netgazeti - რა აინტერესებთ სომეხ მხატვრებს?

[planetanews]

 

 

/get_img?NrArticle=1674&NrImage=569

 

 

 

თანამედროვე სომეხ მხატვრებს და საბჭოთა პერიოდის სომხურ მხატვრობას, რამდენიმე ხელოვნებათმცოდნისა და მხატვრის გარდა, საქართველოში ნაკლებად იცნობენ. სომეხი კურატორი ევა ხაჩატრიანი, რომელიც თბილისს გეოეარისა და არქიდრომის რეზიდენტურის ფარგლებში ეწვია, ამას ბუნებრივად მიიჩნევს და ამბობს: „პოსტსაბჭოთა ქვეყნების ინტერესი აქამდე ევროპის მხარეს, ამერიკული და დასავლური კულტურისკენ იყო მიმართული. რაც ბუნებრივია, იმიტომ, რომ საბჭოთა კავშირის დანგრევის შემდეგ ერთმანეთი მაინცდამაინც არ გვაინტერესებდა“.

 

გოეთეს ინსტიტუტში მან თანამედროვე სომეხი მხატვრების შემოქმედებაზე და ერევანში სახელოვნებო სივრცეების ინფრასტრუქტურაზე ისაუბრა. 90-იანი წლების დასაწყისში ამერიკაში მცხოვრებმა სომეხმა ცოლ-ქმარმა ერევანში თანამედროვე ექსპერიმენტული ხელოვნების ცენტრი ჩამოაყალიბეს. 1995 წელს მათ მოახერხეს დაემტკიცებინათ სახელმწიფოსთვის, რომ ამ სივრცის არსებობა ხელოვნების განვითარებისთვის ძალიან მნიშვნელოვანი და საჭირო იყო. მაშინ სამსართულიანი შენობა, რომელიც ერევნის ცენტრში დგას, სახელმწიფომ მხატვრებს აჩუქა. დღეს ცენტრი, სადაც სახვითი ხელოვნების გარდა ექსპერიმენტული თეატრი და კინოთეატრიც არსებობს, ძირითადად, ახალგაზრდა შემოქმედების დაინტერესებაზეა ორიენტირებული. სომხეთში არტ კრიტიკოსების ეროვნული ასოციაცია და საერთაშორისო არტ კრიტიკოსთა გაერთიანების სომხური ფილიალიც არსებობს.

 

ბანგლადეში - ასე ჰქვია ერევნის მიკრორაიონს, რომელიც ქალაქის ისეთივე გარეუბანია, როგორიც გლდანი თბილისში. სწორედ აქ ახორციელებს AICA Armenia თავის ყველაზე მნიშვნელოვან პროექტს - კურატორების საზაფხულო სკოლას, რომელიც ხელოვნების სკოლის ნაწილია. ბანგლადეშშივეა განთავსებული დაურეგისტრირებელი ორგანიზაცია Suburb Culture Center (გარეუბნის კულტურული ცენტრი), სადაც, ძირითადად, უცხოელი მხატვრების გამოფენები ეწყობა. „ყოველთვის გვაქვს შიში, რომ ეს სივრცე შორსაა და არავინ მოვა, მაგრამ ადამიანები დადიან. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ჩვენს პროექტებში გარეუბანში მცხოვრები ადამიანებიც იყვნენ ჩართული. რა თქმა უნდა, ცენტრისგან მოშორებით რაიმეს კეთება რთულია, მაგრამ მეორეს მხრივ, ერევნის ცენტრი ახლა იმდენად გადატვირთულია, იმდენი რამე ხდება და ისე კომერციულად გამოიყურება, რომ უკვე აღარ გაქვს იქ მუშაობის სურვილი“ - ამბობს ევა ხაჩატრიანი.

 

ცენტრიდან გაქცევა ალტერნატიული გზაა თანამედროვე ხელოვნებისთვის, რომელიც ოფიციალური სომხური კულტურის ნაწილი არ არის. სომეხი კურატორის თქმით, „მიუხედავად ბევრი პროექტისა და ინიციატივისა, ჩვენ ოფიციალური კულტურის ალტერნატივის სახით ვარსებობთ. კულტურის სამინისტრო სომხეთში უფრო ნაციონალური პროექტების განხორციელებითაა დაინტერესებული. ასეთია, მაგალითად, „ერთი ერი, ერთი კულტურა“ - პროექტი, რომელიც სომხეთში, მთიან ყარაბაღსა და უცხოეთში მცხოვრებ სომხურ დიასპორებს აერთიანებს. ეს, თავისთავად, ისეთი პროექტია, რომელსაც თანამედროვე ხელოვნება არათუ არ უნდა დაეთანხმოს, უნდა ებრძოლოს კიდეც“.

 

ოფიციალურ კულტურასთან ბრძოლა სომეხმა მხატვრებმა ჯერ კიდევ საბჭოთა ეპოქაში დაიწყეს. 80-იანი წლების დასაწყისში ეს მხატვრები ქუჩებსა და არაფუნქციონირებად შენობებში იფინებოდნენ. ავანგარდულ ხელოვნებას სამუზეუმო სივრცე არ ცნობდა. მოგვიანებით, მას შემდეგ, რაც მხატვართა კავშირმა ახალგაზრდა შემოქმედებს ნამუშევრების გამოსაფენად შენობის მესამე სართული დაუთმო, ახალ თაობას „მესამე სართულის“ მხატვრები უწოდეს. ეს ის პერიოდია, როცა საქართველოში „მეათე სართულის“ მხატვრები მუშაობდნენ.

