ამ ენაზე აგრესიული პროპაგანდისა და ნეგატივის გარდა არაფერი მოდის ჩვენამდე და რისთვის უნდა ისწავლონ?

მოგეხსენებათ, საქართველოს ეროვნული საგანმანათლებლო პროგრამის მიხედვით, საჯარო სკოლებში მოსწავლეები ინგლისური ენის, როგორც პირველი უცხო ენის შესწავლას პირველი კლასის მეორე სემესტრიდანვე იწყებენ, ხოლო მეხუთე კლასიდან ემატებათ მეორე სავალდებულო უცხო ენა, რომელსაც თავადვე ირჩევენ. უფრო სწორედ, ორ ან სამ უცხო ენას შორის მათ არჩევანი სკოლამ უნდა შესთავაზოს, რის შემდეგაც მოსწავლეები, თავიანთი სურვილის მიხედვით, სხვადასხვა ენის გაკვეთილზე გადანაწილდებიან.

სათქმელად კი მარტივია, მაგრამ პირად მაგალითზე დაყრდნობით შემიძლია გითხრათ, რომ ეს პროცედურა საკმაოდ ჩახლართული აღმოჩნდა. უმეტეს სკოლებში მოსწავლეები, სწორედ რომ არჩევანის გარეშე რჩებიან და იძულებულნი ხდებიან, ის უცხო ენა შეისწავლონ, რასაც სკოლის ადმინისტრაცია ირჩევს მათთვის.

ასე მოხდა ჩვენს შემთხვევაშიც. რუსეთ-უკრაინის ომი ერთი კვირის დაწყებული იყო, როცა მეოთხეკლასელებს კითხვარი დაურიგეს და დაავალეს, მშობლებთან ერთად გადაეწყვიტათ, მომავალი სასწავლო წლიდან რომელი მეორე უცხო ენის სწავლას ისურვებდნენ? კითხვარში კი მითითებული იყო რუსული და იტალიური ენები. მანამდე, რატომღაც ვფიქრობდით, რომ არჩევანი გერმანულ ან ფრანგულ, ფრანგულ ან იტალიურ, იტალიურ ან ესპანურ და სხვა დასავლურ ენებს შორის გვექნებოდა. რა თქმა უნდა, ყაბულს ვიყავით თუ ჩამონათვალში რომელიმე აღმოსავლური ენაც იქნებოდა, მაგრამ არაფრით გვიფიქრია, რომ ამ გაგანია რუსული აგრესიის ჟამს რუსული ენის სწავლას შემოგვთვაზებდნენ; ან ამ ენასა და ნაკლებად მოთხოვნად იტალიურს შორის გაგვაკეთებინებდნენ არჩევანს.

შექმნილი ვითარებიდან გამომდინარე, ყბადაღებული თეორია, რომ ,,მტრის ენის ცოდნა აუცილებელია,“ სრულად უგულვებელვყავით და იძულების წესით, იტალიური ენა ავირჩიეთ.

ჩვენდა გასაკვირად, მეორე დღეს გავიგეთ, რომ კლასში ჩვენნაირად კიდევ ორი მოსწავლის მშობელი მოიქცა, დანარჩენებმა კი რუსულ ენას მიანიჭეს უპირატესობა.

ბუნებრივია, დამაინტერესა, რატომ მიიღეს ასეთი გადაწყვეტილება და მათი არგუმენტიც მოვისმინე, რაც თავისთავად ლოგიკას მოკლებულად არ მეჩვენა, თუმცა ბოლომდე მაინც ვერ გავიზიარე.

მშობლების აზრით, ვინაიდან შეუძლებელია ბავშვები სკოლაში მეორე უცხო ენასაც სრულყოფილად დაეუფლონ, აუცილებელი გახდება მათი დახმარება ან ცალკე, სპეციალისტთან მომზადება. იტალიურის სპეციალიტი უფრო ძნელი საპოვნია, ოჯახებში კი რუსული ენა ერთმა მაინც იცის, ყურადღება რომ მიადევნოს ბავშვის სწავლას, გარშემო ამ ენის პედაგოგებიც გვყავს, საჭიროების შემთხვევაში ბავშვები რომ მიაბარონ.

