საგარეო საქმეთა სამინისტროს ახალი თავსატეხი - რაიან გრისტი და მისი სკანდალური წარსული

გვესმის, რომ ევროპა ჩვენი არჩევანია, რომ ევროკავშირში შესასვლელად ვიბრძვით და ამ დიდ ოჯახში შეღწევა ძალიან გვინდა, მაგრამ, ყველაზე სასურველ და საყვარელ ადამიანებთან მიმართებაშიც კი შედეგიანია ანდაზა, - ენდე, მაგრამ შეამოწმე.

იმის თქმა გვინდოდა, რომ ჩვენი დიდი პატივისცემის მიუხედავად ამ კავშირის მიმართ, ზოგჯერ, სახელმწიფო მოხელისთვის, სახელმწოფო ინტერესებიდან გამომდინარე, ერთობ სასარგებლო იქნებოდა მათ მიერ შემოთავაზებული პირობების და პერსონების უფო გულისყურით გადახედვა. ასე იქცევა ყოველთვის პასუხისმგებლობით აღჭურვილი სახელმწიფო მოხელე და თავმოყვარე ქვეყანა.

ბრმა თანხმობა და ნდობა დიპლომატიაში კი არა ადამიანურ ურთიერთობებშიც საკამათო თემაა და არცაა მიღებული. ამჯერად კი სახელმწიფო რეპუტაციაზე, მის უსაფრთხოებასა და ინტერესებზე, საგარეო ურთიერთობებზე და მაღალი რანგის დიპლომატიურ მისიებზეა საუბარი.

რისთვის დაგვჭირდა ეს არც ისე ლირიული პრელუდია?

იმისთვის, რომ ქართული საგარეო პოლიტიკა კიდევ ერთი დიდი სკანდალის წინაშე დგას. შეიძლება ითქვას, წინაშე კი არა, უკვე წელამდე დგას, თუმცა, ჯერ-ჯერობით ამის თაობაზე ოფიციალური უწყებები დუმან. ალბათ იმით არიან დაკავებულნი, - ვის გადააბრალონ ის, რაც მოხდა. მოხდა აი რა:

2014 წლის იანვარში საქართველოში ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისის ხელმძღვანელის მოადგილედ დიდი ბრიტანეთის მოქალაქე - რაიან გრისტი მოგვევლინა, რომელიც 2008 წელს საზოგადოებისთვის „ჯაშუშის“ კონტექსტში გახდა ცნობილი.

ამ მისიის ოფიციალურ საიტზე მის შესახებ დევს ოფიციალური ინფორმაცია, სადაც ნათქვამია, რომ რაიან გრისტს მიღებული აქვს დიდი ბრიტანეთის კენტის უნივერსიტეტის სადოქტორო ხარისხი საერთაშორისო კონფლიქტების ანალიზის სფეროში. არის ბრიტანეთის არმიის ყოფილი ოფიცერი. მუშაობდა გაეროს სამშვიდობო მისიებში კვიპროსსა და ახლო აღმოსავლეთში და ევროპის თანამეგობრობისა და გაეროს სადამკვირვებლო მისიაში ყოფილ იუგოსლავიაში. ეუთოს ორ მისიაში (მოლდოვეთსა და საქართველოში) მისიის ხელმძღვანელის მოადგილის თანამდებობა ეკავა და ასევე მაღალ თანამდებობაზე მუშაობდა გაეროს წარმომადგენლობაში ცენტრალურ აზიაში. იგი ასევე მუშაობდა ავღანეთში, ჰელმანდის პროვინციაში, სტაბილიზაციის საკითხებში მრჩეველად. 2014 წლის იანვარში საქართველოში ევროკავშირის სადამკვირვებლო მისიაში მუშაობის დაწყებამდე, ბ-ნი გრისტი იყო მენეჯერი ნიგერიის სტაბილურობისა და შერიგების პროგრამაში. იგი ახორციელებდა კონფლიქტის შემამსუბუქებელ პროგრამებს ნიგერიის იმ რეგიონებში, სადაც ძალადობასა და ამბოხებას ჰქონდა ადგილი.

