ქალების თვიდან ქალების დღესაც მივადექით. "მარტის ქალებს" ყველა დროში გამოარჩევდნენ, ალბათ კალენდარული თავისებურებებიდან გამომდინარე, რომელსაც ზოგი ღირსებად თვლის, ზოგი ნაკლად. ერთი, რაზეც ყველა თანხმდება - მარტი თავისი აჭრილი და ცვალებადი ბუნებით ძალიან ჰგავს ქალის ხასიათს. იმდენად ჰგავს, რომ, ლოგიკით, ყველა ქალი მარტში უნდა იბადებოდეს. ამიტომაც მივისაკუთრეთ ქალებმა მარტი...

ამ თვესთან პირადად სამმაგი საკუთრების უფლება მაკავშირებს, თუმცა ეს არაა საინტერესო...

საინტერესო ისაა, რომ „მარტიანელთა“ განსაკუთრებული ხასიათი ყველა ასაკში იჩენს თავს.

როგორც ბებიაჩემი ზინოჩკა ამბობდა - ქალების მაქსიმალისტობა "არ გეიშვა!"

დავიწყებთ "ტრილიაჟის "სარკეში დამოუკიდებლად ჩახედვის ასაკიდან "უფლისწულზე" ოცნებას და რაც უფრო მეტად იზრდება ჩვენი გამოსახულება სამგანზომილებიან ანარეკლში, მით უფრო მეტ ღირსებას ვკიდებთ საპალნედ წარმოსახვაში გამოკონტურებულ სასურველ არსებას. ის კი, ჩვენი სურვილებით დახუნძლული, შუა გზაში მაგდანას ლურჯასავით ეცემა...

უფრო ოპტიმისტური შემთხვევებიც არსებობს ქალურ-მარტიანულ პრაქტიკაში, საბედნიეროდ.

ყოველ 8 მარტს მიდის ჭიდილი "ნეკნთა" და "ნეკნდაკარგულთა" შორის... უჩვენოდ - ისეო... უთქვენოდ - ასეო...

"ცხონებული" კლარა და როზაც უხალისოდ ტრიალებენ საფლავში. სიცოცხლეში რას წარმოიდგენდნენ, განუჭვრეტელ მომავალში საკუთარი ცნობადობის მოცულობას და ხარისხს...როგორც აკუტაგავა იტყოდა, - „ოდესღაც, გარდასული ხანის ადამიანებიც, თანამედროვენი იყვნენ.“ ლუქსემბურგი და ცეტკინი თავისი დროის "აქტიური გოგოშკები" იყვნენ. ისეთები - ყველაფერს რომ ასწრებენ, ყველგან რომ არიან, თავგადასავლებს რომ ეძებენ და არ იციან - იდეებს რა უყონ?

ბუზღუნა და მუდმივადუკმაყოფილო მამაკაცები "ქალთა საერთაშორისო სოლიდარობის დღეს" ძირითადად ამ ტანდემის მოხსენიებით არიან დაკავებული. ზოგი ქცევას უწუნებს, ზოგი ვიზუალს, ზოგი ჩაცმულობას. ანუ "დამნაშავეებად" განიხილავენ... არადა, საიდან დაიწყო მარტის რვა და მთელი ეს აურ-ზაური?!

იქიდან, რომ, ნიუ-იორკის სამკერვალო ფაბრიკების მუშა-ქალები 1857 წლის 8 მარტს მწირი ხელფასის და ცუდი სამუშაო პირობების გამო გაიფიცნენ. ქუჩაში გამოსული ქალები პოლიციელებმა დაარბიეს. ორი წლის შემდეგ, მარტში, სწორედ ამ ქალებმა დააარსეს პირველი პროფკავშირი.