კლასში უმეტესობის არჩევანიდან გამომდინარე, გვაუწყეს, რომ იტალიურის ენის სწავლის სხვა მსურველებთან ერთად, იმ სამ მოსწავლეს სხვა ჯგუფში მოუწევდა მეორე უცხო ენის გაკვეთილზე დასწრება, რაც არანაირ პრობლემას არ გვქიმნიდა. თუმცა, თანდათან, ყოველდღიურ რეჟიმში, მასწავლებელმა ბავშვებს ეს იმდენჯერ შეახსენა, იმდენჯერ ჩაეკითხა, ნამდვილად გინდათ, რომ იტალიური ისწავლოთ, რუსული ხომ არ გირჩევნიათო, იმ სამი მსურველიდან ერთიც მალევე გადაიბირა და ბოლოს ჩვენც მოგვიწია გადაწყვეტილების შეცვლამ და აი, რატომ?!

ამ თემასთან დაკავშირებით, ჩვენი სკოლის კურდამთავრებულების და მაღალი კლასის მოსწავლეების გამოკითხვის შედეგად გავარკვიე, რომ ვინც იტალიური ენის სწავლას ირჩევდა, მათ ან იშვიათად, ან სულ არ უტარდებოდათ გაკვეთილი, რადგან მიწვეული მასწავლებელი, ხშირად, სკოლაში არ ცხადდებოდა. შესაბამისად, მათაც ყოველთვის რუსულ ენაზე გადასვლა უწევდათ.

რაც შეეხება მშობლების მოთხოვნას და მათი განცხადების საფუძველზე სხვა ენის პედაგოგის დანიშვნას, რისი უფლებაც, განათლების სამინისტროს თქმით, ყველას გვაქვს, როგორც მითხრეს, განცხადების დაკმაყოფილების პრაქტიკა ჩვენს სკოლაში არ არსებობს. სამწუხაროდ, იგივე მდგომარეობა აღმოჩნდა სხვა სკოლებშიც, სადაც ყოფილა შემთხვევა, შეკრებილან მშობლები, სკოლის ადმინისტრაციის მისამართით დაუწერიათ განცხადება, მეორე უცხო ენად ესა თუ ის ენა და სპეციალისტის მოწვევა მოუთხოვიათ, მაგრამ მათი თხოვნა არავის დაუკმაყოფილებია.

ასევე, გამოკითხვის შედეგად გავარკვიე, რომ თბილისის საჯარო სკოლების უმეტესობა მოსწავლეებს არჩევანს სწორედ რუსულსა და იტალიურს შორის სთავაზობს და საბოლოოდ, ჩვენსავით, მაინც რუსულს არჩევინებს. ათზე მეტი გამოკითხული მშობლიდან (რომელთა შვილების თბილისის სხვადასხვა სკოლაში სწავლობენ), მხოლოდ ორმა დაადასტურა, რომ მათ გერმანულსა და რუსულს შორის ან გერმანულსა და იტალიურს შორის შესთავაზეს არჩევანი და ორივემ გერმანული აირჩია.

იგივე ან უარესი მდგომარეობა აღმოჩნდა რეგიონების საჯარო სკოლებშიც, სადაც მოსწავლეებს მეორე უცხო ენად რუსულის ალტერნატივას საერთოდ ვერ სთავაზობენ, რადგან უცხო ენების სპეციალისტები არ ჰყავთ.

იმ სკოლებშიც, სადაც ადრე გერმანული ენის იმდენი სპეციალისტი იყო, რომ საათებს ვერ იყოფდნენ, სამწუხაროდ, დღეს ამ ენის პედაგოგის დეფიციტია, რადგან თუ ვინმე უმაღლეს სასწავლებელში უცხო ენის სწავლას გადაწყვეტს, ყველა ინგლისურ ენას აბარებს. ამდენად, დღეისთვის, სკოლებში ისევ მტრის ენის ცოდნის თეორიაა აქტუალური მაშინ, როცა ამ ენაზე არათუ ლაპარაკი, საკუთარი ლექსიკიდან იმ ცალკეული სიტყვების ამოღებასაც ვცდილობთ, რომელსაც ყოველდღიურ ყოფაში მექანიკურად ვიყენებთ, ხოლმე.

რა თქმა უნდა, თუ ადამიანს აქვს სურვილი, უნარი და შესაძლებლობა, ესა თუ ის ენა ისწავლოს, მისი ნებაა და ვერავინ დაუშლის. პირიქით, რაც მეტი ენა ეცოდინება, მით უკეთესი იქნება; ვერც რუსულის სწავლას აუკრძალავს ვინმე, ესეც მისი უფლებაა, მაგრამ ის ფაქტი, რომ ქართულ სკოლებში დღეს რუსული ენა სავალდებულო საგნად ისწავლება, ცოტა არ იყოს, უხერხულია.

შეიძლება ვინმე შემომედავოს და ისეთი აღმოსავლური ენები შემახსენოს, როგორიც თურქული და არაბულია, რომელთა სწავლებასაც არავინ აპროტესტებს. თუმცა აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ ამ ენების შესწავლა ნებაყობლობითია და აქამდე, ჯერ არავის გაუხდია სავალდებულოდ.

ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, საჯარო სკოლებში მეორე სავალდებულო უცხო ენის შერჩევის წესთან დაკავშირებით, განმარტება საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ვთხოვეთ, რომელმაც გვიპასუხა, რომ ამ საკითხში სამინისტრო არ ერევა და ეს უშუალოდ სკოლების პრეროგატივაა.

,,სკოლა თავად ირჩევს, თუ რომელ ენებს შესთავაზებს ის სავალდებულო მეორე უცხო ენად მოსწავლეებს. ამ მხრივ სამინისტროსგან სკოლებს სრული თავისუფლება აქვთ და შეუძლიათ, ყოველგვარი მითითების გარეშე გადაწყვიტონ საკითხი. ასევე, მოსწავლეების მშობლებს უფლება აქვთ, სავალდებულო მეორე უცხო ენად მოიოთხოვონ თავიანთთვის სასრველი ენის დამატება. ამის შემდეგ კი სკოლა ვალდებულია, მოიძიოს სპეციალისტები, მოიძიოს საჭირო ფინანსური რესურსი, ჩაატაროს კონკური და შეარჩიოს იმ საგნის მასწავლებელი.

ეს ყველაფერი გათვალისწინებულია ეროვნული სასწავლო გეგმის იხედვით და სკოლა თავის გადაწყვეტილებებში სამინისტრისგან სრულიად თავისუფალია.“ - გვითხრა განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს წარმომადგენელმა, მარიამ ადეიშვილმა.

საჯარო სკოლების უმეტესობა, ალტერნატივის გარეშე, რატომ სთავაზობს მოსწავლეებს მეორე სავალდებულო უცხო ენად რუსულს, ამ საკითხთან დაკავშირებით განათლების მართვის სპეციალისტს, რეზო აფხაზავას ვესაუბრეთ.

- როგორ ფიქრობთ, რატომ აქვთ დღეს საჯარო სკოლებს მეორე სავალდებულო უცხო ენის არჩევის მხრივ პრობლემა და რამდენად არის საჭირო, მომავალმა თაობებმა მაინცდამაინც მტრის ენა ისწავლონ? რესურსის ნაკლებობაზე მიუთითებს ეს თუ სხვა რამ მიზეზი უნდა ვეძებოთ?

- პირველ რიგში, ნამდვილად გვაქვს საქმე საჭირო რესურსის ნაკლებობასთან, არ გვყავს სათანადო სპეციალისტები და პედაგოგები. ჩვენ არათუ მეორე სავალდებულო უცხო ენას, ვერც ინგლისურს ვასწავლით ხარისხიანად და საერთოდ ენის შესწავლა ჩვენს სკოლებში, თუ გამონაკლის სკოლებს არ მივიღებთ მხედველობაში, ფაქტობრივად, შეუძლებელია. საქართველოს მასშტაბით სულ რამდენიმე სკოლა შეიძლება იყოს, სადაც კარგი მასწავლებელი ჰყავთ და უცხო ენის შესწავლას კარგად ართმევენ თავს. ჩემთვის ასეთი რამდენიმე სკოლის შესახებ არის ცნობილი, მაგრამ სხვაგან, უმრავლესობაში პრობლემაა, რადგან პედაგოგების დეფიციტი გვაქვს. სამწუხაროდ, ზოგან სწავლების ხარისხია ძალიან დაბალი. აქედან გამომდინარე, ეტყობა, რუსულის სპეციალისტი უფრო ხელმისაწვდომია და ამიტომ ირჩევენ თავიანთი სკოლებისთვის ამ ენას. თუმცა, სულაც არ მგონია, რომ ეს ენა ვინმესთვის პრიორიტეტული უნდა იყოს. მით უმეტეს, დღეს, როცა ვხედავთ, როგორი იზოლაციისკენ მიდის ამ ენაზე მოლაპარაკე ხალხი. მარტო რუსი კლასიკოსების წასაკითხად მოსწავლეებისთვის ამ ენის შესწავლა მათი ძვირფასი დროის დაკარგვად მიმაჩნია.