შესაძლოა, არაპროფესიონალისთვის ამ ინფორმაციაში დასაფიქრებელი და დასაეჭვებელი არაფერი იყოს, მაგრამ როდესაც საქმე სახელმწიფო უსაფრთხოებას და მაღალ დიპლომატიას ეხება, თუნდაც წმინდადიპლომატიური ეტიკეტის გამო, კეთილსინდისიერი და შედეგზე ორიენტირებული სახელმწიფო მოხელე, ყურადღებას გაამახვილებდა იმ ფაქტზე, რომ გრისტს უკვე უმუშავია საქართველოში ეუთოს სადამკვირვებლო მისიაში. ეს ფაქტი არც ისე უმნიშვნელოა და, ნეგატიურ შიგთავსზე მცირედი ეჭვის არსეობის გარეშეც, თუნდაც გულითადი საუბრის გასაბმელადაც უკვე თემაა.

არადა, სულაც არაა ასე უხინჯოდ და ულაქებოდ საქმე. კვალი ხილვადია და 5 წლის წინ საკმაოდ გახმაურებულიც.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, ეს „საპატიო“ და „პატივცემული“ დიპლომატი 2008 წელს ჯაშუშობის ფაქტზე იყო ეჭვმიტანილი.

დადასტურებული ფაქტია, რომ საქართველოში ეუთოს მისიის ხელმძღვანელის მოადგილე, ომის დროს, ეუთოს ბრონირებული მანქანით გადავიდა ვლადიკავკაზში და ყველა რუსულ არხს დაუდასტურა, რომ ომი საქართველომ დაიწყო.

„ეუთოს ყოფილმა თანამშრომელმა საქართველოში, რომლის განცხადებებმაც გაამყარა რუსეთის პოზიცია აგვისტოს ომის დაწყებასთან დაკავშირებით, თვითნებურად მიიღო გადაწყვეტილებები, შემდეგ დაკარგა სამუშაო და მისი ქმედებები დეტალური შესწავლის საგანი გახდა, ხოლო საქართველო მას რუსეთის სასარგებლოდ ჯაშუშობაში ადანაშაულებს“,- იტყობინება Wall Street Journal-ი 2008 წლის 19 დეკემბერს გამოქვეყნებულ სტატიაში.

ბრიტანული არმიის ყოფილმა კაპიტანმა, ომის დაწყებისას, ზოგიერთ დასავლურ მედიასთან, მათ შორის New York Times-სთან და BBC-სთან ინტერვიუში განაცხადა, რომ 7 აგვისტოს საქართველოს თავდასხმა ცხინვალზე ”აბსოლუტურად არაპროპორციული იყო ნებისმიერი პროვოკაციისა, თუ პროვოკაცია საერთოდ იყო.”

2008-ში გრისტი აცხადებდა, რომ მრავალჯერ გააფრთხილა ეუთოს დიპლომატები, საქართველოს მხრიდან ცხინვალზე შესაძლო შეტევაზე, თუმცა, მისი მტკიცებით, გაფრთხილებებს ყურადღებას არ აძლევდნენ. ამ ბრალდებას მისი ყოფილი ხელმძღვანელი, საქართველოში ეუთოს მისიის უფროსი, ტერი ჰაკალა უარყოფს. მან Wall Street Journal-ს განუცხადა, რომ გრისტს არასდროს გაუფრთხილებია ის არც ოფიციალურად და არც არაოფიციალურად. გრისტი ეუთოს მისიაში პასუხისმგებელ პირად ითვლებოდა მაშინ როდესაც ომი დაიწყო, რადგან იმ დროს ტერი ჰაკალა შვებულებაში იმყოფებოდა.

ეუთოს ცხინვალის ოფისიდან სამი დამკვირვებელი ჰაკალას ბრძანების საფუძველზე 8 აგვისტოს ევაკუირდნენ . გრისტს და ჰაკალას რა კამათი და გაუგებრობა ჰქონდათ ერთმანეთში ეს ეუთოს საქმეა, ფაქტია, რომ, „დაუმორჩილებელი“ დიპლომატი „მისიონერი“ 12 აგვისტოს ცხინვალისკენ გაემართა ეუთოს არადაჯავშნული მანქანით. რუსულმა სამხედრო ძალებმა, რომლებიც მაშინ უკვე აკონტროლებდნენ სეპარატისტული რეგიონის დედაქალაქს, იგი ცხინვალში შეუშვეს.