ცნობისთვის - 8 მარტს არც კლარა ყოფილა დაბადებული და არც როზა, როგორც ამას "ავი ენები" უვრცელებენ... 5 ივლისს დაბადებული, ლაიფციგის ქალთა გიმნაზიის კურსდამთავრებული 18 წლის კლარა აისნერისგან ბრწყინვალე პედაგოგი ვერ დადგა, როგორც უწინასწარმეტყველებდნენ, მაგრამ, გამოსაშვები საღამოდან რამდენიმე თვეში უკვე სოციალურ-დემოკრატიული პარტიის წევრი იყო. მშობლებმა მის მიმართ დამსჯელ ზომად შინაპატიმრობაც კი გამოიყენეს. კლარას იდეოლოგი, ოდესელი პოლიტიკური ემიგრანტი ოსიპ ცეტკინი თანასწორუფლებიანობის შესახებ ისე მჭევრმეტყველობდა, რომ გოგონა გვარიანად მონუსხა. შეყვარებული კლარასგან ოსიპმა თავი ვეღარ დააღწია. როცა ის გერმანიიდან გააძევეს, საფრანგეთში გადასულ საყვარელ მამაკაცამდე „ველურმა“ კლარამ 2 წლის შემდეგ, მაგრამ მაინც ჩააღწია. ცეტკინის გვარიც დამსახურებულად მიიღო, არარეგისტრირებული ქორწინების მიუხედავად. ორი შვილის მერე კლარამ პოლიტიკა დროებით მიატოვა და ერთდროულად სამ სამსახურში მუშაობდა. 32 წლისა დაქვრივდა, თუმცა, მეტი შრომისგან უკვე 45 წლისას ჰგავდაო, ამბობდნენ თვითმხილველები.

გერმანიაში დაბრუნებულმა კლარამ, გამომცემლობითი საქმიანობისას, 18 წლის მხატვარი გეორგ ფრიდრიხ ცუნდელი გაიცნო. დიდი ლტოლვა ორივე მხრიდან ყოფილა. ასაკის მიუხედავად, ყველა ასპექტში აქტიურმა ქალბატონმა მხატვართან ქორწინებით ბედნიერი პირადი ცხოვრება მოიწყო - სტაბილური სამსახურით, დიდი სახლით და მთელ ოლქში პირველი ავტომობილით. 20-წლიანი ქორწინების შემდეგ კლარას ახალგაზრდა მეუღლეს სხვა ქალი შეუყვარდა. გეორგმა კლარა მიატოვა, თუმცა, განქორწინება მხოლოდ 11 წლის მერე მიიღო.

უკვე მოხუცი კომუნისტი კლარა ცეტკინი, მუშა ქალბატონებთან შეხვედრებზე, სქესისა და ქორწინების საკითხებს ხშირად განიხილავდა. "ძველი გრძნობებისა და ფიქრების სამყარო ყოველთვის იმსხვრევაო", - ასე ამბობდა თურმე გერმანული კომუნიზმის ნათლიდედა. 1910 წელს კოპენჰაგენში, სოციალისტურ ქალთა საერთაშორისო კონფერენციაზე სწორედ, კლარას ინიციატივა იყო 8 მარტს ქალთა საერთაშორისო დღესასწაულის დაწესება. 1911 წელს ეს დღესასწაული პირველად 19 მარტს აღინიშნა ავსტრიაში, დანიაში, გერმანიასა და შვეიცარიაში.

რაც შეეხება კლარას მეგობარ როზალია ლუქსენბურგს, ის ნამდვილად მარტიანელი გახლდათ. ევროპაში სოციალ-დემოკრატიის ერთ-ერთი ყველაზე აქტიური და გავლენიანი მოღვაწე 5 მარტს იყო დაბადებული. 1913 წლის 8 მარტიდან კი ქალთა თანასწორობისა და სოლიდარობის სადღეგრძელო „განსხვავებულით“ სწორედ ამ დღეს ისმებოდა. მერე უკვე რუსეთში კოლონტაიც გამოჩნდა დიდი ოქტომბრის რევოლუციის ნაკვალევზე და წავიდააა...

მოკლედ, იმის თქმა მინდოდა, რომ რვიანი არაა ცუდი ციფრი, აქვს ქალურობის შესაფერისი სიმრგვალე და პროპორციები. მე, მაგალითად, განსაკუთრებით წაწოლილ პოზაში მომწონს - უფრო მეტის გამომხატველია მისი გრაფიკა და მოხაზულობა.. აქვს ოპტიმიზმიც და ჰორიზონტიც.

