “. . . მეორე მსოფლიო ომმა ბოლო მოუღო რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმის მთლიან ერას, რომელიც 1848 წლის ივნისში დაიწყო. ” “რევოლუციური პროლეტარიატის ერაში” ის გულისხმობდა არა წარმატებულ რევოლუციებს, არამედ მუშათა კლასის მასობრივ მოძრაობებს. “მუშა დომინაციას განიცდის ქარხნის იერარქიის, ინდუსტრიული რუტინის და სამუშაო ეთიკისგან. კაპიტალისტური წარმოება არამხოლოდ კაპიტალიზმის სოციალურ კავშირებს აახლებს, არამედ მის სულს, ღირებულებებს და იდეოლოგიას. ” (რატომ არ იმოქმედა ინდუსტრიული კაპიტალიზმის წარმოების ამ მომაკვდინებელბა ეფექტებმა “რევოლუციური პროლეტარიატის სოციალიზმზე” “მთელი ამ ხნის” განმავბლობაში 1848 წლიდან მეორე მსოფლიო ომამდე ის არ ხსნის. ) ბუკჩინი არ უარყოფდა, რომ ისევ არსებობს ბრძოლა უკეთესი ხელფასებისა და მოკლე სამუშაო განაკვეთისთვის, თუმცა ამ დაბალი დონის კლასობრივ კონფლიქტში რევოლუციის პოტენციალს ვერ ხედავდა. არც იმას უარყოფდა, რომ მუშა შეიძლება რევოლუციურ ძალად ქცეულიყო, მაგრამ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ საკუთარ თავზე, როგორც მუშაზე, ფიქრს შეწყვეტდა, ფოკუსირდებოდა პრობლემებზე, რომლებიც მის ყოველდღიურ საქმესთან დაკავშირებული არ იყო და თავს ჩათვლიდა უკლასო “მოქალაქედ”. კომუნალიზმი vs ანარქიზმი & მარქსიზმი სანამ იმაზე გადავიდოდეთ, თუ რატომ უარყო ბუკჩინმა კლასობრივი რევოლუცია – და რატომ ვფიქრობთ, რომ ეს არასწორია – ამ თეორიის სხვა განვითარებაც ვახსენოთ. დაახლოებით ორმოცი წლის შემდეგ, რაც ის საკუთარ თავს ანარქისტად მოიხსენიებდა, ბუკჩინმა ამ ტერმინზე ხელის აღება გადაწყვიტა და საკუთარ “პროგრამას” “კომუნალიზმი” უწოდა. 2002 წელს გამოქვეყნებულ მის უკანასკნელ ნაშრომში არის ესეები, რომლებიც განმარტავს ამ შეხედულებას. “კომუნალიზმში” ის გულისხმობდა ეკოლოგიურად ბალანსირებული სამეზობლოებისა და საზოგადოებრივი გაერთიანებების კონფედერაციას, სადაც ეკონომიკა და პოლიტიკური მოწყობა მართული იქნებოდა პირდაპირი დემოკრატიული წესით შექმნილი მოქალაქეთა საკრებულოებით, თვით-ორგანიზებული ჯგუფებით. რაც არ უნდა ვთქვათ ამ წყობაზე, ის ანარქიზმის ერთ-ერთი სახეობაა. ბუკჩინი ადარებდა კომუნალიზმს ანარქიზმსა და მარქსიზმს და ამბობდა, რომ კომუნალიზმი მოიცავდა საუკეთესოს ორივედან, თუმცა უფრო შორს მიდიოდა. შედარების დროს ანარქიზმს ყოფდა ორ კატეგორიად, კერძოდ “ანარქიზმად” და “რევოლუციურ სინდიკალიზმად”. ხოლო ამ უკანასკნელში ის გულისხმობდა ნებისმიერი ტიპის ანარქიზმს, რომელიც მოიცავდა კლასობრივ ბრძოლას. მაგრამ თუ ჩვენ მოვაცილებთ მუშათა კლასის ასპექტებს ანარქიზმიდან (აღმოვფხვრით ფართოდ გავრცელებულ ანარქისტულ ტრადიციას), მივიღებთ “ანარქიზმს”, რომელიც ინდივიდუალისტური, არარევოლუციურად ექსტრემისტული და უპასუხისმგებლოა – ზუსტად იმას, რასაც თვითონვე აკრიტიკებდა ანარქიზმში! ასევე მარქსიზმშიც. თუ ჩვენ მოვაცილებთ პროლეტარიატს მარქსიზმს – თუ ჩვენ უარვყოფთ, რომ “მუშათა კლასის ემანსიპაცია თავად მუშათა კლასმა უნდა მოახდინოს” – მაშინ მარქსიზმისგან დარჩება მხოლოდ ცენტრალიზმი, დეტერმინიზმი და სტეიტიზმი – ის, რაც სტალინისტური ტოტალიტარიზმის საფუძველია. მთავარი კონცეპტი, რომელიც ბუკჩინმა მარქსიზმისგან აიღო იყო კაპიტალიზმის ანალიზი, როგორც დოვლათის მწარმოებელი სისტემა, რომელიც ან უნდა გაფართოებულიყო, ან მომკვდარიყო. კონკურენციის ზეწოლის ქვეშ ყველა ფირმამ უნდა აწარმოოს მეტი, გაყიდოს მეტი, გააკეთოს მეტი ფული, გაიზარდოს და დააგროვოს რაც შეიძლება მეტი. ბუკჩინი ხედავდა, რომ კაპიტალიზმის მამოძრავებელი ძალა აუცილებლად შეუქმნიდა საფრთხეს ეკოლოგიას მსოფლიოში. (ის მანამდე წერდა ამაზე, სანამ პრო-ეკოლოგიურად მოაზროვნე მარქსისტი სწავლულები დაიწყებდნენ თავიანთი თეორიების შემოშავებას) სამწუხაროდ მას არ ესმოდა, რომ კაპიტალიზმის დაგროვების სწრაფვაზე საუბარი იგივეა, რაც მის მიერ მუშების ექპლოატაციის საჭიროებაზე საუბარი. არსობრივად კაპიტალიზმი არაფერია, თუ არა კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობა – რის დროსაც ბუნება ღირებულებად არ მიიჩნევა. დოვლათის და ფულის დაგროვება ხდება ადამიანური შრომით და მუშებისთვის მათსავე წარმოებული პროდუქტის ღირებულებაზე ნაკლების გადახდით. ადამიანების შრომის უნარიც ასევე საქონელია, რომელსაც კაპიტალისტი ყიდულობს იმაზე ნაკლებ ფასად ვიდრე ამ უნარს შეუძლია რომ აწარმოოს. სწორედ მოგებაა ის, რასაც მუშები არ იღებენ, რისი დაგროვებაც ხდება და რაც უზრუნველყოფს ზრდის უწყვეტ ციკლს. ბუკჩინს რაც არ უნდა ეფიქრა, მუშათა კლასი რჩებოდა კაპიტალის ძირითად და ცენტრალურ მამოძრავებელ ძალად. რაც მას ასევე ცენტრალურ და მამოძრავებელ ძალად ხდიდა კაპიტალიზმის დასამხობად. როდესაც ფულის აკუმულაცია მცირდება (მონოპოლიის, გადაჭარბებული წარმოების ბუნებრივ რესურსებზე გაზრდილი ფასების და სხვათა გამო), კომპანიები ცდილობენ ყველანაირი გზით გაზარდონ მოგება. რაც პირდაპირ აისახება მუშებზე, წარმოებული პროდუქციიდან მათი წილის შემცირებით. ასეც მოხდა, როცა მეორე მსოფლიო ომიდან 30 წლის შემდეგ მათი კეთილდღეობის ხანა დასრულდა – დაახლოებით 1970 წლისთვის. ბუკჩინი (და ‘50-’60 წლების მემარცხენე თეორეტიკოსების უმეტესობა) არ ელოდა ომის შემდგომი “გაფურჩქვნის” დასრულებას იმაზე მეტად, ვიდრე ლიბერალები და კონსერვატორები. ის წერდა კიდეც: “მსოფლიო კაპიტალიზმი WW II-ის შემდეგ უფრო გაძლიერდა ვიდრე მთელი ისტორიის მანძილზე ყოფილა. არ არსებობს კაპიტალიზმის კრიზისი. ” ის უარყოფდა ლუქსემბურგის და ლენინის შეხედულებებს, რომ “პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ კაპიტალიზმი პროგრესული პერიოდიდან გადავიდა ფართოდ რეაქციონერულ ფაზაში. ” ამის მაგივრად მას სწამდა – “გასულმა ორმოცდაათმა წელმა გვაჩვენა, რომ უნიკალურად მეამბოხე პერიოდი 1917-1939 წლებს შორის, არ ყოფილა კაპიტალიზმის არაჯანსაღობის და დაცემის მტკიცებულება, როგორც ამას ლენინი(და