როგორც თავშივე ვთქვი, ქართულ სკოლებში უცხო ენის სწავლება,ზოგადად, ჩავარდნილია, ისევე როგორც - მშობლიური ენის. როცა მშობლიურ ენაზე წაკითხულიდან ვერ გამოაქვთ მოსწავლეებს აზრი, რომელი ენაც არ უნდა აირჩიონ, მათ ვერც რუსულს ასწავლიან, ვერც - ფრანგულს, ვერც - გერმანულს და იტალიურს, თუ რა თქმა უნდა, რაიმე გამორჩეული პროგრამა არა აქვთ და კარგი სპეციალისტი არ ჰყავთ.

ვიცით, რომ ინგლისური ენის სპეციალისტები ისედაც დეფიციტში გვყავს, სხვა ენის სპეციალისტები - მით უმეტეს, რაც სკოლებში პრობლემებს ქმნის. ეს იმის ბრალია, რომ განათლების სისტემაში არსებული რესურსების შეფასება არ ხდება; არ ხდება პრობლემების აღიარება და ამ პრობლემების აღმოსაფხვრელად - შესაბამისი ზომების გატარება. ამიტომ რა გასაკვირია, რომ სამინისტროში ასეთ აბსურდულ გადაწყვეტილებებს იღებენ? ახლა მაგალითად, პირველი კლასიდანვე ჭადრაკის სწავლას ამატებენ და ხელოვნურად ზრდიან პრობლემას, რადგან უკვე ჭადრაკის მასწავლებლების დეფიციტი გვექმნება. ასევე, გადაწყდა, რომ სკოლაში მასწავლებლის ასაყვანად კომისიაში სამინიტროს, რესურსცენტრის და პროფკავშირების წარმომადგენელი უნდა ჩასვან, რაც კიდევ უფრო გაართულებს ყველაფერს.

განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ასეთ გადაწყვეტილებებში ლოგიკის ძებნა ძალიან რთულია. ამიტომ გასაკვირი არაა, რომ სკოლებში მოსწავლეებს არჩევანს არ უტოვებენ და იმ საგანს აჩეჩებენ ხელში, რომლის სპეციალისტიც ჰყავთ. სხვა შემთხვევაში, რატომ უნდა იყოს რომელიმე სკოლისთვის რუსული ენის შესწავლა პრიორიტეტული, არ ვიცი.

- სხვათაშორის, ამ საკითხთან დაკავშირებით ნაცნობთა წრეში აზრი რომ ვიკითხე, ბევრს არ გაჰკვირვებია, პირიქით - მტრის ენა უნდა ვიცოდეთო, ასე განმიცხადეს. დასაწყისში გკითხეთ და გავიმეორებ, რამდენად სჭირდება ჩვენს მომავალ თაობას მტრის ენის ცოდნა?

- რა მტრის ენის ცოდნა, საერთოდ რატომ უნდა დააყენო საკითხი ასე? ამ ენაზე აგრესიული პროპაგანდისა და ნეგატივის გარდა არაფერი მოდის ჩვენამდე და რისთვის უნდა ისწავლონ? მით უმეტეს, სამომავლოდ ამ ენის რა პერსპექტივაზეა საუბარი, როცა რუსეთი მთელი მსოფლიოს მიერ გარიყულია და არავინ იცის, როდის დაადგება განვითარების გზას?