შუროჩკა, ანუ ჩემი ერთ-ერთი ბებია, გულმოდგინედ ცდილობდა ციფრების სწორად წერა ესწავლებინა, განსაკუთრებით რვიანზე გავიჭედეთ. კარგად მახსოვს, როგორ მეჩხუბებოდნენ, რომ ამ „დახლართულის“ წერა დამეწყო და დამემთავრებინა საათის ისრის მოძრაობის მიმართულებით. ჯერ იყო და ძლივს წამოვაყენე, მერე იყო და ისე ვგრეხდი და ვახუჭუჭებდი, თათქარიძეების ეზოში ნაპოვნი ჯადო, ჩემი წარმოსახვით, სწორედ ასეთი უნდა ყოფილიყო. ბოლოს, როცა კონტურს და სიმეტრიას ეშველა, ახალი გასართობი გავიჩინე - მისი გაფერადება დავიწყე, ანუ დიზაინში მაინც ჩემეული ხაზი შევიტანე და ასე ყველასგან გამორჩეული გაფერადებული რვიანებით იყო ხოლმე გახალისებული ჩემი ალგებრა-გეომეტრიის წიგნებიც და რვეულებიც. ერთი რვიანი არ იყო გამორჩენილი არსად. ამით ჩემს საგანმანათლებლო საკუთრებას ადვილად გამოარჩევდით.

ეს ლირიული გადახვევა იმისთვის დამჭირდა, რომ დამეფიქსირებინა - თავიდანვე ჩემი განსაკუთრებული დამოკიდებულება ამ ციფრთან.

8 მარტი ჩემი ბავშვობის და ყრმობის საუკეთესო მოგონებებთან ასოცირდება. მიუხედავად იმისა, - რა აზრის არიან მასზე „პროგრესული“ და „საბჭოეთში ჩარჩენილი“ საზოგადოების წევრები. პრინციპში, ცუდი მასზე რა უნდა თქვა? იყო ერთ-ერთი ლირიული ოჯახური საბჭოთა დღესასწაული, როცა მამაკაცები გაცილებით ფართო მასშტაბით, თუმცა, შესაძლებლობების ფარგლებში, გამოხატავდნენ მათთვის მნიშვნელოვანი და სასურველი ქალბატონების მიმართ ყურადღებას.

„ყურადღებას“, რა თქმა უნდა, ინდივიდუალური ფორმა, ფერი, წონა და სუნი ჰქონდა...

მაგალითად, მამაჩემი ამ დღესასწაულის ერთ-ერთი „თვალსაჩინო მსხვერპლი“, თვითკმაყოფილი და „დიდ საქათმეში“ (საქათმის ყველაზე საუკეთესო გაგებით) დეზებისწკარუნით მოსიარულე ოქროსბიბილოიანი მამლის გამომეტყველებით, თავის „ვალს“ პირნათლად იხდიდა, მიუხედავად იმისა, რომ გასული საუკუნის 70-იანი წლების დასაწყისში "სავალდებულო პროგრამით" მისალოცი ჰყავდა 10 ქალბატონი, ჩემი ჩათვლით. 4-5 წლის ასაკიდან საკუთარ მახსოვრობას ვენდობი და ამიტომ, კარგად მახსოვს, 8 მარტის დღის პირველ ნახევარში კარზე ზარი და ზღურბლს მიღმა ცალ-ცალკე შეფუთული ყვავილების თაიგულებით და საჩუქრებით დახუნძლული „იოსებოვიჩი“...

- „მისი თვალების ჭირიმეო!“ - ასე იხსენიებდა საამაყო სიძეს სიდედრთუხუცესი, ანუ დედაჩემის ბებია, ქალბატონი ელისაბედი. აქვე დავაზუსტებ, რომ "ნორმალური" სიძეებისგან განსხვავებით, იოსებოვიჩს ჰყავდა 4 სიდედრი - ცოლის ბებია, ცოლის დედა და ცოლის 2 მამიდა - ზინაიდა და ალექსანდრა ილარიონოვნები. ეს რაც შეეხებოდა სიდედრების სიას. ამას ემატებოდა თავად მისი მეუღლე და "ერთნაქმარევი" ცოლის და. ისიც აღსანიშნავია, რომ ამ 6 ქალბატონიდან ყველა გურული და, მაშასადამე, ჰიპერ-ემოციური იყო. მამას, თავისი შტოდან, დასასაჩუქრებელთა სიაში ჰყავდა ქიზიყის წარმომადგენელი გურულებზე არანაკლებპრეტენზიული 3 ქალბატონი - დედა და 2 ძმის ცოლი.