არამარტო! – ავტ. ) ვარაუდობდა. ეს იყო სოციალური მოძრაობის პერიოდი, როცა გამოჩნდა ახალი საკითხები, რომლებიც ცდებოდა კლასიკური მემარცხენეობის მუშებზე ფართოდ ორიენტირებულ ანალიზებს. ” უარყოფდა რა კაპიტალიზმის შესვლას მის რეაქციულ, უკუქმედებით ეპოქაში, ბუკჩინი არ მიიჩნევდა, რომ კაპიტალიზმის ომის შემდგომი აყვავება მხოლოდ დროებითი იყო და კრიზისი ხელახლა გამოჩნდებოდა. ის არ ელოდა მუშებზე ახალ შეტევას და კლასობრივ ომს ზევიდან ქვევით. ბუკჩინის მიერ მუშათა კლასის უარყოფის მიზეზები “მარქსის მოლოდინების საპირისპიროდ, ინდუსტრიული მუშათა კლასი პატარავდება და მტკიცედ კარგავს თავის ტრადიციულ იდენტობას როგორც კლასი. თანამედროვე კულტურამ და წარმოების მეთოდებმა პროლეტარიატი აქცია წვრილ-ბურჟუა ფენად. პროლეტარიატი მთლიანად შეიცვლება წარმოების ავტომატიზირებული საშუალებებით. კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე და ნაციონალურ ან გეოგრაფიულ განსხვავებებზე დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან. ” აქ ჩანს რამდენიმე გაუგებრობა მუშათა კლასის განსაზღვრებაში. არც მარქსიზმი და მითუმეტეს არც ანარქო სინდიკალიზმი არ განსაზღვრავს “პროლეტარიატს” ისე შეზღუდულად როგორც “ინდუსტრიული მუშათა კლასი”. ადამიანები, რომლები თავიანთ შრომას ყიდიან და საერთო მოგების შექმნაში იღებენ მონაწილეობას, კაპიტალიზმის მუშები არიან (“მუშათა კლასი” გაცილებით ფართო გაგებისაა ვიდრე მხოლოდ დასაქმებული ადამიანების ერთობლიობა. ის ასევე მოიცავს ადამიანებს რომლებიც დასაქმებულებზე არიან დამოკიდებულნი – მათ ოჯახის წევრებს, პენსიონერებს, დროებით უმუშევრებს, სტუდენტებს და ა. შ. ) “ამერიკელების დიდი უმრავლესობა წარმოადგენს მუშათა კლასს. ისინი არიან კვალიფიციურები და არაკვალიფიციურები, წარმოებაში და მომსახურების სფეროში, ქალები და კაცები ნებისმიერი რასის. ისინი ატარებენ სატვირთო მანქანებს, წერენ რუტინულ კომპიუტერულ კოდს, ამუშავებენ ხელსაწყოებს, ემსახურებიან მაგიდებს, ალაგებენ და არიგებენ წერილებს, დგანან ბანკის კონსულტანტებად, ასრულებენ ათასობით სამუშაოს ეკონომიკის ყველა სფეროში. მათი განსხვავებულობის მიუხედავად მუშათა კლასის წარმომადგენლები წარმოებაში ერთი და იგივე ადგილს იზიარებენ, სადაც ძალიან მცირე კონტროლი აქვთ თავიანთ შექმნილ კონტენტზე და არ არიან არავის ბოსები. ისინი ქმნიან ერების სიმდიდრეს, თუმცა იღებენ მხოლოდ იმას რისი ყიდვაც შეუძლიათ თავიანთი ხელფასით”. (Michael Zweig. 2000 წ. ) ერთ ერთი მიზეზი ა. შ. შ-ში მძიმე ინდისტრიული მუშახელის შემცირებისა იყო კომპანიების მიერ პროდუქციის წარმოების გაფართოება ოკეანის გადაღმა, რამაც გამოიწვია საერთაშორისო დონეზე მუშათა კლასის გაფართოება, განსაკუთრებით აზიაში და სხვა ღარიბ – ე. წ. “მესამე მსოფლიოს” რეგიონებში. ბუკჩინს ასევე მაგალითად მოყავდა რუსული და ესპანეთის 1930 წლის რევოლუცია. ის ამბობდა, რომ მუშათა კლასში ყველაზე რევოლუციურები არიან