- ადრე, რეგიონებში, რაიონებში ინგლისურის სპეციალისტის ნაკლებობა უფრო იყო და ძირითადად, გერმანული ენის პედაგოგები სჭარბობდნენ. ბოლო წლებია, თუ ვინმე უმაღლეს სასწავლებლებში უცხო ენის სპეციალობაზე აბარებს, უმეტესად, ყველა ინგლისურ ენას ირჩევს. რა უნდა მოიმოქმედოს განათლების სისტემამ, რომ ევროპული ენების სპცეიალისტებიდან, სამომავლოდ, მხოლოდ ინგლისურის მასწავლებლები არ შეგვრჩნენ ხელში?

- ძალიან კომპლექსურია ის პრობლემა, რომელიც თქვენ ახსენეთ. არა მარტო უცხო ენების, დღეს ზოგადად ყველა საგნის მასწავლებლის დეფიციტი გვაქვს. უფრო მნიშვნელოვანი კი ის არის, რომ ხარისხიანი მასწავლებლების დეფიციტია.

უმაღლეს მასწავლებლებში აბიტურიენტების დიდი ნაწილი ისე აბარებს, რომ ელემენტარული უნარები არა აქვს განვითარებული; წიგნიერებაში არიან ჩამორჩენილნი; მშობლიურ ენაზე ტექსტის გაგება უჭირთ და მარტივი მათემატიკური ოპერაციის განხორციელება არ შეუძლიათ. ასეთ ვითარებაში გერმანულის ან სხვა ენის სპეციალისტი საიდან უნდა მოვიყვანოთ?

სისტემა კიდევ დამატებით ბიუროკრატიულ ბარიერებს ქმნის იმისათვის,რომ პედაგოგობა არავინ მოისურვოს. მასწავლებლის პროფესია, მოგეხსენებათ, დღეს დიდად მიმზიდველი აღარ არის.

ისიც ცნობილია, რომ უმაღლეს სასწავლებლებში პედაგოგის პროფესიაზე ის აბიტურიენტები აბარებენ, რომელთაც მაღალი ქულების აღების იმედი არ აქვთ, იციან, სხვა სხვა ფაკულტეტებზე ვერ მოხვდებიან და იმთავითვე დაბალრეიტინგულ ფაკულტეტს ირჩევენ. ამდენად, ისეთი სტუდენტები მოდიან ამ სფეროში, ვისაც სხვაგან კონკურენციაში შესვლის უნარი არა აქვთ და სისტემაც არაფერს ცვლის უკეთესობისკენ.

- შეიძლება ითქვას, მასწავლებლის პროფესია საქართველოში არაპოპულარური გახდა?

- დიახ, სამწუხაროდ, დღეს ეს პროფესია არაპოპულარულია და განათლების სისტემა არაფერს აკეთებს ვითარების გამოსასწორებლად ან როგორ გააკეთებს, როცა ამ პრობლემას არც აღიარებს? იმისათვის, რომ პრობლემა აღმოფხვრა და გამოსავალი მოძებნო, ჯერ პრობლემა უნდა აღიარო და სახელი დაარქვა. ასე თუ გავაგრძლებთ, დროთა განმავლობაში პრობლემები კიდევ დაგვემატება.

- თქვენის აზრით, რა უნდა გაკეთდეს იმისთვის, რომ განათლების სისტემაში დღეს არსებული პრობლემები კი არ გაღრმავდეს, პირიქით - აღმოიფხვრას?

- ამისთვის განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრომ უნდა იმუშაოს ისე, როგორც საჭიროა და ხელისუფლებისთვის განათლება გახდეს პრიორიტეტი. თუ ეს იქნება მათთვის მთავარი, ამ პრობლემების აღმოფხვრის და ვითარების გამოსწორების გზები არსებობს. საჭიროა ახალგაზრდებისთვის ხელის შეწყობა, სპეციალური პროგრამების განხორციელება და ასე შემდეგ, რაც ძნელი არ არის, მთავრია ნება, სურვილი და საკითხის ისე დაყენება, რომ ქვეყნისთვის განათლების სისტემის გამართვა მნიშვნელოვანი მიმართულება იყოს და მხოლოდ არჩევნების დროს არ გაახსენდეთ სკოლა და მასწავლებელი.

პირადად მათ როცა ეხებათ საქმე, დიახაც რომ მთავარი და პრიორიტეტულია განათლება, რადგან ყველას კარგ სკოლებში დაჰყავთ შვილები და კარგ განათლებას აძლევენ, რაც დანარჩენი მოქალაქეებისთვის ხელმისაწვდომი არ არის.