სურათი, მგონი, ნათელია. იმას დავამატებ, რომ ყველა იყო მარტის 8-ში ბედნიერი, კმაყოფილი და ამაყი...

კიდევ ერთი ისტორია ჩემი ბავშვობიდან, რომელიც, ბოლო დღეებში, საზოგადოებაში აქტუალურ თემად წარმოდგენილ „უაზღუდობასა“ და ქალურ ქცევა-მორალთან ერთგვარ კავშირშია.

გურიაში ვყავდი წაყვანილი შუროჩკას და ერთ დღეს, დილაადრიან, ის გადაპრანჭული "შარაშიძის ქალი" გვესტუმრა, მე რომ თავისი პომადის და განსაკუთრებული აქცენტის გამო ძალიან მომწონდა. ჰო, ეს ქალი კიდევ იმიტომ მაინტერესებდა განსაკუთრებულად, რომ დიდი ბებია მას „მარტის ნაგიჟარად“ იხსენიებდა სულ. სიყვარულით, რა თქმა უნდა. "მარტის ნაგიჟარა" რუსულს ასწავლიდა ჩვენი სოფლის სკოლაში. რა თქმა უნდა, მარტო დარჩენის საშუალება არ მივეცი და დაცქვეტილი ყურებით და თვალებით ერთი სიტყვა და მოძრაობა არ გამომრჩენია:

-შურა, შენ შამოგევლოს ჩემი გადარეული თავი, სხვისას ვერც ვითხოვ და ვერც ჩევიცმევ, შენ ტრიკოტაჟნიცა ქალი ხარ (შურკა მართლაც თბილსიის ტრიკოტაჟის ფაბრიკის მთავარი ბუღჰალტერი გვყავდა), გაპიტკინებულ-გათქვირული და ქე გექნება იმისანე თეთრეული ქე რომ არ შეგრცხვება ხალხში გამოჩენაო..

ამაზე შუროჩკას შევატყვე გაოცებისგან როგორ ასდიოდა წარბები სულ უფრო მაღლა და მოთმინებით ელოდა თხოვნის ფინალს.

- ხოდა, შურას ვენაცვალე, ერთი დღით შენი რამე ლამაზი ტრიკო უნდა მათხუო, აგერ 2 სოფლის იქით სატირალში მივდივართ პედკოლექტივი და ხომ იცი, რაფრა იციან აქოურმა კაცებმა უნებურად შამოჭყეტვა საცა არ იქნება იქინეო...

ახლა მე ვცქვიტე ყურები. როგორც გაირკვა, დიდი, „ბორტიანი“ „გრუზავოით“ მიდიოდნენ იმ რაღაც სატირალში და „კუზაოზე“ ფეხის აბიჯებისას, შარაშიძის ქალს, ვინიცობაა ვინმე შეუჭყიტინებდა, ლამაზი ტრიკო უნდოდა გამოჩენოდა.

ასეთ თხოვნაზე ჭეშმარიტი ქალი მეორე ჭეშმარიტ ქალს უარს როგორ ეტყოდა? ადგა შუროჩკა და თავისი დაკრუჟავებული კოლექციიდან საუკეთესო მალინისფერი ტრიკო უსახსოვრა...

-არ მინდა დაბრუნება, მშვიდობაში მოიხმარეო!

წავიდა შარაშიძის ქალი სატირალში დაბლაციხეს კმაყოფილი და თავდაჯერებული...

მერე შურკამ მე რომ შემამჩნია გაკვირვებისგან დაჭყეტილი, - ისე, სხვათა შორის, ჩაიკისკისა - ასეა კაწინკა, ქალი თუ ხარ ყველაფერს უნდა გოუწიო ანგარიშიო...

ანგარიშის გაწევაც და ქალობაც შეფარდებითი რამეებია, ინდივიდუალური და ყველას სხვადასხვანაირად რომ ესმის, ეს აგერ „პროფილირებული ექსპერტიზითაც“ დადგინდა.

მოკლედ, მარტიანელების სახელით ყავამშვიდობისა მეთქი...

კატო ჩულაშვილი