ადამიანები, რომლებიც უშუალოდ გლეხობიდან იღებენ ფესვებს. სავარაუდოდ ეს იყო კიდევ ერთი მიზეზი რის გამოც ამერიკელი მუშები იყვნენ კონსერვატორები. მაგრამ ამ დებულების სისწორიდან გამომდინარეობს ისიც, რომ ჩაგრულ ერებში ახალი მუშათა მოძრაობების მეტად რადიკალურობა და მილიტანტურობაა მოსალოდნელი. . ბუკჩინის მთავარი ანტი-პროლეტარული ხედვა დაფუძნებული იყო იმ ემპირიულ მოცემულობაზე, რომ ამერიკელი მუშები ანარქიზმის, სოციალიზმის კომუნიზმის ან ზოგადად რევოლუციის მხარდამჭერები არ არიან და არც კი თვლიან თავს ამ სოციალური კლასის წარმომადგენლებად. რეალურად თეთრკანიანი მუშების უმეტესობა საკმაოდ კონსერვატორია. თუმცა კლასობრივი ორიენტაცია არ გულისხმობს, რომ მუშათა რომელიმე ნაწილს ჩამოუყალიბდება კლასობრივი აზროვნება და გახდება რევოლუციონერი. არსებობს ძალები, რომლებიც მათ უბიძგებენ რადიკალიზმისკენ: ექსპლოატაცია, გაუცხოება, სიღარიბე, არასათანადო მოქცევა, უმუშევრობა, დომინაცია, ასევე კაპიტალიზმის სხვა “უკლასო” სიბოროტეები, როგორიცაა ომი და ეკოლოგიური კატასტროფები. მაგრამ ასევე არსებობს ძალები, რომლებიც მათ რადიკალიზმს აშორებს: რასიზმი, სექსიზმი, პატრიოტიზმი, რელიგიები, არასწორი განათლება და სხვა. შედარებით უკეთეს პირობებში მომუშავეებს, რომლებიც მეტ-ნაკლებად კომფორტის ზონაში არიან არ სურთ თავიანთი მდგომარეობის გარისკვა. უარეს პირობებში მომუშავენი კი დემორალიზებულნი და გატეხილნი არიან. დროთა განმავლობაში, კლასობრივი ცნობიერებისკენ მიდრეკილი ძალები გაიმარჯვებენ, მაგრამ ეს გარანტირებული შედეგი არაა – და მითუმეტეს არაა გარანტირებული, რომ ეს მოხდება მანამდე, სანამ მსოფლიო ეკონომიკურ კოლაფსის, ახალ მსოფლიო ომების ან კლიმატური კატასტროფების პრევენციაა შესაძლებელი. ეს ხომ ადამიანების არჩევანია და არა მექანიკური პროცესი. “პროლეტარიატისთვის რევოლუციური კლასის დაძახება ნიშნავს კლასს, რევოლუციების მოწყობის ისტორიული პოტენციალით. ეს არის იარლიყი სოციალური სწრაფვის და არა განმარტება მიმდინარე მოვლენების. ” (ჰალ დრაპერი, 1978). ბუკჩინი მართალია როცა ამბობს: “კლასობრივი კატეგორიები გადახლართულია რასაზე, გენდერზე, სექსუალობაზე… დაფუძნებულ იერარქიულ კატეგორიებთან”. ეს მუდამ ასე იყო. რათქმაუნდა ყოველთვის არსებობდნენ ვულგარული მარქსისტები და სინდიკალისტები, რომლებიც არასწორად მიიჩნევდნენ სოციალურ კლასს ერთადერთ მნიშვნელოვან საკითხად. არაფერია მასში ისეთი, რაც საჭიროებს ჩამოთვლილი უმნიშვნელოვანესი თემების იგნორირებას. კლასობრივი საკითხი ურთიერთქმედებს და ნაწილობრივ მოიცავს რასის, გენდერის, სექსუალური ორიენტაციის, ეროვნული ჩაგვრის, ეკოლოგიის, იმპერიალიზმის თემებს. (როგორც უვკე ავღნიშნეთ, მაგალითად, ეკოლოგიური კრიზისი წარმოჩნდება, როგორც ქროს-კლასობრივი პრობლემა რადგან ეხება ყველას, თუმცა გამოწვეულია კაპიტალიზმის სწრაფვით მოახდინოს ფულის აკომულაცია, რაც სათავეს იღებს მშრომელთა ექპლოატაციიდან. ) ბუკჩინი