 

„მესამე სართულის“ მხატვრობა იდეოლოგიურად საბჭოთა კავშირს უპირისპირდებოდა, თუმცა, „აკრძალულ ხელოვნება“ წინააღმდეგობაში არა მხოლოდ პოლიტიკურ კურსთან, არამედ საზოგადოების კულტურულ ღირებულებებთანაც მოდიოდა. ახალი თაობის შემოქმედებას „არასომხურს“ და „არაეროვნულს“ უწოდებდნენ. სომხეთში ნაციონალიზმის ახალი ტალღის კონტექსტში ეს კრიტიკა კიდევ უფრო გამძაფრდა. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ ქვეყანა ბევრმა მხატვარმა დატოვა. არმენ გრიგორიანი, „მესამე სართულის“ მხატვრების ლიდერი, რომელიც „ამერიკული ოცნების“ ცნებას ქადაგებდა, ერთადერთი მხატვარი აღმჩნდა, რომელიც სამშობლოში დარჩა. 80-იანელი პოპ-არტისტები 90-იანებში კონცეფტუალისტებმა ჩაანაცვლეს.

 

ვიდეო-არტები, რომლებიც ევა ხაჩატრიანმა თბილისში მაყურებელს წარუდგინა, ძირითადად, ახალგაზრდა მხატვრებს ეკუთვნით (სონა აბგარიანი, ტიგრან ხაჩატრიანი, აზატ სარქისიანი, ასტგიკ მელქონიანი...). თუმცა, მათ შორის უფრო ძველი თაობის წარმომადგენლის რამდენიმე ნამუშევარიც იყო (ჰამლეტ ჰოვსეპიანი, არმენ გრიგორიანი, კარინე მაცაკიანი). ვიდეო არტების გადაღება ჰამლეტ ჰოვსეპიანმა 40 წლის წინათ დაიწყო. საბჭოთა პერიოდში და დღესაც იგი სოფელში ცხოვრობს. მისი ფილმები ამერიკელი პოპ-არტისტების შემოქედებას გავს. ინფორმაციულ ვაკუუმში, როცა ენდი უორჰოლის ფილმები ნანახი არ ჰქონდა, ჰოვსეპიანი მონათხრობით ცდილობდა უორჰოლის მსგავსი ფილმების გადაღებას. მისგან განსხვავებით, ბევრი სხვა არტისტის ფილმი პოლიტიკურია. 2008 წელს სომხეთში პოლიტიკურ მღელვარებას მხატვრები აქციებით გამოეხმაურნენ. ვიდეო-არტების ირონია პოლიტიკის, მედიისა და ტრადიციული კულტურული ფასეულობების, ზოგ შემთხვევაში კი კულტურული კერპებისკენაა მიმართული.

 

გოეთეს ინსიტუტში ნაჩვენები ვიდეონამუშევრების დიდი ნაწილი თბილისში სამი წლის წინათ, კურატორმა ნატუკა ვაწაძემ ჩამოიტანა და კავკასიურ სახლში ანახა მაყურებელს. შემდეგ ეს კოლექცია არქიდრომის ვიდეოარქივს შეემატა. რამდენიმე წლის წინათ ნატუკა ვაწაძემ ერევანში რამდენიმე ქართველი მხატვრის ჯგუფური გამოფენაც მოაწყო. თუმცა, ბოლო 10-15 წლის განმავლობაში სომხურ-ქართული თანამედროვე ხელოვნების გაცვლა მხოლოდ ამით შემოიფარგლება.

 

ევა ხაჩატრიანი ამბობს, რომ 90-იანი წლების დასაწყისში პოსტსაბჭოთა ქვეყნების მიერ თითზე ჩამოსათვლელი ერთობლივი პროექტების განხორციელებას ნოსტალგიური ხასიათი ჰქონდა და შემოქმედებითი კავშირების შენარჩუნებას ემსახურებოდა. „ჩვენს თაობას ნაკლები კავშირი აქვს. ახლა 32 წლის ვარ, თბილისში კი პირველად 2004 წელს ჩამოვედი. ძალიან დიდ ხანს საერთოდ არ ვიცოდი, საქართველოში რა ხდება, მხატვრები როგორ მუშაობენ“. სომეხი კურატორი ქართულ-სომხური პროექტების განხორციელებას გეგმავს და თბილისს ამჯერად კონკრეტული ნამუშევრების შესარჩევად ეწვია. ბანგლადეშის ცენტრში ის ქართველი მხატვრების რამდენიმე პერსონალური გამოფენის გაკეთებას გეგმავს და ამბობს, რომ იმ კონტექსტის შექმნა, რომელიც დასავლეთ ევროპელ მხატვრებთან მუშაობისას აკლია, მეზობელ ქვეყნებთან თანამშრომლობის გზით არის შესაძლებელი.

 

 

 

სრული ინფო(netgazeti.ge)