გრისტი ცხინვალში თავის მეგობარ - ლირა ცხოვრებოვას სტუმრობდა, რომელიც არასამთავრობო ორგანიზაცია ”დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების სამხრეთ ოსეთის ქალთა ასოციაციის” ხელმძღვანელი იყო და ქართულ არასამთავრობო ორგანიზაციებთანაც აქტიურად თანამშრომლობდა.

Wall Street Journal-ს სტატიის გამოქვეყნებამდე რამდენიმე დღით ადრე, Associated Press-მა გაავრცელა მის მიერ ჩატარებული ჟურნალისტური გამოძიების შედეგები, რომელიც ცხოვრებოვას სამხრეთ ოსეთისა და რუსეთის სპეცსამსახურებთან სავარაუდო კავშირებს ეხებოდა. ამერიკული საინფორმაციო სააგენტოსგან ამ ინფორმაციის გავრცელება ცხოვრებოვას აშშ-ში ვიზიტს დაემთხვა, რომელიც ამერიკული PR-კომპანია Saylor Company-ის ორგანიზებული იყო .

Wall Street Journal-თან ინტერვიუში რაიან გრისტს არც ცხინვალში ორ მაღალჩინოსანთან შეხვედრა დაუმალავს, თუმცა ვინაობა არ დაუსახელებია. ისიც დაადასტურა, რომ თბილისის ოფისი მისგან სასწრაფოდ უკან დაბრუნებას მოითხოვდა, თუმცა ვერდაბრუნება ოს მებრძოლებს გადააბრალა. ბოლოს ცხინვალიდან ის რუსულმა ძალებმა გაიყვანეს 15 აგვისტოს, ბრიტანეთის საკონსულოს თხოვნით. ამ ფაქტის გამო ეუთომ ის სამსახურიდან დაითხოვა.

გრისტის ჯაშუშობაზე ვარაუდები საქართველოს მაშინდელმა სახელმწიფო მინისტრმა რეინტეგრაციის საკითხებში, თემურ იაკობაშვილმაც დაადასტურა ქართულ სპეცსამსახურებზე დაყრდნობით.

გრისტს თავისი განცხადების შემდეგ ომის დაწყების თაობაზე, ხან MI6-თან და ხან კგბ-სთან თანამშრომლობაში ადანაშაულებდნენ, რასაც ის ყოველთვის უარყოფდა. თუმცა, მისი პასუხი ”მე მხოლოდ ის მინდოდა გამეგო, თუ რა ხდებოდა,” - არგუმენტად არავის ჩაუთვლია.

2008 წლის დეკემბერში „უოლს სტრიტ ჯორნალი“ წერდა,რომ კრემლი თავის წარმატებებს ბრიტანელ რაიან გრისტს უნდა უმადლოდეს. `თუ ვინმემ დაიჯერა, რომ ომი საქართველომ დაიწყო, ეს ეუთოს თბილისის ოფისის ყოფილი თანამშრომლის განცხადებების საფუძველზე მოხდა“.

„აგვისტოს ომის“ დაწყების თემა დიდი ხანია კამათის საგანია და ამ თემით ხშირად აპელირებდა წინა ხელისუფლება. ამ თემასთან მიმართებაში გულგრილი არც ახლანდელი ხელისუფლება დარჩენილა. ეს ექსპერტების და ისტორიკოსების სფეროა, მაგრამ დღეს გვაქვს ფაქტი - საკმაოდ საეჭვო პირი დღევანდელი საგარეო საქმეთა სამინისტროს დასტურით, უმნიშვნელოვანესი მისიის ხელმძღვანელის მოადგილეა.