არსად განიხილავს მთავარ მიზეზს თუ რატომ არ აქვს მუშათა კლასის იმედი. ხალხს, როგორც მშრომელებს, აქვთ უდიდესი პოტენციური ძალაუფლება. მრავარიცხოვნობის გარდა, მათ აქვთ წვდომა წარმოების საშუალებებზე, ტრანსპორტზე, კომუნიკაციაზე, სოციალურ სერვისებზე და კომერციულ გადარიცხვებზე. მათ შეუძლიათ “გათიშონ” მთელი ქვეყანა და შემდეგ ისევ აამუშაონ სრულიად ახლებურად, თუ მოისურვებენ. ერთადერთი ძალა რაც კაპიტალისტებს გააჩნიათ მათ წინააღმდეგ, არის სახელმწიფოს კონტროლირებადი პოლიცია და სამხედროები. როგორც უბრალო “მოქალაქეებს”, ხალხს არ აქვს ამის პოტენციური ძალა. ბუკჩინის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი კონტრიბუცია იყო რევოლუციების ისტორიული შესწავლა, რაც ასე შეაჯამა: “შუასაუკუნეების გლეხების ომებიდან დღევანდელ ინდუსტრიულ მუშათა და გლეხთა მოძრაობების აღზევებამდე, ჩაგრული ხალხი ქმნიდა საკუთარ საზოგადოებრივი ასოციაციების ფორმებს. რევოლუციების მსვლელობების დროს, ეს ასოციაციები იღებდა ადგილობრივი საკრებულოების ან მანდატიან წარმომადგენლებისგან დაკომპლექტებულ საბჭოების ფორმებს”. ეს არის ბაზისი ნებისმიერი ანარქისტული რევოლუციის პროგრამის. ბუკჩინის ყურადღება მიპყრობილი იყო ქალაქებისა და სამეზობლოების საკრებულოებსა თუ საბჭოებზე. მეოცე საუკუნის დასაწყისიდან ასეთი გაერთიანებების ძირითად ფორმას წარმოადგენდა ქარხნებისა და სამუშაო ადგილების კომიტეტები. მუშები ქმნიდნენ თვით-ორგანიზებად დემოკრატიულ, ჰორიზონტალურ პრინციპზე დაფუძნებულ საკრებულოებს. ბუკჩინი ამბობდა, რომ ის არ იყო მსგავსი დროებითი გაერთიანებების წინააღმდეგი, თუ მოხდებოდა მათი შერწყმა უფრო გლობალურ სახალხო საბჭოებში. ბუკჩინის სტრატეგია მუშათა კლასზე უარის თქმით, ბუკჩინს ცვლილებებისთვის საჭირო სოციალური ძალები სხვაგან უნდა მოეძებნა. 1970 წელს ის იმედებს ამყარებდა კონტრკულტურასა და ახალგაზრდების წინააღმდეგობაზე, ჰიპებზე და ტრაიბალიზმზე. “ცხოვრების სტილი აუცილებელია რევოლუციის ერთიანობის შესანახად” – ამბობდა ის. მოგვიანებით(1985) გული აუცრუვდა კონტრკულტურაზე და დაიწყო იმ მიმართულებით სვლა, რომელსაც თავად სდებდა ბრალს ლაიფსტაილიზმში (lifestyle anarchism – ამ ტერმინით ბუკჩინი აღწერდა და აკრიტიკებდა ანარქისტებს, რომლებიც კონკრეტული ცხოვრების წესით ცხოვრობდნენ და არ მოქმედებდნენ საბაზისო ანარქისტული პრინციპების მიხედვით). ბოლო ნაშრომებში, ბუკჩინმა შეაჯამა თავისი ხედვა, რომ ხალხს მოთხოვნილებები უნდა ჰქონოდა როგორც უკლასო “მოქალაქეებს” და არა მათი პირადი ინტერესებიდან გამომდინარე. სხვადასხვა სფეროში მომუშავეები საკრებულოებში დაიკავებდნენ ადგილებს არა როგორც მშრომელები – მბეჭდავები, ხელოსნები, დამლაგებლები და ა. შ. – არამედ როგორც მოქალაქეები, რომელთა მთავარი საზრუნავი იქნებოდა იმ საზოგადოების ძირითადი ინტერესები, რომელშიც იცხოვრებდნენ. მოქალაქეები იქნებოდნენ თავისუფალნი რომელიმე ერთი კონკრეტული იდენტობისგან და ინტერესებისგან. “ეს არის მშრომელთა ტრანსფორმაცია კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” რათქმაუნდა ეს “ტრანსკლასობრივი” ტრანსფორმაცია არ არის შეზღუდული მხოლოდ მუშებზე და ასევე მოიცავს მენეჯერებს, კაპიტალისტებს, პოლიტიკოსებს და ყველას. სავარაუდოდ მათაც მოუწევდაც გადაქცევა “კლასობრივი არსებებისგან მოქალაქეებში. ” ოთხმოციან წლებში ელენ მეიკსინს ვუდსმა დაწერა შესანიშნავი კრიტიკა ბრიტანელი და ფრანგი მარქსისტებისა, რომლებიც ბუკჩინის მსგავსი მიზეზებით ამბობდნენ უარს მუშათა კლასზე. ის წერდა: “ეს თეორიები უნდა ნიშნავდეს, რომ კაპიტალისტური ექპლოატაცია ვერ განაპირობებს მშრომელთა ცხოვრებისეულ მდგომარეობას იმაზე მეტად, ვიდრე სხვა ნებისმიერი გარემოება, რომელსაც მათ ცხოვრებასთან აქვს შეხება. გამოდის, რომ მშრომელებზე ისევე მოქმედებს ექპლოატაცია, როგორც სხვა ადამიანებზე, რომლებიც საერთოდ არ არიან პირდაპირი ექპლოატაციის ქვეშ მყოფი ობიექტები. ეს გულისხმობს იმასაც, რომ კაპიტალისტები არანაირ სარგებელს არ იღებენ მუშათა ექსპლოატაციით, რომ მუშები არანაირ ზიანს არ განიცდიან ექპლოატირებულობით, რომ ექპლოატაციის შეწყვეტით მათთვის არაფერი შეიცვლება, რომ კაპიტალისა და შრომის ურთიერთობას არანაირი ფუნდამენტური გავლენა არ აქვს სოციალური და პოლიტიკური ძალაუფლების სტრუქტურაზე, და რომ კაპიტალისტებსა და მშრომელებს შორის არსებული ინტერესთა კონფლიქტი მხოლოდ მოჩვენებითია. ” აქედან გამომდინარე ბუკჩინის “მოქალაქეებს” არ აქვთ არანაირი მიზეზი, რომ კაპიტალიზმს აღუდგნენ წინ, გარდა იმისა, რომ ეს მორალურად სწორია. არც არანაირი სტრატეგიული ძალაუფლება არ აქვთ კაპიტალიზმის საბოტაჟისთვის, როგორც ეს გააჩნიათ გაფიცულ მუშებს. აფრო-ამერიკელი მშრომელ ქალს არ აქვს იმაზე მეტი მიზეზი, რომ იყოს ბუკჩინის მოქალაქეთა საკრებულოს წევრი, ვიდრე დიდი კორპორაციის ტოპ მენეჯერს ან პოლიციელს. ბუკჩინის კომუნალიზმის მიღწევის სტრატეგია დაფუძნებული იყო მის ანალიზებზე, რომ კაპიტალისტური საზოგადოების ფუნდამენტური კონფლიქტი მიმდინარეობდა არა კაპიტალსა და მუშათა კლასს შორის, არამედ ადგილობრივ გაერთიანებებსა და ცენტრალიზებულ, მჩაგვრელ სახელმწიფოს შორის. ის არ იყო ისეთი აჯანყებების მომხრე, რომლის დროსაც რევოლუციური საკრებულოები იქმნებოდა. ნაცვლად ამისა, ამბობდა, რომ მოქალაქეებს მშვიდობიანად და კანონის ფარგლებში უნდა შეექმნათ მასობრივი გაერთიანებები, სოფლების ქალაქების და გარეუბნების დონეზე. იმ მიზნით, რომ ეს გაერთიანებები ოფიციალური გამხდარიყო, “ბუკჩინისტები” კენჭს იყრიდნენ ადგილობრივ არჩევნებში. ისინი დაიკავებდნენ ქალაქის საბჭოებს და მსგავს დაწესებულებებს. ისინი ეცდებოდნენ, რომ შეეცვალათ ქალაქის გამგებლობის ქარტიები და მმართველი ორგანოები ჩაენაცვლებინათ სახალხო თვითმმართველობებით. რამდენადაც შესაძლებელი იქნებოდა ისინი ეცდებოდნენ ხელში ჩაეგდოთ ადგილობრივი ბიზნესები და ინდუსტრიები, რათა ეკონომიკის “მუნიციპალიზება” მოეხდინათ. და