ასეთ ფაქტს ყაყანის და კრიტიკის გარეშე რომ არ დატოვებდა წინა ხელისუფლება, ამაში მოულოდნელი არაფერია. ისინი გრისტს რუსეთის ჯაშუშად მიიჩნევენ ცალსახად. აქ უფრო მნიშვნელოვანია დღევანდელი სახელისუფლებო მიდგომა საპასუხისმგებლო საკითხების მიმართ. თუ საგარეო საქმეთა სამინისტროში, რომელი პასუხისმგებელია ნებისმიერი დიპლომატის დანიშვნის პროცესზე და პროცედურაზე, იყვნენ ინფორმირებულები ამ პერსონის ბეგრაუნდის შესახებ და ეს წინა ხელისუფლების მის მიმართ ბრალდებებზე პასუხი და ფაქტზე დღევანდელი პოზიციის გამოხატვის მცდელობაა, მაშინ, ალბათ, უკეთესი იქნებოდა, ეტიკეტის შესაბამისად და პროტიკოლის დაცვით მოეხდინათ ფაქტების გადამოწმება და დადებითი გადაწყვეტილებაც კონკრეტული დიპლომატის დანიშვნის მიმართ, შესაბამისი საინფორმაციო შეფუთვით წარედგინათ. ანუ, ნაციონალური დემაგოგიისთვის დაესწროთ მისი ინფორმაციად მოწოდება, რომელიც არგუმენტებით იქნებოდა გამყარებული. საგარეო უწყებას აქვს უფლება უარი განაცხადოს შემოთავაზებულ კანდიდატურებზე, თუ მათ შესაფერისობაში ეჭვი ეპარება და უცხოური მისიების მიერ წარმოდგენილი პერსონალიების უპირობოდ დამტკიცების ვალდებულება არ გააჩნია.

თუ ინგლისელი დიპლომატის უახლოესი სკანდალური წარსული ამ სტრუქტურის ხელმძღვანელობისთვის უცნობი იყო, რაც უფრო ახლოსაა რეალობასთან, მაშინ უნდა მოეთხოვოს პასუხი კონკრეტულ უწყებებს - ვინც პასუხისმგებელია ამგვარი სახის ინფორმაციის მიწოდებაზე სამინისტროსთვის.

პასუხისმგებლობასთან და უწყებრივ უფლება-მოვალეობასთან დაკავშირებით კი დღეს საქართველოში სერიოზული არეულობა და გაურკვევლობაა.

ჯერ კიდევ გაურკვეველია ვის დაქვემდებარებაშია და ვისთანაა კონტრდაზვერვა ანგარიშვალდებული? ჯერ-ჯერობით უშიშროების საბჭოს ფუნქციები იგივეა, კონსტიტუციური ცვლილებების შედეგად საგარეო პოლიტიკის დიდი ნაწილი პრეზიდენტის პრეროგატივაა. ხდება სტრუქტურული თანხვედრა, რაც არაეფექტური, სამაგიეროდ, სოლიდურად ხარჯიანი და, ზოგ შემთხვევაში წამგებიანიცაა, რადგან ერთმანეთის შემხედვარე ერთგვაროვანი სტრუქტურები დაკისრებულ ვალდებულებებთან არც ისე პირნათელი არიან. უწყებრივი კონტრდაზვერვის მიმართულებით უფლებამოსილებების გამიჯვნა არაა დასრულებული და დროში გაუმართლებლად იწელება.

კონსტიტუციური რეფორმაც გაჩერებულია. გაურკვეველი და გასაკვირია საქართველოს პარლამენტის გულგრილობა ამ თემის მიმართ, რაც იმაშიც გამოიხატება, რომ გასული წლის ნოემბერში შექმნილ კონსტიტუციური რეფორმების კომისიის არცერთი სხდომა არ შემდგარა.

ფაქტია, სანამ აქ გაერკვევიან, ვის რა ფუნქციები აქვს? ვინ ვის უნდა მიაწოდოს ინფორმაცია და ვინ ვისთანაა ანგარიშვალდებული, - სერიოზული „ შეცდომა გაეპარათ“, ეს ყველაზე მსუბუქი შეფასებით.

ნებისმიერ შემთხვევაში, საგარეო საქმეთა სამინისტროს აგრიმანის, ანუ თანხმობის, გარეშე ჯაშუშად მიჩნეულ პირს არავინ დანიშნავდა აქ მისიის წარმომადგენლად.

კატო ჩულაშვილი

რაიან გრისტის შესახებ 2008 წელს სხვადასხვა მედიაში გამოქვეყნებული მასალების ლინკები:

http://www.geotimes....me&newsid=16748

http://www.apsny.ge/.../1229735921.php

http://www.eumm.eu/ge/about_eumm/dhom

http://www.civil.ge/...le.php?id=20245

http://www.apsny.ge/.../1229735921.php