ეს იქნებოდა ბაზისი ლიბერტარიანული კომუნიზმისა. შემდეგ ლოკალური გაერთიანებები დაიწყებდნენ ერთმანეთთან დაკავშირებას კონფედერაციის ჩამოსაყალიბებლად. (მათ არ უნდა ეცადათ ქვეყნის მთავრობა არჩევნების ძალით დაემარცხებინათ; ბუკჩინი ამას სახელმწიფო რეფორმად მიიჩნევდა). მოვლენების განვითარების რაღაც ეტაპზე, სახელმწიფო და მმართველი კლასი ეცდებოდა პროცესის შეჩერებას. იქნებოდა დაპირისპირება, ძალადობრივი ან არაძალადობრივი, გარემოებებიდან გამომდინარე. თუ კონფედერაცია გაიმარჯვებდა მივიღებდით რევოლუციას! ბუკჩინის მიღწევების ღრმა პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის გიჟური ფანტაზია. ლოკალური თვითმმართველობების შექმნა საზოგადოებრივი ორგანიზების მაგალითია. მაგრამ მუნიციპალური მთავრობა სახელმწიფოს ნაწილია და მცდელობა, რომ არჩევნებში გაიმარჯვო იგივე პრობლემებს წარმოქმნის, რაზეც ანარქისტები ყოველთვის მიუთითებდნენ მარქსისტებსა და სხვებს, როცა ისინი მთავრობის ნებისმიერ საფეხურზე მოხვედრას ცდილობდნენ. მართალია ადვილი ჩანს ამბოხებულთა მიერ ადგილობრივი მთავრობების დაკავება, მაგრამ მათ თითქმის არანაირი ძალაუფლება არ გააჩნიათ სახელმწიფოს მთავრობასთან შედარებით. თუ ქალაქი ანტი-კაპიტალისტური პროგრამით დაიწყებს მუშაობას, ცენტრალურ მთავრობას და ბიზნესს არ გაუჭირდება მათ ეკონომიკას საბოტაჟი მოუწყოს. ქალაქების და სოფლების ადგილობრივი თვითმმართველობებიც სახელმწიფოს შემადგენლობაში შედის. თუ ლოკალური რეჟიმი გახდება საკმარისად რადიკალური, სახელმწიფო მთავრობა მას არალეგიტიმურად ცნობს და ძალის გამოყენებით ეცდება დამხობას. იყო შემთხვევები, როცა ნიუ იორკ სითის ბიუჯეტი გადავიდა სახელმწიფოს სპეციალური სამსახურის კონტროლის ქვეშ ფინანსური პრობლემების გამო. იდეა, რომ ხალხს შეუძლია არჩევნებში ხმა მისცეს ლიბერტარიანულ მუნიციპალიზმს ლოკალურ დონეზე, ისეთივე რეფორმისტული და უაზროა, როგორც ეროვნულ დონეზე სოციალიზმისთვის ხმის მიცემა(შეგვიძლია ავიღოთ სირიზას მაგალითი საბერძნეთში). ბუკჩინისა და მისი მიმდევრების მიერ ამ სტრატეგიის გამოყენების მცდელობები კრახით დასრულდა. არც ანარქისტულმა გარემომ აითვისა რაიმე ლიბერტარიანული მუნიციპალიზმისგან. შეიძლება ეს გახდა მიზეზი, რატომაც ბუკჩინმა საბოლოოდ განაცხადა, რომ ანარქისტი აღარ იყო. სიმართლეს თუ ვიტყვით, ანარქიზმის რევოლუციურ კლასობრივ ბრძოლასაც არ ჰქონია წარმატება უკანასკნელ პერიოდებში. თუმცა კი უდიდესი ისტორია აქვს. შეჯამება მურეი ბუკჩინი იყო ნაყოფიერი და გავლენიანი თეორეტიკოსი. მან მოახდინა ანარქიზმისა და ეკოლოგიის მნიშვნელოვანი ინტეგრაცია. მან გვაჩვენა, რომ კაპიტალიზმის სწრაფვა აკუმულაციისკენ არის საფუძველი ეკოლოგიური კრიზისისა. შექმნა მოდელი პოსტ კაპიტალისტური საზოგადოებისა, რომელიც უნდა იქნეს კარგად შესწავლილი და გაანალიზებული. ბუკჩინმა დაუშვა ფუნდამენტური შეცდომა მუშათა კლასის, როგორც რევოლუციის ერთ-ერთი ძირითადი ძალის უარყოფით. მას არ ესმოდა მშრომელთა მნიშვნელობა კაპიტალიზმში, შესაბამისად არც მათი ინტერესი კაპიტალიზმის დასრულების. ვერ აცნობიერებდა მათ ძალაუფლებას ამის გასაკეთებლად. მეორე მსოფლიო ომის შემდგომი პერიოდს ხედავდა, როგორც კაპიტალისტური განვითარების ახალ ეტაპად, და არა როგორც ღრმად კრიზისული სისტემის დროებით სტაბილურობად, რაც ეკოლოგიური კრიზისის მისსავე ანალიზებში უნდა დაენახა. პროლეტარიატის უარყოფით დაიწყო ალტერნატივების ძიება უკლასო, მულტიკლასობრივ ძალებში – წარმოსახვით “მოქალაქეებში”, რომლებიც მხოლოდ აბსტრაქტული და მორალური საზრუნავით იყვნენ მოტივირებულნი. თავიანთი სტრატეგიით, ისინი შეცვლიდნენ კაპიტალიზმს ლოკალურ არჩევნებში გამარჯვებით. ასეთ ხედვას არ შეუძლია მოძრაობის წამოწყება, არათუ რევოლუციის. გამოყენებული მასალები Biehl, Janet, with Bookchin, Murray (1998). The Politics of Social Ecology: Libertarian Municipalism. Montreal/NY: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1986). Post-Scarcity Anarchism (2nd rev. ed. ). Montreal/Buffalo: Black Rose Books. Bookchin, Murray (1996). The Third Revolution; Vol. 1: Popular Movements in the Revolutionary Era. London/NY: Cassell. Bookchin, Murray (2015). The Next Revolution: Popular Assemblies and the Promise of Direct Democracy; Essays by Murray Bookchin (Ed. : Debbie Bookchin & Blair Taylor). London/NY: Verso Books. Brinton, Maurice (2004). “The Bolsheviks and Workers’ Control, 1917—1921: The State and Counter-Revolution. ” In For Workers’ Power; The Selected Writings of Maurice Brinton (ed. : David Goodway). Oakland CA/Edinburgh UK: AK Press. Pp. 293—378. Draper, Hal (1978). Karl Marx’s Theory of Revolution; Vol. II: The Politics of Social Classes. NY/London: Monthly Review Press. Enzinna, Wes (12/29/2015). “The Rojava Experiment. ” The New York Times Magazine. Pp. 38—45. Kropotkin, Peter (2002). Anarchism: A Collection of Revolutionary Writings (ed. Roger Baldwin). Mineola NY: Dover Publications. Price, Wayne (2013). The Value of Radical Theory; An Anarchist Introduction to Marx’s Critique of Political Economy. Oakland CA: AK Press. Schmidt, Michael & van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism; Vol. 1. Oakland: AK Press. White, Damien F. (2008). Bookchin: A Critical Appraisal. London: Pluto Press. Wood, Ellen Meiksins (1998). The Retreat from Class; A New ‘True’ Socialism. London/NY: Verso. Zweig, Michael (2000). The Working Class Majority: America’s Best Kept Secret. Ithaca NY/London UK: Cornell University Press/ILR Press. წყარო: http://www.anarkismo.net/article/28832 ShareThis Copy and Paste - See more at: http://a-library.org/murray-bukchinis-anarqizmi-mushata-klasis-gareshe/#more-1152